3O'zbekiston Milliy universiteti Zamonaviy dunyoning ijtimoiy manzarasi va jamiyat tuzilmalari transformatsiyasi
NationalUniversityofUzbekista^^^^^ranSiOBm2
ZАMОNАVIY DUNYО MАNZАRАSIDА SIYOSIY ELITАNI SHАKLLАNTIRISH VАZIFАLАRI
M. I. Rаximоvа
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat O'zbek tili va adabiyoti universiteti, katta
o'qituvchi, Toshkent, Uzbekiston
АNNОTАTSIYА
Maqolada siyosiy partiyalar va zamonaviy dunyo manzarasida siyosiy elitalarning shakllanishidagi vazifalar tahlil qilingan. Partiyalarning fuqarolar o'rtasida siyosiy manfaatlar, siyosiy madaniyat talablarini shakllantirishda muhim ahamiyati va partiyalar fuqarolik jamiyati va davlat manfaatlarini uyg'unlashtiruvchi yagona kuch sifatida ko'rib chiqilgan.
Kalit so'zlar: siyosiy partiya, siyosiy elitalar, siyosiy manfaatlar, madaniyat, fuqarolar, jamoatchilik fikri, liberalizm, taraqqiyot, milliy manfaatlar, konstitutsiya, demokratik islohotlar.
TASKS OF FORMING A POLITICAL ELITE ON THE MODERN WORLD
STAGE
M. I. Rakhimova
Senior Lecturer, Tashkent State University of Uzbek Language and Literature named
after Alisher Navoi, Tashkent, Uzbekistan
ABSTRACT
The article analyzes the tasks of forming political parties and political elites in the modern world picture. The importance of parties in the formation of political interests, the demands of political culture among citizens and parties were considered as a single force harmonizing the interests of civil society and the state.
Keywords: political party, political elites, political interests, culture, citizens, public opinion, liberalism, progress, national interests, Constitution, democratic reforms.
Siyosiy partiyalar aholi turli tabaqalarining siyosiy manfaatlarini ifoda etibgina qolmasdan, balki bu manfaatlarni shakllantirishda ham bevosita faol ishtirok etadi. Partiyalarning fuqarolar o'rtasida siyosiy manfaatlar, siyosiy madaniyat talablarini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Partiyalar fuqarolik jamiyati va davlat manfaatlarini uyg'unlashtiruvchi yagona kuchdir. Demak, kuchli partiyalar davlatni
April 20, 2024
450
O'zbekiston Milliy universiteti Zamonaviy dunyoning ijtimoiy manzarasi va jamiyat tuzilmalari transformatsiyasi
kuchsizlantirmaydi, aksincha, ular siyosiy jarayonlarning jamoatchilik nazorati ostida kechishini ta'minlashga yordamlashadi, davlatni jamiyatning turli ijtimoiy guruh va qatlamlari bilan bog'lab, ular o'rtasidagi mushtaraklikni yanada kuchaytiradi.
Siyosiy partiya - hamfíkrlarning uyushgan guruhi (deyarli animeshniklar yoki tolkienistlar kabi). Ushbu maqolada biz siyosiy partiyalarning turlari va ularning xususiyatlari qanday ekanligini bilib olamiz. Har bir siyosiy partiyaning asosiy vazifasi davlat siyosatini shakllantirishdir. Bunga saylovlarda qatnashish va qonun chiqaruvchi organlarda vakillik qilish orqali erishiladi. Shunga ko'ra, ko'plab partiyalar saylovchilarga eng jozibali dasturlarni taklif qilishga intilishadi. Har bir partiya davlatning kelajagi to'g'risida o'ziga xos takliflar va qarashlarga ega. Uning harakatlari mamlakatning siyosiy rivojlanish yo'nalishiga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Siyosiy partiyaning muhim xususiyati uning mafkurasidir. Bu partiyaning asosiy ijtimoiy-iqtisodiy masalalar bo'yicha pozitsiyasini belgilaydigan qarashlar tizimi. Mafkura hamfikrlarga umumiy g'oyalar atrofida birlashishga yordam beradi. Shunday qilib, so'l, o'ng yoki markazchi yo'nalishlarning partiyalarini ajratish mumkin. Ushbu yo'nalishlarning har biri maqsadlarga erishish uchun o'ziga xos strategiyaga ega. Partiya tuzilishini tashkil etuvchi elementlar: partiya rahbari, partiya apparati, oddiy a'zolar, partiya tarafdorlari. Partiyaning ichki tuzilishi ham muhim jihatdir. Bu vazifalarni samarali hal qilishni ta'minlash uchun shunday bo'lishi kerak. Bunga aniq iyerarxiya va ichki saylovlar tizimi kiradi. Partiya rahbarlari strategiya va taktikani aniqlashda muhim rol o'ynaydi. Butun tashkilotning muvaffaqiyati ularning vakolatiga bog'liq. Siyosiy partiyalarning asosiy vazifalari quyidagilar:
davlatda hokimiyat uchun kurash va davlat siyosatiga ta'sir, hokimiyatni amalga oshirishda ishtirok etish;
davlatning siyosiy tizimini shakllantirishda ishtirok etish; jamoatchilik fikrini shakllantirish;
ijtimoiy guruhlarning manfaatlarini ifoda etish, siyosiy ta'lim; siyosiy kadrlarni tayyorlash va ko'rsatish, turli ijtimoiy guruhlarning manfaatlarini himoya qilish.
Siyosiy partiyalarning o'ziga xos xususiyatlari quyidagilar: hokimiyatni zabt etish va amalga oshirishga qaratilgan;
siyosiy dasturning mavjudligi - partiyaning maqsad va vazifalarini shakllantiradigan hujjat;
tashkilotning mavjudligi - boshqaruv organlari, a'zolik, partiya nizomi; ko'ngilli faollar tomonidan tashkil etilgan mahalliy tashkilotlarning keng tarmog'iga ega bo'lish;
451
April 20, 2024
dunyo va inson uchun ma'lum bir mafkura yoki maxsus qarashning mavjudligi.
Partiya tizimi - hokimiyatning qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi tuzilmalarini shakllantirishda ishtirok etadigan partiyalar to'plami. Siyosiy partiyalarning saylovlar orqali siyosiy elitani shakllantirish vazifasi - jamiyatdagi kishilarning siyosiy elitalar tarkibidan joy olishi, yuqori vazifalarga ko'tarilishi, siyosiy yetakchilarning maydonga chiqarish yoki siyosiy sahnadan olib tashlashning muhim vositasidir. Saylovlar orqali siyosiy partiyalarning ishtiroki hukmron va muxolif elitaning tarkibini o'zgartiradi. Partiya - shunday tashkilotki, u birinchidan, hokimiyatni egallashga intiladi, uni shakllantirishda ishtirok etadi hamda uni yo'naltirishga harakat qiladi. Bu natijaga erishish uchun aholining keng qo'llab-quvvatlashiga tayanadi [1]. Demokratik islohotlar yo'li - biz uchun yakkayu yagona va eng to'g'ri yo'ldir. Bu borada biz, har kuni izlanishdamiz, xorijdagi ilg'or tajribalarni chuqur o'rganib, hayotimizni, ish uslubimizni yangilashga harakat qilmoqdamiz. Biz Yangi O'zbekistonni xalqimiz bilan birgalikda barpo etamiz, degan ulug'vor maqsadni o'z oldimizga qo'yganmiz" [2] deya aytib o'tildi. O'zbekiston Liberal-demokratik partiyasi o'z faoliyatida bir qator yirik maqsadlarni amalga oshiradi. Xususan, partiya siyosiy kuch sifatida birlashgan holda tadbirkorlar, ishbilarmonlar va fermerlarning yanada kengroq faoliyat yuritishlari uchun yangi imkoniyatlar yaratish, ularning istiqbolini ham nazariy, ham amaliy jihatdan asoslab berish, jamiyatning mazkur qatlami manfaatlarini himoyalash va ertangi kunini ta'minlash. Shu ijtimoiy toifa nomidan O'zbekistonnning siyosiy sahnasiga chiqish va o'zining munosib o'rnini egallashga intiladi.
Shuningdek, mamlakatning milliy manfaatlari va taraqqiyotining strategik istiqbollariga javob beradigan dasturni Konstitutsiya tamoyillariga suyanib, boshqa siyosiy partiya va harakatlar bilan hamkorlikda ishlab chiqish va amalga oshirish uchun partiyaning kuch va imkoniyatlarini safarbar etish, O'zbekiston tanlagan ochiq, bozor iqtisodiyotiga asoslangan demokratik, huquqiy davlat qurish, fuqarolik jamiyati institutlarining rivojiga keng yo'l ochib berish va demokratik qadriyatlarni xalq, avvalo yoshlar ongi va hayotiga singdirish ham uning ustuvor maqsadlaridan hisoblanadi. Partiyaning siyosiy platformasi - Liberal-demokratik g'oya va qadriyatlarni keng omma ongiga singdirish, bu borada har tomonlama chuqur o'ylangan tashviqot va targ'ibot ishlarini olib borish, o'z safini kengaytirish.
Shu g'oyalarni hayotga tatbiq qilishda fidoyilik ko'rsatgan faollarni deputatlikka nomzod sifatida ko'rsatish va saylovchilar ishonchini qozongan o'z deputatlari zimmasiga davlat hokimiyatining qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi organlarida vakillik vazifasini yuklash hamda ularning faoliyatini boshqarish kabilar kiradi. Bunday yorqin g'alaba, hech shubhasiz, O'zbekiston Respublikasi prezidenti
April 20, 2024
452
Shavkat Mirziyoyev davlat rahbari sifatida O'zbekistonning mustaqilligini ta'minlash, uni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning strategik maqsad va vazifalarini hal etish borasidagi beqiyos xizmatlari, yurtimizda amalga oshirilayotgan keng ko'lamli islohotlarning xalqimiz tomonidan yuksak e'tirof etilgani va yakdillik bilan qo'llab-quvvatlanganidan dalolat beradi.
Xulosa qilib aytish kerakki, siyosiy partiyalar mamlakatning demokratik tuzilishining ajralmas qismidir. Ular turli xil ijtimoiy guruhlarni vakillik qilish va himoya qilish uchun muhim vazifani bajaradilar. Mafkuralarning xilma-xilligiga qaramay, barcha partiyalarning asosiy maqsadi o'zgarishsiz qolmoqda - davlatning taraqqiyoti va farovonligini ta'minlash. Siyosiy faoliyat bilan shug'ullanish orqali fuqarolar o'z mamlakatining kelajagiga ta'sir ko'rsatishi va hayot sifatini yaxshilashi mumkin. Shuning uchun siyosiy hayotda ishtirok etish nafaqat huquq, balki har bir insonning jamiyat oldidagi javobgarligidir.
REFERENCES:
1. Мирзиёев Ш.М. Узбекистан Реcпубликacи президенти Ш.Мирзиёевнинг Олий Ma^^ra Муpoжaaтнoмacи. 2020 й. 24 янвapь. "Xara; сузи" гaзетacи, 2020 йил 25 янвapь, № 19 (7521), Тoшкент.
2. Мирзиёев Ш.М. Миллий Tapa^KtfëT йулимизни кдтъият билaн дaвoм эттириб, янги бocкичгa кутapaмиз. 1-жилд, - Тoшкент.: Узбекистан, 2019. - Б. 552-553.
3. Akmal Saidov. O'zME. Birinchi jild. - Toshkent, 2000.
4. Дюверже M. Шлитические пapтии. www.politparty.ru.
5. Чиркин. В.Е. Шртии и вв^ры // Жуpнaл o выбopaх. №1. 2001. - С. 14.
6. Юдин Ю.А. Шлитические пapтии и ^aBo в coвpеменнoм гocудapcтве. - М.: Фopум-Инфa-M, 1998. 285 с.
7. Ed. Joseph La Palombara and Myron Weiner. Polit^a Parties and Polit^al Development.Princeton, 1966. - P. 424-428.
453
April 20, 2024
