Научная статья на тему 'Закономерности и особенности развития сферы оказания услуг'

Закономерности и особенности развития сферы оказания услуг Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
87
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
маркетинг / сфераоказанияуслуг / стратегия / маркетинговаястратегия / экономикаУзбекистана. / marketing / services / strategy / marketingstrategy / economy of Uzbekistan.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Нилуфар Набиева

В мировой экономике наиболее активно развивается сфера услуг. Продолжаяя свой рост на протяжении долгих лет. Модернизация технологических основ развития экономики, появление новых направлений хозяйствования прямо влияют на рост рынка услуг. В статье исследуются сущность и закономерности развития сферы услуг.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Legislation and features of the development of service enterprises

The service sector is developing most actively in the global economy. Continuing its growth over the years. Modernization of the technological foundations of economic development, the emergence of new business directions directly affect the growth of the services market. The article examines the essence and patterns of development of the service sector.

Текст научной работы на тему «Закономерности и особенности развития сферы оказания услуг»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Legislation and features of the development of service enterprises

Nilufar NABIEVA1

Fergana Polytechnic Institute

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received September 2021 Received in revised form 15 September 2021 Accepted 20 October 2021 Available online 15 November 2021

Keywords:

marketing,

services,

strategy,

marketing strategy, economy of Uzbekistan.

The service sector is developing most actively in the global economy. Continuing its growth over the years. Modernization of the technological foundations of economic development, the emergence of new business directions directly affect the growth of the services market. The article examines the essence and patterns of development of the service sector.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

DOI: https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss10/S-pp293-310 This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

X^MaT кypcaтиш кopxoнaлapи pивoжлaнишининг к;oнyниятлapи вa xycycиятлapи

_ АННОТАЦИЯ_

Клит cyзлap:

MapKera^,

xизмaт кypcaтиш colara, cтpaтeгия,

Map^ra^ cтpaтeгияcи, Узбeкиcтoн ик;тиcoдиёти.

Жax,oн и;тиcoдиётидa xизмaт кypcaтиш cox,aœ КУП йиллap дaвoмидa ушш cypъaтлapини ^к^б, энг фaoл pивoжлaнмoк;дa. Иктишдиётни pивoжлaнтиpишнинг тexнoлoгик acocлapини мoдepнизaция ;илиш, бoшк;apyв-нинг янги йyнaлишлapининг пaйдo булиши xизмaтлap бoзopининг ушшига бeвocитa тaъcиp к;илaди. Maк;oлaдa xизмaт кypcaтиш ш^шни^ mox^to вa pивoжлaниш Koнyниятлapи кypиб чик;илaди.

1 PhD, Department of "Economics", Fergana Polytechnic Institute. Fergana, Uzbekistan.

Закономерности и особенности развития сферы оказания

Хизматлар сохаси охирги 20 йил мобайнида тубдан узгариб келмокда. Айникса, хозирги кунда ракамли иктисодиёт технологиялари билан боглик булган сохалар, масалан, электрон-тижорат, интернет-банкинг, ахборот ва муло;от сохасидаги тармо;ларнинг ривожланиши бунга мисол була олади. Хизматлар сохасининг ривожланишига таъсир курсатувчи омиллар 1-расмда келтирилган, унда и;тисодиётнинг ривожланиши ва унга булган муносабатни кузатишимиз мумкин. Хизматлар сохасидаги булаётган таркибий узгаришлар хам хаётимиздаги эхтиёж-ларни, узгариш тенденциясини ифодалайди.

1-расмда келтирилганидек, хизматлар сохасини ривожлантириш учун биринчи навбатда, жамиятнинг ва хукуматнинг унга булган муносабатини узгар-тириш лозим. Бу борада Узбекистон Республикасида охирги икки йил мобайнида янги ;онун ва меъёрий хужжатлар кабул килинди. Ушбу саъй-харакатлар асосида, Узбекистон Республикаси Статистика Цумитасининг расмий маълумотларига биноан, хозирги кунда хизматлар сохасида 261 мингдан орти; корхона ва ташки-лотлар фаолият курсатмокда. 2019-йил январь-декабрь ойларида бозор хизмат-лари хажми 190356,0 млрд сумни ташкил этди. Корхона ва ташкилотларнинг умумий сонида хизматлар сохасида фаолият курсатаётганлар 65,8 фоизни ташкил этади (1-расмга каранг).

Албатта, бундай холат, ю;орида таъкидлаб утганимиздек, хали етарли эмас. Бунга 2-расмда келтирилганидек, хизматлар сохасининг ривожланиши ва такомил-лашувига турли хил омиллар таъсир утказади. Уларни биз бешта муста;ил гурух,-ларга та;симлаб, охирги, яъни, пировард натижасида, хизматлар маркетингига алохида эътибор каратилиши зарурлигини хулоса килдик.

услуг

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова:

маркетинг,

сфера оказания услуг,

стратегия,

маркетинговая стратегия, экономика Узбекистана.

В мировой экономике наиболее активно развивается сфера услуг. Продолжаяя свой рост на протяжении долгих лет. Модернизация технологических основ развития экономики, появление новых направлений хозяйствования прямо влияют на рост рынка услуг. В статье исследуются сущность и закономерности развития сферы услуг.

8%

66%

l_9%

17%

■ Kишлoк;, ypмoн xyжaлиги вa бoшк;aлap

■ Caнoaт

■ Kypилиш

■ Xизмaтлap

1-pacм. 2020-йил 1-янвapь x^arara кypa xизмaт кypcaтиш кopxoнaлapининг УЛУШИ (фepмep вa дex;oн xyжaликлapидaн тaш;apи, %)*

Xизмaт coxacининг pивoжлaниmи, aлбaттa, унинг тypлapининг кyпaйиmи билaн узвий paвишдa бoFли;диp. Дунё тaжpибacи шуни кУpcaтмo;дaки, pa;aмли и;тиcoдиёт pивoжлaнгaн capи peaл coxaдaги бaнд бyлгaнлap ;Hc;apHmH билaн ифoдaлaнaди. Бopгaн capи xизмaтлap coxacидaги фaoлият xaм ми;дop, xaм accopтимeнти бyйичa кyпaйиб бopaди.

Бизнинг фикpимизчa, ми;дopий кypcaткичлapдaн тam;apи cифaт xoлaтигa эътибop ;apaтилгaн 6Ули6, yндa иcтeъмoлчилapнинг нaфa;aт эхтиёжини ;oндиpиm, бaлки янги мoйилликлapни maкллaнтиpиmдaн ибopaтдиp.

* Y^e^ci^ Рecпyбликacи Дaвлaт cтaтиcтикa ;yмитacи мaълyмoтлapи acocидa тузилган.

Дaвлaт cиëcaти Coциaл

Дaвлaт yзгapишлap

тoмoиидaи Иcтeъмoлчилap

мyвoфик;лaнтиpи эx,тиëжлapининг

ш тизимининг omMmM

yзгapиши Тукчиликнинг

Xycycийлaштиpи omиmи

ш Фaoл иммигpaция

Иcтeъмoлчилap, Ba;^

xoдимлap вa чeгapaлaнгaнлиги

экoлoгияии Буюм эмac,

мyx,oфaзa тaaccypoтгa

килувчи янги э^т^ж omиmи

к;oнyнлap Пepcoнaл

Xизмaт кoмпьютep вa

cox,acидaги янги мoбил

тижopaт тeлeфoнлapгa

кeлишyвлap э^т^ж omиmи

Биз^^иит pивoжлaниш тeндeнцияcи Ишлaб чикapyвчилap ^npo; xизмaтии coтишaди Cтpaтeгик yюшмaлap кyпaйиши Нoтижopaт тaш килoтлapидa мapкeтииггa булган эx,тиëжиииг йшиши Cифaтгa эътибopиииг

юкcaлиши Вocитaлapии тeжaш вa yиyмдopлигиии oшиpишгa эътибopиииг йшиши Фpaичaйзиигиииг pивoжлaииши Xoдимлapни ишгa жaлб этиш тизимининг yзгapиши

АКТнинг pивoжлaииши Koмпьютep вa тeлeкoм тexиoлoгиялap ycтyиликлapииииг биpлaшиши Koмпaкт мoбил жиx,oзлapиииг яpaтилиши Cимcиз aлoкaиииг pивoжлaниши

Дacтypий тaъмииoтиииг тaкoмиллaшиши Рaкaмли тexнoлoгиялapнинг кeигaйиши Иитepиeтиииг вa элeктpoи тижopaтнинг pивoжлaииши

Иитepиaллaшyв Xaлк;apo мик;ëcидa ишлaëтгaн кoмпaииялap coиииииг сшиши Иcтeъмoлчилapии нг xopижгa чикишининг opтиши Xaлк;apo б^^^инг pивoжлaииши

2-pacM. И;тиcoдиëтнинг xизмaтлap co^rarara1 yзгapишигa тaъcиp этувчи oмнллap*

Myaллиф ишлaимacи.

2-жaдвaлдa э^ Узбeкиcтoндa иктигадий фaoлият тypлapи бyйичa xизмaтлap иmлaб чи;apиm улуши кeлтиpилгaн.

2-жaдвaл

Узбeкиcтoндa ицтигодий фaoлият бyйичa xизмaтлap ишлaб чик;apиш улуши, %

(2019-йил янвapь-дeкaбpь oйлapи учун)*.

KУPCATKИЧЛAP XAЖMИ MЛPД. CYM OTrAH ЙИЛ^ HИCБATAH У^Ш CУPЪATИ, %

Xизмaтлap - жaми 193697,8 113.2

Шу жyмлaдaи:

Aлoкa ßa axбopoтлaштиpиш x^Ha^apH 10869.2 108.9

Moлиявий xнзмaтлap 34635.0 154.6

Tpaиcпopт xнзмaтлapн 53576.5 105.6

Шу жyмлaдaн: aвтoтpaиcпopт xнзмaтлapн 25279.1 103.5

Яшaш ba oвкaтлaинш xнзмaтлapн 5715.9 105.6

Caвдo xнзмaтлapн 47693.3 105.1

Kyчмac мулк бнлaи бoFлнк xнзмaтлap 5862.2 103.1

Taълим coxacндaгн xнзмaтлap 6990.4 106.8

^гликии caклaш coxacидaги xнзмaтлap 2930.3 113.4

Ижapa xнзмaтлapн 3952.3 104.1

Koмпьютepлap ba мaншнй тoвapлapин тaъмнpлaш бyйнчa xизмaтлap 3102.1 103.7

Шaxcнй xнзмaтлap 4564.8 103.7

Meъмopчнлнк, мyxaиднcлнк излaнишлapи, тexинк cниoвлap вa тaxлнл coxacидaги xнзмaтлap 4039.0 108.1

Бoшкa xнзмaтлap 6425.0 102.8

Xизмaтлapнинг ялпи ички мaxcyлoтдaги y^m cypъaти ^лган тapмo;лapгa ниcбaтaн юк^и бyлмaca-дa, 5,6 фoиз ycиmнинг (2019-йил дeкaбpгa ;aдap) 1,7 фoизи xизмaтлap coxacигa тyFpи кeлaди (3-pacмгa ;apa^).

Aммo ушбу ycиmдa xaм тaълим xизмaтлapининг улуши жyдa пacт. X,oзиpги кyндa бapчa xизмaтлap тapкибидa тaълим xизмaтлapи 3,7 фoизни тamкил этaди, xoлoc. Умyмaн oлгaндa, 4-pacмдa мaълyмoтлapнинг кeлтиpилиmи бyйичa ЯMM тapкибидaги xизмaтлap улуши oxиpги йилдa пacaйиm тeндeнцияcигa эгaлигини кypиmимиз мумкин. Юкopидa тaъкидлaб yтгaнимиздeк, 2019-йил якуни бyйичa ушбу кypcaткич 36,1 фoизни , бугунги кyндa 36,3 фoизни тamкил этмoкдa .

* V^e^ci-oH Pecпyбликacи Дaвлaт cтaтиcтикa кyмитacи мaълyмoтлapи acocидa тузилган.

2019 йил ■ Хизматлар

■ Махсулотларга соф

солицлар

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

10% ■ Кишлоц, урмон ва балиц

11% хужалиги ■ Саноат

4% 48% ■ цурилиш

27%

3-расм. Ялпи ички мах,сулотни ишлаб чицаришнинг усиши*

Республикамизнинг Давлат статистика цумитасининг маълумотларига кура, охирги туцциз йил ичида ушбу курсаткич турли хил узгариш тенденциясига эга булди (4-расмга царанг).

42 -41,5

41,1

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

4-расм. ЯИМ таркибидаги хизматлар улуши, %.

Илмий тадцицотларимизда ушбу сохдда булаётган узгаришлар тенденция-ларини аницлашга харакат цилдик. Таъкидлаш керакки, янги хизматлар турлари кенгайиши натижасида хизматлар мицдори ва сифатига булган талаблар усиб бормоцда. Масалан, уй-жойга кредит олиш, банк хизматларининг усиши, интернет ёки телефон хизматларига булган эхтиёжнинг ошиши шулар жумласидандир.

* Узбекистан Республикаси Давлат статистика цумитаси маълумотлари асосида тузилган.

Taдкикoтлap нaтижacидa , кyйидaги бemтa тeндeнция вa xизмaт бoзopининг pивoжлaниm кoнyниятлapини aниклaдик. Улap тapкибигa кyйидaгилap киpaди:

1. Xизмaтлap cифaти вa мaдaниятигa тaлaблapнинг omиб бopиmи. Бyндaй тaлaблapни pe^opaH вa мexмoнxoнaлap бизнecи, тypизм вa гyзaллик индycтpия-cидa кypcaтиmимиз мумкин. Aйникca, интepнeт вa уяли aлoкa тизимидaги тaлaблap xизмaт кypcaтyвчилap тoмoнидaн yзгapaётгaн mapoитлapдa мocлamиmлapини тaкoзo этaди.

2. Xapaжaтлap кyпaйгaн capи xизмaт кypcaтиm coxacининг дapoмaд кeлтиpиm дapaжacи кyпaймoкдa. Xизмaтлap cифaти вa мaдaниятигa capфлap omиmи кyтилaётгaн мaблaF вa инвecтициялapдaн oкилoнa фoйдaлaниmгa мaжбyp Kилмoкдa. Paкoбaтгa чидam учун янги шapoитгa мocлamиm йyллapини излam зapyp бyлaди.

3. Иcтeъмoл xaжми omиб бopaётгaн пaйтдa биpлaмчи иcтeъмoлчилap микдopи кaмaйиши кyзaтилaди. Иcтeъмoлчилap cepвиc тamкилoтлapигa кaйтa мypoжaaт килиши ,acocaH, Уpтa ёки юкopи дapoмaдгa эгa бyлгaн axoли киcмигa тyFpи кeлaди.

4. Xизмaт кypcaтиm кopxoнaлapининг йиpиклamyви кyзaтилмoкдa. Paкoбaт мухити кyчaйгaн capи йиpик тaшкилoтлap кичик бизнec ёки xycycий тaдбиp-кopлapгa ниcбaтaн фaoлият кypcaтиmи e^anpo; кeчaди, мaкcaдли иcтeъмoлчи вa тaъcиp кypcaтиm дoиpacини тaкcимлaб oлиm им^нияти^ эгa бyлaди. Macaлaн, aвтoмoбиллapгa ёки мaиший тexникaгa xизмaт кypcaтиm йиpик тamкилoтлapдa ("Узтexxизмaт, "Apтeль" вa бoшкaлap) caмapaлиpoк oлиб бopилиmи кyзaтилмoкдa.

5. Taклиф этилaётгaн xизмaт accopтимeнти кeнгaймoкдa.

Иcтeъмoлчилapгa зaмoн тaлaбигa кapaб янги xизмaт тypлapи кypcaтилиmи

omмoкдa. Янги йyнaлишлap тapикacидa мacлaxaт бepиm, тaълим, cyFypтa, peклaмa ёки PR тaклифлapи, бaнк xизмaтлap тypлapи вa бoшкaлapни к^^тош мумкин. ^^e^^o^Aa элeктpoн xyкyмaт тизимидa куп xиcoбoтлapни тoпmиpиm, мypoжaaт этишни мacoфaвий aмaлгa omиpиmгa ra^a axaмият бepилмoкдa. Mapкeтингдa элeктpoн тижopaтнинг pивoжлaниmи xaм my тoифaгa киpaди.

X,oзиpги кyндa xизмaтлap бoзopи pивoжлaнишини aник xиcoблam ;ийин. Унинг caбaби, биp тoмoндaн дaвлaт apaлamyвининг кaмaйиши, тижopaт coxacидaги ycиmни paFбaтлaнтиpaди. Macaлaн, тaълим, мeдицинa, yй-жoй xизмaтлapидa тyлoвли xизмaтлap микдopи йшиши кyзaтилмoкдa. Бyндaй xoлaт тaбиий paвиmдa иcтeъмoлчилapдa нopoзилик yЙFoтмoкдa.

Tижopaт coxacидa бoзop жapaёнлapидaги кoнyн-кoидaлap жopий этилиши, тaлaб вa тaклиф мyвoзaнaтини ymлaб тypиm, paкoбaт мyxитигa мocлamиm мухим Уpин эгaллaйди. Paкoбaт acocидa пacт cифaтли xизмaтлap acтa-ceкин бoзopни тapк этaди, иcтeъмoлчилapгa кypcaтилaётгaн xизмaт мaдaнияти omиmигa вa yлapнинг accopтимeнти кeнгaйиmигa oлиб кeлaди.

Иcтeъмoлчилapгa кypcaтилaётгaн xизмaтлap тyFpиcидa мaълyмoт eткaзиб бepиm, axбopoт тexнoлoгиялap ютyклapидaн фoйдaлaниm cepвиc кopxoнaлapдa oдaтий тycгa киpиб бopaди. Aйникca, мaxaллийлamтиpиm дacтypи acocидa xaмдa oчилaётгaн эpкин иктигадий зoнaлapгa бepилaётгaн имтиёзлapдaн фoйдaлaнгaн Xoлдa мaxaллий pecypcлapни тyлapoк жopий этиш, янги тexникa вa тexнoлoгиялap билaн жиxoзлaниmни aмaлгa omиpиm мумкин.

Узбекистоннинг инновацион ривожланишини таъминлаш борасида хизмат-лар сифати ва маданиятини белгилайдиган мезонлар ва курсаткичларни ишлаб чицишни тацозо этади. Республика Президенти Шавкат Мирзиёев 2016-йилга якун ясаб, 2017-йилга устувор йуналишларни белгилаганда мамлакатимизда ишлаб чицарилаётган товар ва хизматлар халцаро стандартларнинг (ISO) талабларига фацат 13 фоиз жавоб беришини таъкидлаб утган эди. Ушбу муаммони хал этишда хизмат курсатиш ташкилотлари ва тадбиркорларга сифат курсаткич-ларининг цонуний равишда урнатилиши мацсадга мувофиц булар эди.

Ицтисодий адабиётларда товар ва хизмат курсатиш хусусиятларини ифодалашда катта тахлилий ишлар амалга оширилган. Р. Бест, Б. Гамаюнов, Е. Голубков, Ф. Котлер, К. Лавлок, С. Минетт ва бошцаларнинг асарларини мисол тарицасида келтиришимиз мумкин.

Купчилик товар ва хизмат уртасида, асосан, 4 та фарцли булиш хусусиятларини курсатишади. Бундай кузатув Ф. Котлер ва К.Л. Келлернинг "Маркетинг-менежмент" дарслигида, Н. Нагапетьянцнинг "Маркетинг в отраслях и сферах деятельности" уцув цулланмасида хизматларнинг туртта ажратиб тураётган хусусиятлари келтирилган: сезилмаслик, хизматларнинг ишлаб чицариш ва истеъмол жараёнларининг бир махал амалга оширилиши, бир хил булмаслик (сифатий холати тез узгарувчан) ва хизматларни сацлаб булмаслиги. Ушбу ёнда-шувдан келиб чиццан холда Ф. Котлер ва К.Л. Келлер "Маркетинг менежмент" дарслигида хизматларнинг цуйидаги таснифларини таклиф цилишади (3-жадвал).

Россиялик С.Н. Диянова ва А.Э. Штезель узларининг тадцицотларида хизматлар хусусиятларини кенгроц таърифлашга харакат цилишган:

• хизматлар уларни курсатиш ва истеъмол цилиш жараёнларининг якдиллиги;

• объект ва натижага цараб хизматлар моддий ва номоддий турларига тацсимланади;

• куп холатда истеъмолчи хизмат курсатиш жараёнида объект хисобланиб, ушбу жараён иштирокчиси хисобланади;

• хизмат сохасида кул мехнати улуши юцори булганлиги сабабли, унинг сифати устанинг махоратига боглиц булади;

• хизматни амалга оширувчи унга мулк эгаси була олмайди;

• хизматлар махаллий, транспорт хизматига мухтож булмаган, худудий характерга эга булиши мумкин;

• хизматларни сацлаб булмайди.

3-жадвал

Ф. Котлер таклиф цилган хизматлар таснифи*.

САВОЛЛАР ЖАВОБЛАР

А. Кишилар ёки машиналар хизматлар манбаи буладими? Хизматлар орасида инсон манба хисобланган хизматлар хам мавжуд, бунда профессионаллар (молиявий хизматлар, бошцарув буйича маслахат) ёхуд малакали мутахассислар ёки касбий малакага эга булмаган ишчи кучи талаб этилади. Машинада тацдим этилаётган хизматлар орасида юцори малакали мутахассислар томонидан

* Котлер Ф., Армстронг Г., Вонг В., Сондерс Дж. Основы маркетинга. - М., 2013.

бошкарилувчи ускуналар (самолётлар, компьютерлар) ёхуд бирмунча паст малакали операторлар томонидан бошкарилувчи (транспорт) ёки автомат машиналарини (савдо автоматларини) талаб этувчи хизматлар хам мавжуд.

В. Хизмат курсатиш жараёнида мижознинг иштироки шартми? Агар мижознинг иштироки шарт булса, хизмат курса-тувчи ушбу мижознинг талабларини (дуконлар, ресто-ранлар) хисобга олиши зарур

С. Мижоз томонидан хизматни сотиб олиш сабаблари кандай? Хизмат шахсий эхтиёжларни (шахсий хизмат-лар) ёки бизнес эхтиёжларини кондириш (бизнес хизматлари) учун мулжалланганми? Одатда, хизмат курсатувчилар шахсий хизматлар ва бизнес хизматлари бозорлари учун турли маркетинг дастурларини ишлаб чикадилар.

Б. Хизмат курсатувчининг сабаблари кандай (савдо ёки нотижорат фаолияти) ва хизматлар кандай шаклда такдим этилади (алохида хизматлар ёки давлат хизматлари)? Бу икки хусусиятнинг мослиги мутла;о бош;а турдаги хизмат тизимлари натижаларига олиб келади. Хизмат-ларнинг таснифини бош;а белги-лар буйича хам амалга ошириш мумкин: a) капитал харажатлар буйича; b) ижрочиларнинг малакавий даражаси; c) технологик жараёнлар мураккаблиги; ф мижозлар (жисмоний ва юридик шахслар)нинг ижтимоий мав;еи.

Хизматлар йигиндисини етарлича мустакил ва узаро боглщ булган тасниф хусусиятларига кура бир хил гурухлар, кичик гурухлар, турларга ажратиш мумкин. Бунинг учун турли таснифлаш усулларини куллаш талаб этилади. Хизматларни таснифлаш принциплари каторида Ф. Лавлок (4-жадвал) таснифи алохида ;изи;иш уйготади.

4-жадвал

К. Лавлок таклиф этган хизматлар таснифи*.

№ Хизматларнинг асосий тоифалари Хизматлар сохалари

1. Шахсга йуналтирилган ани; чора-тадбирлар Согликни саклаш, йуловчи ташиш, гузаллик салонлари ва сартарошхоналар, спорт иншоотлари, ресторан ва кафелар

2. Товарлар ва бош;а жисмоний объектларга мулжалланган ани; харакатлар Юк ташиш, ускуналарни таъмирлаш ва саклаш, тозалаш ва тартибни саклаш, кир ювиш, кимёвий тозалаш, ветеринария хизматлари.

3. Инсон онгига каратилган номоддий харакатлар Таълим, радио ва телевидение, ахборот хизматлари, театрлар ва музейлар.

4. Номоддий активлар билан номоддий харакатлар Банклар, юридик ва консалтинг хизматлари, сугурта, кимматли когозлар билан операциялар.

5. Ишлаб чикариш ва истеъмолнинг узлуксизлиги Хизматнинг узига хос хусусияти шундаки, у олдиндан амалга оширилмайди ва товар сифатида сакланиши мумкин эмас. Бу омил хизмат харидорини мураккаб вазиятга куяди, чунки ракобатдош таклифлар уртасида таккослашнинг иложи булмайди.

* Лавлок К. Маркетинг услуг: персонал, технология, стратегия. - М., 2018.

6. Манбалардан ажралмаслик Хизмат уз манбаи билан узвий боглиц эмас, аммо моддий шаклдаги товарлар унинг манбаи мавжудлиги ёки мавжуд эмаслигидан цатъий назар мавжуд булиши мумкин. Бу омил хизматлар истеъмолчиларининг чеклан-ганлиги ва ушбу чекловларни бартараф этиш учун махсус механизм ёки чоралар зарурлигига олиб келади.

7. Сифатнинг доимий эмаслиги Хизматларнинг сифати етказиб берувчилар, шунинг-дек, хизмат курсатиш вацти ва жойига боглиц холда кенг доирада тебраниши мумкин. Хизмат сифати бир хил шахс, ташкилот ёки фирма томонидан тацдим этилган тацдирда хам узгариши мумикн.

8. Сацлаб булмаслик Хизматни сацлаб булмайди, у "бир марталик" хусуси-ятига эга.

Юцоридаги тасниф номоддий ишлаб чицариш сохасидаги хизматларнинг асосий таснифи булиб, уни янги турдаги хизматлар билан тулдириш ва кейинчалик ривожлантириш мумкин. Хизматларни, масалан, истеъмолчи билан алоца дара-жаси, цонунчилик ва меъёрий хужжатлар билан тартибга солиш даражаси, мехнат сигими, мехнат бозори, истеъмол сегментлари буйича таснифлаш, ишбилармонлик хизматлари ва шахсий хизматларга ажратиш мумкин.

Номоддий хизматларни фацатгина улар цабул цилингач, бахолаш мумкин ва хизматларни тацдим этиш жараёнига таъсир цилувчи турли омиллар туфайли доимий хизмат даражасини сацлаб цолиш жуда мушкул.

Аввалдан ажратилган хизмат турларининг аксарияти бир компания доира-сида бирлаша бошлайди. Корхона ёки ташкилотнинг барча турдаги хизматларини таклиф цилиш, рацобатбардошликни ошириши, уларни диверсификациялаш орцали юзага келиши эхтимоли булган хавфларни камайтириш имконига эга булади.

Шундай цилиб, банк, сайёхлик, ахборот ва воситачилик хизматлари ягона хизматлар комплексига бирлашиб, айни пайтда мутлац янги хизмат турларини (интернет-тижорат, интернет-банкинг, интернет-маркетинг, рекрутинг, аутсорсинг) ташкил цилади. Туризм хизматлари доирасида транспортда жунатиш, сугурта, ахборот ресурслари (ихтисослашган сайтлар) бирлашади. Шундай цилиб, бугунги кунда хизматлар сохасидаги диверсификациялаш тенденцияси хацида фикр билдириш мумкин, бу эса ушбу сохада халцаро рацобат кучайиб бораётган шароитда намоён булади.

Давлат хизматлари сохасида стандартлаштиришни ривожлантириш ва такомиллаштириш;

• истеъмолчиларнинг мол-мулкига зарар етказилишининг олдини олиш, хаёт хавфсизлиги, истеъмолчилар саломатлиги ва атроф-мухитни мухофаза цилишни таъминлаш мацсадида хизматларни сертификатлаш;

• ахборот-коммуникация технологияларини цуллаш самарадорлигини ошириш;

• ахолига хизмат курсатиш хажмларини хисобга олиш ва прогнозлаштириш;

• ахолининг хизматларга талабини урганиш;

• мулкчиликнинг турли ташкилий-хуцуций шаклларидаги корхона ва ташки-лотлар томонидан ахолига хизмат курсатиш;

• ахолига хизматлар таснифини халцаро таснифлар билан уйгунлаштириш;

• xизмaтлap тypлapини V^e^cTOH Pecпyбликacидaги янги ижтимoий-иктиcoдий mapoитлapни xиcoбгa oлгaн xoлдa фaoллamтиpиm.

Maвжyд тacнифлapнинг aкcapияти (ЖСТ, XBФнинг тacнифлam cxeмaлapи, БMTнинг acocий мaxcyлoтлapи, миллий xиcoблap тизими, Жaxoн бaнки тacнифи) xизмaтлapнинг фyнкциoнaл xycycиятлapигa acocлaнaди. Ушбу мeзoн бyйичa тузилган xap биp тacнифлam чизмacидa '^omKa xизмaтлap" ceктopи aжpaтилиб, yлapгa кypcaтиб yтилгaн гypyxлapгa киpитилмaгaн xизмaтлap киpaди.

Acлидa, xaлкapo бoзopдa янги xизмaт тypлapининг пaйдo булиши билaн бoFлик кeйинги тyлдиpиmлap учун бyндaй тacнифлaш cxeмacи дoимo oчик вa тули^из булиб кoлмoкдa. Xaлкapo xизмaтлap бoзopининг тapмoк тapкибини тули; вa бaтaфcил тaкдим этиш учун ЖCTгa xизмaт кypcaтиm ceктopлapининг тacнифи, myнингдeк, Жaxoн бaнкининг oмилли вa нoфaoл xизмaтлapини к^^тош мумкин. Acocий xизмaтлapгa (ЖСТ клaccификaтopигa мyвoфик) 12 тa acocий бyлимгa тaкcимлaнгaн 160 тypдaги xизмaт киpaди (5-жaдвaл).

S-жaдвaл

ЖСТ вa Жaxoн бaнки ycлyби бyйичa xизмaтлap тacнифи*.

ЖAX,OH CABДO TAШKИЛOTИ XИЗMATЛAP COXAЛAPИHИ TACHИФЛAШ ЖAXOH БAHKИ TACHИФИ

1. Tнжopaт (ншбнлapмoилнк) xизмaт-лapн (46 тa pypyx). 2. Aлoкa (кoммyинкaцня) xнзмaтлapн (25). 3. ^ypнлнш-мyxaиднcлнк xнзмaтлapн (5). 4. Днcтpнбьютopлнк (тaкcимoт бнлaи бoFлнк) xнзмaтлapн (5). 5. Taълим xнзмaтлapн (5). 6. Aтpoф-мyxитни мyxoфaзa килиш xнзмaтн (4). 7. Moлиявий xнзмaтлap (17). 8. CoFликни caклaш ba нжтнмoнй xнзмaт ^pcaram coxacндaгн xнзмaтлap (4). 9. Typизм coxacндaгн xнзмaтлap (4). 10. Xopднк, мaдaинй ba cпopт тaдбнp-лapини тaшкнл килиш бyйнчa xнзмaтлap (5). 11. Tpaнcпopт xнзмaтлapн (33). 12. Bom;a xнзмaтлap. 1. Фaктopиниг xнзмaтлapн (иoгнpoилнк бyйичa xнзмaтлap) - мнжoз ёки ишлaб чнкapнш oмнллapн ,aлбaттa, чeгapaин тееиб утувчи (тypнcтнк, тaълнм) бapчa тypдaги xнзмaтлap. 2. Hoмниaл бyлмaгaи xизмaтлap - ^мил-лapгa acocлaигaи, aжpaтилгaн xнзмaтлap) -ншлaб чнкapyвчн ba нcтeъмoлчн ypтacндa мacoфaвнй yзнлншлap юзaгa кeлнш эxтнмoлнгa эгa xнзмaтлap (ayдиoвизyaл, иoшнpлнк, axбopoт xнзмaтлapн)

Шyндaй ;илиб, жaxoн иктиcoдиëти глoбaллamyви mapoитидa xaлкapo xизмaтлap бoзopи динaмик pивoжлaниmгa эpиmaди xaмдa энг caмapaли oмил-лapдaн биpигa aйлaниб, мaмлaкaтлapнинг иктиcoдий ycиmи, жaxoн бoзopлapидa yлapнинг paкoбaтбapдomлигини omиpиm yнгa бoFлик бyлaди.

Бугунги кyндa иктиcoдиëтнинг мухим тapмoклapидaн биpи cифaтидa xизмaтлapнинг axaмияти иmлaб чикapиmнинг мypaккaблamyви, бoзopни кунлик вa aлoxидa тaлaб тoвapлapи билaн тyлдиpиm, иннoвaция жapaëнлapининг жaдaл у^ши (янги aлoкa тypлapини жopий этиш, янги элeктpoн вa тyлoв тexнoлoгиялapи жopий этилиши, юкopи тexнoлoгик xизмaтлap, coFликни caклam coxacи) билaн бoFлик. Бу эca иннoвaциoн xизмaтлap бoзopини pивoжлaнтиpиmни тaъминлamгa

* www.worldbank.org.

царатилган стратегияни ишлаб чициш ва амалга ошириш механизмларини аницлаб олишни тацозо этади.

Бундан ташцари, хизматлар (айницса, техник жихатдан мураккаб) товарлар савдосининг мухим цисми, чунки товарлар савдоси, асосан, сотиш ва сотишдан кейинги хизмат курсатиш давомида тацдим этиладиган хизматлардан иборат тобора ривожланган тармоцни талаб этади.

Умуман, тасниф объект, ходиса ва тушунчаларни синф, булим, тоифалар буйича ,уларнинг умумий хусусиятларига боглиц холда тацсимлашдир.

Таснифлаш хусусиятларини идентификациялаш умумий объектлар туплами-нинг сифатли, ицтисодий хусусиятларига асосланади. Хизмат курсатиш сохасига (тармоцни ёндашувига) цуйидагиларни киритиш цабул цилинган:

• савдо (улгуржи ва чакана савдо);

• озиц-овцат ва тураржой таъминоти хизматлари (мехмонхоналар, ресторан-лар ва бошцалар);

• транспорт;

• алоца ва ахборотлаштириш хизматлари;

• моддий-техник ресурсларни етказиб бериш, харид цилиш ва сацлаш хизматлари;

• бозор фаолиятини таъминлаш учун кредит, молия ва сугурта, кучмас мулк билан боглиц битимлар ва бошца хизматлар;

• таълим, маданият ва санъат;

• фан ва илмий хизматлар;

• соглицни сацлаш, шу жумладан, жисмоний тарбия ва спорт;

• уй хужалигига хизмат курсатиш хизматлари (уй-жой хужалигини сацлаш ва таъмирлаш буйича хизматлар, ишлаб чицариш-маиший ва коммунал хизматлар);

• шахсий хизматлар (маиший хизматлар, сартарошхоналар, фотостудия хизматлари, кимёвий тозалаш ва бошцалар);

• давлат бошцаруви хизматлари.

Хизматлар сохасининг бундай тармоц таснифи куплаб мамлакатлар, шу жумладан, Узбекистонда хам амал цилади. Узбекистонда хизматлар курсатиш фаолияти саноат ва цишлоц хужалиги билан бир цаторда, Узбекистон Республикаси Давлат стандартида тасдицланган Узбекистон Республикаси ицтисодий фаолият турлари буйича махсулотлар (товарлар, ишлар, хужжатлар) статистик классифи-каторида (2015-йил 23-январдан бошлаб) уз аксини топган. Ушбу стандартга мувофиц, турли махсулотларни цайта ишлашга ёрдам хизматларидан ташцари, хизматлар Узбекистонда 17 та секторга булинади (6- жадвал).

Алохида таъкидлаш керакки, ушбу тармоцларнинг хар бирида турли ташкилий-хуцуций мулк шаклидаги корхона ва ташкилотлар томонидан ахолига курсатиладиган 10 дан 500 тагача турдаги хизмат турлари мавжуд.

Таснифга мувофиц хизматлар бозорини тахлил цилиш мацсадли сегмент хусусиятларини аницлаш ва истеъмолчилар жойлашган жойларни таснифлаш ва царор цабул цилиш имконини беради ва истеъмолчилар харакатларининг мантиций тузилиши, уларнинг хулц-атворлар модели яратилишига сабаб булади.

6-жадвал

Узбекистонда хизмат курсатиш стандартларини таснифлаш*.

№ Хизматлар номи Таснифлаш параметри

1. Электр энергияси, газ буг ва кондиционерланган хаво етказиб бериш хизматлари (35.12-35.30)

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2. Сув таъминоти, канализация, чициндиларни йигиш ва улардан фойдаланиш хизматлари (36.0-39.0)

3. Улгуржи ва чакана савдо хизматлари: автотранспорт воситалари ва мотоциклларни таъмирлаш хизматлари (45.0-47.0)

4. Ташиш ва сацлаш хизматлари (49.0-53.0)

5. Тураржой ва озиц-овцат хизматлари (55.0-56.0)

6. Ахборот ва коммуникация хизматлари (58.0-63.0)

7. Молиявий хизматлар ва сугурта хизматлари (64.0-66.0)

8. Кучмас мулк билан боглиц хизматлар (68.0);

9. Касбий, илмий ва техник хизматлар (69.0-75.0)

10. Маъмурий ва ёрдамчи хизматлар (77.0-82.0)

11. Давлат бошцаруви ва мудофаа сохасидаги хизматлар; мажбурий ижтимоий химоя хизматлари (84.0-85.0)

12. Таълим хизматлари (86)

13. Соглицни сацлаш сохасидаги хизматлар ва ижтимоий хизматлар (86.0-88.0)

14. Санъат, уйин-кулги ва дам олиш сохасидаги хизматлар (90.0-93.0)

15. Иш берувчилар сифатида маиший хизматлар: уй хужаликлари томонидан уз истеъмоли учун ишлаб чицариладиган турли товар ва хизматлар (97.0-98.0)

16. Ташци ташкилот ва идоралар хизматлари (99.0)

17. Бошца хизматлар (94.0-96.0)

Яратилган намунани амалда синаб куриш мацсадида, масалан, истеъмолчи цандай хизматни танлаганлиги, рекламага цандай муносабатда булиши, товар белгиларига муносабати цандайлиги ва унинг цонициш даражасини аницлаш буйича тадцицотлар утказиш мумкин. Модель (бозорда хизматларни танлаш усуллари, реклама самарадорлиги) амалий тасдицдан утгач, ундан ташкилот-ларнинг самарали маркетинг стратегиясини шакллантириш ва амалга ошириш учун фойдаланилиши мумкин.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Imamov O.Sh., & Ikramov M.A. (2021). Corporate Insurance Development Trends In The Republic Of Uzbekistan. Euro-Asia Conferences, 1(1), 582-584. Retrieved from http://papers.euroasiaconference.com/index.php/eac/article/view/185.

2. Курпаяниди К., Абдуллаев А., & Мухсинова Ш. (2021). Analysis of the macroeconomic policy of the Republic of Uzbekistan. Общество и инновации, 2(6/S), 248-252.

3. Курпаяниди К., & Ашуров М. (2021). Проблемы формирования конкурентоспособной национальной инновационной системы Республики

* Муаллиф ишланмаси.

Узбекистан. Общество и инновации, 2(4/S), 213-223. https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss4/S-pp213-223.

4. Байдинов Ж. (2021). Развитие маркетинга и его природа, особенности. Общество и инновации, 2(4/S), 345-353. https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss4/S-pp345-353.

5. Kurpayanidi K. (2021). National innovation system as a key factor in the sustainable development of the economy of Uzbekistan. Published online: 20 May 2021. Doi: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202125805026.

6. Nabieva N. (2021). The Use of Digital Technology in Marketing. Бюллетень науки и практики, 7(6), 375-381.

7. Мамуров Д. (2021). Инновационная система предприятия как основа модернизации современной промышленной корпорации. Общество и инновации, 2(4/S), 322-328. https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss4/S-pp322-328

8. Margianti E.S., Ikramov M.A., Abdullaev A.M., Kurpayanidi K.I., & Misdiyono M. (2020). Role of goal orientation as a predictor of social capital: Practical suggestions for the development of team cohesiveness in SME's. Monograph. Gunadarma Pulisher, Indonesia.

9. Akramovich I.M., & Muratovna N.N. (2019). Importance of Peculiarities of Services in Management of Enterprises. Asian Journal of Technology & Management Research [ISSN: 2249-0892], 9(1).

10. Икрамов М.А., & Алимов Г.А. (2019). Формирование спроса как фактор инновационного развития Узбекистана. In Экономический рост России: проблемы и стратегические перспективы (PP. 38-44).

11. Kurpayanidi K. (2021). Актуальные вопросы цифровизации в индустриальном секторе экономики Узбекистана. Общество и инновации, 2(4/S), 201-212. https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss4/S-pp201-212.

12. Kurpayanidi K.I. (2020). To the problem of doing business in the conditions of the digital economy. ISJ Theoretical & Applied Science, 09 (89), 1-7. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2020.09.89.!

13. Covid-19 pandemic in central Asia: policy and environmental implications and responses for SMES support in Uzbekistan Konstantin Kurpayanidi and Alisher Abdullaev Published online: 20 May 2021 Doi: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202125805027.

14. Nabieva N.M. (2021). Digital marketing: current trends in development. Theoretical & Applied Science, (2), 333-340. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/ TAS.2021.02.94.65.

15. Президент Шавкат Мирзиёев раислигида хизмат курсатиш ва ички туризм сохаларини ривожлантириш масалалари буйича видеоселектор йигилиши утказилди // "Хал; сузи", 2020 йил 16 июнь. - https://xs.uz/.

16. Ivanovich K.K. (2020). About some questions of classification of institutional conditions determining the structure of doing business in Uzbekistan. South Asian Journal of Marketing & Management Research, 10(5), 17-28. Doi: https://doi.org/10.5958/2249-877X.2020.00029.6.

17. Курпаяниди К.И. (2021). Создание малых предприятий: саморазвитие или интеграционное развитие, какой путь выбирают страны мира. Проблемы современной экономики, 3.

18. Margianti E.S., Ikramov M.A., Abdullaev A.M., (2020). Role of goal orientation as a predictor of social capital: Practical suggestions for the development of team

cohesiveness in SME's. Monograph. Gunadarma Pulisher, Indonesia. Doi: http://dx.doi.Org/10.13140/RG.2.2.28953.44641.

19. Ashurov M.S., Kurpayanidi,K.(2020).Entrepreneurship and directions of Itsdevelopment in the contextof the COVID-19 pandemic:theory and practice.Globe Edit Academic Publishing .https://doi.org/10.5281/zenodo.4046090.

20. Ivanovich K.K. (2020). About some questions of classification of institutional conditions determining the structure of doing business in Uzbekistan. South Asian Journal of Marketing & Management Research, 10(5), 17-28. Doi: https://doi.org/10.5958/2249-877X.2020.00029.6.

21. Kurpayanidi K.I. (2017). "Doing Business 2017: Equal Opportunities for All" as a Driver of Entrepreneurial Environment Regulation. Economic Analysis: Theory and Practice, 16(3 (462)).

22. Kurpayanidi K.I. (2018). Questions of classification of institutional conditions, determining the structure of business management in Uzbekistan. ISJ Theoretical & Applied Science, 9(65), 1.

23. Kurpayanidi K.I. (2018). World bank DB2018 rating and its place in the development of the roadmap for entrepreneurship development in Uzbekistan. In International scientific review of the problems of economics and management (pp. 21-28).

24. Kurpayanidi K.I. (2019). Theoretical basis of management of innovative activity of industrial corporation. ISJ Theoretical & Applied Science, 01 (69), 7-14. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2019.01.69.3.

25. Kurpayanidi K.I. (2020). Actual problems of implementation of investment industrial entrepreneurial potential. ISJ Theoretical & Applied Science, 01 (81), 301-307. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2020.01.81.54.

26. Kurpayanidi K.I. (2020). Corporate industry analysis of the effectiveness of entrepreneurship subjects in the conditions of innovative activity. Экономика и бизнес: теория и практика, (2-1).

27. Kurpayanidi K.I. (2020). On the problem of macroeconomic analysis and forecasting of the economy. ISJ Theoretical & Applied Science, 03 (83), 1-6. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2020.03.83.1.

28. Kurpayanidi K.I. (2020). To issues of development of entrepreneurship in the regions: theory and practice of Uzbekistan (on the materials of Andizhan region). ISJ Theoretical & Applied Science, 06 (86), 1-10. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/ TAS.2020.06.86.1.

29. Kurpayanidi, K. I. (2020). To the problem of doing business in the conditions of the digital economy. ISJ Theoretical & Applied Science, 09 (89), 1-7. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2020.09.89.1.

30. Kurpayanidi K.I. (2021). Financial and economic mechanism and its role in the development of entrepreneurship. Theoretical & Applied Science, (1), 1-7. https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2021.01.93.1

31. Kurpayanidi, K. I. (2021). Financial and economic mechanism and its role in the development of entrepreneurship. ISJ Theoretical & Applied Science, 01 (93), 1-7. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2021.01.93.1.

32. Мухсинова Ш.О. и др. Анализ уровень жизни населения Республики Узбекистан // Экономика и бизнес: теория и практика. 2021. №9-1. Doi: https://dx.doi.org/10.24412/2411-0450-2021-9-1-154-159 URL: https://cyberleninka.ru/ article/n/analiz-uroven-zhizni-naseleniya-respubliki-uzbekistan (дата обращения: 29.10.2021).

33. Kurpayanidi K.I. (2021). The evolution of scientific and theoretical ideas about entrepreneurship. Logistics and economics. Scientific electronic journal.3. 178-185 pp.

34. Kurpayanidi K.I. (2021). The institutional environment of small business: opportunities and limitations. ISJ Theoretical & Applied Science, 09 (101), 1-9.

35. Kurpayanidi K.I., & Ashurov M.S. (2020). COVID-19 pandemic sharoitida tadbirkorlik va uni rivozhlantirish masalalari: nazaria va amaliyot. Monograph. GlobeEdit Academic Publishing. https://doi.org/10.5281/zenodo.4046090.

36. Kurpayanidi K.I., & Ashurov M.S. (2020). Entrepreneurship and directions of Its development in the context of the COVID-19 pandemic: theory and practice.

37. Kurpayanidi K.I., & Mukhsinova S.O. (2021). The problem of optimal distribution of economic resources. ISJ Theoretical & Applied Science, 01 (93), 14-22. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2021.01.93.3.

38. Kurpayanidi K.I., Mamatova Z.M., Tolibov I.S., & Nishonov F.M. (2019). To the question of science approach to the construction of outsourcing business model of modern enterprise structure. ^octh^bhha HayKH h 06pa30BaHHA, 22. URL: https://cyberleninka.ru/ article/n/to-the-question-of-science-approach-to-the-construction-of-outsourcing-business-model-of-modern-enterprise-structure

39. Kurpayanidi K., & Abdullaev A. (2021). Covid-19 pandemic in central Asia: policy and environmental implications and responses for SMES support in Uzbekistan. In E3S Web of Conferences (Vol. 258, p. 05027). EDP Sciences.

40. Kurpayanidi K.I. (2018). The typology of factors of increasing the innovative activity of enterprise entrepreneurs in the industry. ISJ Theoretical & Applied Science,

10 (66), 1-11. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2018.10.66.!.

41. Kurpayanidi K.I. (2020). Some issues of macroeconomic analysis and forecasting of the economy of Uzbekistan. Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar. 2, mart-aprel. p.100-108.

42. Kurpayanidi K.I., (2020). Corporate industry analysis of the effectiveness of entrepreneurship subjects in the conditions of innovative activity. Journal of Economy and Business. 2-1. P.164-166. Doi: https://doi.org/10.24411/2411-0450-2020-10111.

43. Mamatova Z.M., Nishonov F.M. end ets. (2019). To the question of science approach to the construction of outsourcing business model of modern enterprise structure. Dostijeniya nauki I obrazovaniya. 7 (48). URL: https://cyberleninka.ru/ article/n/to-the-question-of-science-approach-to-the-construction-of-outsourcing-business-model-of-modern-enterprise-structure.

44. Margianti E.S., Ikramov M.A., Abdullaev A.M., & Kurpayanidi K.I. (2020). Role of goal orientation as a predictor of social capital: Practical suggestions for the development of team cohesiveness in SME's. Monograph. Gunadarma Pulisher, Indonesia. Doi: http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.28953.44641.

45. Mukhsinova S.O. end ets. (2021). The problem of optimal distribution of economic resources. ISJ Theoretical & Applied Science, 01 (93), 14-22.

46. Tkach D.V. and ets. (2020). Some questions about the impact of the COVID-19 pandemic on the development of business entities. ISJ Theoretical & Applied Science,

11 (91), 1-4. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2020.11.91.1.

47. Tsoy, D., Tirasawasdichai, T., & ets. (2021). Role of Social Media in Shaping Public Risk Perception during COVID-19 Pandemic: A Theoretical Review. International Journal of Management Science and Business Administration, 7(2), 35-41.

48. Абдуллаев А.М. Экономическая теория: Учебное пособие для проведения практических занятий. Для неэкономических направлений бакалавриата высших образовательных учреждении / А.М. Абдуллаев, К.И. Курпаяниди, И.Н. Родионова. -Курск: Закрытое акционерное общество «Университетская книга», 2019. - 145 с. -ISBN 9785907205512.

49. Ашуров М.С. и др. (2019). «Doing business 2019: Training for Reform» тадбиркорлик мухити самарадорлигини бахолаш воситаси сифатида. Экономика и финансы (Узбекистан). 9.

50. Ашуров М.С. и др. (2020). COVID-19 пандемия шароитида тадбиркорлик ва ривожлантириш масалалари: назария ва амалиёт - Предпринимательство и направления его развития в условиях пандемии COVID-19: теория и практика. GlobeEdit, С. 212. Doi: http://doi.org/10.5281/zenodo.4025593.

51. Курпаяниди К.И. Современные концепции и модели развития предпринимательства // Бюллетень науки и практики. 2021. Т. 7. №9. С. 425-444. https://doi.org/10.33619/2414-2948/70/40.

52. Курпаяниди К.И. (2018). К вопросам оценки эффективности предпринимательства в рейтинге Forbes «Лучшие страны для бизнеса» (на материалах Республики Узбекистан). Бюллетень науки и практики. Т. 4. №3. -С. 193-202. Doi: https://doi.org/10.5281/zenodo.1198710.

53. Курпаяниди К.И. (2021). Современные концепции и модели развития предпринимательства. Бюллетень науки и практики,7(9).

54. Курпаяниди К.И. Актуальные вопросы инновационной стратегии развития территорий Узбекистана / К.И. Курпаяниди, А.М. Абдуллаев // Финансово-правовые и инновационные аспекты инвестирования экономики региона: Сборник материалов международной научно-практической конференции, Москва-Фергана, 27 мая 2020 года. - Москва-Фергана: Общество с ограниченной ответственностью "Русайнс", 2020. - С. 166-171.

55. Курпаяниди К.И. Вопросы ведения бизнеса в условиях цифровизации экономики / К.И. Курпаяниди // Управление инновационными и инвестиционными процессами и изменениями в условиях цифровой экономики: Сборник научных трудов по итогам III международной научно-практической конференции, Санкт-Петербург, 27-28 октября 2020 года / Под редакцией Г.А. Краюхина, Г.Л. Багиева. -Санкт-Петербург: Санкт-Петербургский государственный экономический университет, 2020. - С. 126--133.

56. Курпаяниди К.И. Вопросы оценки предпринимательской среды для успешного ведения бизнеса / К.И. Курпаяниди, Э.А. Муминова // Фундаментальные основы инновационного развития науки и образования: монография. - Пенза: ""Наука и Просвещение" (ИП Гуляев Г.Ю.), 2019. - С. 28-41.

57. Kurpayanidi K. (2021). Modern Concepts and Models of Entrepreneurship Development. Bulletin of Science and Practice, 7(9), 425-444. (in Russian). https://doi.org/10.33619/2414-2948/70/40.

58. Курпаяниди К., & Ашуров М. (2021). Проблемы формирования конкурентоспособной национальной инновационной системы Республики Узбекистан. Общество и инновации, 2(4/S), 213-223. https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss4/S-pp213-223.

59. KypnaHHugu K.H. (2020). Corporate industry analysis of the effectiveness of entrepreneurship subjects in the conditions of innovative activity. Экономнкa u 6H3Hec: Teopun u npaKTHKa - Journal of Economy and Business. 2-1. C. 164-166. Doi: https://doi.org/10.24411/2411-0450-2020-10111

60. KypnaHHugu K.H. (2021). CoBpeMeHHbie K0Hu.enu,uu u Moge^u pa3Buran npegnpuHUMaTe^bCTBa. Ero^eTeHb HayKu u npaKTuKu. 7(9).

61. To^uôoB H.^. (2019). K Bonpocy oцeнкu coctohhuh u э$$eктuвнocтu HH^pacTpyKTypbi npegnpuHuMaTe^bcTBa B peruoHax Y36eKucTaHa. Экoнoмuкa u 6u3Hec: TeopuH u npaKTuKa, (1).

62. Muminova E.A. (2021). Directions for improving the organizational and economic mechanism of corporate governance in the textile industry. Экoнoмuкa u npegnpuHuMaTe^bcTBo, (2), 779-784.

63. Muminova E.A., Abdullaev A.M., Nabieva N.M., Kurpayanidi K.I., & Honkeldieva G.S. (2020). Economic and Social Policies During Covid-19 Period: Relief Plan of Uzbekistan. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(06), 5910.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.