Научная статья на тему 'ЁШ ТАЭКВОНДОЧИЛАРДА (WTF) ЗАРБАЛАР БЕРИШ ТЕЗКОРЛИГИ ВА АНИҚЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ'

ЁШ ТАЭКВОНДОЧИЛАРДА (WTF) ЗАРБАЛАР БЕРИШ ТЕЗКОРЛИГИ ВА АНИҚЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
25
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЮНЫЕ ТАЭКВОНДИСТЫ / СКОРОСТЬ / ТОЧНОСТЬ / УДАРЫ / ГОДОВОЙ ЦИКЛ / МИНИМАЛЬНОЕ ВРЕМЯ / ФИЗИЧЕСКИЕ КАЧЕСТВА / СОРЕВНОВАТЕЛЬНАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ / СПАРРИНГ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Юсупова Н.Ш.

Ушбу мақола ёш таэквондочиларда мусобақа ҳаракат фаолияти ху-сусиятларини ҳисобга олган ҳолда тайёргарликнинг йиллик циклида зарба бериш тезкорлиги ва аниқлигини ривожлантириш методикаси ҳақидаги илмий асосланган маълумотларни ўзида мужассам этган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ ТАЭКВОНДОЧИЛАРДА (WTF) ЗАРБАЛАР БЕРИШ ТЕЗКОРЛИГИ ВА АНИҚЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ»

Детско-юношеский спорт

ЁШ ТАЭКВОНДОЧИЛАРДА (WTF) ЗАРБАЛАР БЕРИШ ТЕЗКОРЛИГИ ВА АНИЦЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Н.Ш. ЮСУПОВА1

Гулистон давлат университети

Аннотация

Annotation

Эта статья содержит в себе научно обоснованные сведения методики развития быстроты и точности нанесения ударов у юных таэквондистов в годичном цикле подготовки с учётом особенностей соревновательной двигательной деятельности

Ключевые слова: юные таэквондисты, скорость, точность, удары, годовой цикл, минимальное время, физические качества, соревновательная деятельность, спарринг.

Ушбу мацола ёш таэквондочиларда мусобаца уаракат фаолияти ху-сусиятларини уисобга олган уолда тайёргарликнинг йиллик циклида зарба бериш тезкорлиги ва аницлигини ривожлантириш методикаси уацидаги илмий асосланган маълумотларни узида мужассам этган.

This article comprises scientifically well-founded data of a technique of development of speed and accuracy of striking blows at young taekwondists (sportsmen) in a year cycle of preparation with the account of features of competitive impellent activity.

о

CN

о

CN

ro ra ■с о о.

Кириш. Таэквондода мусобаца фаолияти учун тезкорлик-куч цобилиятларини юцори даражада намоён цилиш характерлидир. Бу таэквондочиларда мусобаца фаолиятининг асосини турли хдракат амаллари ташкил цили-ши билан белгиланади, улар ер гравитацияси ва рацибнинг царши хдракатлари шароитида цисца муддатларда анча катта мушак ку-чини намоён цилишлари керак булади. Шу туфайли таэквондочиларнинг тезкорлик-куч тайёргарлигига куп эътибор царатилган ва царатилмоцда.

Долзарблиги. Ушбу муаммони ечишнинг долзарблиги шу билан белгиланадики, ёш таэквондочилар амалга оширадиган зарбалар тезкорлиги ва аницлигини ривожлантириш-нинг илмий асослари ва методикаси мазму-нини ишлаб чициш ва уларни тренировка амалиётига жорий цилиш, х,имоя ва ^ужум

усуллари, купчилик техник усулларнинг са-марадорлик даражасини ошириш тренерларга тактиканинг илгор вариантларини цуллаш имконини беради.

Ишнинг максади: мусобаца фаолияти хусусиятларини х,исобга олган х,олда тайёр-гарликнинг йиллик циклида ёш таэквондочи-ларда зарба бериш тезкорлиги ва аницлигини ривожлантириш методикасини ишлаб чициш.

Тадкикот усуллари. Илмий тадцицот иши шартли равишда иккита босцичга булинди: таэквондочиларда зарбаларнинг тезкорлиги ва аницлигини ривожлантириш методикасининг асосий ^олатлари ишлаб чицилади, восита ва усуллар хдмда уларни ёш таэквондочиларни тайёрлашнинг йиллик циклида тренировка жараёнида цуллашнинг кетма-кетлиги аницла-нади. Ушбу босцичда яна ишлаб чицилган методикани тасдицлайдиган, шакллантирувчи педагогик тажриба утказилади.

20

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

№1-2020

Детско-юношеский спорт

Иш якунида олинган натижаларни хар томонлама тахлил килиш ва умумлаштириш амалга оширилади.

Махсус адабиётларни тахлил килиш усмир таэквондочиларда тезкорлик ва аникликнинг ривожланиш даражасини белгилаш учун тест-ларни танлаш имконини берди:

1. Яккачупда тортилишлар (марта).

2. Таяниб ётган холатда кулларни букиш ва ростлаш (марта).

3. 30 м югуриш (сек).

4. Жойидан туриб узунликка сакраш (см).

5. Турган холатдан олдинга эгилиш (см).

6. Оёкларни яккачупга кутариш (марта).

7. 1000м югуриш (мин).

8. Оёкларни кутариш (марта, 10 сек даво-мида).

9. Танга билан реакциянинг тезлигига ка-ратилган тест (марта).

10. Утириб-туриш (марта, 6 секунд даво-мида).

11. Газета вараги билан тест.

Тезкорлик кобилиятлари деганда харакат

амалларини минимал вакт ичида бажаришни таъминлайдиган функционал хусусиятлар мажмуаси тушунилади. Тезкорлик коби-лиятларини намоён килишнинг элемен-тар ва мажмуавий шакллари фаркланади. (Verchoshanskiy Yu. 2001.)

Тезкорлик, (В.В.Агеев 1999) биринчи галда, мушакларнинг кучланиши ва бушашишини чакирадиган, харакатларни йуналтирадиган ва координация киладиган мос равишдаги асаб фаолияти билан белгиланади, у купрок спорт техникасини мукаммаллаштиришга, муша-кларнинг кучи ва эластиклиги, бугимлардаги харакатчанликка, узок давом этадиган ишда эса спортчининг чидамлилигига боглик.

Умумий тайёргарлик воситалари ичида куйидагилар харакатлар тезлигини ривожлан-тирувчи сифатида тавсия килинади:

1. Гимнастика машклари ва тезкорлик си-фатларини намоён килишга юкори талаблар куядиган спорт уйинлари.

2. Югуриш машклари: сонларни баланд кутариш, баландликка тезлашиш, баландлик-дан пастга караб тезлашиш билан, зинапоялар

буйлаб, тусиклар оша югуриш, 3 кадамга тез-лашишни урнини алмаштириш билан.

3. Куп сонли сапчишлар, жойида туриб ёки унча катта булмаган масофаларга югуриш билан сапчишлар.

4. Сонларни кукракка теккизиш билан тез-кор сакрашлар.

5. Чукур разножкадан туриб сакраб тушиш пайтида оёкларни алмаштириш.

6. Унча катта булмаган огирликлар билан куллар учун машклар - зарба беришни имитация килиш.

7. Гимнастика деворида осилиб турган холатда корин пресси учун машклар - рост-ланган оёкларни вертикал текислик тезкор карама-карши харакатлантириш (кайчи).

8. Орка мушаклари ва сонларнинг ростлов-чи мушаклари учун аналогик машклар - гимнастика уриндигида пастга караган холатда бажарилади.

Машкларнинг руйхатини давом эттириш мумкин, лекин хар бир тренер ва укувчи ама-лиётда энг мос келадиганларини ва узларига маъкулини куллашади.

Махсус жисмоний тайёргарлик воситалари арсенали ичидан тезликни ривожлантиришга кумаклашадиган куйидагиларини тавсия ки-лиш мумкин:

1. Зарбаларни чегаравий тезликда ракет-калар, лапалар, ёстиклар ва хар хил массали копларда бажариш.

2. Спарринг харакатининг бир кисмини чегаравий ёки чегараолди тезликда бажариш (ярим харакатлар, масалан: тиззани бан-доль-чаги харакатига олиб чикиш).

3. Резинали амортизаторлар билан машклар, оёк ёки кул билан зарба беришларни имитация килиш.

4. Жуфтликларда ёки бир нечта шериклар билан машкларни узлаштириш пайтида макси-мал тезлик билан зарбалар алмашинуви (кон-тактда ва шерик билан контакт килмасдан).

5. Тезкор харакатларни имитация килиш ^ имконини берадиган куч тренажёрларида машклар ва бошкалар.

Шуни ёдда тутиш лозимки, умумий тай- ^ ёргарлик ва махсус жисмоний машкларнинг

№1-2020 е-шаП: fan_sportga@uzdjtsu.uz

тезкорлик характерини саклаш давомийлиги уларни бажариш жадаллигига ва машклар сериялари оралигидаги паузаларнинг вакти ва характерига боглик.

Х,аракатлар аниклигини ривожлантиришга каратилган машклар ташки анализаторлар ичи-да энг мухим булган куриш анализаторининг иши билан боглик.

Таэквондочининг ракиб харакатларини идрок килиш ва бахолаш кобилияти шерик билан мос равишдаги жанговар машкларни бажариш орка-ли такомиллаштирилади. Лекин ушбу кобилият-нинг ривожланишига ёрдамчи машклар, хусу сан спорт уйинлари хам кумаклашади.

Зарбанинг кескинлиги ва тезлигини оши-риш учун бир ёки икки нафар шерик, груша ва иккита таёк керак булади. Груша олдида хохлаган холатда туришлари, шерик таёк билан сизнинг ёнингизда. Ёрдамчининг вази-фаси груша олдида таёк билан юкорига-пастга харакатлар бажариш. Сизники - зарбаларни шундай беришдан иборатки, улар таёкка тегсин. Секин-аста таёкнинг харакатланиш тезлиги оширилади ва амплитудаси пасаяди. Мураккаблаштириш учун иккинчи шерик таёк ёрдамида биринчи шерик билан резонансда силташларни бажаради.

Яна битта машк - пастга тушаётган когоз

Детско-юношеский спорт

варагига, масалан газетага зарба бериш. Ва-зифа варакни зарба билан тешиб юбориш. Зарбалар куллар, оёклар билан берилиши ва жуда хилма хил булиши мумкин,.

Тадцицот натижалари. Тадкикотимиздаги тажрибаларда 40 нафар усмир таэквондочилар иштирок этишди. Назорат ва тажриба гурухла-рида аникликнинг дастлабки даражаси махсус ишлаб чикилган тестлар асосида аникланди.

Олинган маълумотларнинг тахлили шуни курсатдики, аникликнинг дастлабки даражаси буйича синалувчиларда сезиларли фарклар булмади.

Тажриба гурухининг усмир таэквондочи-ларига харакатларнинг ритмик тавсифларини эгаллашга каратилган вазифалар берилди. Урганилаётган машкнинг ритмини узлашти-риш учун кучнинг асосий моменти аниклан-ди, тайёргарлик ва якуний харакат амаллари ажратилди. Бу бир вактнинг узида бир нечта харакат амалларини бошкариш имконини берди, улар ташки куриниши буйича хара-катларнинг табиий окими сифатида кабул килинади.

Мазкур ишда 1- ва 3-тестлар буйича тадкикотларнинг натижалари келтирилган (фа-зовий-вакт тавсифлари ва предметлар билан манипуляция килиш (1-2-3-расм).

Барча гурух,ларда таджик, к,илинган курсаткичларнинг нисбий усиши к,уйидаги формула буйича ^исобланди ва бу курсаткичнинг тажриба давомида яхшиланганлиги кузатилди.

Нисбий усиш

1тажриба охиридаги натижа - тажриба бошидаги натижа! тажриба бошидаги натижа!

* 100%

о о

го га ■с о о.

Лекин, усиш суръатлари хар хил булди. Назорат гурухида аниклик курсаткичларининг ортиши, асосан организмнинг табиий усиши хисобига содир булди. Урганилган хамма машклар буйича назорат гурухига (нисбий усиш 6,12 % дан 18,54 % гача ораликда) нисба-тан тажриба гурухи синалувчилари (10, 72 % дан 38,42 % гача ораликда) натижаларидаги юкори нисбий усиш намоён булди. Улар учун тажриба давомидаги яхшиланиш факат "Ёт-ган холатда таянчдан кулларни букиш ва ростлашлар сони" учун паст статистик ишончли (1ст = 2,60 ва р<0,05) ва колган иккита машк натижалари учун статистик ишончсиз

(1ст = 1,98 ва 1ст = 1,74; р>0,05) эканлиги аникланди. Тажриба гурухида эса - аникликни ривожлантириш ва такомиллаштиришнинг махсус методикасини куллаш хисобига ("30 м. масофага югуриш вакти" натижалари учун 1: = 3,05; р<0,01, яъни яхши хамда колган иккита машклар учун 1ст = 3,96 ва 1ст = 4,41; р<0,001, яъни жуда яхши ) статистик ишончли ижобий узгаришлар содир булди.

Шундай килиб, утказилган педагогик тажрибанинг натижалари, таклиф килинган методик ёндашувни таэквондо билан шугул-ланишнинг тренировка жараёни амалиётида куллашнинг имкони борлигини исботлади.

е-ша11: fan_sportga@uzdjtsu.uz №1-2020

Детско-юношеский спорт

Назорат ва тажриба гурухи синалувчиларининг танланган машклар буйича курсаткичлари статистик характеристикаларини тажриба давомида узгариш динамикаси

Машкнинг номи £ Тажриба бошида Тажриба охирида Нисбий усиш, % t ст р

X о X о

Яккачупда тортилишлар сони НГ 6,83 1,56 7,85 1,69 14,93 1,98 >0,05

ТГ 7,04 1,53 9,35 2,11 32,81 3,96 <0,001

Ётган х,олатда таянчдан кулларни букиш ва ростлашлар сони НГ 22,53 4,63 26,68 5,43 18,42 2,60 <0,05

ТГ 22,78 5,16 31,56 7,25 38,54 4,41 <0,001

30 м. масофага югуриш вакти НГ 5,72 0,65 5,37 0,62 -6,12 1,74 >0,05

ТГ 5,69 0,66 5,08 0,61 -10,72 3,04 <0,01

1 расм. Яккачупда тортилишлар сони (марта);

2. расм. Ётган холатда таянчдан кулларни букиш ва ростлашлар сони (марта).

3 расм. 30 м. масофага югуриш вакти (сек);

о

CN О

ГО О

№1 •202.0

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

23

Хулоса. Илмий-методик адабиётлар тахлил килинганда шу нарса аникланди, спортчиларда махсус малакаларни шакллантириш буйича режалаштирилган иш харакатларнинг физио-логияси ва психологиясининг аник холатлари ва конуниятларига асосланиши керак. Бунда Л.Д.Назаренконинг (3) методик ечими истик-болли хисобланади.

Шундай килиб, ушбу тезкор-куч жисмоний сифатни такомиллаштириш учун куйидаги йуналишдаги машкларни танлаш зарур:

жавоб реакциясининг тезкорлигини ривож-лантирувчи;

харакатларни иложи борича тезкор бажа-

Детско-юношеский спорт

ришга кумаклашадиган;

харакатнинг энг рационал техникасини эгаллашни енгиллаштирадиган.

Назорат ва тажриба гурухларида тадкик килинган барча сифат курсаткичларининг усиши кузатилди. Лекин, усиш суръатлари хар хил булди. Назорат гурухида аниклик курсаткичларининг ортиши, асосан организм-нинг табиий усиши хисобига содир булди. Тажриба гурухига нисбатан юкори ва статистик ишончли ижобий узгаришлар - тавсия килинаётган аникликни ривожлантириш ва такомиллаштиришнинг махсус методикасини куллаш самарадорлигини тасдиклайди.

Адабиётлар:

1. Агеев В.В. Повышение эффективности тренировочного процесса спортсменок при занятиях таэквон-до в подготовительном периоде: Автореф. дис. ... канд. пед. наук.-М.:1999.

2. Керимов Ф. А. Спортда замонавий тадкикот услублари. Тошкент, 2004.

3. Назаренко Л.Д. Теоретическая и методологическая концепция точности как одного из двигательно-координационных качеств: Матер. Междунар. науч.-практ. конф.: Проблемы профессиональной подготовки специалистов по физической культуре и спорту. Чебоксары, 1999.

4. Verchoshanskiy Yu. Introduzione alla teoría e metodología dell'allenamento sportive. - CONI, Scuola dello Sport, Roma, 2001.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.