Научная статья на тему 'ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ ОҒИР АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ МУСОБАҚА ОЛДИ ФАОЛИЯТИНИ ПЕДАГОГИК НАЗОРАТ ҚИЛИШ'

ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ ОҒИР АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ МУСОБАҚА ОЛДИ ФАОЛИЯТИНИ ПЕДАГОГИК НАЗОРАТ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
3
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЮқОРИ МАЛАКАЛИ ОғИР АТЛЕТИКАЧИЛАР / ОғИР АТЛЕТИКА МАШқЛАРИ / МУСОБАқА ЮКЛАМАСИ / ЮКЛАМА ҲАЖМИ / ЮКЛАМА ШИДДАТИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ким Д.Ф., Тоштурдиев Ш.Х., Абдурасулов И.А., Матназаров А.Ў.

Мақолада юқори малакали оғир атлетикачиларни узоқ муддатли тайёрлаш тизимини назарий ва амалий жиҳатдан такомиллаштиришнинг илмий асосланганлиги долзарблигини очиб берилган. Юқори малакали оғир атлетикачиларнинг йиллик машғулот циклида узоқ муддатли шакллантириш ва аниқлаш тажрибаси ўтказилди.В работе раскрывается актуальность научного обоснования теоретического и практического совершенствования системы многолетней подготовки высококвалифицированных тяжелоатлетов. Проведен многолетний констатирующий и формирующий эксперимент с высококвалифицированными тяжелоатлетами в годичном цикле.The article reveals the relevance of scientific justification of theoretical and practical improvement of the system of long term training of highly qualified weightlifters. A long term ascertaining and forming experiment was conducted with highly qualified weightlifters in a one year.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ ОҒИР АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ МУСОБАҚА ОЛДИ ФАОЛИЯТИНИ ПЕДАГОГИК НАЗОРАТ ҚИЛИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Профессор, Узбекистонда хизмат курсатган спорт устози Д.Ф. КИМ1 Мустакил изланувчи Ш.Х. ТОШТУРДИЕВ1 Укитувчи

И.А. АБДУРАСУЛОВ1

Магистрант

А.У. МАТНАЗАРОВ1

'Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан боFланиш учун:

shuhrat.toshturdiev@bk.ru

Аннотация

ЮЦОРИ МАЛАКААИ ОГИР АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ МУСОБАЦА ОЛДИ ФАОЛИЯТИНИ ПЕДАГОГИК НАЗОРАТ ЦИЛИШ

Annotation

В работе раскрывается актуальность научного обоснования теоретического и практического совершенствования системы многолетней подготовки высококвалифицированных тяжелоатлетов. Проведен многолетний констатирующий и формирующий эксперимент с высококвалифицированными тяжелоатлетами в годичном цикле.

Ключевые слова: высококвалифицированные тяжелоатлеты, тяжелоатлетические упражнения, соревновательная нагрузка, объем нагрузки, интенсивность нагрузки.

Маколада юкори малакали огир атлетикачиларни узок муддатли тайёрлаш тизимини назарий ва амалий жи^атдан такомиллаштиришнинг илмий асосланганлиги долзарб-лигини очиб берилган. Юкори малакали огир атлетикачиларнинг йиллик машгулот циклида узок муддатли шакллантириш ва аниклаш тажрибаси утказилди.

Калит сузлар: юцори малакали огир атлетикачилар, огир атлетика машцлари, мусобаца юкламаси, юклама %ажми, юклама шиддати.

The article reveals the relevance of scientific justification of theoretical and practical improvement of the system of long-term training of highly qualified weightlifters. A long-term ascertaining and forming experiment was conducted with highly qualified weightlifters in a one-year.

Key words: highly qualified weightlifters, weightlifting exercises, competitive workload, workload volume, workload intensity.

Долзарблиги. Жахоннинг куплаб мамлакатларида огир атлетика билан шугулланувчи спортчиларни тайёрлаш тизимини инновацион ёндашувлар асоси-да замон талабларига мослаштириш юзасидан кенг куламли илмий тадкикот ишлари амалга оширил-мокда. Хусусан, Халкаро огир атлетика федерацияси томонидан мусобака коидаларига киритилган узгар-тиришлар асосида огир атлетикачиларни тайёргарлик турлари буйича саралашнинг янги талабларини ишлаб чикиш, жисмоний ва техник имкониятларини тако-миллаштириш, олий спорт ютукларига эришишгача булган барча боскичларни бошкаришнинг ташкилий ва услубий жихатдан самарадорлигини ошириш йул-ларини излаб топиш билан боглик тадкикот ишлари амалга оширилмокда. Шундан келиб чикиб, огир атлетикачиларнинг куп йиллик тайёргарлик тизи-мини яратиш илмий асосланган ёндашувни талаб килмокда. Узбекистон Республикасида огир атлетика устувор спорт турларидан бири булиб, охирги нуфузли халкаро мусобакаларда мамлакатимиз спортчилари томонидан курсатилаётган натижалар ушбу спорт турининг ривожланиш тенденциясини белгилаб бермокда. Бугунги кунда "иктидорли спортчиларни аниклаш ва ёшлар терма жамоаларига захира яра-тиш" вазифаси долзарб масалалардан бири хисо-бланади. Олимпия уйинларида юртимиз вакиллари 7 томонидан огир вазнларда кулга киритилган натижалар ва урнатилган рекордлар мазкур сохада олиб борилаётган ислохотларнинг тизимли равишда амалга оширилаётганлигидан далолат беради. Бугунги кунда огир атлетика назарияси тайёргарлик цикли ва даврлар

давомийлигининг турли боскичларида максадли воси-таларни саралаш, мушак кучини оширувчи машгулот-ларга мослашиш механизмларини ишлаб чикиш, ёш ва истикболли спортчиларни жарохатларсиз асосий мусобакаларга тайёрлашнинг индивидуал дастурла-рини ишлаб чикиш талабини куймокда.

Юкори малакали огир атлетикачиларнинг куп йиллик тайёргарлик тизимини такомиллаштириш масаласи бир катор муаллифларнинг илмий маъ-лумотларида баён этилган, шунингдек, А.В.Паков, В.С.Аванесов, В.А.Нижегородов ва В.В.Новиков каби республика олимлари томонидан огир атлетикачиларнинг машгулот юкламаларини такомиллаштириш масаласи тадкик этилган, барча боскичиларда ёш огир атлетикачиларнинг ёшга хос хусусиятлари хамда умумий ва махсус жисмоний сифатларнинг нисбий курсаткичларини таксимлашга доир илмий излани-шлар Э.ИДодиров томонидан олиб борилган куп йиллик машгулот жараёнини бошкариш услубияти буйича К.Ф.Баязитов, даст кутариш техник усулла-рини такомиллаштириш буйича А.З.Ходжаев, кулла-ниладиган воситаларни саралаш ва моделлаштириш буйича М.У.Арзикуловлар томонидан тадкикотлар утказилган. М.А.Годик, Л.П.Матвеев, Т.С.Усмонход-жаев, В.Н.Платонов, Н.Г.Озолин, Р.Д.Халмухамедов, В.М.Зациорский, В.Д.Фискалов, Р.С.Саламов, Ф.А.Керимов, Т.О.Бомпа, Ш.Х.Хонкельдиев, Ю.М. Юнусова каби етакчи спорт назариячиларнинг куплаб илмий асарлари спортчиларни куп йиллик тайёргарлигининг турли боскичлари уртасидаги тизимли ва мантикий алокани, шунингдек, уларнинг кетма-кетлигини

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

см см о см

со

с«

■е

0

со

1

с с«

аниклашга имкон берувчи тасаввурларни кенгайти-ришга салмокли хисса кушган.

Тадкикотнинг максади юкори малакали огир атлетикачиларнинг куп йиллик спорт тайёргарлиги тизимида спорт махоратини шакллантиришнинг турли боскичларида кулланиладиган юклама хажми, шид-дати, воситалари, методлари ва усулларини танлаш хамда оптималлаштиришдан иборат.

Тадкикотнинг вазифалари: огир атлетикачилар-ни куп йиллик тайёрлашни бошкариш тизимининг назарий-методологик холатини тахлил килиш асосида огир атлетикачиларни саралашда антропометрик кур-саткичлар, жисмоний сифатларнинг ривожланганлик даражаларидан келиб чикиб, тананинг харакат тезлиги хамда гавда мушаклари кучининг турли ёш даврлари-да техник элементларни бажара олиш курсаткичлари буйича спортга саралаш имкониятларини аниклаш; огир атлетикачиларнинг куч кобилиятларини риво-жлантириш учун дам олиш ораликларини режалашти-ришда организмнинг тулик тикланиш имкониятидан келиб чикиб, куп куч сарф килинадиган машкларни динамик ва статик фаолиятда махсус харакат сифат-лари буйича зарур булган куникма ва малакаларни шакллантириш; 13 огир атлетикачиларнинг мусобака шароитида штангани кутаришда хар бир ёндашув имкониятларини намоён килиш учун куч кобилиятига нисбатан техник тайёргарлигини оширишнинг турли вариантларини ишлаб чикиш.

Педагогик тахлилни ташкил этиш: Узбекистон терма жамоасининг техник-тактик тайёргарлигини бахолаш максадида махсус педагогик тахлил утка-зилди. Юкори малакали огир атлетикачиларни 2015 йил АКШ давлатининг Хьюстон шахрида утказилган жахон чемпионати, 2016 йил Бразилия давлатининг Рио-де-Жанейрода шахрида утказилган XXXI ёзги Олимпия уйинлари ва 2017 йил Туркманистон давлатининг Ашхабот шахрида утказилаган V ёпик иншо-отлардаги осиё уйинларида огир атлетикачиларнинг иштироки видео суратга олиниб, педагогик кузатувлар ёрдамида мусобакада бошлангич огирликка буюртма бериш, огирлик кушиш, штангага ёндашувлар урта-сида берилган вактдан унумли фойдаланиш холати, заиф жойларни ва уларнинг сабаблари урганилди. Ушбу педагогик тахлилларда факат эркаклар терма жамоасининг халкаро мусобакалардаги натижалари куриб чикилди. Огир атлетикачиларнинг техник-тактик тайёргарлигини бахолаш меъзони, мусобакаларда берилган имкониятлардан самарали фойдаланиш курсаткичлари билан бахоланади. Яъни 85 % дан юкори имкониятлардан фойдаланилса аъло, 70 % дан юкори имкониятлардан фойдаланилса яхши, 60 % дан юкори имкониятлардан фойдаланилса коникарли, 60 % дан паст имкониятлардан фойдаланилса коникарсиз. Педагогик тахлил натижалари: 2015 йил АКШ давлатининг Хьюстон шахрида утказилган жахон чемпио-натида, даст кутариш машкида, старт олган 7 нафар огир атлетикачидан даст кутаришда 21 ёндашувдан 19 таси муваффакиятли якунланди, бу 90,5 % ташкил этди. 2016 йил Бразиля давлатининг Рио-де-Жанейро шахрида утказилган XXXI ёзги Олимпия уйинлари-

да, даст кутариш машкида, старт олган 5 нафар огир атлетикачидан даст кутаришда 15 ёндашувдан 13 таси муваффакиятли якунланди, бу 86,7 % ташкил этди. 2017 йил Туркманистон давлатининг Ашхабот шахрида утказилаган V ёпик иншотлардаги Осиё уйинларида, даст кутариш машкида, старт олган 182 6-нафар огир атлетикачидан даст кутаришда 18 ёндашувдан 13 таси муваффакиятли якунланди, бу 72,2 % ташкил этди. 2015 йил АКШ давлатининг Хьюстон шахрида утказилган жахон чемпионатида, силтаб кутариш машкида, старт олган 7 нафар огир атлетикачидан силтаб кутаришда 21 ёндашувдан 16 таси муваффакиятли якунланди, бу 76,2 % ташкил этди. 2016 йил Бразиля давлатининг Рио-де-Жанейро шахрида утказилган XXXI ёзги Олимпия уйинларида, силтаб кутариш машкида, старт олган 5 нафар огир атлетикачидан силтаб кутаришда 15 ёндашувдан 11 таси муваффакиятли якунланди, бу 73,3 % ташкил этди. 2017 йил Туркманистон давлатининг Ашхабот шахрида утказилаган V ёпик иншотлардаги Осиё уйинларида, силтаб кутариш машкида, старт олган 6-нафар огир атлетикачидан силтаб кутаришда 18 ёндашувдан 14 таси муваффакиятли якунланди, бу 77,8 % ташкил этди.

1-жадвал

Узбекистон миллий терма жамоасининг жахон чемпионатида! и курсаткичлари

(АКШ давлатининг Хьюстон шахрида

№ Ф.И.Ш. Даст кутариш Силтаб кутарнш

■ 2 3 Фойдаланилган ёндашувлар 1 2 3 Фойдаланилган ёндашувлар

1. Эргашев Адхам 117 119 122 3 148 152 156 3

2. Алимов Улугбек 150 155 158 3 192 197 202 3

3. Бегалиев Мухаммад 152 156 «0 2 184 188 490 2

4. Собиров Фарход 150 154 157 3 «В 183 48« 1

5. Ефремов Иван 183 187 192 3 204 Ы4 1

6. Дустмурато в Сардор 163 166 -Н» 2 218 225 228 3

7. Жангабоев Рустам 165 170 174 3 205 210 215 3

Жами 7 7 5 19 б б 4 16

2-жадвал

№ Машклар Муваф< акиятсиз ёндашувлар Муваффакиятли ёндашувлар

1 2 3

сони % сони % сони % сони %

1. Даст кутариш 0 0,0 0 0,0 2 28,6 19 90,5

2. Силтаб кутриш 1 14,3 1 14,3 3 42,9 16 76,2

Жами 1 7,1 1 7,1 5 35,7 35 83,3

Узбекистон миллий терма жамоасининг халкаро мусобакалардаги натижалари буйича утказилган илмий-педагогик тахлиллари: Огир атлетика буйича Узбекистон миллий терма жамоаси спортчиларининг халкаро мусобакаларда даст кутариш машкларида утказилган педагогик тахлил натижаларида куйида-гича курсаткичлар аникланилди. 2015 йил Хьюстонда утказилган жахон чемпионатида 90,5 % аъло даражада имкониятлардан фойдаланилган, 2016 йил Рио-де-Жа-нейрода булиб утган ёзги Олимпия уйинларида 86,7 % аъло даражада имкониятлардан фойдаланилган ва 2017 185 Ашхаботда утказилган V ёпик иншотлардаги осиё уйинларида 72,2 % яхши даражада имкониятлардан фойдаланилган. Огир атлетика буйича Узбекистон миллий терма жамоаси спортчиларининг халкаро мусобакалардаги силтаб кутариш машкларида утка-

24

www.fansports.uz

№6-2022

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

зилган педагогик тахлил натижаларида куйидагича курсаткичлар аникланилди.

3-жадвал

Узбекистон миллим терма жамоясининг ёинк нншоотлардагн V Осиё уйинларидаги курсагкичлари

(Туркманистон давлатининг Ашхабот шахрида утказилаган ёпик иншоотлардаги V Осиё уйинлари 2017 йил)

№ Ф.И.Ш. Даст кутариш Силтаб кутарнш

■ 2 3 Фойдаланилган ёндашувлар 1 2 3 Фойдаланилган ёндашувлар

1. Екубов Достон 135 139 141 2 173 177 189 2

2. Худайберге нов Шахзод 150 155 159 2 180 187 192 2

3. Алимов Улугбек 160 160 164 2 195 200 204 2

4. Собиров Фарход 175 180 181 2 205 210 215 2

5. Ефремов Иван 185 190 195 2 210 217 221 3

6. Жангабоев Рустам 190 195 199 3 230 236 243 3

Жами 5 5 3 13 б 6 2 14

2015 йил Хьюстонда утказилган жахон чемпиона-тида 76,2 % яхши даражада имкониятлардан фойдала-нилган, 2016 йил Рио-де-Жанейрода утказилган Олимпия уйинларида 73,3 % яхши даражада имкониятлардан фойдаланилган ва 2017 йил Ашхаботда утказилган V ёпик иншотлардаги осиё уйинларида 77,8 % яхши даражада имкониятлардан фойдаланилган. Педагогик тахлил натижаси курсаткичлари терма жамоа спорт-чиларининг даст кутариш машкларида техник-тактик тамондан юкори тайёргарлик даражасига эга эканли-гини курсатди. Силтаб кутариш машкларида терма жамоа аъзолари тулик имкониялардан фойдалана олмадилар, бу эса терма жамоа аъзоларида жисмоний тайёргарлик буйича катта захирага эга эканлигини курсатди. Огир атлетика буйича Узбекистон ва Хитой терма жамоаларининг Токио-2020 XXXII ёзги Олимпия уйинларидаги техник-тактик тайёргарлигини бахолаш: Узбекистон ва Хитой терма жамоаларининг техник-тактик тайёргарлигини бахолаш максадида махсус педагогик тахлил утказилди. Юкори малакали огир атлетикачиларни 2021 йил Япониянинг Токио шахрида утказилган XXXII ёзги Олимпия уйинларида огир атлетикачиларнинг иштироки видео суратга олиниб, педагогик кузатувлар ёрдамида мусобакада бошлангич огирликка буюртма бериш, огирлик кушиш, штангага ёндашувлар уртасида берилган вактдан унумли фойдаланиш холати, заиф жойларни ва уларнинг сабаблари урганилди. Ушбу педагогик тахлилларда эркаклар ва аёллар терма жамоасининг XXXII ёзги Олимпия уйинларида мусобакалардаги натижалари илмий-педагогик киёсий тахлил килинди.

4-жадвал

]У» Машклар Муваф( ациятсиз ёндашувлар Муваффакиятли ёндашувлар

1 2 3

сони % сони % сони % сони %

1. Даст кутариш 1 16.7 1 16,7 3 33,3 13 72,2

2. Силтаб кутриш 0 0,0 0 0,0 4 66,7 14 77,8

Жами 1 8,3 1 8,3 б 50,0 27 75,0

Огир атлетика буйича Узбекистон миллий терма жамоасининг 2021 йил Япониянинг Токио шахрида утказилган XXXII ёзги Олимпия уйинларида, даст кутариш машкида, старт олган 4 нафар огир атлети-качидан даст кутаришда 12 ёндашувдан 7 таси муваф-

факиятли якунланди, бу 58,3 % ни ташкил этди. 2020 йил Япониянинг Токио шахрида утказилган XXXII ёзги Олимпия уйинларида, силтаб кутариш машки-да, старт олган 4 нафар огир атлетикачидан силтаб кутаришда 12 ёндашувдан 6 таси муваффакиятли якунланди, бу 50 % ни ташкил этди.

Хулосалар. Огир атлетикачиларнинг куп йиллик тайёргарлиги даврида мусобака машклари техник ва тактик тайёргарлигининг илмий-назарий асослари, мусобака машкларининг техникасини такомиллашти-ришнинг педагогик талаблари, даст кутаришни ба-жаришда харакатларнинг тузилиш схемаси батафсил тушунарли баён этилган.

Даст кутаришни икки хил услубда бажариш контурограммаси илмий-назарий жихатдан чукур тахлил килинган. Силтаб кутариш машклари техни-касини такомиллаштиришнинг педагогик талаблари илмий-назарий томондан чукур урганилиб, силтаб кутаришни бажаришда харакатларнинг тузилиш схе-маси ишлаб чикилган. Огир атлетикачиларнинг куп йиллик тайёргарлигида мусобакаларнинг педагогик киёсий тахлили психологик ва тактик тайёргарлик холатлари илмийназарий жихатдан чукур педагогик тахлил килинган. Спортчининг индивидуал психологик хусусиятларини урганиш максадида психологик тавсиф шахснинг психологик карточкаси тузилган ва ундан огир атлетикачилар куп йиллик тайёргарлигида самарали фойдаланилган. Мусобака машкларига ур-гатиш психологиясининг энг кийин масаласи спорт харакатларини онгли равишда тушуниш омилини хисобга олиш зарур.

Шунинг учун хам мусобака жараёнларида барча шароитлар тенг булганида узининг психо-физиологик имкониятларини тулалигича сафарбар кила оладиган спортчи галаба козонади. Ишончлиликни урганишни спортнинг ишончсиз фаолияти сабабларини аниклаш-дан бошланади. Бунинг учун мураббий томонидан маълум бир схема буйича хар бир муваффакиятсиз-ликнинг психологик тахлили амалга оширилади. Мусобакалардаги муваффакиятсизликнинг психологик тахлили натижалари мураббийнинг иш хужжати хисобланган мухсус картага киритилади. Шунингдек, Узбекистон миллий терма жамоасининг Жахон чем-пионати, Олимпия ва V Осиё уйинларининг ёпик иншоотлардаги бахслари киёсий педагогик тахлили чукур баён килинган.

Хар бир мусобакада курсатилган натижалар му-собака коидалари буйича берилган 6 та имкониятдан фойдаланиш курсаткичлари математик ва тактик 191 хисоб-китоблар асосида жадвалларда аник баён этилган. Олинган натижалар асосида терма жамоалар мураббийларига амалий тавсиялар берилган. Ушбу амалий тавсиялар терма жамоаларнинг кейинги ну-фузли халкаро мусобакалардаги кулга киритадиган ютукларида катта самара берганлиги уз исботини топди.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги ПК-3031-сонли «Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлан-тириш чора-тадбирлари туррисища»™ Карори.

2. Баязитов К.Ф. Повышение спортивно-педагогического мастерства

СМ

см о см ю

го га

0 ^

ю

1

с го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

в тяжелой атлетике. Т, 2011. 23-24 с.

3. Дворкин, Л. С. Тяжелая атлетика в 2 т. Том 1 : учебник для вузов / Л. С. Дворкин. — 2-е изд., испр. и доп. — Москва : Издательство Юрайт, 2020. — 380 с. — (Высшее образование). 121 с.

4. Ким Д.Ф. Тяжелая атлетика. Программа и учебное пособие.-T.: Лидер пресс, 2007, 134с.

5. Маткаримов Р.М. ОFир атлетика назарияси ва услубияти, Т, 2015. 55-56 б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

6. Маткаримов Р.М. Юкрри малакали 0Fир атлетикачиларнинг иш-чанлик кобилиятини ба^олашда машрулот юкламаларининг тавсифи «FAN - SPORTGA» илмий-назарий журнали №6/2020 йил 8-9 бет.

7. Сивохин И.П, В.Ф. Скотников В.Ф, М.С. Хлыстов М.С, А.И. Федоров А.С 4Факторный анализ толчка штанги от груди элитных тяжелоатлетов в условиях соревнований., «Человек. Спорт. Медицина» 2016 г.

8. Сивохин И.П., Скотников В.Ф., Маткаримов Р.М., Калашников А.П., Белегов А.Н. Биомеханические аспекты олимпийской подготовки

тяжелоатлетов сборной Казахстана. Чирчик, «Фан Спортга», 2019.

9. Арзикулов М.У. Спорт такомиллашуви боскичидаги 0Fир атлетикачиларнинг машрулот юкламаларини окилона режалаштириш услубияти. Монография: - Тошкент.: "O'ZKITCBSAVDO" нашриёти, 2020. - 19 б.

10. Arziqulov M.O.' "Og'ir atletikachilarning sport takomillashuvi bosqichidagi mashg'ulot vositalar va yuklamalar hajmini optimallashtirish: ped.f.b.f.d. dis. Toshkent-2019. 110-115 b.

11. Ходжаев А.З. Малакали 0Fир атлетикачиларда даст кутариш техникасини такомиллаштириш: пед.ф.б.ф.д. дис. Тошкент-2019. 115 бет.

12. Xodjaev A.Z. Sport pedagogik mahoratini oshirish (Og'ir atletika). Darslik. - T.: Ilmiy texnika axboroti-press nashriyoti, 2018. - 111 b.

13. Иштаев Ж.М. Тезкор -куч спорт турларида спортчиларнинг портловчи харакат кобилияти шаклланишининг методологик асосларини такомиллаштириш. Пед. фан. буйича фалсафа доктори (PhD) Диссертация автореферати. 13.00.04-жисмоний тарбия ва спорт машрулотлари назарияси ва методикаси.

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) доцент в.б. Л.Б. СОБИРОВА1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

sobirovalaylo@gmail.com

ГОЛБОЛ СПОРТ МАШГУЛОТЛАРИДА НАЪМУНАВИЙ КУНЛИК РЕЖАЛАРНИ ЦУЛЛАШ САМАРАДОРЛИГИ

Аннотация

Annotation

В статье рассматривается эффективность физической, технико-тактической подготовки в повышении двигательной активности людей с нарушениями зрения путем использования типовых планов дня в спортивной тренировке по голболу.

Ключевые слова: голбол, тренировка, техника, тактика, паралимпийские игры, слабовидящие, адаптивные, нозология, спортивные классификации, развитие, популяризация, инвалиды, тренировка, модельный план, эффективность.

Маколада голбол спорт машгулотларида наъмунавий кунлик режаларни куллаш оркали куриш кобилиятида нуксони бор шахсларни харакат фаоллигини ошиширишда жисмоний, техник-тактик тайёргарлик самарадорлигига эътибор каратилган.

Калит сузлар: голбол, тайёргарлик, техника, тактика, паралимпия, заиф курувчи, адаптив, нозология, спорт таснифлари, ривожлантириш, оммалаштириш, жисмоний имконияти чекланган, машгулот, наъмунавий режа, самарадорлик.

The article examines the effectiveness of physical, technical and tactical training in increasing the motor activity of people with visual impairments by using standard day plans in goalball sports training.

Key words: goalball, training, technique, tactics, paralympic games, visually impaired, adaptive, nosology, sports classifications, development, popularization, disabled people, training, model plan, efficiency.

CM CM О CM

та t

0

ΠW

1

С

to

Долзарблиги. Куриш кобилиятида нуксони бор шахслар учун харакат нафакат жисмоний ривожланиш йули, балки келажакда ижтимоий мухитнинг узгарув-чан шароитларига кийинчиликсиз мослашишга имкон берадиган энг мухим психологик омил хисобланади. Хдракат фаолияти кузи ожиз шахсларнинг ижтимоий мослашувининг кучли воситаси булиб, кузи ожиз ва заиф курувчилар учун жамоавий уйинларда адаптив спорт турлари буйича захира тайёрлаш билан боглик технологияларни ишлаб чикиш уларнинг ижтимоий мослашуви ва тулик хаёт кечириши учун мухим аха-миятга эга. [1,2,3].

Тадкикот максади голбол спорт машгулотларида наъмунавий кунлик режани куллаш оркали куриш кобилиятида нуксони бор шахслар харакат фаоллигини оширишдан иборат.

Тадкикот вазифалари: Голбол машгулотларида кулланиладиган махсус восита ва усулларни аниклаш ва саралаш;

- голболчиларни жисмоний ва физиологик хола-

тини аниклаш;

- куриш кобилиятида нуксони бор жисмоний, техник-тактик тайёргарлигини оширишга каратилган наъмунавий кунлик режасини ишлаб чикиш.

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси. Илмий тадкикотлар шуни курсатадики, агар машклар тугри танланган ва жисмоний юклама меъёрлари булса, жисмоний машклар билан шугулланиш куз касалли-клари ва хар кандай куриш кескинлиги мавжуд одам-лар учун таъкикланмаган. Голбол спорт тури куриш кобилиятида нуксони бор шахсларни функционал реабилитация килиш воситаси сифатида мухимдир, у эшитиш, тактил, харакат ва сенсорли тизимларга жисмоний юклама беришдан иборат. Ушбу сенсорли тизимларнинг анализаторлари тананинг ташки ва ички мухитидан маълумотни, барча мушак гурухларини кучланиш ва мувофиклаштиришни хамда муайян ха-ракатни амалга ошириш учун тезкор карорни талаб ки-ладиган тугридан-тугри харакатларни фаол равишда бажаришни уз ичига олади. Х,озирги вактда имконияти

26

www.fansports.uz

№6-2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.