Научная статья на тему 'ЗАМИНАҲОИ ТАЪРИХИЮ ИҶТИМОИИ ҲАМКОРИҲОИ ТОҶИКИСТОН ВА ӮЗБЕКИСТОН'

ЗАМИНАҲОИ ТАЪРИХИЮ ИҶТИМОИИ ҲАМКОРИҲОИ ТОҶИКИСТОН ВА ӮЗБЕКИСТОН Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
78
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Тожикистон / Ӯзбекистон / Эмомали Раҳмон / Шакват Мирзиёев / дӯстлик / ҳамкорлик.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Сироҷиддин Самариддинзода, Сардорбек Солиев

Мазкур мақолада сӯз Тожикистон ва Ӯзбекистон ҳамкорлигининг тарихий, ижтимоий заминалари ҳақида боради. Шунингдек мақолада мамлакатларимиз ӯртасида имзоланган шартномалар ва уларнинг тарихий аҳамияти, амалга оширилган турли соҳадаги ҳамкорлик натижалари таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЗАМИНАҲОИ ТАЪРИХИЮ ИҶТИМОИИ ҲАМКОРИҲОИ ТОҶИКИСТОН ВА ӮЗБЕКИСТОН»

ЗАМИНА^ОИ ТАЪРИХИЮ И^ТИМОИИ ЗДМКОРЩОИ ТОЖИКИСТОН ВА УЗБЕКИСТОН

Сирочиддин Самариддинзода Сардорбек Солиев

муаллимони калони факултети санъати Донишгохи давлатии Хучанд ба номи академик Б. Гафуров https://doi.org/10.5281/zenodo.7295264

_ § >з*

Аннотация: Мазкур маколада суз Тожикистон ва Узбекистан хамкорлигининг тарихий, ижтимоий заминалари хакида боради. Шунингдек маколада мамлакатларимиз уртасида имзоланган шартномалар ва уларнинг тарихий ахамияти, амалга оширилган турли сохадаги хамкорлик натижалари тахлил килинган.

_

Калит сузлар: Тожикистон, Узбекистон, Эмомали Рахмон, Шакват

*

ург^ 1 >

Мирзиёев, дустлик, хамкорлик.

*

*

Таърихи дустии точикону узбекон аз даврахои кадим сарчашма мегирад.

Ин ду халки бародар таърих ва фарханги муштарак доранд. Таомулхои динй, анъанахо, маъракаву маросим, урфу одат, тарзи зист, одобу ахлок, табъу завк, либосу хурок, суруду мусикй, раксу бозй, умумияти фарханги, динй арзишхои маънавии таърихан ташаккулёфта точикону узбеконро ба хам пайваст намудаанд. Точикону узбекон дар бисёр лахзахои гаму шодй, барору нобарорй,

нокомию пирузихо бо хам буданд ва дар хама холат дустию бародариро пос

_

дошта, якдигарро иззату эхтиром ва кадрдони намудаанд.

Ба истиклолияти давлат! соаиб гаштани Лумаурии Тожикистон ва Лумаурии Узбекистон мараалаи сифатан нав дар равобити аамдигарии ин ду кишвар гардида, аарду давлат истиклолияти якдигарро аз огози ин тагйирот ва

^^^ V I I ^

таааввулоти бузурги сиёс! эътироф намуданд.

Муносибатаои расмии дипломат! байни Лумаурии Тожикистон ва Лумаурии Узбекистон 22-юми октябри соли 1992 барКарор гашта, дар пойтахтаои аарду давлат - Душанбе ва Тошканд сафоратхонаао ба фаъолият шуруъ намуданд.

ОГози муносибатаои байниаамдигарии жумауриаои Тожикистон ва Узбекистон дар мараалаи нав бо давраи барои Тожикистон хеле мушкил -муКовимати шадиди сиёс! ва жанги шаарванд! рост омад. &укумати Узбекистон барои аалли мусолиаатомези низои дохилии тожикон таважжуа зоаир менамуд. Иштироки жониби Узбекистон дар музокироти байни тожикон

>> ¡>

1м ] - > >

аамчун кафил дар катори дигар кишварао ва созмонаои байналмилал! ва

расидан ба сулау ошт! назаррас мебошад.

Мардуми толик ёрии бегаразонаи давлати аамсояро дар рузаои мушкили

и ^ ^ 14 11 ж УУ ^ и! 1 IV V ж ж ж ж VI ч^» уу ■ ■ ш ■ ^-Д, и и ш! ■ и х ■ ж и и 1» ж ^ чу * 1чу ^у^ ^лу^хх ^

ланги шаарвандии солаои 1992-1997 эасос намуда буд. Чунончи, моаи

январи соли 1993 Департамент оид ба масоили гуманитарии Котиботи СММ ба ломеаи лааон! доир ба расонидани ёрии гуманитар! ба Толикистон муролиат намуд. Ба ин муролиат нахустин шуда Узбекистон таваллуа намуд ва ба

Толикистон маводи сузишвор! (бензин, корсин, равган) фиристод. Танао ба Кургонтеппа 1300 тонна бензин ва 1400 тонна солярка ворид гашт. Санаи 3-юми декабри соли 1993 ааолии вилояти Сурхондарё ба Душанбе чор вагон бор - либосаои бачагона, 126 тонна орд, 10 тонна равгани растан! фиристоданд.

Чоруми январи соли 1993 дар лараёни сафари расмии Раиси Шурои Олии Лумаурии Толикистон муатарам Эмомал! Раамон ба шаари Тошканд байни Лумаурии Толикистон ва Лумаурии Узбекистон Шартномаи дуст!, аамкор!

т>п гттлттттг'о^гкотт » КЛ !г\С\ ТТЛ »Г»Г* ГХПЛПТТ ТЛТ1 АТТ ТТП1Л АГЛГТТЛЛТТ^ЛПТТТ АТ1 АПТХТТТ! ТТТ Т ТТПТ»ТТОТТ1

ва якдигарфаам! ба имзо расид, ки он дар муносибатаои байни ду давлати

соаибистиклол дар роаи баркарор намудани равобити дустиву бародар! ва аамкориао кадами нахустин ва устувор маасуб меёбад.

Соли 1998 робитахои байнидавлатии Точикистону Узбекистон то андозае

густариш ёфтанд, вохурихои сатхи оли баргузор гаштанд. Масалан, 4 январи соли 1998 бо даъвати Президенти Чумхурии Узбекистон Ислом Каримов Сарвари давлатамон, Президенти Чумхурии Точикистон Эмомали Рахмон ба Тошканд ташрифи расми анчом доданд. Дар доираи сафар аз чумла, шартномахои байнихукумати дар бораи хисоббаробаркунииинтиколи борхо ва газ барои соли 1997 ва карзхои давлатии Чумхурии Точикистон, доир ба хамкорихо дар сохаи тандурусти, илм, техника, иттилоот, фарханг ва сохахои гуманитари ба имзо расиданд. Сарвархои давлатхо карор карданд, ки Рузхои фарханги Чумхурии Точикистону Узбекистон баргузор гардад. Хдмаи ин дастовардхои хамкорихои байни кишвархоямон аз фаъол гаштани робитахо

далолат медоданд.

ни.}

*

Минбаъд низ дар байни Лумаурии Толикистон ва Лумаурии Узбекистон чандин шартнома дар бораи аамкор! дар самтаои гуногун, аз лумла Аадномаи

г» тт-* (г~\. Г» ¥ ТТТТУ I Т 7"» ГТТ Т Г*ЛТТТТ I Г» ТТ ТТТЛТТ ЛГЦ/ЛТТ г» I I_х т *тт х т-мтттт \/г» (г~\. /Л Т/«ТТ ТТ Г>|Л I Ч

дустии абад! байни Лумаурии Толикистон ва Лумаурии Узбекистон аз 15-

уми июни соли 2000 ба тавсиб расиданд [4].

Мутаассифона, бо сабабао ва омилаои гуногуни объектив! ва субъектив! ин равобит ва аамкориао дар тули чанд сол ба таври бояду шояд ривол

наёфтанд. Ин аз коста гаштани гардиши мол дар тичорати берунаи байни ду давлат мушохида намудан мумкин аст.

ш

Имруз Чумхурихои Точикистон ва Узбекистон ба мустахкам намудани

робитахои дучонибаи дусти, хамкори ва шарикии мутакобила судманд бо

* Г •!»

)>S#: ^й >

) J

хамсояхои дуру наздик эътибори мухим медиханд. Дар ин радиф Точикистон бо хамкорй бо кишвари хамсоя Чумхурии Узбекистон, ки яке аз самтхои асосии сиёсати хоричии кишвар махсуб меёбад, ахамияти аввалиндарача зохир менамояд. Худи солхои сипаригашта собит намуд, ки баркарор намудани робитаи байнидавлатии точику узбек ногузир буда, ин хамкорй бахри нигох доштани суботу рушди устувор дар минтака накши мухим мебозад.

Робитаи ду давлати хамсоя аз мохи сентябри соли 2016 ба мархилаи сифатан нав кадам ниход. Байни президентони Лумаурии Тожикистон, муатарам Эмомал! Раамон ва Лумаурии Узбекистон, муатарам Шавкат Мирзиёев чор маротиба вохур!, инчунин дар сатаи ол! чандин мулокоти телефон! сурат гирифтанд. Мааз аамин вохуриву мулокотао барои густариши муносибатаои байнидавлат! ва аамкориаои бевоситаи шаару вилоятаои алоаидаи жумауриаоямон мусоидат намуданд.

Сараввал мажлисаои байниаукумат! ба таври мунтазам ба роа монда шудаанд ва дар онао масъалааои мубрами аамкориао муаокима гаштанд. Аз жумла, тарафао масъалаи делимитатсияи сараадаоро пурра ааллу фасл намуданд. Бо ташаббуси сарварони ду давлат 17 гузаргоаи сараад! кушода

шуданд. Дар хатсайраои Душанбе - Тошканд, Душанбе - Са-марканд,

Душанбе - Бухоро парвози самолётао роааои ааво! боз гар-диданд. Бо наклиёти замин! (автобусао) хатсайраои Панжакент - Самарканд, Хужанд -Тошканд, Душанбе - Деанав, Душанбе - Самарканд ва Душанбе - Бухоро ба роа монда шуданд. Кушода шудани роаао, гузар-гоааои сараад! ва бозораои наздимарз!, бешубаа, барои боз аам наздик-тар шудани ду халки дусту аамсоя ва таквияти аамкориаои тижоратию иктисод! мусоидат намуданд.

Дар натижаи саъю талошаои окилонаи Сарварони ду давлати аамсоя -Президенти Лумаурии Тожикистон, муатарам Эмомаш Раамон ва Лумаурии Узбекистон, муатарам Шавкат Мирзиёев муносибатаои байни ин ду кишвар куллан тагйир ёфта, ба мажрои созанда ва муфид барои тарафайн ворид гардид. Икдоми неку нажиберо, ки Пешвои миллат, муатарам Эмомал! Раамон ва Президенти Узбекистон, муатарам Шавкат Мирзиёев дар самти эаёи муносибатаои неки аамсояп, аусну тафоауми аамжавор!, дустиву бародар!

роаандоз! намудан, тамоми мардуми ин ду кишварро шоду мамнун намуд [3, 629].

Сафари нахустини расмии Президенти Лумаурии Узбекистон, муатарам Шавкат Мирзиёев ба Лумаурии Тожикистон рузаои 9-10-уми марти соли 2018 - дар арафаи жашни Наврузи оламафруз рост омад, ки он хеле рамз! аст. Зеро яке аз анъанот ва суннату русуми Наврузи Ажам, ки мардумони гуногунро ба аам мепайвандад, мааз оини аамгиро!, аамбастап, аз байн бурдани аама гуна хушунат, ихтилоф, таааммулпазир!, дустиву бародарист.

ж ^ » ¡>

Щ >

^ J

Сафари расмии давлатии роабари олии кишвари аамсоя-Шавкат Мирзиёев, ки дар тули 26 соли истиклолияти давлатии Толикистон бори нахуст ба амал омад, натилаи иродаи нек, дурандеш! ва хиради волои сарварони аарду кишвар маасуб меёбад.

Дар лараёни сафари давлатии Президенти Узбекистон муатарам Шавкат Мирзиёев ба Лумаурии Толикистон гуфтушунидао дар сатаи ол! ва аайати &укумати Толикистон ва Узбекистон 27 санади аамкор!', ба имзо расиданд. Дар натилаи ба имзо расидани санадаои меъёрии дар боло номбаршуда

бисёр масъалааое, ки барои муътадил ба роа мондани муносибатаои дустонаю бародарона ва аамсояг! садди роа мешуданд, аз миён бардошта шуда, рафтуомади шаарвандони ду кишвар ба назди хешу акрабои худ, тилорат хеле содаву осон гардид. Аз лумла, 16 гузаргоаи сараад! кушода шуда, ба муалати то 30 шабонаруз бе раводид сафар кардани шаарвандони Толикистону Узбекистон ба кишвараои аамдигар яке аз дастовардаои бузург буд. Ифтитохи гузаргоххо,ки хар яке як равзанаи рушанеро дар дилхои мардум боз мекард, дар дилхои ду халки бародар умеди тоза ато намуд ва ашки шодиву нишот, хаячон, умедвориву интизории ин рузхои босаодат дар симои мардуми харду кишвар тачассум гардид [2, 125].

Вокеан аам аз нав ба аам пайвастани ду халки аамсоя ва хешу табор, ба аам овардани калбао, таакими риштаи дустиву муааббат, бародарию шавкат миёни ду миллате, ки тули аазорсолаао дар як сарзамин паалу ба паалуи якдигар зиндаг! менамоянд, аз як боду ааво нафас мекашанд ва аз як луву дарё

jW

об менушанд, фараангу анъанааои ягона доранд, азобу укубат ва лабру лафои

зиёди таърихро паси сар кардаанд, хизмати рустамона ва таърихии сарварони

ду лумаурии бародар буд.

Асосгузори сулау ваадати милл!, Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон муатарам Эмомал! Раамон аангоми мулокоти дустона бо Президенти Лумаурии Узбекистон муатарам Шавкат Мирзиёев чунин иброз намуданд: "Мардумони моро суннатаои бисёрасраи дуст!, аамсоягии нек ва эатироми лонибайн муттааид месозанд. Аамкор! бо Лумаурии Узбекистон яке аз афзалиятаои асосии сиёсати хорилии Лумаурии Толикистон маасуб

I î/лл^г» тт T'a ni гтт1 г лггтт ттт» плтгпптт т» г г» ^т-ч r»ni гттттлтт и гт гг»/лт/»тт«лггтт лттптпттмпттттп лг» ^лттллм

меёбад. Тасмимоти имрузаи мо бар заминаи музокироти суратгиранда аз бисёр

лиаат хислати таърих! дошта, такконбахш мебошанд. Онао барои мараала ба мараала боло бурдани муносибатаои Толикистону Узбекистон ба сатаи сифатан нав асосу заминаи боэътимодро фароаам меоваранд" [1, 402].

Сафари расмии Президенти Лумаурии Узбекистон, муатарам Шавкат Мирзиёев барои рушду таакими робитааои иктисод!, тилорал, фараанп, илм!, адаб!, иртиботи наклиёт!, истифодаи самараноки захирааои обу энергетика, амният ва мудофиа, мубориза бар зидди терроризм, экстремизм,

* Г j*

: * ^ * п>

>q )> d )> :>

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №8

ифротгароии дин! ва таъмини сулау субот дар минтакаи Осиёи Марказ!

заминаи устувор гузошт. Яке аз дастовардаои муаими ин мулокот дар он буд, ки кариб аамаи масъалааои бааснок вобаста ба сараад ааллу фасли худро

A А 1 V Ж Ж V/ Ж U КЛЛ » 1 HI 1 1I1WV t/MVlWlL'Vii VXX VXV L» vy V/ ИЧ' i H V/ H V H JJ 1 U Vjy H Vtfll 1 / V J ^

ёфтанд ва ин ба жонибао имконият дод, ки шартномааои дахлдорро марбут ба

ЗИП

масъалаи мазкур ба имзо расонанд.

Президенти Лумаурии Тожикистон, Пешвои миллат муатарам Эмомал! Раамон аз ташаббусу ибтикороти Президенти Лумаурии Узбекистон Шавкат

V

!

Мирзиёев жиаати эжоди фазои озоду созандаи аамкории байнидавлат! дар Осиёи Марказ! изаори каноатманд! намуда, чунин кайд намуданд: «Мо икдомоти Шуморо дар мавриди эжоди фазои дуст! ва аусни аамжавор! дар фазои умумии мо самимона истикбол гирифтем, зеро онао бо аадафаои мо комилан созгору аамонаанг мебошанд».

Президенти Лумаурии Тожикистон, Пешвои миллат Эмомал! Раамон музокироти сатаи олии жонибаоро аамчун огози мараалаи нав дар муносибатаои ду кишвар арзёб! намуда, накши арзандаи Президенти

Лумаурии Узбекистон Шавкат Мирзиёевро дар эаё ва таакими ин равобит ва ба мажрои солиму созанда равона намудани он махсус таъкид намуданд.

Президенти Лумаурии Узбекистон аз жониби худ ба Президент, &укумат

ïW

ва тамоми мардуми Тожикистон барои истикболи гарму бародарона ва меамоннавозии самим! нисбати у ва аайати расмии Лумаурии Узбекистон арзи сипос намуда, каноатмандии амики хешро аз натижааои музокирот иброз дошт.

Президенти Узбекистон Шавкат Мирзиёев тамоюлаои мусбат ва судмандро дар муносибатаои тарафайни ду кишвар, аз жумла афзоиш ёфтани

~ „„ ' ^^ „„ I ,тт_, „ ^ _

аажми гардиши мутакобилаи мол ва фаъол гаштани аамкориаои фараангиву башар1, ки ба арзишаои маънавии муштарак ва анъанааои гании дуст ва аусни аамжавор! такя менамоянд, баланд арзёб! намуд.

Сафари расмии давлатии Президенти Лумаурии Тожикистон, Пешвои миллат, муатарам Эмомал! Раамон ба Лумаурии Узбекистон 17-18 августи соли 2018 дар сатаи баланд баргузор гардид. Ин сафар ва мулокоти сатаи ол! дар арафаи жашни 27-солагии Истиклолияти давлатии ду жумаурии бародар баргузор гардид.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Дар доираи сафар ва мулокоту музокироти сарварони ду давлат ва аайати расм! 26 санади нави аамкор! ба имзо расиданд, ки онао муносибатаои Тожикистон ва Узбекистонро ба сатаи баланд бардоштанд.

Пас аз мулокоту музокирот Изаороти муштарак ва Ааднома оид ба шарикии стратег! байни Лумаурии Узбекистон ва Лумаурии Тожикистон ва санадаои зерин ба имзо расонида шуд [2, 129].

jlH» ♦ !>

>q ] q )> >

а >

u>,* ^ t<ns

ы> >>

* : >

PV

>>

#<b>

Ы J> 1

Я>

>3»

Ы >

1

til' ЩУ

' >s#

>

<:> - j )> Ш,

ы>

! >i>

j ]><£>

J>

+И >

ъц*

ЭЙ* *ф>

Ы р

] Я>

ы >

3 >4»

эй*

"Talqin va tadqiqotlar" Respublika ilmiy-uslubiy jurnali №8

Бешубаа, дар байни санадаои ба имзорасида Созишнома дар бораи аамкории шарикии стратег! макоми махсусро дорад, ки муносибатаои ду давлатро ба сатау сифати нав мебардорад. Ин санад аамчун руйдоди таърих! бо1150згуи лааду талошаои аарду лониб барои таакими дустии абад! ва аусни аамлавор! миёни Толикистону Узбекистон мебошад.

Хдмин тарик, матонат, иродаи кавии сарварони ду давлат ва орзуву омоли мардумони ду лумаурии дусту бародар тамоми мушкилоти мавлударо аз миён бардошт ва ин мараалаи нави робитаю аамкориаои Толикистону Узбекистон сааифаи нав дар таърихи дустии халкаои толику узбек гардид.

Дустии толикону узбекон ба манфиати аарду ин халкаои аамсоя, рушди устувор, таакими истиклолияти вокеии Толикистон ва Узбекистон, сулау субот, ором! ва амният дар минтака хизмат хоаад кард.

Адабиёт:

1. Набиев В.М. Фарханг-пайвандгари дустии халкхои точику узбек// Хдмкории иктисодй-ичтимой ва фархангии Точикистону Узбекистон: таърих ва замони муосир.- Хучанд, 2019. -888 с.

2. Чуразода ЧД., Исомитдинов ЧБ. Аз таърихи хамзистии халкхои точик ва узбек// Точикистон-Узбекистон: дустии безавол.- Хучанд: Ношир, 2019.-512 с.

3. Фармонова Д. Густариши равобити фархангии Точикистон ва Узбекистон дар замони имруза// Хдмкории иктисодй-ичтимой ва фархангии Точикистону Узбекистон: таърих ва замони муосир.- Хучанд, 2019. -888 с.

4. Точикистон ва Узбекистон: таърихи нави хамкорихо// Минбари халк- 2018.- 14 март.

hm*

I ш

* >

ой» шъ

ш

ы ъ

i й

Ы>с

у 1

Ь

Qj^f^S).

72

] ж*

¡м >

I ж

ш > Ы>

ж*

m >

i> * Ц >р

I > >

q q

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.