Научная статья на тему 'ЮРИДИК ТАЪЛИМ: БУГУНГИ ҲОЛАТ, МУАММОЛАР ВА ИННОВАЦИОН РИВОЖЛАНИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ'

ЮРИДИК ТАЪЛИМ: БУГУНГИ ҲОЛАТ, МУАММОЛАР ВА ИННОВАЦИОН РИВОЖЛАНИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
506
59
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Бугунги суҳбатдошимиз Ўзбекистон Республикаси адлия вазирининг ўринбосари – Тошкент давлат юридик университети ректори / юридик фанлари доктори Рахим Расулжонович Ҳакимов. / Бугунги суҳбатдошимиз Ўзбекистон Республикаси адлия вазирининг ўринбосари – Тошкент давлат юридик университети ректори / юридик фанлари доктори Рахим Расулжонович Ҳакимов.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ҳакимов Рахим Расулжонович

Рахим Расулжонович, муҳтарам Президентимизнинг парламентга йўллаган бу галги Мурожаатномасида биз Ўзбекистонни ривожланган мамлакатга айлантиришни мақсад қилиб қўйган эканмиз, бунга фақат жадал ислоҳотлар, илм-маърифат ва инновация билан эриша оламиз, бунинг учун, ташаббускор ислоҳотчи бўлиб майдонга чиқадиган, стратегик фикр юритадиган, билимли ва малакали янги авлод кадрларини тарбиялашимиз зарур, деган муҳим фикрлар янгради. Шу боис ҳам бугун боғчадан бошлаб олий ўқув юртигача – таълимнинг барча бўғинлари ислоҳ қилинмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЮРИДИК ТАЪЛИМ: БУГУНГИ ҲОЛАТ, МУАММОЛАР ВА ИННОВАЦИОН РИВОЖЛАНИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ

Рахим Расулжонович, муҳтарам Президентимизнинг парламентга йўллаган бу галги Мурожаатномасида биз Ўзбекистонни ривожланган мамлакатга айлантиришни мақсад қилиб қўйган эканмиз, бунга фақат жадал ислоҳотлар, илм-маърифат ва инновация билан эриша оламиз, бунинг учун, ташаббускор ислоҳотчи бўлиб майдонга чиқадиган, стратегик фикр юритадиган, билимли ва малакали янги авлод кадрларини тарбиялашимиз зарур, деган муҳим фикрлар янгради. Шу боис ҳам бугун боғчадан бошлаб олий ўқув юртигача – таълимнинг барча бўғинлари ислоҳ қилинмоқда.

Текст научной работы на тему «ЮРИДИК ТАЪЛИМ: БУГУНГИ ҲОЛАТ, МУАММОЛАР ВА ИННОВАЦИОН РИВОЖЛАНИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ»

Review of law sciences

0...........-

\ \

УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ АДЛИЯ ВАЗИРИ УРИНБОСАРИ -ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ЮРИДИК УНИВЕРСИТЕТИ РЕКТОРИ

2020 йил - "Илм, маърифат ва ракамли иктисодиётни ривожлантириш йили"

ЮРИДИК ТАЪЛИМ: БУГУНГИ Х,ОЛАТ, МУАММОЛАР ВА ИННОВАЦИОН РИВОЖЛАНИШ ИСТЩБОЛЛАРИ

Бугунги сухбатдошимиз Узбекистан Республикаси адлия вазирининг уринбосари -Тошкент давлат юридик университети ректори, юридик фанлари доктори Рахим Расулжонович Х,акимов.

- Рахим Расулжонович, мухтарам Президентимизнинг парламентга йуллаган бу галги Мурожаатномасида биз Узбекистонни ривожланган мамлакатга айлантиришни максад килиб куйган эканмиз, бунга факат жадал ислохотлар, илм-маърифат ва инновация билан эриша оламиз, бунинг учун, ташаббускор ислохотчи булиб майдонга чикадиган, стратегик фикр юритадиган, билимли ва малакали янги авлод кадрларини тарбиялашимиз зарур, деган мухим фикрлар янгради. Шу боис хам бугун боFчадан бошлаб олий укув юртигача - таълимнинг барча буFинлари ислох килинмокда.

Айтингчи, мамлакатимизда юридик таълим бугун кай ахволда? Юридик таълимнинг мамлакат ривожидаги урни кандай?

- Юридик таълим мамлакатимиздаги таълим тизимининг бир булаги сифатида бошка йуналишлардаги холатдан тубдан фарк килмайди. Яъни, бугунги кун талабларидан оркада колган, десак тугри булади. Богчадан бошлаб, университетга кадар юридик таълим замонавийлашувга мухтож. Бу, аввало, укитиш услубиёти ва укув дастурларини тубдан янгилаш, замонавий дарсликларни яратиш, таълимга ахборот технологияларини жорий этиш, уни амалиёт билан узвий боглаш, фаол халкаро интеграция килиш билан бевосита боглик. ^олаверса, бугун олий юридик таълимнинг камрови ёшларимиз интилиши, жамият ва давлат эхтиёжи учун етарли эмас.

Саволингизнинг иккинчи кисмига келсак. Япония, Жанубий Корея, Германия каби етакчи давлатлар тажрибаси шуни курсатадики, улар уз тараккиётига нафакат илм-фан ва инновацияни ривожлантириш, балки жамиятда хукук ва конун устуворлигини таъминланлаш оркали эришган. Бунинг учун эса малакали юридик кадрлар, фукароларда етарли хукукий билим ва маданият булиши зарур. Шу маънода, юридик таълим жамият ва давлат хаётининг барча жабхалари ривожига бирдек тааллукли масаладир.

- "Илм, маърифат ва ракамли иктисодиётни ривожлантириш йили" Давлат дастурида юридик фан ва таълимни такомиллаштиришга каратилган Президент карори лойихасини ишлаб чикиш вазифаси куйилган. Бу борада кандай узгаришлар кутилмокда?

- Бугунги кунда Тошкент давлат юридик университети, Адлия вазирлиги томонидан манфаатдор вазирлик ва идоралар билан биргаликда тегишли хужжат лойихаси тайёрланди. Мазкур хужжат билан умумий, урта махсус ва олий юридик таълим тизимини тубдан ислох килишга каратилган катор чора-тадбирлар назарда тутилмокда.

Энг аввало, бу узгаришлар укув жараёни ва укув дастурларини илгор хорижий юридик таълим муассасалари андозалари асосида янгилаш билан боглик. Биз юридик университетдаги укув жараёнини Европа Иттифоки ва бошка давлатларда кулланиладиган европа кредит тизимига (European Credit Transfer and Accumulation System) утказиш чораларини куряпмиз. Бу оркали укув жараёнини, укитиладиган фанлар ва уларнинг мазмунини жахон андозасига мослаштириш, талаба ва профессор-укитувчиларнинг эркин халкаро алмашинувини жорий килиш имконияти яратилади.

Яна бир мухим узгариш, замонавий педагог кадрларни тайёрлаш билан боглик. Замонавий таълим эскича фикрлайдиган, илгор илмлардан бехабар укитувчилар билан булмайди. Бугун кунда, юридик университетда илгор хорижий олийгохларни битирган профессор-укитувчиларнинг улуши 4 фоизга хам етмайди. Хорижий давлатларда йилига уртача 10-15 нафар укитувчи малака оширади холос. Бу ракамлар етарли эмас. Шу боис, хар йили университетнинг уз маблаглари хисобидан 20-30 нафар бакалавр боскичини тамомлаётган иктидорли битирувчиларимизни, 40-50 нафар профессор-укитувчиларимизни жахоннинг етакчи олийгохларида магистратура ва докторантурада максадли укитиш, стажировка ва малака оширишини тизимли равишда йулга куйишни режалаштирганмиз. Натижада 3-4 йил ичида илгор хорижий давлатларда таълим олган малакали педагоглар улушини 70-80 фоизга етказиш ниятидамиз. Ишончим комил, бу холат юридик таълим сифатини ижобий томонга жиддий равишда узгартиради.

Бундан ташкари, укув жараёнида когоз айланишини буткул бартараф этиш, таълим жараёни бошкарувини автоматлаштириш, укитувчи, ходим ва талаба уртасидаги муносабатларни очик, шаффоф тизимга утказишни таъминловчи "Электрон университет" (E-University) дастурини жорий этиш, таълим, илм-фан ва инновация натижаларини тижоратлаштиришни назарда тутадиган "Университет 3.0" концепциясини амалга ошириш, коррупция каби иллатга буткул бархам беришга каратилган катор чора-тадбирлар хам амалга оширилиши белгиланмокда.

- Жорий этилиши назарда тутилаётган "Электрон университет" лойих,аси хакида кенгрок маълумот берсангиз? Президентимизнинг фармони билан учта олийгохда, хусусан, Тошкент давлат юридик университетида 2020/2021 укув йилидан бошлаб масофавий укитиш шакли жорий этилиши белгиланди. Мазкур вазифа ижроси кандай булади?

- "Электрон университет" лойихаси таълим жараёнига инновацияларни татбик этишнинг яккол куриниши хисобланади. Мазкур лойиха таълимдаги барча жараёнларни ракамлаштиришни назарда тутади. Яъни, талабалар давомоти, дарс жадвалини тузиш, журналлар юритиш ва бошка турдаги хужжатлар айланиши, имтихон олиш ва унинг натижасини эълон килиш, укитувчилар фаолиятини бахолаш ва рейтингини чикариш, талабаларга маълумотнома бериш ва бошка хизматлар курсатиш каби жараёнлар тулик

электрон шаклга утказилади. Х,ар бир талаба "Электрон университет" платформасида шахсий кабинетига эга булади. Шу оркали у дарс жадвали, укув материаллари, давомоти, фан ва контрактдан карздорлиги, умуман, укиши билан боглик барча ахборотни олиши ва устозлари билан мулокот килиши мумкин булади. Бундай кабинетлар профессор-укитувчиларда хам булади. Бу тизим таълимда инсон омилини камайтириш, очиклик ва шаффофликни таъминлаш, вакт ва маблагларни тежаш имконини беради. Х,озирда университетимизда Жахон банкининг молиявий кумаги асосида бу дастурни 2020/2021 укув йилидан бошлаб жорий этиш буйича фаол иш олиб борилмокда.

Масофавий таълим хакида тухталадиган булсак, бугунги ахборот технологиялари замонида унга булган эхтиёж тобора ортиб бормокда. Мутахассисларнинг фикрича 2025 йилга бориб, масофавий таълим олувчилар сони бевосита таълим олувчиларга нисбатан икки карра купрокни ташкил этади.

Масофавий таълимнинг афзаллиги шундаки, унда укувчи узига кулай вактда уз оиласи, турар жойи, шугулланадиган машгулоти ва ишидан ажралмаган холда билим олиши мумкин булади. ^олаверса, укитиш учун катта ресурс талаб киладиган аудиториялар, ётокхоналарга зарурат колмайди ва таълим харажатлари сезиларли равишда камаяди. Бундан ташкари, ушбу таълим шакли оркали ёшларни олий таълим билан камров даражасини купайтириш имконияти юзага келади.

Университетимизда масофавий таълимни дастлаб Олий маълумотга эга булган шахсларни юридик мутахассисликка кайта тайёрлаш курсларида, сунгра магистратура ва бакалавриатда жорий килиш чоралари курилмокда.

- Юридик илм-фанни ривожлантириш истикболлари хакида хам гапириб берсангиз.

- Илм-фансиз сифатли юридик таълимни кафолатлаш мушкул масала. Шу маънода, юриспруденция сохасида илмий ишларни жадаллаштириш, уларни халкаро даражага олиб чикиш, профессор-укитувчиларнинг халкаро индекслашган журналлар базаларида илмий маколалар чоп этишини рагбатлантириш мухим вазифадир. Бу оркали миллий юридик фанини халкаро майдонда кенг танитиш, университетимизни илгор халкаро рейтингларга (QS World University Rankings, Times Higher Education) олиб кириш, хорижий тажрибани чукур урганиш, пировардида юкори таълим сифатига, конунчилик ва хукукни куллаш амалиёти самарадорлигига эришиш мумкин булади.

2019 йил сентябрь ойида Тошкент давлат юридик университетда илмий салохият курсаткичи 32 фоизни ташкил этган булса, илмий ишлар химоясини жадаллаштириш натижасида бу ракам хозирда 36 фоизга етди. Келгуси 5 йил ичида илмий-тадкикот ишларини куллаб-кувватлаш оркали илмий салохият камида 70 фоизга етказилади. Бунинг учун университетда 46 нафар профессор-укитувчилар, 100 нафардан ортик докторант ва мустакил тадкикотчилар фаол илмий изланиш олиб бормокда.

Халкаро илмий нашрларда чоп этилган ишлар учун рагбатлантириш механизми йулга куйилиши натижасида утган 3-4 ойда университетимизнинг профессор-укитувчилари Scopus, ScienceDirect ва Web of Science базасига кирувчи нашрларда 31 та макола чоп этишди, йил охирига кадар бу ракамни 200 тага етказмокчимиз.

Шунингдек, юриспруденцияда ахборот технологиялари ва тизимлари тобора фаол жорий этилишини хисобга олиб, юридик техник (Legal Tech) лаборатория, илм-фан натижаларини амалга татбик этишга каратилган конунчилик ташаббуслари марказини ташкил этиш, хукукий тадкикотлар буйича "Форсайт-прогноз" башорат тизимини яратиш,

инновация маркази оркали университет кафедралари ва юридик хизматлар фойдаланувчилари уртасида якин хамкорлик урнатиш хамда илмий тадкикот натижаларини тижоратлаштириш назарда тутилмокда.

- Рахим Расулжонович, сиз юридик фан ва таълимни халкаро даражага олиб чикиш х,акида гапирдингиз. Сир эмас, бугунги кунда мамлакатимизда халкаро даражадаги юристлар етишмайди. Мазкур масала ечими юзасидан нималар режалаштирилмокда?

Х,акикатдан хам бугун мамлакатимизда халкаро даражада фаолият юритадиган малакали юристлар, айникса, халкаро тижорат ва арбитраж сохаси мутахассислари жуда кам. Юртимизда фаол инвестиция сиёсати юритилаётган хозирги шароитда бундай кадрларга булган эхтиёж юкори. Узбекистон иктисодиёти юксалган сари бу эхтиёж ортиб бораверади. Шу сабабли, мазкур йуналишдаги юристларни тайёрлаш университетимиз олдидаги устувор вазифалардан булиб хисобланади.

Ушбу максадларга эришиш йулидаги амалий кадамлардан бири сифатида янги укув йилидан бошлаб, университетимизда Халкаро хукук ва киёсий хукукшунослик факультетини ташкил этишни режалаштирганмиз. Мазкур факультетда халкаро хукук, миллий ва хорижий мамлакатлар конунчилигини чукур киёсий урганиш асосида юкори малакали, халкаро даражада фаолият юрита оладиган кадрлар тайёрланади. Бу факультет талабалари укишни халкаро юридик фирмаларда амалиёт уташ билан биргаликда олиб борадилар, уларга дарс бериш учун хорижий мамлакатларнинг етакчи олий укув юртлари профессор-укитувчилари, тажрибали халкаро юристлар жалб этилиши кузда тутилган.

Шу билан бирга, ушбу факультет кошида ривожланган давлатлар хукукини урганиш буйича тадкикот марказлари фаолияти йулга куйилади. Х,озирда университетимизда Япон хукукини урганиш маркази самарали ишламокда. Жорий йилда Германиянинг Регенсбург университети билан хамкорликда Немис хукукини урганиш марказини ташкил этиш буйича келишувга эришилди. Якин йиллар ичида инглиз, француз, хитой хукукини урганиш буйича ана шундай марказларни ташкил этамиз. Бу марказларда чет эллик хамкорлар билан хорижий давлатлар конунчилигини уларнинг тилида мукаммал урганадиган малакали юристлар тайёрланади.

Бундан ташкари, жорий йилда биз "Халкаро арбитраж хукуки ва низоларни хал килиш" хамда "Адвокатура" йуналишлари буйича магистрлар тайёрлашни йулга куямиз. Халкаро арбитраж сохасидаги мутахассисларни тайёрлашда нуфузли халкаро ташкилот Халкаро хусусий хукук буйича Гаага конференцияси билан якиндан хамкорлик киламиз. 2020 йил 4 март куни биз ушбу халкаро ташкилот билан бу борада хамкорлик келишувини имзоладик. Университетимиз мазкур нуфузли халкаро ташкилот билан хамкорлик келишувини имзолаган дунёдаги 17 университет булди.

Шу билан бирга, чет эллик хамкорлар билан биргаликда замонавий талабларга жавоб берадиган бакалавр ва магистрларни тайёрлаш буйича кушма дастурларни (double degree) жорий этиш буйича Буюк Британия, Франция, Хитой, Жанубий Корея, Россия, Беларусь каби давлатларнинг етакчи университетлари билан музокаралар олиб бормокдамиз.

Европа, Осиё, Америкадаги етакчи университетлар, илмий марказлар ва тадкикот институтлари, халкаро илм ва таълим жамгармалари билан тузилган 30 дан ортик шартномалар асосида талабалар ва укитувчилар уртасида академик алмашинувни амалга ошириш, хамкорликда илмий тадкикот ва стажировкалар утказиш буйича фаол ишлар олиб

борилмокда. Бунда университетимизнинг Халкаро ва Европа университетлари, шунингдек хукук мактаблари ассоциацияларига кушилиши мухим амалий ахамият касб этади.

- Жорий йилдан эътиборан мамлакатимизда 10 та олий таълим муассасаси узини узи молиялаштириш тизимига утказилди. Тошкент давлат юридик университети хам шу муассасалар каторида. Мазкур тизим кандай имкониятларни яратди?

Узини узи молиялаштириш тизимига утиш университетимизга академик ва молиявий мустакиллик сари кенг имкониятлар эшигини очди. Авваллари хукумат ва вазирликлар доирасида хал этиладиган катор масалалар олий таълим муассасалари томонидан мустакил хал этиладиган булди. Хусусан, бу тизимга утиш оркали университетга ходимларга устамалар ва моддий рагбатлантиришнинг бошка турлари микдорларини мустакил белгилаш, иктидорли, шунингдек ижтимоий химояга мухтож катламларидан булган талабаларни моддий рагбатлантириш, маблагларни мустакил сарфлаш, таълимда аутсорсинг имкониятларидан фойдаланиш хукуклари берилди. Шунингдек, буйсунуви буйича тегишли вазирлик ва идора билан келишган холда талабаларни тулов-контракт асосида укишга кабул килиш параметрларини белгилаш, янги бакалавриат таълим йуналишлари ва магистратура мутахассисликларини очиш, узини узи тулик молиявий таъминлаш микдоридан келиб чикиб, тулов-контракт асосида укитиш кийматини белгилаш ваколати хам берилди.

Бу имкониятлар, албатта, бозор иктисодиёт шароитида олий таълим муассасаларининг самарали фаолият курсатишига, таълим сифатининг ошишига ва сохада ракобат мухитнинг юзага келишига хизмат килади.

Айни пайтда, кайд этиш лозимки, узини узи молиялаштириш тизимига утиш эксперимент тарикасида амалга оширилмокда. Шу боис, узини узи молиялаштиришга утган олий таълим муассасаларининг хукукий макоми ва бюджет ташкилотидан фаркини аник белгилаш, бу борада мустахкам конунчилик базасини яратиш каби мухим вазифалар олдимизда турибди.

- Таълим сохасида ракобат мухити хакида айтдингиз. Олий юридик таълимда бугун шундай мухит яратилганми? Ёшларни олий юридик таълим олишга булган эхтиёжлари нечоFлик кондирилмокда?

- Х,ар кандай сохада булгани каби юридик таълим сохасида хам ракобат мухити канча ривож топса, шу кадар тараккиёт булади. Олий юридик таълимни олиб карайдиган булсак, бу борада муайян маънода ракобат бор. Бугун олий маълумотли юридик кадрларни Тошкент давлат юридик университетидан ташкари Жахон иктисодиёти ва дипломатия университети, Тошкент халкаро Вестминстер университети, Ички ишлар вазирлиги академияси, Божхона институти, Миллий гвардия Х,арбий-техник институти, ^оракалпок давлат университети тайёрламокда.

Бирок, бу холатни иккита асосга кура етарли, деб булмайди. Биринчидан, олий юридик таълим даргохларининг аксарияти пойтахтда жойлашган. Бу эса, вилоятлардаги ёшларнинг имкониятларини чеклайди. Иккинчидан, 34 миллион ахолиси бор мамлакатимизда хар йили 1000 га якин олий маълумотли юристлар тайёрланади, холос. Мазкур ракам мехнат бозоридаги реал талабларини мутлако кондирмайди. Масалан, Узбекистонда 100 минг кишига тугри келадиган адвокатлар сони нафакат дунёда энг паст курсаткичлардан бири хисобланади. Солиштириб куринг: хар 100 минг кишига Узбекистонда 12 нафар адвокат, Исроилда - 737, Европа Иттифокида уртача - 162, Россияда - 50, ^озогистонда - 22 нафар адвокат тугри келади. Агар судьялар сони хакида

гапирадиган булсак, Узбекистонда 23 минг кишига, Францияда 11 минг, А^Ш да 9 минг, Германияда эса 4 минг кишига битта судья тугри келади.

Шу муносабат билан, жорий йилги Давлат дастурида вилоятлардаги тегишли салохиятли олий таълим муассасаларида юридик факультетларни очиш вазифаси куйилди. Бундай факультетларнинг очилиши сохада ракобат мухитининг ривожланишига, янги хукук мактабларининг пайдо булишига, юридик кадрлар сони ва сифатининг ошишига хизмат килади.

^олаверса, ёшларни олий юридик таълим билан камраб олиш даражасини ошириш максадида жорий йилда Тошкент давлат юридик университетида масофавий таълим ва кушма таълим дастурларини жорий килиш хисобидан кабул параметрларини утган йилга караганда сезиларли равишда ошириш режалаштирилмокда.

- Мамлакатимизда олий таълимни коррупциядан холи тизимга айлантириш буйича ишлар борилмокда. Тошкент давлат юридик университетида бу йуналишда кандай чоралар курилмокда?

- Олий таълимни модернизация килиш ва юкори малакали кадрлар тайёрлашни сохада коррупция иллатига бархам бермасдан амалга ошириб булмайди. Таълим тизимининг коррупциялашуви нафакат сифатли кадрлар тайёрлаш имконини йукка чикаради, балки жамиятда хакикат, адолат ва конунийлик каби хаётий устувор принципларга путур етказади, турли соха ва тармокларини издан чикишига сабаб булади.

Шу боис, университетда коррупцияга карши муросасиз курашиш, жамоамизни халол, пок виждонли, профессор-укитувчи ва ходимлардан шакллантириш, улар билан талабалар уртасидаги турли бюрократик омилларни бартараф этиш, бахолашдаги холислик, адолат ва шаффофликни таъминлаш чоралари курилмокда.

Бу борада тизимли ёндошув йулга куйилмокда. Университетнинг Коррупцияга карши курашиш дастури тайёрланди. Унда профессор-укитувчилар, ходим ва талабаларнинг коррупцияни олдини олиш ва унга карши курашиш буйича мажбуриятлари, коррупцияни юзага келтирувчи хавф, омиллар ва уларга карши чоралари уз аксини топган. Корупцияга карши курашиш буйича комиссия фаолиятини самарали йулга куйиш хам мухим ахамиятга эга. Унинг фаолияти коррупциянинг олдини олиш, бундай холатларни аниклаш ва келиб чикиш сабаб ва шароитларини урганиш, коррупцияга карши курашиш самарадорлигини оширишдан иборат булади. Мазкур комиссия таркибига талабалар, ота-оналар ва кенг жамоатчилик вакиллари жалб этилади.

Университетда профессор-укитувчилари ва ходимлари учун Одоб-ахлок коидалари, Манфаатлар тукнашуви, Коррупция билан боглик хукукбузарликларни содир этишга ундаш холатлари буйича хабар бериш тартиби тугрисидаги низомлар хам тайёрланди. Зеро, профессор-укитувчилар, ходим ва талабалар кандай хулк-атвор коррупцияни юзага келтириши, уларни хукукбузарликкларни содир этишга ундаш холатлари булганда кандай чоралар куриш буйича билимга эга булгандагина коррупцияни енгишда самарага эришиш мумкин булади.

Коррупциясиз мухитни шакллантириш максадида университет рахбарияти ва талабалар уртасида доимий мулокот утказиш (feed-back), шунингдек муайян давр оралигида, хусусан, хар семестр якуни буйича талабалар томонидан профессор-укитувчилар фаолиятини бахолаш тизими хам яратилди. Юкорида эслатиб утилган "Электрон университет" (E-University) лойихаси хам укув жараёнида инсон омилини камайтириш оркали куп жихатдан коррупцияни бартараф этиш имконини беради.

Шунингдек, 2020/2021 укув йилидан магистратурага кабулни Давлат тест маркази томонидан утказиладиган тест имтихонлари оркали амалга оширишни режалаштирмокдамиз. Бу хам ушбу йуналишда коррупция хавфларининг олдини олишга хизмат килади.

- Рахим Расулжонович, юридик таълимни такомиллаштиришни урта махсус, профессионал таълим билан алокалардан айри х,олда тасаввур килиш кийин. Ушбу йуналишдаги режалар кандай?

- Бугунги кунда ^оракалпогистон Республикаси, Тошкент шахри ва вилоятларда Адлия вазирлигига карашли 14 та юридик техникум фаолият юритмокда. Уларда давлат хизматлари, нотариат, адвокатура, кадрлар масалалари, аграр сектор ва ижро иши мутахассисликлари буйича урта махсус маълумотли юристлар тайёрланади.

Урта махсус, профессионал таълим юридик таълимнинг ажралмас кисми эканлигини хисобга олсак, мазкур таълим тури ва олий таълим уртасида узвий алокадорликни таъминлаш нечоглик мухим ахамиятга эга эканлигини куришимиз мумкин. Шу боис, юридик техникумларнинг укув дастурларини университет дастурлари билан хамоханг шакллантириш, дарсликлар яратиш, университетда техникум укитувчиларининг малакасини ошириб бориш, умуман олганда, "техникум-университет" тизимини йулга куйиш буйича зарур чоралар курилмокда.

Юридик техникумларда юкори билим ва касбий тайёргарликка эга, замонавий талабларга жавоб берадиган малакали педагог кадрлар билан таъминлаш масадида университет магистратурасида юридик техникумлар учун педагог ходимларни максадли тайёрлаш режалаштирилмокда. Бунда, юридик техникумларда 3 йил ишлаган ходимларни университет магистратурасига имтиёзли кабул килиш, улар укишини тамомлагандан сунг юридик техникумларда 5 йил ишлаб бериш мажбуриятини олиши таклиф этилмокда.

Замон талабларига мос равишда профессионал юридик таълимни ташкил этиш, креатив ва мустакил фикрлайдиган малакали кадрлар тайёрлаш максадида юридик техникумларда 2020/2021 укув йилидан бошлаб, укув жараёнини кредит-модул тизими асосида ташкил этиш, етакчи хорижий хамкор таълим муассасалари билан биргаликда кушма дастурлар асосида факультетлар ташкил этиш кузда тутилган. Юридик техникумларга кабул жараёнини шаффоф ва адолатли ташкил этиш максадида уни Давлат тест маркази томонидан утказиладиган тест синовлари тарзида ташкил этиш режалаштирилмокда.

Университетимиз кошидаги академик лицейнинг укув жараёни хам унинг битирувчилари келгусида университетда укишини давом эттириши мумкинлигини хисобга олган холда кайта куриб чикилмокда. Бунда лицейдаги укув-услубий жараённи мувофиклаштириш, укув режа ва дастурларни ишлаб чикиш вазифаси университет зиммасига юкланмокда. Таълим жараёнига халкаро стандартларни жорий этишни кузлаган холда академик лицейда хам кушма таълим дастурларини жорий этиш белгиланмокда.

Бундан ташкари, урта-махсус таълимга хам ракамли технологияларни жорий этиш максадида университетда амалга оширилаётган "Электрон университет" дастури каби "Электрон юридик техникум" ва "Электрон академик лицей" лойхаларини амалга ошириш чоралари курилмокда.

Амалга ошириладиган ишлар натижасида юридик техникумлар, академик лицей ва университет укув жараёнининг узвийлиги, халкаро талаблар асосида малакали юридик кадрлар тайёрлаш буйича яхлит тизимнинг фаолият курсатиши таъминланади.

- Сизнингча, юрист кандай сифатларга эга булиши керак?

- Юристлик хам шарафли, хам ута масъулиятли касбдир. Чунки, бошка касблардан фаркли уларок, бу касб эгаларининг фаолияти доим инсонлар билан, уларнинг узаро муносабатлари билан боглик холда кечади. Шу боис, юрист энг аввало, адолатпарвар, инсонпарвар, халол ва тугрисуз булиши лозим. Юрист юксак билим, масъулият ва кенг тафаккур сохиби булиши керак.

Жамият хаётида адолат, хукук ва конун устуворлигини таъминлашда хукукшуноснинг урни ва мухим ахамиятини хисобга олиб, Бурхониддин Маргилоний, Алишер Навоий каби буюк аждодларимиз ушбу касбга алохида нисбат беришган. Жумладан, Алишер Навоий бобомиз "Назмул жавохир" асарида куйидаги мисраларни келтиради:

Крлгон киши касби илмидин заумат аро,

Фищ ургансун, саъй ила меунат аро.

Илм ичра шараф фищда бил нисбат аро,

Ким сарвар эрур фацщ бу уммат аро.

Мазкур мисралар оркали буюк аждодимиз хукук илмини урганишни нафакат хукукшуносларга, балки барчага тавсия этади хамда бу оркали инсон комилликка эришишини кайд этади.

Айни пайтда, замонавий юрист хорижий тилларни мукаммал билиши, ахборот технологияларини куллай олиши, шунингдек, инсон психологиясини хам яхши тушуниши зарур.

Хурматли Президентимиз Шавкат Мирзиёев Олий Мажлисга йуллаган бу галги Мурожаатномасида таъкидлаганидек, замонавий билимларга эга булиш, маърифатли булиш ва юксак маданиятга эга булиш барча касб эгалари каби юристларга хам бирдек тааллукли талабдир.

- Рахим Расулжонович, кизикарли ва мазмунли сухбат учун сизга миннатдорчилик билдирамиз.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.