Научная статья на тему 'ЁШЛАР ТАРБИЯСИДА АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ ЎРНИ'

ЁШЛАР ТАРБИЯСИДА АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

93
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШЛАР ТАРБИЯСИДА АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ ЎРНИ»

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

ЁШЛАР ТАРБИЯСИДА АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ УРНИ

Мухаммадамин Абдуваситович Ахунов

Идтисод фанлари номзоди, доцент, Андижон машинасозлик институти

Жалолиддин Муталибов

Андижон машинасозлик институти талабаси

Янги Узбекистонда ёшларнинг ижтимоий, сиёсий маданий-маърифий жараёнлардаги фаол иштирокини таъминлаш, уларни фойдали машгулотлар билан банд дилиш мадсадида хукуматимиз тамонидан таълим-тарбияга оид куплаб интернет сайтлари ва ахборот ресурслари ишлаб чидилмокда хамда оммавий фойдаланишга йуналтирилиши таъминланмодда. Шуни дайд дилиш керакки, информатика фанини 1993-1994 удув йилидан 8-синфдан бошлаб удитилиши МДХ давлатлари орасида биринчилардан булиб республикамизда амалга оширилган, 2006-2007 удув йилида 5-синф удувчиларига информатика дарснинг утилишини таъминлаш ва тажриба синов утказиш йулга дуйилган.

ZiyoNET таълим ахборот тармоги Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистон Республикасининг жамоат таълим ахборот тармогини ташкил этиш" тугрисидаги дарорига биноан 2005 йил сентябрда ташкил этилилди.

Интернет тармоги билим олиш жараёнида хам фойдаланувчиларнинг уз устида мустадил ишлаш, удув-таддидотчилик маданиятини шакллантириш самарадорлигини оширишга имкон бермокда.

Бугунги кунда дайси бир сохани олмайлик унинг ривожининг замирида ахборот-коммуникация технологиялари ётади. Махаллалар, оилалар ёшлар тарбиясининг учоги хисобланади. Ёшлар, асосан, шу жойларда тобланадилар.

Махаллалар фаолиятида ахборот коммуникация технологияларидан фойдаланиш катта ахамиятга эга булиб, махаллалар ахборот тизимлари -ахборотларни садлаш, дайта ишлаш хамда узатиш методлари йигиндиси яратилди.

"Худудий ахборотни тардатиш ва ундан фойдаланишни таъминлаш тугрисида" Узбекистон Республикаси ^онунининг 12-модддасида дуйидагилар белгиланган:

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

"Фукароларнинг узини узи бошкариш органлари:

хукукий ахборотни таркатиш ва ундан фойдаланишни таъминлашда иштирок этади;

ахолининг хукукий маданиятини юксалтиришда иштирок этади;

Фукароларнинг узини узи бошкариш органлари хукукий ахборотни таркатиш ва ундан фойдаланишни таъминлашда конун хужжатларига мувофик бошка шаклларда хам иштирок этиши мумкин.

Фукароларнинг узини узи бошкариш органлари, нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фукаролар хукукий ахборотни таркатиш хамда ундан фойдаланишни таъминлаш тугрисидаги конун хужжатларининг ижро этилиши устидан жамоатчилик назоратини амалга ошириши мумкин[1].

Оддий кундалик хаётимизда фойдаланилаётган технологияларга мисол килиб куйидагиларни келтиришимиз мумкин:

Коммуникация технологиялари:

- Мобил телефонлар;

- Мобил интернет;

- MMS ваСМС.

Интернет тизнми хизматлари:

Кидирув тизимлари;(Масалан, GOOGLE.UZ)

Веб сахифалар ва броузерлар; (Масалан, InternetExplorer. Mozilla Firefox,O р era)

- электрон почта; (Масалан, UMAIL.UZ, INBOX.UZ)

- кунгиловчар сайтлар.

Шу билан бирга ёшларни АКТ таъсирларндан асраш борасида хам бир катор килинадиган ишлар белгиланиб олинган.

Алока воснталарндан фойдаланишда интернет ва мобил алока тизимлари — мультимедиа ва ахборот таркатувчи воситалардан тугри фойдаланиш маданиятини шакллантириш билан бирга унинг салбий окибатларини тушунтириш ишлари олиб борилмокда.

Асосан АКТдан фойдаланишнинг салбий жихатларини икки турга ажратиш мумкин:

Биринчидан сихат-саломатликка таъсир этса, икинчидан ёшлар маънавий онгига таъсир килиши мумкин.

Жамиятнинг куйидаги бугинларида АКТнинг салбий холатларини олдини олиш буйича тушунчалар бериш лозим:

- Ёшлар онгига салбий томонларини таъсирини камайтириш

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

чоралари:

- Оилада - АКТдан фойдаланиш тартиб коидаларини тушунтириш ва назорат ишларини ташкил этиш;

Махаллада - АКТ сохаси буйича ота-оналар билан учрашувлар ташкил этиш, мавжуд компьютер хизматларини (интернет кафе ва бошка) назорат килиш;

Укув муассасасида тушинтириш ишларини олиб бориш; Фойдаланилаётган уяли алокалар воситаларида сакланаётган маълумотларни текширувдан утказиб туриш.

Шу билан бирга, АКТдан фойдаланиш маданнятни ишакллантириш:

- Уяли телефонлардан фойдаланиш тартиб коидаларини кенг таргиб килиш;

- Уяли телефонлар имконнятларидан тугри максадларида фойдаланиш куникмаларини таргиб этиш;

- Интернет ресурсларндан тугри ва окилона фойдаланишни ташкил этиш;

.Интернет кафе хизматидан ижобии фойдаланиш:

Махсус назорат ташкил этилган Интернет кафелар. Бундай Интернет кафеларда мавжуд технологиялардан ва шарт-шароитлардан факатгина ижобий фойдаланиш ташкил этилган.

Бундай Интернет кафелар ахборот - коммуникация

технологияларининг кенг таргиб килиниши, ривожланиши хамда ёшларнинг илм ва тафаккурини усишишида мухим ахамият касб этади.

Интернет кафе хизматидан салбий фойдаланиш.

Назорат мавжуд булмаган Интернет кафелар. Бундай интернет кафеларда ёшлар, умуман ихтиёрий фойдаланувчилар кунглига келган ишларни килиши, яъни тафаккуримизга ёт булган ахборотлардан фойдаланиши, турли хил вахшийликка йуналтирилган, шу билан бирга рухиятига таъсир этувчи уйинларни уйнаши, турли жанрдаги мусикаларни тинглаши, видео фильмларни ва роликларни томоша килиши мумкин.

Бундай Интернет кафелар ёшларнинг тарбиясида салбий ахамият касб

этади.

Ахборот тизими динамик куринишга эга булиб, ривожланувчи тизим хисобланади.

Ахборот тизимининг махсулоти хам ахборот хисобланади.

Ахборот тизимини одам - компьютер тизими куринишида тасаввур

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

килиш лозим.

Ахборот тизимининг мохиятини тушуниш учун у хал килаётган муаммолар мохиятини, шунингдек у кушилган ташкилий жараёнларни тушуниш зарур. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 18 февралдаги ПФ-5938-сонли Фармонида"Фукаролар йигинларининг моддий-техника таъминотини яхшилаш хамда сохага замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жорий этишга каратилган комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш" белгиланган [2]. Махаллаларда бугунги кунларда замонавий ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш учун кенг имкониятлар яратилмокда.

Хулоса урнида шуни айтишимиз мумкинки, бугунги кун ёшларининг тарбиялашда ахборот-коммуникация технологияларини урганиш етакчи уринни эгаллайди. Яъни, бугунги куннинг замонавий малакали мутахассиси булиши учун замонавий билимдан оркада колмаслигимиз кераклигини келажак авлод ёшлари онгига сингдиришимиз зарур булади.

Замонавий ахборот тизимлари улардан фоидаланадиган корхоналарга, ташкилотларга, шунингдек уз узини бошкариш органлари учун хам илгари улар Фойдалана олмаган бир катор янги имкониятлар ва сифатларии беришим мумкин.

REFERENCES

1. "Хукукий ахборотни таркатиш ва ундан фойдаланишни таъминлаш тугрисида".Тошкент ш.,2017 йил 7 сентябрь,УР^-443-сон

2. "Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 18 февралдаги ПФ-5938-сонли Фармони'Тошкент ш.,2020 йил 18 февраль,ПФ-5938-сон.

3. А.Ж. Сейтов, Ф.Х. Абдумавлонова. Решение геометрических задач с помощью математического пакета MAPLE. Academic research in educational sciences, 2021. T.2 №6 Pp.933-941.

4. S.Kh.Khasanova A.J.Seytov, A.J. Khurramov, S.N.Azimkulov, M.R.Sherbaev, A.A.Kudaybergenovю. Optimal control of pumping station operation modes by cascades of the Karshi main canal. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology, 2021. Tom 8. №4. Pp. 17177-17185.

5. А. Ж. Сейтов А. Р. Кутлимурадов Р. Н. Тураев Э. М. Махкамов Б. Р. Хонимкулов. Оптимальные управления водных ресурсов крупных магистральных каналов с каскадом насосных станций ирригационных систем.

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 2 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-202100193. Стр. 265- 273.

6. А.В. Кабулов, А.Ж. Сейтов, А.А. Кудайбергенов. Критерий управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. ILIM ham JAMIYET. Стр. 6-8

7. АЖ Сейтов, БР Ханимкулов, М Гаипов, О Хамидуллаева, НК Мурадов. Численные алгоритмы решения задач оптимального academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 8 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8-153-160 Academic Research, Uzbekistan 159 www.ares.uz Управления объектами каршинского магистрального канала. Academic research in educational sciences. T. 2 № 3 pp. 1145- 1145.

8. А.Ж. Сейтов, Б.Р. Ханимкулов, М.А. Гаипов, М.Р. Юсупов. Зарафшон дарёси окимининг хрсил булишига атмосфера ёгинлари ва хдво хдроратининг таъсири. Academic research in educational sciences. T.2 №5. Стр. 156-162.

9. A.A. Kudaybergenov A.J. Seytov, A.R. Kutlimuradov, R.N. Turaev, N.K. Muradov. Mathematical model of optimal control of the supply canal to the first pumping station of the cascade of the Karshi main canal. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. T. 8 № 3 pp. 16790-16797.

10. A.J.Seytov, A.J. Khurramov, S.N.Azimkulov, M.R.Sherbaev, A.A.Kudaybergenov. S.Kh.Khasanova. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. T. 8 №2 ISSN: 2350-0328. Pp. 17177- 17185.

11. Рахимов Ш.Х., Сейтов А.Ж. Теоретико-множественная модель насосной станции, оснащенная осевыми поворотно-лопастными насосными агрегатами. Материалы республиканской научной онлайн конференции молодых ученых «современные проблемы математики и прикладной математики» посвященной 100 летию академика С.Х.Сираждинова (21 мая 2020 г.) Стр. 78-82.

12. Сейтов А. Ж., Кудайбергенов А. А., Хонимкулов Б. Р. Моделирования двумерного неустановившегося движения воды на открытых руслах на основе проекционного метода. сборник докладов Республиканской научнотехнической конференции «Инновационные идеи в разработке информационно -коммуникационных технологий и программных обеспечений» 15-16 мая 2020 года. САМАРКАНД. Стр. 60-63.

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

13. Рахимов Ш. Х., Сейтов А. Ж., Кудайбергенов А. А. Критерии управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. Abstracts of IX International Scientific and Practical Conference Kharkiv, Ukraine 2-4 August 2020. Стр. 125-131. 14. Mekhriban Salaeva, Kakhramon Eshkaraev, Aybek Seytov. Solving mathematical problems in unusual ways with excellent limits. European Scientific Conference. Пенза, 17 мая 2020 года рр. 254-257.

14. А.Сейтов. Оптимальные методы управления водных ресурсов в крупных магистральных каналах ирригационных систем. AGRO ILM - O„ZBEKISTON QISHLOQ VA SUV XOJALIGI. Махсус сон. 2020. Ташкент. Стр. 84-86.

15. Ш.Х. Рахимов, А.Ж. Сейтов, А.А. Кудайбергенов. Оптимальное управление распределением воды в магистральных каналах ирригационных систем. ILIM ham JAMIYET. SCIENCE and SOCIETY Scientific-methodical journal Series: Natural-technical sciences. Social and economic sciences. Philological scienes. pp. 810. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 8 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8-153-160 Academic Research, Uzbekistan 160 www.ares.uz

16. А.В.Кабулов, А.Ж.Сейтов, А.А.Кудайбергенов, Критерий управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. ILIM ham JAMIYET. science and society Scientific-methodical journal Series: Natural-technical sciences. Social and economic sciences. Philological scienes №2 2020. Pp.6-7.

17. Ш. Х. Рахимов, А. Ж. Сейтов, М. Р. Шербаев, Д. Жумамурадов, Ф. Ж. Дусиеров. Структура базы данных и программные модули для моделирования управления водными ресурсами каскада насосных станций каршинского магистрального канала. Мелиорация 2019 3(89) стр. 85-91. (№5, web of science IF=0.144)

18. А. Ж. Сейтов А. Р. Кутлимурадов Р. Н. Тураев Э. М. Махкамов Б. Р. Хонимкулов. Оптимальные управления водных ресурсов крупных магистральных каналов с каскадом насосных станций ирригационных систем. academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 2 | 2021 ISSN: 21811385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: (№5, web of science IF=5.723)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.