Научная статья на тему 'ЮРИДИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ В ВИРТУАЛЬНОЙ СРЕДЕ'

ЮРИДИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ В ВИРТУАЛЬНОЙ СРЕДЕ Текст научной статьи по специальности «Компьютерные и информационные науки»

CC BY
93
37
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
виртуальное образование / цифровые технологии / виртуальные классы / электронный суд / онлайн-образование / кейсы / программные инструменты / компетенция / информационная ком-петенция / исследовательская компетенция / системы. / virtual education / digital technology / virtual classes / e-court / online education / cases / software tools / competence / information competence / research competence / systems.

Аннотация научной статьи по компьютерным и информационным наукам, автор научной работы — Юнусова Минаввархон

В данной статье описаны теоретические и практические основы формирования виртуальных форм в юридическом образовании, сущность онлайн-образования, правильное использование доступных источников информации для виртуального образования. Анализируются проблемы использования виртуального образования в юридическом образовании. Изучены и проанализированы исследования, научные работы, эксперименты зарубежных ученых. Роль виртуального образования в зарубежных системах образования, показатели их исследования отражены в статистике. Предложения по внедрению электронного обучения и виртуальной обучающей среды в условиях Узбекистана при обучении зрелых специалистов путем активного использования в педагогическом процессе. Рекомендуются существующие системы для внедрения виртуальной среды в систему управления процессом юридического образования, приводятся способы и приемы использования систем в учебном процессе. Приведены примеры того, как использовать ресурсы, размещенные в системах, в качестве тематических казусов. По результатам этих систем видно, как сформированы и развиты у студентов исследовательская компетентность, информационная компетентность и профессиональные компетенции. Даны предложения по использованию и совершенствованию правовых информационных систем в организации виртуальной среды юридического образования. Рекомендуется внедрять способы использования доступных онлайн-ресурсов в качестве виртуальной среды до тех пор, пока программные инструменты виртуальной и дополненной реальности не будут полностью интегрированы во всю отрасль.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

LEGAL EDUCATION IN A VIRTUAL ENVIRONMENT

This article describes the theoretical and practical foundations of the formation of virtual education in legal education, the essence of online education, the correct use of available sources of information for virtual education. The problems of using virtual education in legal education are analyzed. Studies, scientific works, experiments of foreign scientists have been studied and analyzed. The role of virtual education in foreign education systems and their research indicators are reflected in statistics. Proposals are made for the introduction of e-learning and virtual learning environment in Uzbekistan when training specialists through active use in the pedagogical process. The existing systems are recommended for the implementation of the virtual environment in the management system of the process of legal education, methods and techniques for using the systems in the educational process are given. Examples of how to use the resources located in the systems as thematic incidents are given. The results of these systems show that research, information and professional competencies have been formed and developed among students. Proposals for the use and improvement of legal information systems in the organization of the virtual environment of legal education are developed. It is recommended that ways to use available online resources as a virtual environment should be implemented until virtual and augmented reality software tools are fully integrated across the industry.

Текст научной работы на тему «ЮРИДИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ В ВИРТУАЛЬНОЙ СРЕДЕ»

UDC: 37 (042)(575.1)

Юнусова Минаввархон

Тошкент давлат юридик университети "Умумтаълим фанлар" кафедраси доцент в.б. (PhD) E-mail: yminovvar@gmail.com

ВИРТУАЛ МУ^ИТЛАРДА ЮРИДИК ТАЪЛИМ

Аннотация. Мазкур мацолада юридик таълимда виртуал таълим шаклини шакллантириш, онлайн таълим моуияти, виртуал таълим учун мавжуд ахборот манбаларидан тугри фойдаланишнинг назарий ва амалий асослари ёритилган. Юридик таълимда виртуал таълимдан фойдаланиш муаммо-лари таулил цилинган. Хорижий олимлар тадцицотлари, илмий ишлари, тажрибалари урганилган ва тащил цилинган. Виртуал таълимнинг хорижий таълим тизимидаги урни, уни тадциц цилиш курсат-кичлари статистик маълумотларда акс эттирилган. Педагогик жараёнда электрон ва виртуал таъ-лимни фаол цуллаш орцали етук мутахассислар тайёрлашни Узбекистон шароитига татбиц цилиш буйича таклифлар илгари сурилган. Юридик таълим жараёнига бошцарув тизимида виртуал мууитни жорий цилиш буйича мавжуд тизимлар тавсия этилган. Дарс жараёнида тизимларни цуллаш метод-лари, электрон тизимларга жойлаштирилган манбаларни казус сифатида урганиш усуллари таулил цилинган. Ушбу тизимларнинг талабаларнинг илмий тадцицот, ахборот ва касбий компетенциялари-ни шакллантириш ва ривожлантиришдаги урни аниц мисоллар асосида ёритилган. Юридик таълимда виртуал мууитни яратишда ууцуций ахборот тизимларининг цулланилиши ва такомиллаштирилиши юзасидан таклифлар берилган. Виртуал уацицат ва цушимча уацицат дастурий воситаларининг бар-ча соуага тулиц кириб келгунига цадар мавжуд онлайн манбалардан виртуал мууит сифатида фойдаланиш борасидаги тавсиялар ишлаб чицилган.

Калит сузлар: виртуал таълим, рацамли технология, виртуал синфлар, е-sud, онлайн таълим, ка-зуслар, дастурий воситалар, компетенция, ахборот компетенцияси, тадцицот компетенцияси, тизимлар.

Юнусова Минаввархон

и.о. доцента кафедры "Общеобразовательные дисциплины" Ташкентского государственного юридического университета

ЮРИДИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ В ВИРТУАЛЬНОЙ СРЕДЕ

Аннотация. В данной статье описаны теоретические и практические основы формирования виртуальных форм в юридическом образовании, сущность онлайн-образования, правильное использование доступных источников информации для виртуального образования. Анализируются проблемы использования виртуального образования в юридическом образовании. Изучены и проанализированы исследования, научные работы, эксперименты зарубежных ученых. Роль виртуального образования в зарубежных системах образования, показатели их исследования отражены в статистике. Предложения по внедрению электронного обучения и виртуальной обучающей среды в условиях Узбекистана при обучении зрелых специалистов путем активного использования в педагогическом процессе. Рекомендуются существующие системы для внедрения виртуальной среды в систему управления процессом юридического образования, приводятся способы и приемы использования систем в учебном процессе. Приведены примеры того, как использовать ресурсы, размещенные в системах, в качестве тематических казусов. По результатам этих систем видно, как сформированы и развиты у студентов исследо-

вательская компетентность, информационная компетентность и профессиональные компетенции. Даны предложения по использованию и совершенствованию правовых информационных систем в организации виртуальной среды юридического образования. Рекомендуется внедрять способы использования доступных онлайн-ресурсов в качестве виртуальной среды до тех пор, пока программные инструменты виртуальной и дополненной реальности не будут полностью интегрированы во всю отрасль.

Ключевые слова: виртуальное образование, цифровые технологии, виртуальные классы, электронный суд, онлайн-образование, кейсы, программные инструменты, компетенция, информационная ком-петенция, исследовательская компетенция, системы.

Yunusova Minovvarkhon

Acting Associate Professor of the Department of General Sciences, Tashkent State University of Law, PhD

LEGAL EDUCATION IN A VIRTUAL ENVIRONMENT

Abstract. This article describes the theoretical and practicalfoundations of theformation of virtual education in legal education, the essence of online education, the correct use of available sources of information for virtual education. The problems of using virtual education in legal education are analyzed. Studies, scientific works, experiments of foreign scientists have been studied and analyzed. The role of virtual education in foreign education systems and their research indicators are reflected in statistics. Proposals are made for the introduction of e-learning and virtual learning environment in Uzbekistan when training specialists through active use in the pedagogical process. The existing systems are recommended for the implementation of the virtual environment in the management system of the process of legal education, methods and techniques for using the systems in the educational process are given. Examples of how to use the resources located in the systems as thematic incidents are given. The results of these systems show that research, information and professional competencies have been formed and developed among students. Proposals for the use and improvement of legal information systems in the organization of the virtual environment of legal education are developed. It is recommended that ways to use available online resources as a virtual environment should be implemented until virtual and augmented reality software tools are fully integrated across the industry.

Keywords: virtual education, digital technology, virtual classes, e-court, online education, cases, software tools, competence, information competence, research competence, systems.

Технологиянинг шиддат билан ривожлани-ши барча сох,аларга уз таъсирини курсатмокда. Ракамли технологияларнинг ривожланиши таъ-лим шакли ва хусусиятларига янгича мох,ият олиб кирмокда.

ЮНЕСКО томонидан "Education - 2030" кон-цепцияси кабул килиниши ва унинг дастурида "Бутун х,аёт давомида сифатли таълим олишга имконият яратиш" масалаларига алох,ида эътибор каратилиши таълимга нисбатан бугунги муноса-батни намоён килмокда. Таълимда сифатли таъ-лимни таъминлаш учун хорижий тажрибаларда виртуал хдкикат (VR) ва кушимча ^акикат (AR)

куллаган х,олда дарс жараёнининг сифатини оши-ришга эришилмокда. Бундай мух,итлар талабалар-да куриш, сезиш, имкони булмаган жараёнларни билиш ва дарсга кизикишни ошириб бермокда.

Дунёда инновацион технологияларни педаго-гик жараёнда фаол куллаш оркали етук мутахас-сислар тайёрлашда электрон таълим ва виртуал таълим мух,итини такомиллаштириш борасида тадкикотлар олиб борилмокда.

Alper Uyumaz ва Kemal Erdogan уз тадкикот-ларида виртуал оламда мулокот этикасига риоя килинмаслиги ва виртуал мух,итда хдкикий мух,итга нисбатан инсонлар эътиборсиз булишла-

рини тадкик килишган [9]. Аммо аксарият вир-туал таълимга оид илмий маколаларда виртуал мух,ит таълимни ривожлантирувчи [1], масофавий таълим инструменти [3] ва барча сох,ада куллана-ётган янгича таълим воситаси [9] деб каралмокда. Виртуал мух,итни таълим жараёнининг бошкарув тизимига тугри татбик ва ташкил килиш мух,им масала. Юридик таълим жараёни бошкарув тизимига [4, 13] виртуал мух,итни жорий килишда мух,итни тугри танлаш лозим.

Augmented reality (AR) - текисликда х,ар хил сенсор куринишидаги маълумотларни киритиш ёрдамида атроф-мух,ит хдкида кушимча ахборот-ларни х,осил килишдир [9]. Албатта, бундай виртуал мух,ит яратиш ва бу мух,итда мулокот килиш воситаларини таълимга олиб кириш катта харажат ва вакт талаб килади. Хорижий ABI Research ком-панияси тах,лиллари натижаси буйича 2022 йилда АКЩца виртуал хдкикат VR бозори 5-6 миллард долларга етади [10]. Pricewaterhouse Coopers PwC жах,он медиа ва кунгилочар индустрияси шарх,и-га кура статистик башорат натижалари 1-расмда келтирилган [14].

2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

1-расм. Дунё бозоридаги виртуал хацицатнинг усиш хажми.

Бу узгаришлар Узбекистан шароитида "Ракам-ли Узбекистан - 2030" дастури доирасида "One Million Uzbek Coders" лойихдси ва "IT рагк"лар ташаббуси оркали татбик килинмокда [10].

Юридик таълимда виртуал мух,ит ва кушим-ча хдкикатни куллаш учун дастурий воситалар ва виртуал мух,ит яратувчи курилмаларни жорий ки-лиш ПФ-6079-сон Президент фармонида "Олий таълим тизимида ахборот технологияларини куллаш даражасини ошириш" кузда тутилган. 20172021 йилларда Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси-да "юксак билимли ва интеллектуал ривожланган авлодни тарбиялаш, олий таълим муассасаларида

ахборот технологияларини таълим жараёнида кул-лашни янги усул ва воситалар ёрдамида ташкил этиш" вазифалари белгиланган. Ушбу вазифалар-дан келиб чикиб юридик таълимда ахборот тех-нологияларини куллашнинг янги шаклини жорий килиш усул ва методларини такомиллаштириш х,озирги кун талабидир [14]. Пандемия шароитида виртуал хдкикат ва кушимча хдкикатнинг урни-ни босувчи [9] виртуал мух,итни "... атроф-мух,ит хдкида кушимча ахборотларни х,осил килиш.." имконини яратувчи манбаларни тугри танлаш оркали яратиш мумкин. Буни «Е-SUD» ахборот тизими мисолида куриш мумкин.

«E-SUD» ахборот тизими билан юридик таъ-лимни ривожлантириш борасида хдмкорлик килиш уринлидир. Масофавий таълимда «E-SUD» ахборот тизимини таълим жараёнида назарий билимларни амалиётда куллашнинг альтернати-васи сифатида куллаш усулларини куриб чикиш лозимдир. «Е-SUD» ахборот тизимини "Х^укукий ахборот технологиялари" модулида Фукаролик ишлари буйича судлар булими ва Иктисодий суд-ларга мурожаатлар шаблонлари устида ишлашни ургатишда виртуал мух,ит "судья котиби" вази-фасини уташ оркали билимларини ошириш мум-кин. Бу тизим булажак хукукшуносни келажак иш фаолиятига тайёрлашда ва бир вактда юридик таълим учун амалий машгулот материаллари сифатида хизмат килади. Намуналар талабаларнинг ахборот технологиялари компетентлигини ошир-са, онлайн суд, видеоконференция, судларнинг календарь жадваллари Одил судлов модулига виртуал сайёр дарс, мастер-класс ва бинар дарс сифатида кулланиш имконини беради. Талабаларнинг реал вактда аник бир суд жараёнларида иштирок этишидан нафакат талабалар билими, дарс сифати х,ам ортади, колаверса судьялар томонидан тугри карор кабул килиниши таъминланади. Бундай дарслар таълим сифатида амалиётни ва назарияни уйгунлаштиришга, ошкораликка ёрдам беради.

«E-SUD» ахборот тизими юридик таълимга кумакчи виртуал дарс хонаси ва виртуал лаборатория мисолида кулланилиши мумкин. Бунинг учун тизимлар ^амкорлиги жуда мух,им. Талабалар таъ-лим олиш даврида келажак иш фаолиятига тайёр етук мутахассис булишида ушбу тизим кумакчи восита булиб хизмат килади. Бундай тизимлар сирасига e-notarius.uz, davxizmat.uz ва advice.uz каби электрон порталлар киради ва улар юридик

таълимни интерактивлиги ва амалиилигини оши-ришда хизмат ^илади. Ушбу тизимларни таълим жараёнини бош^арув тизими "Е-университет" ти-зимига интеграция ^илиш лозим.

Виртуал хадщат ва цушимча ха^щат дастурий воситалари барча сохага тулщ кириб келгунига ^адар мавжуд онлайн манбалардан виртуал мухит сифатида фойдаланиш усулларини жорий ^илиш лозим. Бундай онлайн тизимларини дарс жараёни-дан, мавзулар мазмунидан ва интерактивлик им-кониятларидан келиб чщиб танлаш уринли.

Бундай тизимлардан фойдаланишда, албатта, тизимга жалб ^илинаётган талабалар фикрини инобатга олиш лозим. Тошкент давлат юридик университети 1-курс талабалари 70 нафаридан онлайн таълимда нималарга эътибор бериш ло-зимлиги юзасидан суровнома олинди ва нати-жалар урганилди (2-расм). Аксарият талабалар дарс ^изиь; булиши ва уларга эътиборни купроь; ажратилишини талаб ^илган. Реал холатдаги бундай тизимларга кириш ор^али хар ^андай дарсни мазмунан бойитиш ва интерактивлигини ошириш мумкин [6].

риш куникмалари ривожлантирилмовда. Онлайн таълим виртуал мухитлари учун манбалар интернет ахборот порталларида жуда куп, фа^ат улар-дан тугри фойдалана олиш ва таълимга тугри татбщ ^ила олишни билиш кифоя. Ху^у^ий ахборот тизимларидаги ма^олалар ва дарсликдаги таърифларни бирлаштириб тузилган казусларни ечиш ор^али талабаларнинг интернет манбалардан тугри фойдаланиш ва ^иёсий таулил ^илиш куникмалари оширилмовда.

Казус: Норматив %ужжатларда %уцуций ахборот тушунчасига берилган таърифни А.Мухаммадиевнинг Хуцуций информатика дарс-лигидаги таъриф билан таццосланг ва фарци-ни келтиринг. Бу икки таърифни циёсий таулил цилган %олда, узингизнинг фикрингизни билди-ринг. https://www.minjust.uz/uz/law/law-info/ сай-ти ууцуций ахборот булимининг юцоридаги таъ-рифларга бозлицлигини изо^ланг. Ушбу шаклдаги казуслар ор^али талабалар ху^у^ий манбалардан керакли ахборот ^идириш ва тахлил ^илиш ку-никмаси ортиб борганини олинган натижалардан куриш мумкин (3-расм).

Ушбу манбалардан талабаларнинг илмий тадащотга лаё^атини оширишда фойдаланиб келинмовда. Масалан: ху^у^ий ахборот порта-ли advice.uz булимлари Таълим, Солщлар, Суд-ху^уь; масалалари манбаларидан казус ва савол жавобларда фойдаланиш ор^али талабаларда манбани топиш, тахлил ^илиш ва хулосалар бе-

3-расм. Ахборот цидирув куникмаси курсат-кичлари

Виртуал мухитларни яратиш хар бир соха-ни ривожанишга олиб келади. Анщ фанларда виртуал мухит учун бир ^анча Crocodile Physics, Crocodile Technology, Crocodile Chemistry ва Crocodile ICT дастурлари мавжуд. Юридик таълим учун ушбу дастурлар каби цушимча ва виртуал ха^щатни олиб кириш ва^ти келди. Бунинг учун Узбекистон шароитида хорижий тажриба-лардан келиб чщиб виртуал ха^щат (VR) ва цушимча ха^и^ат (AR) сохасини ривожлантириш ва такомиллаштириш лозим.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. Arnab S., Brown K., Clarke S., Dunwell I., Lim T., Suttie N. et al. (2013). The development approach of a pedagogically-driven serious game to support Relationship and Sex Education (RSE) within a classroom setting. Computers & Education, 69, 15-30. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2013.06.013

2. Beldarrain Y. (2006). Distance education trends: Integrating new technologies to foster student interaction and collaboration. Distance Education, 27(2), 139-153.

3. Hassini E. (2006). Student-instructor communication: The role of email. Computers & Education, 47(1), 29-40. https://doi.org/10.1016/j.compedu. 2004.08.014.

4. Маннопова Э.Т. Повышение конкурентоспособности высших образовательных учреждений за счет интеллектуальных информационных систем в управлении // Икгисодиётда инновация. - 2020. -Т. 1. - № 3. - С. 44-54.

5. Reforms in Education in Uzbekistan: Information Technologies and Preparation of Lawers / A.M. Abduvakhidov, E.T. Mannopova // International Journal of Research, e-ISSNP: 2348-6848 p-ISSN: 2348-795X T. 5. - № 19. - Рр. 490-496.

6. Юнусова М.С. Значение курса «Профессионально направленная информатика» для подготовки юристов. // Высшее образование сегодня. - 2011. - С. 54-58.

7. Simunkova R. Virtual lerning environment moodle used for remedial activities in foreign language teaching, Procedia - Social and Behavioral Sciences 106 ( 2013 ) 3335-3344.

8. Uyumaz А., Erdogan К. The theory of legal clinic in education of law/ Procedia - Social and Behavioral Sciences 174 ( 2015 ) 2116 - 2122.

9. Ziyodov А. Augmented reality haqida // (2020) https://community.uzbekcoders.uz/post/augmented-reality-haqida-5ee20acf07808a1bd366c747

10. Носирходжаева Г.А. Важность критического мышления в процессе развития личности // XXIII междунар. научно-практ. конф. - МЦНС «Наука и Просвещение». Фундаментальные и прикладные научные исследования: актуальные вопросы, достижения и инновации: сб. ст. XVII Междунар. научно-практ. конф. Ч. 3. - Пенза: МЦНС «Наука и Просвещение». - 2019. - C. 16. https://hsbi.hse.ru/articles/virtualnaya-realnost-v-obrazovanii/

11. Юнусова М. Новый этап введения искусственного интеллекта в обществе // Review of law sciences. - 2020. - № 3. - С. 207-210.

12. Mannopova Е.Т. Intelligent information systems in improving the education management system in Uzbekistan // European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. - 8 (10). - P. 221-230.

13. Бозорова Н.П. Способ изучения предмета офисных документов во время пандемии // Review of law sciences. - 2020. - № 2. https://hsbi.hse.ru/articles/virtualnaya-realnost-v-obrazovanii/

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.