CC BY
1ЭОЖ 69.052
ЦЫЗЫЛОРДА-ЖЕЗЦАЗГАН АВТОМОБИЛЬ ЖОЛ Ц¥РЫЛЫСЫ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЬЩ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
ЭБДРЕИМОВА МАРЖАН ЭБИБ¥ЛЛАЦЫЗЫ
^оркыт Ата атындагы ^ызылорда университетшщ инженерльтехнологиялык
институтыныц магистранты ^ызылорда, ^азакстан
Андатпа: К,ызылорда-Жезцазган - жолы 1970 жылдары ауыр ЖYк кетерггштггг 6 тоннага жететт келттерге арналып салынган болатын, содан бер1 курдел1 жвндеу журггзглмеген жол. Аймацтыц дамуына байланысты, цозгалыс царцындылыгы мен ауыр жук кел1ктер1 саныныц артуынан жолдыц тозу царцыны айтарлыцтай ест1. Сонымен цатар, цолданыстагы жолдыц еш жетк1л1кс1з болгандыцтан цау1пс1зд1к талаптарына жауап бермейд1. Осыган орай, Цызылорда-Жезцазган автомобиль жолын жацарту кезделд1. ¥зындыгы 204 км усынылып отырган учаске. Бул Жезцазган мен цалаларды байланыстыратын жалгыз жол.
Трек свздер: жол, цурылыс, автомобиль жолы, асфальт.
Аннотация: Дорога Кызылорда-Жезказган была построена в 1970-х годах для автомобилей грузоподъемностью до 6 тонн, и с тех пор капитальный ремонт не проводился. В связи с развитием региона темпы износа дорог значительно возросли из-за увеличения интенсивности движения и количества большегрузных машин. Кроме того, существующая дорога не отвечает требованиям безопасности из-за недостаточной ширины. В этой связи предусматривается модернизация автомобильной дороги Кызылорда-Жезказган. Предлагаемый участок дороги Кызылорда-Жезказган протяженностью 204 км. Это единственная дорога, соединяющая Жезказган и города.
Ключевые слова: дорога, строительство, автомобильная дорога, асфальт.
^азакстан Республикасыньщ автомобиль жолдарыньщ казiрri даму децгей автомобиль тасымалы келемшщ есу каркынынан едэуiр артта калды. Осылайша, автомобиль парюшц озы; есуi козгалыс каркындылыгыныц есуше экеледь Соцгы жылдары жеке келштердщ саны 1000 тургынга шакканда 50-ден 200 бiрлiкке дешн есп, Бул колданыстагы жол желюшщ етюзу кабшеп казiрri уакытта еуропалык елдерге караганда ею есе темен болжамды жылдамдыкпен келiк куралдарыныц козгалысын камтамасыз етпейтiнiн бiлдiредi[1]. Демек, моторизация децгешнщ есуi, жук жэне жолаушылар тасымалы келемшщ улгаюы козгалыс каркындылыгыныц жеделдетшген есуiне экеледi, бул автомобиль жолдары желюшщ тиiстi дамуын талап етедi.
Бул мэселе эаресе елiмiздiц ощустш аймагы Yшiн езекп, оныц автомобиль жолдарында ^азакстанныц халыкаралык жYк айналымыныц 30% - дан астамы тасымалданады. Жезказган аймактагы аумактык жол желiсi баска аймактарымен салыстырганда техникалык жагынан аз дамыган.
^ызылорда-Жезказган - жолы 1970 жылдары ауыр жYк кетергiштiгi 6 тоннага жететш келiктерге арналып салынган болатын, содан берi кYPделi жендеу жYргiзiлмеген жол.
Аймактыц дамуына байланысты, козгалыс каркындылыгы мен ауыр жYк келiктерi саныныц артуынан жолдыц тозу каркыны айтарлыктай естi. Сонымен катар, колданыстагы жолдыц еш жеткiлiксiз болгандыктан кауiпсiздiк талаптарына жауап бермейдь Осыган орай, ^ызылорда-Жезказган автомобиль жолын жацарту кезделдi.
¥зындыгы 204 км ^ызылорда-Жезказган жолыньщ усынылып отырган y4acKeci, Е^ДБ аркылы каржыландырылады.Бул Жезказган мен калаларды байланыстыратын жалгыз жол. Жолды жацгыртудыц мацызы зор, eйткенi ^ызылорда елдщ ощустшнде ^рштщ Heri3ri eндiрyшiсi, ал Жезказган - елдщ Мыс астанасы. Будан баска, жолдарды жацгырту ^азакстан Республикасындагы кeлiк катынасын жаксартады Орталык Азияга кiрy, тасымалдау, аймакаралык жолды камтамасыз ету жYк жэне жолаушылар Yшiн мацызды [2].
^айта жацгыртудан кешн ^ызылорда-Жезказган транзит Yшiн ец кыска кeлiк байланысын камтамасыз етедi. Орталык Азиядан Ресей Федерациясына агындар, сондай-ак элеyметтiк мацызы бар ете аз коныстанган жэне экономикалык окшауланган елдi мекендерге арналган маршрут жолы болады. Жолды кайта жацгырту Yкiметтiц басты мiндетi болып табылады.
^азакстандык жол стандарттарына сэйкес казiргi уакытта жол III санаттагы екi жолакты жол болып табылады. Нэтижесшде кайта жацгыртудан кешн II жогары техникалык санатка жол салынатын болады. ^урылыс конструкциясына асфальтбетон жабыны кiредi, ол коршаган ортага оц эсер етедi, ейткеш шацныц пайда болуын айтарлыктай азайтады.
Бул да жол жагдайларын едэyiр жаксартады жэне онымен байланысты шыгындыларды азайтады, жэне сондай-ак, жанармайдыц агып кетyiнен болатын апаттар мен одан кешнп ластану ыктималдыгы азаяды.
Жол ^ызылорда айналма жолынсыз жалпы узындыгы 203,881 км алты учаскеге белшген (14,585 км, I санат). Жол «Автомобиль жолдары туралы» ^азакстан Республикасыныц Зацына (2001 жылгы шiлде № 245 02.07.2020 ж.езгерютер мен толыктырулармен) сэйкес II санатка жаткызылатын болады, жолдыц осы тYрi Yшiн зацды жолак (Б^) оныц орталыгынан эр жагынан 20 м курайды [3].
Жобада: еш 7 метр болатын III техникалык автомобиль жолын еш 9 метр болатын II техникалык санаттагы жолга ауыстыру каралган жэне толыгымен жарыктандырылган I6 снаттагы ^ызылорда каласыныц айналма жолын салу, 2 дана жол айрыгы(транспортная развязка), 2 дана ауыл шаруашылык техниклары мен YЙ жануарларына арналган жол еткелдер^ су арналарына eтетiн 3 дана кетр, 2 дана кеп функцианалды аралык бакылау
(салмак, габарит, жылдамдык) елшейтш аркалар, заманауи жылы 5 дана дэретханалар, дана демалыс алацдары, 56 дана суетюзпш кубырлары, 10 дана мал етклдер^ 117 дана жылдыц киылысулары жэне тYЙiсулерi карастырылган.
Теменде жол учаскелершщ кыскаша сипаттамасы берiлген:
1-учаске: 12-24 км (¥зындыгы 25,908 км) ^ызылорда каласын айналып етудi коса алганда;
2-учаске: 24-76 км (¥зындыгы 53,551 км);
3-учаске: 76-127 км (¥зындыгы 50,114 км);
4-учаске: 127-156 км (¥зындыгы 28,336 км);
5-учаске: 156-186 км (¥зындыгы 30,010 км);
6-учаске: 186-216 км (¥зындыгы 30,548 км).
12-24 24-76 76-127 127-156 156-186 186-216
Жол категориясы II II II II II II
¥зындыгы 11,323 53,551 50,114 28,336 30,010 30,548
Съездер 13 11 11 6 6 7
iрi кара малга арналган жерасты еткелдерi 3 2 1
Турак жэне демалыс алацдары 2 1 2 1 1 1
Автобус аялдамалары 2 - - - - -
Кепiр 2 - - - - -
1-учаске ^ызылордан 12 км кашыктыкта басталады. Бул учаске Сырдария ауданында орналаскан, ал негiзгi эюмшшк орталыгы-Терецезек калалык Yлгiдегi ауыл. Жол бойындагы жер негiзiнен дамымаган, есiмдiктерi жок кумды аймак. Жолдыц осы белшндеп жер аз коныстанган, онга жуык тургын YЙ бар. Yйлер жолдан тыс жерде болады, бiрак олар курылыс жумыстарынан туындайтын шац мен шудан зардап шегуi мYмкiн жэне олардыц кiру кукыктарына эсер етуi мYмкiн.
Жолдыц 2-учаскесi Сырдария жэне Шиелi аудандары аркылы етедь Бул учаскедегi жол бойындагы жер непзшен егiншiлiк пен мал жаю Yшiн пайдаланылады. Жолдыц осы белшнде бiрнеше YЙ шаруашылыктары орналаскан. Тургын Yйлер жолдан тыс жерде болады, бiрак олар курылыс жумыстарынан туындайтын шац мен шудан зардап ше^ мYмкiн жэне олардыц кiру кукыктарына эсер етуi мYмкiн.
Жолдыц 3-учаскес Сырдария мен Шиелi аудандары аркылы да етедь Бул аймак одан да аз коныстанган, дегенмен жол бойында бiрнеше YЙ шаруашылыгы байкалган. Тургын Yйлер Б^ аймагынан тыс жерде болады, бiрак курылыс жумыстары кезiнде шац, Шу жэне юру шектеулерi эсер етуi мYмкiн. Маршрут фермерлш жэне маусымдык жайылымдар аркылы етед^ бiрнеше ескерткiштер/зираттар, демалыс аймагы бар кафелер жэне арнайы автотурак бар.
4-учаске Шиелi ауданында орналаскан. Бул учаске мал жаю Yшiн колданылады. Бул учаскеде Yй шаруашылыктары байкалмады. Жолдыц осы белiгiнде ею зират / мемориал бар. Автотурагы бар жанармай кую станциясы мен "Санкуру" кафесi шамамен 153-4 км кашыктыкта орналаскан.
5-учаске Сырдария жэне Шиелi аудандары аркылы етедь Бул учаскедегi жер епншшк пен маусымдык жайылымдар Yшiн пайдаланылады. Бул учаскеде екi YЙ шаруашылыгы (екеуi де трассадан 1 км-ден астам кашыктыкта) жэне кафе орналаскан..
6-учаске Сырдария мен Шиелi аудандары аркылы да етедг Бул учаскедегi жер епншшк пен маусымдык жайылымдар Yшiн пайдаланылады. Сонымен катар, бул учаскеде карьер, турагы бар техникалык кызмет керсету станциясы, кафе жэне зират/мемориал бар.
Жол курылысыньщ жеткiлiксiз дамуыньщ мацызды себептерiнiц бiрi жендеудi, курылысты жэне реконструкцияны жYЙелi тYPде каржыландырмау болып табылады, бул колданыстагы автомобиль жолдарыныц жай-кYЙiнiц нашарлауына жэне жацаларын салу каркыныныц баяулауына экеледi.
Сонымен катар, шет елдерде келiктiц барлык тYрлерiне, эсiресе ауыр жYктерге акылы жол жYPудi енгiзу, сондай-ак жол жумыстарына максатты бюджет каражатын негурлым негiзделген белу жолымен косымша бюджет жэне бюджеттен тыс каражат тартудыц бай тэжiрибесi жинакталды.
1. Ахмедов, К.М. Международные автомобильные дороги / К.М.Ахмедов, Б.Б.Каримов - М., 2013. 399 - б.
2. Yмбет Э. Курылыс еркендеудiц айгагы / Эдшжан Yмбет //Сыр бойы. - 2023. - 18 акпан. 1-
3. Автомобиль жолдары туралы Казакстан Республикасыныц Зацы: 17.07.20001 жылгы №245 Зацы: (02.07.2020 ж. езгерiстер мен толыктырулармен) //http://adilet.zan.kz/kaz/
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
2 - б.
