Научная статья на тему 'Заңсыз аборт жасаудың түсінігі мен құқықтық реттелуі'

Заңсыз аборт жасаудың түсінігі мен құқықтық реттелуі Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
140
38
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Қазақстан республикасы / Денсаулық сақтау министрі / аборт / заңсыз аборт / жүктілік / Republic of Kazakhstan / Ministry of Health / abortion / illegal abortion / pregnancy

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Г.Х. Сулейменова, А.Б. Отарбаева, К.Ж. Байтекова

Мақалада Қазақстан республикасындағы заңсыз аборт жасау мен жасанды жолмен жүктілікті бұзудыңөзекті мәселелері қарастырылады.Сондай-ақ аборттың түрлері, аборт жасаудың тәртібі мен аборттың зиянды салдары талданады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE CONCEPT OF A LEGAL ABORTION AND LEGAL REGULATION

This article has highlighted the problem of illegal abortion and about the actual problems of abortion in the Republic of Kazakhstan. Also considered types of abortion, rules of production abortion and the negative consequences of abortion.

Текст научной работы на тему «Заңсыз аборт жасаудың түсінігі мен құқықтық реттелуі»

CONSERVATIVE PULPAL THERAPY BY LEDERMIX TOOTHPASTE APPLICATION Resume: Applying a paste Ledermiks the conservative method of treatment of pulpitis allows eliminate inflammation in the pulp, thereby maintaining the pulp as a reliable biological barrier against penetration of periodontal infection. Keywords: pulpitis, conservative method, Ledermix.

УДК 618.39:343.62:340.134

Г.Х. СУЛЕИМЕНОВА, А.Б. ОТАРБАЕВА, К.Ж. БАИТЕКОВА

Медициналык к^цык, жэне денсаулык сацтаудагы зацнама негiздерiModyAi

ЗАН.СЫЗ АБОРТ ЖАСАУДЫН, ТYСIНIП МЕН К¥ЦЬЩТЫЦ РЕТТЕЛУ1

Мацалада Дазацстан республикасындагы зацсыз аборт жасау мен жасанды жолмен ЖYктiлiктi бYзудыцвзектi мэселелерi царастырылады.Сондай-ац аборттыц тYрлерi, аборт жасаудыц тэртШ мен аборттыц зиянды салдары талданады.

ТYйiндi свздер: Дазацстан республикасы, Денсаулыц сацтау министра аборт, зацсыз аборт, ЖYктiлiк

К^азак;стан Республикасыныц Конституциясыныц 1-бабында «ец ;ымбат ;азына - адам жэне адамньщ eMipi, ;ук;ык;тары мен бостанды;тары», - деп жарияланган [1, 4 б.]. Осыган орай ^аза;стан Республикасындагы барлы; кдаы; салалары, оныц iшiнде К^ылмысты; ;р;ык;та адамды ;оргауды eзiнщ мшдет деп санайды.

Аборт жасау туралы деректер ерте заманнан-а; белгiлi. Ол туралы мэлiметтеpдi Гиппократ, Ибн Синна, Аристотель мен Цицеронныц ецбектершен кездеспруге болады. Еpтедегi медицина атасы Гиппократ жасанды аборт жасау, тусж тастау зацсыз деп есептеген. Гиппократ мектебшен шывдан ол кездегi дэpiгеpлеp: "...мен еш;ашан да TYсiк тастатуга дэрЬдэрмек ;олданбаймын" деп ант берген. Аборт деп зацда белгiленген тэpтiппен жасанды жолмен ЖYKтiлiктi бузуды айтамыз. Абортты ЖYзеге асыру осындай ;ызметп ЖYзеге асыруга лицензия алган арнаулы мекемелерде ЖYзеге асырылады. ЖYKтiлiктi жасанды TYPДе жоюдыц медициналы; непздершщ тiзiмiн К^Р Денсаулы; са;тау iсi жeнiндегi агентпп аны;тайды, ал элеуметтiк гарсетиштердщ тiзiмi ^аза;стан Республикасы бекiткен ережелер бойынша белгiленедi. Аборттыц екi TYpi бар:

Б1ршшщен-;р;ык;к;а сай, ЖYKтiлiктi жасанды TYPДе Yзу немесе аборт - ЖYKтiлiктi Yзу жэне жатырдагы бiткен уры;ты eмipге ;абшеттшж меpзiмiне жеткiзбей дэрь дэpмектiк немесе хирургиялы; эдiстеpдi ;олдана отырып жэне эйелдiц (зацды e^irn^) жазбаша а;параттандырылган келiсiмiн ала отырып, ЖYKтiлiктi Yзу, жатырдан уры;ты алып тастау, ягни медициналы; кepсеткiштiц непзшде эйелге ;ауш тeну кезiнде заща сай жасанды Yзу айтамыз. Екшшщен-зацсыз аборт, ягни медициналы; бiлiмi жо; адамныцэйел мен баланыц денсаулыгына зиян келетшш бiле тура аборт жасауы. Зацсыз аборт жасау, нау;ас;а гамек кepсетпеу жэне ;аушт жагдайда ;алдыру.

Халы; денсаулыгы жэне денсаулы; са;тау ЖYЙесi туралы К^Р Кодексiнiц 104-бабына сэйкес ЖYKтiлiктi жасанды TYPДе Yзу кдаыгын ЖYзеге асырылатын жагдайлар:

Эйелдщ ЖYKтiлiктi жасанды TYPДе Yзуге кдаыгы баp.ЖYKтiлiктi жасанды TYPДе Yзудiц алдын алу ма;сатында дэpiгеpлеp моральды;-этикалы;,

психологиялы; жэне физиологиялы; терiс салдарларды, ы;тимал ас;ынуларды TYсiндiруге багытталган эцпмелер eткiзуге мiндеттi. ЖYKтiлiктi жасанды TYPДе Yзу эйелдiц калауы бойынша ЖYKтiлiктiц он екi аптага дейiнгi мерзiмiнде, элеуметтiк айга;тар бойынша - ЖYKтiлiктiц жиырма екi аптага дейiнгi мерзiмiнде, ал ЖYKтi эйелдiц жэне (немесе) шарананыц eмiрiне катер тeндiретiн медициналык; айга;тар болган кезде (шарананыц дамуы мен жай-KYЙiнiц eмiрмен сыйыспайтын туа бггкен кемiстiгi TYзелмейтiн монотектiк генетикалы; аурулар болган кезде) - ЖYKтiлiктiц мерзiмiне карамастан жасалады.

Кэмелетке толмаган адамныц ЖYKтiлiктi жасанды TYPДе Yзуi олардыц ата-аналарыныц немесе езге де зацды екшдершщ келiсiмiмен ЖYргiзiледi. Емдеу-профилактикалы; уйымдарда эйелдiц калауы бойынша ЖYKтiлiктi жасанды TYPДе Yзуге дейiн жэне одан кешн, контрацепция эдiстерi мен куралдарын жеке iрiктеудi коса алганда, медициналык-элеуметтж консультация eткiзiледi.

ЖYKтiлiктi жасанды TYPДе Yзудiц тэртiбi мен шарттарын уэкiлеттi орган бекiтедi [2, ]. Аборт жасаудыц кауштшп жогарыда гарсетшген эрекеттердi тиiстi бiлiмi жэне куралы жо;, талапты канагаттандырмайтын тулганыц жасауы. Мексика, Бангладеш, Индонезия елдерде аборт жасау зацмен тиым салынган. Осы елдерде аборт жасат;ан эйел кылмысты; жауаптылыкка тартылатын болган. Зацсыз аборт орын алган жагдайда кылмыстыц обьектга — эйелдердiц eмiрi жэне денсаулыгы (КР КК117-бабыныц 1-тармагы).

Обьективтiк жагынан кылмыс тиiстi багдардагы жогары медициналык; бiлiмi жок адамныц аборт жасауы аркылы сараланады. Зац бойынша абортты жогары медициналык бiлiмi бар хирург-гинеколог, акушер-гинеколог жузеге асырады. Егер абортты жогары медициналык бiлiмi бар терапевт, невропатолог, медбике, фельдшер т.б. жасаса, онда олар осы кылмысты ^тегеш ушш жауапты болады. Мундай адамдар ушш тек кана аса кажеттшк жагдайында немесе орынды тэуекел ету аркылы эйелдщ eмiрiн сактап калу максатымен жузеге асырылган аборт ушш гана кылмыстык жауаптылык орын алмайды.

Субъективтж жагынан КК-тщ 117-бабынын, 1-тармагында кезделген ;ылмыс тек тiкелей ;асак;аналык;пен ^теледь Кiнэлi адам езiнде тиiстi багдардагы жогары медициналы; бiлiмi жо; екенш жэне осыган байланысты аборт жасауга ;ук;ыгы жо; екенiн сезедi, б1рак; та соны тiлеп эрекет етедьСубъективтж жагынан ;ылмыс тiкелей ;аса;аналы;пен жэне эр TYрлi ниеттермен: пайдакYнемдiк (а;ша немесе материалды; игшктер), турмыск;а шы;паган немесе некесiз жагдайда пайда болган ЖYктiлiктен арылуды етiнген эйелге аяушылы; бiлдiру.

Кылмыстын субьектiсi - жалпы, 16-га толган тиiстi багдардагы жогары медициналык бiлiмi жок адамдар. Егер аборт емдеу мекемесшен тыскары жерде жузеге асырылса (аса кажеттшк жагдайларынан баска) аборт жасалатын эйел ауру болса немесе медициналык, элеуметтiк керсетюштер бойынша оган аборт жасауга непз болмаса, бурыщы жасалган аборттан сон 6 ай мерзiм етпесе, аборт зансыз жасалган деп танылады.

Кылмыс зансыз аборт жасаган уакыттан бастап аякталган деп табылады.

КК-тщ 117-бабына сэйкес зан,сыз аборт жасаганы Yшiн жауаптылы; кезделген.

Тиiстi багдардагы жогары медициналык; бiлiмi жок адамнын аборт жасауы - бес жуз айлык есептiк керсеткiшке дейiнгi мелшерде айыппул салуга, не екi жылга дешнп мерзiмге тузеу жумыстарына, не дэл сол мерзiмге бас бостандыгын шектеуге жазаланады. Тиiстi багдардагы жогары медициналык бiлiмi бар адамнын зансыз аборт жасауы - бес жуз айлык есептж керсеткiшке дейiнгi мелшерде айыппул салуга, не ею жылга дешнп мерзiмге тузеу жумыстарына, не уш жылга дейiнгi мерзiмге белгiлi бiр лауазымдарды аткару немесе белгiлi бiр кызметпен айналысу кукыгынан айыра отырып, екi жыл мерзiмге бас бостандыгын шектеуге жазаланады. Тшсп бейiндегi жогары медициналык бiлiмi жок адамнын аборт жасауы не тшсп бейiндегi жогары

медициналык бiлiмi бар адамнын бiрнеше рет зансыз аборт жасауы -уш жылга дешнп мерзiмге бас бостандыгын шектеуге, не дэл сол мерзiмге белгш бiр лауазымдарды аткару немесе белгш бiр кызметпен айналысу кукыгынан айыра отырып немесе онсыз дэл сол мерзiмге бас бостандыгынан айыруга жазаланады.

Абайсызда жэбiрленушiнiн елуiне не онын денсаулыгына ауыр зиян кел^руге экеп соккан зансыз аборт жасау - уш жылга дешнп мерзiмге белгш бiр лауазымдарды аткару немесе белгш бiр кызметпен айналысу кукыгынан айыра отырып немесе онсыз жет жылга дейiнгi мерзiмге бас бостандыгынан айыруга жазаланады [3]. Казакстан Республикасынын Денсаулык сактау министрлiгi жуктiлiктi жасанды турде узу элеуметтiк айгактар керсеткен:

Жуктшк кезiнде зайыбынын кайтыс болуы Зорлаудан кейiнгi жуктiлiк

Ата-аналык кукыктарынан айырылган (сот шешiмiмен) ерлi-зайыптылар

Эйел боскын мэртебесiнде болса немесе кешш келуге мэжбур болган

Отбасында мугедек бала болса

Эйел занды турде некеде турмаса немесе неке жасына жетпеген болса [4]

К^рп кезде жасанды тусж жасау кебеюде,жасеспiрiмдер арасында да есш келедi.Жыл сайын дуние жузiнде 500мын бала туу жасындагы эйелдер жуктшк эсершен кайтыс боладыДазакстан Республикасынын Кылмыстык кодексiнiн 117-бабында кезделген норма эйел денсаулыгын зансыз аборттын зардаптарынан коргауды максат тутады. Аталган кылмыстык кукыктык нормалардын колданылуы мемлекеттiн жалпы эйелдершщ репродуктивтiк денсаулыгын коргау мэселесшде устанган позициясына, сондай-ак аборттын кукыктык реттелу денгейiне кеп тэуелдi.

Ана мен баланын денсаулыгын сактау барысында зансыз абортка тиым салганымыз жен.

6ДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Казахстан Республикасынын Конституциясы. - Алматы: 2013.

2 Халык денсаулыгы жэне денсаулык сактау жуйесi туралы Казахстан Республикасынын 2009 жылгы 18 кыркуйектеп N 193-ГУ Кодексi

3 Казахстан Республикасынын Кылмыстык Кодексi. - Алматы: 2012.

4 Жуктшкт жасанды турде узу ережесш бекiту туралы. Казахстан Республикасы Денсаулык сактау министрдiн м.а. 2009 жылгы 30 казандагы N 626 Буйрыгы. Казахстан Республикасынын Эдiлет министрлiгiнде 2009 жылгы 20 карашада Нормативтiк кукыктык кесiмдердi мемлекеттiк тiркеудiн тiзiлiмiне № 5864 болып енгiзiлдi.

Г.Х. СУЛЕЙМЕНОВА, А.Б. ОТАРБАЕВА, К.Ж. БАЙТЕКОВА Модуль медицинского права с основами законодательства в здравоохранении

ПОНЯТИЕ НЕЗАКОННОГО АБОРТА И ПРАВОВОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ

Резюме: В данной статье рассматривается проблемы незаконного аборта и об актуальных проблемах искусственного прерывания беременности в Республики Казахстан. Также рассмотрены виды аборта, правила производства аборта и о негативных последствиях аборта.

Ключевые слова: Республика Казахстан, Министерство здравоохранения, аборт, незаконный аборт,беременность

G.H. SULEYMENOVA, A.B. OTARBAYEVA, K.J. BAYTEKOVA Module of Medical Law with the Basics of Legislation in Healthcare

THE CONCEPT OF A LEGAL ABORTION AND LEGAL REGULATION

Resume: This article has highlighted the problem of illegal abortion and about the actual problems of abortion in the Republic of Kazakhstan. Also considered types of abortion, rules of production abortion and the negative consequences of abortion.

Keywords: Republic of Kazakhstan, Ministry of Health, abortion, illegal abortion, pregnancy

УДК [4А(лат.)+61(014)]:378.147:371.98

Т.Д. ТАТАРЕНКО, A.A. ТОКПАНОВА КазНМУ им.С.Д.Асфендиярова, модуль латинского языка

СРАВНИТЕЛЬНО - СОПОСТАВИТЕЛЬНЫЙ МЕТОД ОБУЧЕНИЯ ЛАТИНСКОМУ ЯЗЫКУ И ОСНОВАМ МЕДИЦИНСКОЙ ТЕРМИНОЛОГИИ СТУДЕНТОВ - ИНОСТРАНЦЕВ

Одной из актуальных задач развития лингвистических способностей студентов является разработка интенсивных форм обучения. Главной точкой теоретических и практических исследований интенсификации обучения иностранным языкам вообще, и латинскому языку, в частности, является так называемый сравнительно-сопоставительный метод (сознательно-сопоставительный метод), который получил широкое распространение. Суть данного метода состоит в том, что сопоставление родного и иностранного языка в методическом и лингвистическом плане на определенных этапах развития методической и лингвистической мысли учащихся не просто эффективно соотносятся, но стимулируют друг друга. При этом родной язык является основанием сознательно-сопоставительного метода обучения. Выбор родного языка в качестве языка-основы при бинарном сопоставлении в учебных целях обусловлен высокой степенью владения им. Сопоставительный подход, оставаясь одним из основополагающих принципов обучения второму иностранному языку, на протяжении всего курса обучения латинскому языку играет разную по значимости роль. С развитием умений и навыков во втором иностранном языке, увеличением объёма усвоенного языкового материала происходит постоянное уменьшение влияния ИЯ1 на ИЯ2.

Ключевые слова: сравнительно-сопоставительный метод, латинский язык, терминоэлементы, лексика, интерференция.

Преподаватели латинского языка имеют большой опыт работы с иностранными студентами, которые изучали латынь через русский язык как посредник. Другое дело, преподавать латинский язык без языка -посредника в англоговорящей аудитории. В странах с английским и романскими языками врачи пишут по преимуществу латинские интернациональные термины, пренебрегая лишь нормой латинской грамматики. Английский язык корнями уходит в латынь (65% английских слов имеют латинское происхождение), поэтому студенты - иностранцы легко усваивают лексический материал практически без перевода и механического заучивания. Задача преподавателя в процессе обучения разработать такие методики, чтобы английский язык использовался в роли помощника, а не интерферирующего врага.

Изучение латинского языка в медицинском вузе предусматривает изучение лексики, грамматики, терминоэлементов. Одной из актуальных задач развития лингвистических способностей студентов является разработка интенсивных форм обучения. Главной точкой теоретических и практических исследований интенсификации обучения

иностранным языкам вообще, и латинскому языку, в частности, является так называемый сравнительно-сопоставительный метод (сознательно-

сопоставительный метод), который получил широкое распространение. Суть данного метода состоит в том, что сопоставление родного и иностранного языка в методическом и лингвистическом плане на определенных этапах развития методической и лингвистической мысли учащихся не просто эффективно соотносятся, но стимулируют друг друга. При этом необходимо подчеркнуть тот факт, что родной язык является основанием сознательно-сопоставительного метода обучения. Выбор родного языка в качестве языка-основы при бинарном сопоставлении в учебных целях обусловлен высокой степенью владения им.

Для студентов из Индии и Пакистана английский язык является родным наравне с хинди и урду и владение английским языком является фактором, который необходимо использовать для интенсификации и оптимизации учебного процесса, учитывая тот факт, что в процессе изучения латинского языка неизбежно возникают сложности, связанные с интерферирующим влиянием английского языка.

На первом уроке во время изучения алфавита у студентов уже возникает опасное заблуждение, что они уже всё знают и им не нужно прилагать никаких усилий в овладении новым языком. Задача преподавателя - обратить внимание студентов-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.