CC BY
13
Каримов Осим Косимович -
доктори илмпои таърих, профессор, ректори ДД^БСТ
донишгоаи давлатии аукук, бизнес
ВА СИЁСАТИ ТОЛИКИСТОН МЕВАИ ИСТИКЛОЛИ МИЛЛИСТ
Донишгоаи давлатии аукук, бизнес ва сиёсати Толикистон меваи ширини дарахти боровари Истиклолияти Толикистони лонолон маасуб меёбад, ки соли равон 20-солагии он бо шукуау лалол таллил мегардад. Соле, ки сипар'1 гашт, аамчун соли таблиги илму фараанг, соли бузургдошти маънавиёту худшинос'' барои аали маорифи кишвар, аз лумла барои аайати устодону профессорони донишгоаамон соли бобарору хотирмон буд. Бо ташаббуси Президенти Лумаурии Толикистон Ланоби Ол'1 муатарам Эмомал'' Раамон эълон шудани соли 2010 - Соли маориф ва фараанги техник'' ба тараккиёт ва пешрафти соааи маориф аамалиаата мусоидат кард, аали донишгоаро дар пешбурди фаъолияти таълимию илм'1, тарбияв'' басо руабаланд гардонд, дар рушди илму маърифат ва аз худ кардани техника ва технологияи муосир такони лиддие бахшид.
Соли сипаришуда донишгоа дар партави аидоятаои созандаи Сарвари давлатамон Ланоби Ол'1 муатарам Эмомал'1 Раамон, дастгирию гамхории аамешагии Вазорати маориф ба дастовардаои назаррас ноил гардид. Дар донишгоа барои хуб ба роа мондани кораои илм'ьтадкикот! имкониятаои мусоид фароаам оварда шуданд. Раёсати донишгоа лиаати таъмини раванди кораои илмию тадкикот' бо технологияи муосир тадбираои мушаххас андешид.
Имрузао ломеаи меанатии донишгоа дар макоми сарфарозию шукргузор'' аз гамхориаои доимию аидоятаои Сарвари давлатамон баробари баланд бардоштани сифати таълиму тарбия лиаати дар сатаи баланди тайёрию ташкил' ва гояв' истикбол намудани лашни мубораки 20-солагии Истиклолияти давлатии Лумаурии Толикистон камари гайрату аиммат бастааст.
Рушди беш аз пеши тадкикоти илм'' аз лумлаи самтаои вижаи фаъолияти рузмарраи донишгоа маасуб мегардад. Вобаста ба пешрафти илму технологияи муосир имруз донишгоа аамкадами замон аст. Дар партави нишондодаои Сарвари давлат дар мавриди рушди илмаои замонав", пайвастани илм бо ааёт, риволи илми бунёд' дар донишгоа пайваста чорааои муассир андешида мешаванд. Аз ин ру, бо дарназардошти талаботи ломеаи муосир ба мутахассисон дар риштааои техника ва технология аануз дар солаои 2007-2008 дар донишгоа бар иловаи чор факултаи мавлуда боз ду факултаи нав - факултааои Технологияи компютер' ва аисобгир' , Инноватсия ва технологияи тилорат таъсис дода шуда, теъдоди ихтисосао аз 13 ба 17 адад расонида шуд. Туфайли ин икдом имруз муаассилин дар
риштааои нави таълим''- амсоли Минтакашиноа, Методаои риёз'' дар иктисодиёт, Кори бонк'' ва Системааои автоматикунонидашудаи коркарди ахбор ва идора дар фаъолияти молиявьбоню таасил доранд.
Тибки Фармони Вазири маорифи Лумаурии Толикистон №1569 аз 30.07.2009 бо максади танзими аамкориаои муассисааои таасилоти олии касбии Лумаурии Толикистон дар доираи Донишгоаи Созмони аамкориаои Шанхай дар радифи як катор муассисааои таасилоти олии кишвар Донишгоаи давлатии аукук, бизнес ва сиёсати Толикистон низ барои таъсиси Донишгоаи байналмилалии С&Ш дар самти Минтакашинос'1 номнавис гардид. Тайи ин муддат дар маъвои маърифатамон лиаати ба сатаи стандартаои умумилааош расонидани сифати таълиму тарбия, пешбурди кораои илм'1 - тадкикот'1 тадбираои зиёду босамар руи кор омаданд. Дар робита ба ин санааои 25-29 апрели соли 2010 дар шаари Москва йафтаи сеюми маорифи кишвараои аъзои Созмони аамкориаои Шанхай таати унвони «Маорифи беаудуд» баргузор гардида, дар он масъалааои ташкил'' - маъмур'', илм'1-метод1, аукуй' ва молиявии таъсиси Донишгоаи Созмони аамкориаои Шанхай баррас'! шуданд. йамзамон донишгоа дар Конфаронси байналмилалии илм1-амалии муассисааои таасилоти олии базавии Донишгоаи Созмони аамкориаои Шанхай (ДС&Ш), ки дар доираи Маллиси сеюми вазирони маорифи кишвараои аъзои Созмони аамкориаои Шанхай рузаои 23-24 сентябри соли 2010 дар шаари Новосибирски Федератсияи Русия дар доираи аамоиши байналмилалии ИНТЕРРА-ФОРУМ - 2010 баргузор гардид, гоибона ширкат варзид.
Дар маъвои маърифатамон лиаати ба сатаи меъёраои умумилааош расонидани сифати кораои илм'1-тадкикот'1 тадбираои зиёду босамар руи кор омаданд. Омузгорони донишгоа натилааои тадкикоти худро дар конфаронсу аамоишаои мухталифи илмии сатаи донишгоа'', минтакав!' ва лааон' манзур намуданд, натилааои аз тадкик бадастомада дар раванди таълими тахассусаои амалкунанда пурсамар мавриди истифода карор дода шуданд.
Дар масъалаи рушди аамкориаои судманди донишгоа бо муассисааои таасилот'', вазорату идорааои марбутаи кишвар ва хорил аз он низ як зумра корао ба сомон расонида шуда, як силсила тадбирао баари рушди минбаъдаи аамкориаои мутакобилан судманд дар соааи таълиму тарбия ва илм ба накша гирифта шудаанд. Бо ибтикори раёсат донишгоа бо як катор вазорату идора, муассисааои таасилоти олии касбии дохилу хорил, аз лумла бо Вазорати кораои дохилии Лумаурии Толикистон, Донишгоаи миллии Толикистон, Донишкадаи соаибкор' ва хизмат, Донишгоаи славян' , Донишгоаи давлатии тилорати Толикистон, Мактаби олии байналхалкии бизнеси шаари Маскав «Мирбис», Донишгоаи байналхалкии дустии халкао ба номи Патрис Лумумба, Пажуаишгоаи иттиллоотии илм'' оид ба фанаои ламъиятии Академияи илмаои Федератсияи Русия, Ассосиатсияи илмаои сиёсии Федератсияи Русия, Донишгоаи давлатии вилояти Маскав,
Пажуаишгоаи тадкикоти масоили илтимоьсиёсии Академияи илмаои Федератсияи Русия, Донишгоааои давлатии шаараои Уфаю Казон, Донишгоаи Кентуккии ИМА шартномааои муфиди аамкор! ба тасвиб расонид ва ин тадбир ба риволи соааи таълиму илм дар донишгоа мусоидат карда истодааст. Туфайли ин тадбирао муааккикони лавон ва устодону омузгорони мо минбаъд имконият пайдо хоаанд кард, ки дар ин муассисаю марказаои илм' ба кори таакик машгул гарданд, такмили ихтисос намоянд, рисолааои номзадиву доктории худро дар Шурои дифоъи ин донишгоау пажуаишгоаао аимоя намоянд. Инчунин донишлуёни мо имконият пайдо намуданд, ки таасили худро мувофики равия ва ихтисосашон бевосита дар донишгоааои номбаршудаи хорили кишвар бемамониат идома диаанд.
Дар ин замина моаи ноябри соли 2010 дар донишгоа дар мавзуи «Пули муаолиратии байни Осиёи Марказ'' ва Русия дар шароити буарони иктисод!» аамоиши байналхалк' дар сатаи баланди тайёр!', ташкил'' ва гояв'' доир гардид. йамоиши мазкур давоми мантикии аамоиши пешина (2009) ва натилаи аамкории судманди олимони донишгоаи мо бо Маркази демографияи илтимо' ва сотсиологияи иктисодии Пажуаишгоаи тадкикоти илтимо' -сиёсии Академияи илмаои Федератсияи Русия маасуб мегардад. Дар кори аамоиши бонуфузи илм'' олимон аз 12 мамлакати лааон: Русия, Япония, Испания, Ветнам, Чин, Киргизистон, Казокистон, Узбекистон, Белоруссия, Украина, аз лумла олимони варзидаи вилояту лумаур'' иштирок доштанд.
йамзамон вобаста ба иду чашнаои мухталиф, санааои муаими таърих'', ба монанди лашни Рузи Истиклолияти давлат'', Рузи Парчами милл'', солгарди кабулшавии Сарконун, бузургдошти фарзандони фарзонаи миллат ва амсоли инао дар донишгоа баргузории чорабиниаои мухталифи илмиву фараанг' бо лалби доираи васеи мутахассисон, олимон, донишлуён ва устодони донишгоа вусъати бештар пайдо менамоянд.
йамасола дар донишгоа баргузории озмуни донишлуён анъанаи нек гардида, дар соли 2010 шаш нафар донишлуёни донишгоа дар озмуни лумаурияв'' ширкат варзида ба натилааои дилписанд ноил гардиданд. Аз лумла донишлуи соли 3 йомидов Азизхула аз фанни Информатика сазовори лои аввал, донишлуи соли дуввум Халифахолаи йайдари Файзуллозода аз фанни Назарияи иктисод'', донишлуи соли аввал Болтуева Фируза аз фанни забони рус'' соаиби лои дуюм ва донишлуи соли дуввум Некбахти Орзу аз фанни Таърихи халки толик ба гирифтани лои сеюм мушарраф шуданд, ки расидан ба чунин нишондиаандаао дар таърихи донишгоаамон аввалин маротиба даст додааст. йамчунин моаи апрел дар донишгоа озмуни кораои илмьтадкикотии донишлуён таати унвони «Донишлу ва пешрафти илмию техник'' - 2010» ламъбаст карда шуда, голибони озмун -кори илмии аафт нафар донишлуёни донишгоа ба Вазорати маорифи Лумаурии Толикистон лиаати иштирок дар озмуни лумаурияв'' ирсол гардиданд. Дар донишгоа бо максади илрои талаботи Накшаи тадбираои таллили Соли маориф ва фараанги техник'' озмуни
омузгорону донишлуёни элодкор ва навоварону ихтироъкорон баргyзорy ламъбаст гардида, руйхати 8 нафар омузгорони лавони элодкор ва 2 нафар донишлуи навовар барои иштирок дар озмуни лумаурияв1 пешниаод гардиданд.
Бояд зикр намуд, ки дар раванди ташаккули кораои илм^тадкикап дар радифи дигар сохтораои донишгоа, кафедра ва факултаао инчунин саами марказаои илмию методии донишгоа «Толикистон: таърих, сиёсат ва замони муосир», «Маркази тадкикоти таълимоти Aбyаанифа ва шаркшинос1», «Маркази тадкикоти демограф'1 ва муаолират'1» назаррас мебошад. Раёсати донишгоа минбаъд баари боз аам тавсиа бахшидани равобити илмию таълимии донишгоа бо муассисааои илмии ватаниву хорил1 ва дар ин замина вусъати бештар бахшидани кораои тадкикотии бунёд1 дар донишгоа дар соли нав ба таъсиси боз як маркази нави илм1 таати унвони «Маркази пажуаиши тамаддуни Шарк» икдом варзид.
Боиси ифтихор аст, ки дар соли сипаришуда дар донишгоа Шурои махсусгардонидашудаи дифоъи рисолааои номзад1 аз руи ихтисоси Назарияи иктисод1 таъсис дода шуд. Падидаи мазкур ба афзудани дифоъи рисолааои номзад1 дар донишгоа такони тоза бахшид. Нахустин дифои рисолаи номзад1 дар Шурои мазкур аз лониби муааккики лавони донишгоа Блиничкина Н.Ю. дар арафаи соли нави 2011 баргузор гардид. Умуман дар соли гузашта 18 нафар олимони лавон ва аспирантони донишгоа рисолааои номзадии худро дифоъ намуданд, ки ин назар ба солиёни пешин зиёд аст. Дар малмуъ тайи чор соли охир дар донишгоа ба дифоъ расидани 37 рисолааои номзад1 ва ду рисолаи доктор1 аз густариш ёфтани самтаои тадкикоти илм башорат медиаад.
Дар донишгоа сол то сол таълифоти илм1 ва илмию методии олимон ва устодони донишгоа густариши бештар ёфта, дар соли аисоботии 2010 аз лониби олимон ва устодони донишгоа 29 адад китобу монографияао, 45 адад дастураои таълим1, зиёда аз 210 адад маколааои илм1 интишор дода шудаанд. Дар самти нашри маколааои илмии олимони донишгоа саами малаллаи илмию назариявии «^хбори ДДйБСТ» низ назаррас мебошад. Тайи солаои охир дар донишгоа малмуаи маколааои конфронсу аамоишаои мухталифи илм1, аз лумла маводи конфронси байналхалкии «Толикистон ва муносибатаои байналхалкии муосир: лааонишав1 ва манфиатаои минтакав1» (19-20 май 2007), ( Хуланд, 2007.- 420 с.), маводи конфронси илмьназариявии устодону донишлуён дар мавзуи «Накши забон дар таааввули маънавии лавонон» ва бахшида ба Соли забони толик1 ва 1150-солагии Aбyабдyллоаи Рудак1 (Хуланд, ДДйБСТ, 2008. - 180с.), "Муаммоаои замонавии илми аукукшинос1" - малмуаи маколааои илмии устодон ва аспиранту унвонлуёни факултаи йукукшинос1 (ба истикболи 15-солагии донишгоа) дар нашри дуюм (Хуланд, 2008. - 209 с.), маводи Симпозиуми байналмилалии «Пули муаолират1 байни кишвараои Осиёи Марказ1 ва Русия: тарасоз1 ва идораи самарабахши лараёни муаолират1» (Москва-Хуланд, 22-26 сентябри соли 2009. -340 с.), малмуаи маводи
Симпозиуми байналмилал'1 дар мавзyи "Пули муаолиратии байни Осиёи Марказ'1 ва Русия дар шароити бyарони иктисодТ'(Москва-Хуланд, (l-4 ноябр) 2GlG.-586 с.) ва г. интишор гардиданд.
Сол то сол дар донишгоа маблаггузор'' ба соааи илм афзоиш ёфта, кораои 6озомузии касбии кормандон, сафараои илм'1 ба марказаои тадкикап, муассисааои таасилоти ол'1, иштироки олимону омузгорон дар конфронсу симпозиумаои байналхалй, аамоишаои илмии вилояту лумаур'1, тааия ва нашри маколаву монографияао, дастураои таълим'1, китобаои дара ва тахассус'1 майлон ва неруи тоза касб мекунанд. Дар соли аисоботии 2GlG донишгоа накшаи дурнамои кораои илмию тадкикотиро барои солаои 2GG6-2GlG аз руи lG самти афзалиятнок ламъбаст намуд. Баробари ин накшаи дурнамои рушди илм барои солаои 2Gll-2Gl5 мавриди баррас'1 ва тасдик карор гирифт. Тибки ин накшаи дурнамо минбаъд дар давоми панл соли оянда пажуаиши асосаои ниаодии ислоаот, дигаргунсоз'1 ва такмили малрои рушди иктисоди минтака (вилоят) ва кишвар дар бахши иктисод'1 - аукуй самти минбаъдаи афзалиятноки тадкикоти илмиро дар донишгоа ташкил медиаад. Дар самти илмаои ломеашинос'1 масъалаи инсон дар фалсафа ва такомулу рушди маданияти сиёс'1 ва гояи милл'1 дар кишвар масъалаи асос'1 мебошад. Элоди низоми инноватсионии кишвар ва такомули фараанги техник'1, зинааои фатаи он дурнамои пажуаишотро дар бахши илмаои дакик ва шабакаи иттилоотии донишгоа муайян мекунад. Забоншиносии киёс'1-мукоисав'1, гаш гардонидани хазинаи лугавии фанаои тахассус'1 дар донишгоа аз самтаои афзалиятноки тадкикот дар бахши забонао ба шумор меравад.
Лалб намудани устодон, олимони лавон ва аспирантон ба тадкикоти илм!, лустулуи роааои наву пурсамари тадкик ва таълиму тарбия аз омилаои муаиме маасуб мегарданд, ки ба такомули мааорат, васеъ гардидани лааонбиш, доираи тадкикоту пажуаиши устодону олимон мусоидат мекунад. Хеле хуш аст, ки дар донишгоа ба ин самти фаъолият эътибори зарyрï равона мегардад. Яке аз роааои хеле муфиди амалï намудани ин тадбир мунтазам ташкилу баргузор намудани аамоишао, конфронсу маафилаои илмï, суабатаои атрофи мизи мудаввар ва гайраао маасуб мешаванд. Дар конфронси илмьамалии анъанавии устодону донишлуён дар мавзуи «Ру ба такомули шуури техникï ва иKтисодï», ки моаи ноябри соли 2GlG дар донишгоа доир гардид, дар 9 бахши устодон ва lG бахши донишлуён мувофики барномаи конфронс lll маърузаи устодон ва l9l маърузаи донишлуён барраа гардиданд. Муаллифони маърузаао дар тааияи макола ва маърузааои хеш ба масъалааои асосии рушди илми имруза эътибори лиддï дода, ланбаи илмии гузоришоти хешро таквият бахшидаанд, ки ин табодули афкор аамзамон дар сайкали мааорат ба баланд бардоштани мааорати ^сбИ, рушди лааонбинию лааоншиносии устодон ва муаассилин мусоидат хоаад намуд. Роабарони бахшао - устодони варзида, профессорон дар ламъбаст хулосааои дакик ва таалилаои мушаххаси илмии худро дар суратлаласааои кори бахшао инъикос намуданд.
Бояд гуфт, ки баргузор намудани ин гуна чорабинии илм дар донишгоа ба аукми анъанаи нек даромадааст ва он аамасола бо иштироки васеи олимону муааккикони лавони соаааои иктисод, аукукшинос'!, сиёсатшинос'1, илмаои дакик ва дигар риштаао доир мешавад. Дар ин конфронс низ доираи васеи олимону муааккикон фаро гирифта шуда, аз лониби онао маърузааои лолиб дар мавзуъаои мухталиф ба таваллуаи иштирокдорон пешкаш гардиданд. Инчунин дар донишгоа моаи январи соли лор'1 Конфронси XII илмии олимон ва муааккикони лавони вилояти Сугд баргузор гардида, кори худро дар панл бахш идома дод. Дар бахшао маърузааои олимон ва муааккикони лавон дар риштааои «1Ъукукшинос1», «Таърих ва илмаои ламъият'1», «Иктисодиёт», «Физика ва риёзиёт» ва «Суханшиноа» шунида шуданд. Доираи мавзуъаои маърузаао хеле фарох ва гуногун буда, олимон ва муааккикони лавон ба онао муфассалан рушаш бахшиданд. Бояд тазаккур дод, ки маколааои илмии зиёда аз 30 нафар олимони лавон ва муааккикони донишгоа дар малмуаи маколоти ин конфронс, ки таати унвони «Дар пайроааи илми муосир» ба нашр расид, интишор ёфтанд.
Соле, ки мо дар ибтидояш карор дорем, барои аали кишвари азиз, алалхусус барои ломеаи меанатии донишгоаамон соли фаромушношудаш, соли махсус аст. Дар маллиси васеи йукумати Лумаурии Толикистон, ки саодати иштирок дар он насибам гардид, Президенти Лумаурии Толикистон Ланоби Ол'1 муатарам Эмомал'1 Раамон самти фаъолияти аар яки моро дар соли равон хеле возеау равшан муайян сохтанд: "... аз огози соли 2011-ум бояд кору фаъолияти шарруза ва саъю талоши шар як фарди бонангу номус, худогошу худшинос ва ватандусту ватанпарвар ба номи 20-умин солгарди Истиклолияти давлатамон, ободиву шукуфоии сарзамини бишиштосоямон ва бунёдкориву созандагии Ватани азизамон ан.ъом пазирад ".
Дар лавоби ин даъвати шуълавари Ланоби Ол'1 аар як узви ломеаи меанатии мо имруз дар назди худ максад гузоштааст, ки комёбиаоро боз аам афзунтар намуда, лашни бузурги милл'1 - 20-солагии Истиклолияти давлатии Лумаурии Толикистонро бо сари баланд ва як лааон ифтихор истикбол гирад.
Калидвожашо: дастовардаои Донишгоаи давлатии аукук, бизнес ва сиёсат, самараи истиклолият, фаъолияти таълим1 ва илм1-тадкикот1, рисолааои номзад1 ва доктор1, чорабиниао дар сатаи байналмилалг
Ключевые слова: достижения Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики, плод независимости, образовательная и научно-исследовательская деятельность, кандидатские и докторские диссертации, мероприятия международного уровня. Key words: achievements of the Tajik State University of Law, Business and Policy, fruit of independence, educational and research activity, candidate and doctors' dissertation, international level actions.
Пайнавишт:
1. Эмомал'1 Раамон. Рушди маориф асоси таакими аркони давлат.-Душанбе, 2009.
2. Суханронии Президенти Лумаурии Толикистон Эмомал! Раамон дар назди устодон ва шогирдон ба муносибати 15-солагии Донишгоаи давлатии аукук, бизнес ва сиёсати Толикистон, Хуланд, 09.09.2008.
3. Толикистон ва муносибатаои байналхалкии муосир: лааонишав! ва манфиатаои минтакав!. Маводи конфронси байналхалкии ДДШВСТ (1920 май 2007). - Хуланд, 2007.
4. Маводи конфронси илм!-назариявии устодону донишлуён «Накши забон дар таааввули маънавии лавонон» (бахшида ба Соли забони толик! ва 1150-солагии Абуабдуллоаи Рудак!). -Хуланд, ДДйБСТ, 2008.
5. Маводи Симпозиуми байналмилалии «Пули муаолират! байни кишвараои Осиёи Марказ! ва Русия: тарасоз! ва идораи самарабахши лараёни муаолират!», «Пули муаолиратии байни Осиёи Марказ! ва Русия дар шароити буарони иктисод!».- Москва-Хуланд, 2009, 2010
Каримов Осим Косимович -
доктор исторических наук, профессор, ректор ТГУПБП Таджикский государственный университет права, бизнеса и политики -плод национальной независимости
В статье отмечаются основные достижения Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики, который является одним из весомых плодов независимости Республики Таджикистан. Со времени своего создания университет ведёт активную образовательную и научно-исследовательскую деятельность, которая углубляется и расширяется с каждым годом. Так, в 2010 году, который в республике был объявлен Годом образования и технической культуры, около 20 преподавателей университета защитили кандидатские и докторские диссертации, несколько студентов стали победителями и призёрами республиканской олимпиады и других научно - соревновательных мероприятий международного уровня. Университет входит в состав Университета ШОС по направлению "Регионоведение ", постоянно расширяются его связи с зарубежными образовательными и научными учреждениями, укрепляется материально-техническая база вуза.
Karimov O.K.
The Tajik State University of Law, Business and Policy - a fruit of national
independence
The basic achievements of Tajik State University of Law, Business and Policy which is one of powerful fruits of independence of Tajikistan are marked in article. Since time of its foundation the university conducts active educational and research activity which goes deep and extends from year to year. So, 2010 has been declared as a Year of Education and Culture, about 20 teachers of university have defended their candidate and doctors' degree, some students became winners and prize-winners of the republican Olympiads and other scientific - competitions of the international level. The university has become a member of Shanghai Commonwealth Organization University in a Regional Studies major, its relations is constantly extending with foreign educational and scientific institutions, the material base of high school is strengthening.
