Научная статья на тему 'МУСОБАқА ОЛДИ ЎқУВ-ЙИғИНИДА ТЕРМА ЖАМОА қИЗЛАРНИНГ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ДИНАМИКАСИ'

МУСОБАқА ОЛДИ ЎқУВ-ЙИғИНИДА ТЕРМА ЖАМОА қИЗЛАРНИНГ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ДИНАМИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
20
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
КВАЛИФИЦИРОВАННЫЕ ДЕВУШКИ-БОКСЕРЫ / СПЕЦИАЛЬНАЯ ФИЗИЧЕСКАЯ ПОДГОТОВКА / ЧСС / УДАРЫ РУКАМИ / ПОКАЗАТЕЛИ МАСТЕРСТВА

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Умаров Қ.А.

Мазкур мақолада малакали боксчи қизларнинг ўқув-йиғин машғулот юкламаларини оптималлаштириш юзасидан махсус жисмоний тайёргарликларини педагогик тажрибада текшириш юзасидан олинган натижалар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МУСОБАқА ОЛДИ ЎқУВ-ЙИғИНИДА ТЕРМА ЖАМОА қИЗЛАРНИНГ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ДИНАМИКАСИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

УУК (УДК, UDC): 796.015.58:83

My ставил изланувчи

е;.а. умаров1

JbL 'Узбекистан давлат жисмоний тарбия

¡ы ва спорт университета

■ш Чирчик; шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

k.umarov. uzdjtsu@mail.ru

МУСОБАКА ОЛДИ УКУВ -ЙИГИНИДА ТЕРМА ЖАМОА КИЗЛАРНИНГ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК

ДИНАМИКАСИ

Аннотация

Annotation

В данной статье описаны результаты педагогической эксперементы специальной физической подготовки квалифицированных женщин боксеров для оптимизации тренировочной нагрузки учебно-тренировочном сборе.

Ключевые слова квалифицированные девушки-боксеры, специальная физическая подготовка, ЧСС, удары руками, показатели мастерства

Ma3Kyp Ma^oiaga MaiaKaiH sokchh ^H3iapHHHr y^yB-HHFHH MamryjioT roKiaMaiapHHH onTHMaiiamrapHm io3acHgaH Maxcyc kkhcmohhh TaneprapiHKiapHHH negarorHK TaKpnSaga TeKmnpnm ro3acngaH oiHHraH HaTHKaiap SaeH этнIгaн.

TaMHH cy3Jiap: ManaKanu 6OKCHU K,u3Rap, Maxcyc XUCMOHUU таueргарRик, WKP, 3ap6anap, y3Rammupum KypcamKUHRapu.

This article describes the results of pedagogical experiments of special physical training of qualified female boxers to optimize training load of the training camp

Key words: qualified female boxers, special physical training, heart rate, punches, skill indicators.

Долзарблиги: Мамлакатимиз мустакилликка эришган кундан бошлаб, юртимизда Президенти-миз ва хукумат томонидан спортга, айникса аёллар спортига эътиборни кучайиб бориши, соха мута-хассислари олдига катта масъулият юкламокда, хамда спортни янада ривожлантириш ва омма-вийлаштириш юзасидан купгина ишлар амалга оширишни талаб килмокда. Шу сабабдан, малакали боксчи кизларни мусобака олди тайёргарлик боски-чида машгулот юкламаларини оптималлаштириш юзасидан илмий тадкикот ишларини олиб боришни максад килдик.

Утказилган илмий-услубий адабиётлар тахлили натижаларга кура, бугунги кунда юртимиз олимла-ри ва бошка мамлакатлар олимлари томонидан бу борада сунгги йилларда катор илмий масканларда арзигулик илмий-тадкикот ишлари амалга оширил-ган, (Р.М. Маткаримов 2002, А.В. Кисилев 2006, Р. Д. Халмухамедов 2008, С.С. Тажибаев 2017, 2019. Н.М. Юсупов 2018, FД.Ражабов 2019, А.Ф. Бойко 1971) мусобакаолди тайёргарлик боскичида машгу-лот юкламаларини оптималлаштириш хам урганил-ган. Утказилган тадкикот ишларида малакали боксчи кизларнинг мусобака олди тайёргарлик боскичида машгулот юкламаларини оптималлаштириш юза-сидан етарли даражада урганилмаганлиги тадкикот ишимизнинг долзарблигини белгилаб берди. Бокс спорт турида мусобака олди тайёргарлик боскичида машгулот юкламаларини оптималлаштириш катта ахамиятга эга булиб, бу хар бир спортчини келгуси мусобакаларга яхши тайёргарлик куришлари учун амалий дастур булиб хизмат килади.

Тадкикотнинг максади. Узбекистан бокс кизлар терма жамоасини мусобака олди машгулот тайёргар-лигида функционал юрак кискариш курсаткичларини назорат килиш.

Тадкикотнинг вазифалари:

1. Спортчи кизларни машгулот жараёнида юрак кискариш курсаткичларини назорат килиш;

2. Боксчи кизларни зоналар буйича Ю^Сни курсаткичларини тахлил килиш;

3. Кучли юклама жараёнида юрак кискариш частотасини белгилаш ва унга муносиб машгулот режасини ишлаб чикиш.

Тадкикотнинг объекти. Ангрен шахри, Янги-обод бокс базасида малакали боксчи кизларнинг укув-йигин машгулот жараёни.

Тадкикот усуллари. Илмий-услубий адабиётлар тахлили, педагогик кузатув, педагогик тажриба, пуль-сометрия, математик-статистик тахлил.

Тадкикотни ташкиллаштириш. Тадкикот ишлари беш нафар Узбекистон боксчи кизлар терма жамоасини махсус жисмоний тайёргарлиги узлаштириш курсаткичларини аниклаш юзасидан утказилган. °

Утказилган тажрибалар натижалари ва ° мухокамаси. Утказилган тадкикотга кура спорт-чи Т.Рахимованинг функционал тайёргарлигини z курсаткичларини «Polar» аппаратида текширга-нимизда машгулот жараёнида Ю^Снинг минимал курсаткичи 70 та, уртача курсаткичи 140 га тенг q° булган, максимал курсаткичи эса 177 га тенг tJ) булган. с

Зоналар буйича текширганимизда I зонада ^

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

25

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

53,1% ни курсатган. II зонада 15,2% га пасайга-нини куришимиз мамкин, III зонада эса 28,8% ни ташкил этган булса, IV-V зоналарда эса тикланиш яхшиланиб бораётганини яъни 2,9% га тушганини куришимиз мумкин, Тулик машгулот жараёнида спортчи Т.Рахимованинг сарфлаган кувват сарфи умумий курсаткичи 693 ккал.ни ташкил килган.

Машгулот жараёнида УРМ машклари пайтида, ЮКСни 130-135га кутарилиши намоён булган, ракиб билан «петняшка» уйинларини уйнаган вактида Т.Рахимованинг ЮКСнинг курсаткичи 140-145 га кутарилишини куришимиз мумкин, 1 дакика дам оралигида ЮКСни 125-120 га тушганини кайд этилган, навбатдаги харакатли уйинлар , «пуш-пуш» «хурозлар жанги» каби машкларни бажарганда ЮКС 130-135 га кутарилган, утириб туриб сакраш билан зарба уришларда ЮКСнинг 145/150га кутарилгани-ни куришимиз мумкин, шерик билан хавода зарбага ишлашда ЮКСни 155-160га кутарилганини куришимиз мумкин, 1 дакика дам оралигида спортчининг ЮКС курсаткичи тикланиши 120-125га яхшиланган, навбатдаги шерик билан битталик, иккиталик, серия-

ли хавода зарбага ишлаш шартларига кура Т.Рахимованинг ЮКС курсаткичи 180-185 га кутарилганини куришимиз мумкин, 1 дакика дамдан сунг 10 тадан 2 мартагача ерга таянган холда кулларни букиб ёзиш машкида, спортчининг ЮКС курсаткичи 110-120% га тикланганини куришимиз мумкин, (соат - 12.05 да, 55-дакикада) копларга учталик коринга бошга зарба бериш машкида ЮКС 160-165га кутарилганини куришимиз мумкин булади, 1 дакика дам оралигида ЮКСнинг 115-120%га тушганини тахлил натижалари курсатиб турибди.

Навбатдаги копга 3рх2м (20с, 10с) СПУДЭРГ - 4 аппаратида ишлаганда ЮКСнинг курсаткичлари 1- раундда, 20 сониядаги эркин зарбаларда 160-165га кутарилган, 10 сониядаги тезкор зарбалар урганда ЮКС 175-180га кутарилганини куришимиз мумкин, навбатдаги 20 сонияда ЮКС 125-130га пасайган кейинги 10 сонияда ЮКСнинг 164-172га кутарилганини куришимиз мумкин, 1-раунднинг иккинчи яримида 20 сониялик эркин зарбаларда ЮКС 162-165га паслага-нини кайд этилган булса, 10 сониялик тезкор зарбаларда ЮКСни 167-172га кутарилгани акс этди.

1-жадвал

Спортчи Т.Рахимованинг Ю1%С курсаткичлари

Time HR Time in sport zones Above threshold Training load kkal

Polar: Minimum Average Maximum 56-70 71-76 77-86 87-98 99-100

51 01:42:44 7G 140 177 00:54:31 00:15:39 00:29:38 00:02:56 00:00:00 00:00:30 139 693

Рахимова Турсуной

Max HR: 200 35,0% 70,0% 88,0% 53,1% 15,2% 28,8% 2,9% 0,0% 0,5% 100,0% 100,0%

2-раунднинг 20 сониясида «СПУДЭРГ» - 4 ко-пига урилган зарбаларда ЮКСнинг курсаткичлари (Т. Рахимова) 160-164ни курсатган, 10 сонияда тезкор «спурт» зарбаларида ЮКС 168-177 га кутарилган, раунднинг иккинчи ярми 20 сониясида урилган эркин зарбада, ЮКСнинг курсаткичи 157-164ни курсатган, 10 сониясида тезкор зарбаларда эса ЮКСни 169-174га кутарилганини жадвалда кщришимиз мумкин.

Навбатдаги 3 - раундда 20 сониясида урилган эркин зарбаларда ЮКС 155-162ни курсатган булса, 10 сонияда тезкор зарбалар урилганда ЮКС 174 - 177га кутарилганини ыайд этилди, раунднинг иккинчи яримида 20 сонияда эркин зарбалар урилганда ЮКС 160-167га пасайган, 10 сониялик тезкор зарбада эса

ЮКС 172-177га кутарилганини акс этди, 1 дакика дам оралигида машгулотнинг 82 дакщасида ЮКСни 105110 га тикланиб бораётганини гувохи буламиз.

«СПУДЭРГ-4» юкори малакали боксчиларни махсус жисмоний тайёргарлигини аникловчи ком-пютер дастурида олинган 3 раунд 2 дакикалик (20 с, 10 с,) тест натижаларига кура, 51 кг вазн тоифа-сида Турсуной Рахимованинг бошка спортчиларга караганда зарбаларнинг умумий тоннажи 18683 кг ташкил килган булса, жами зарбаларининг сони 730 маротаба, уртача зарбасининг огирлиги 28 кг.га тенг булиб, максимал зарбасининг огирлиги 127 кг.га тенг булган. Энг паст курсаткични курсатган 75 кг вазн тоифаси иштирокчиси М.Мавлонованинг курсаткичлари аксинча натижаларни курсатган, яъни

26 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz №5-2020

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

умумий зарбалар сони 278 та, умумий тоннажи 8516 кг кайд этган, уртача зарба 14 кг.ни, максимал зарбаси 103 кг.ни ташкил этди.

2-жадвал

"Тест, 3р-2м (20с, 10с)"ни жадвал куринишида берилган

1-диаграмма. "Тест, 3р-2м (20с, 10с)" умумий зарбаларнинг тоннажи.

№ Ф.И.Ш Вазн тоифаси Уртача огирлик Зарбалар Тоннаж Уртача зарбалар Максимал зарбалар

1. Рахимова Т. 49-59 кг 51 кг 730 18683 28 127

2. Мирзаева Ё. 54-63 кг 57 кг 461 16470 34 113

3. Крдирова Р. 60-68 кг 60 кг 420 11636 15 106

4. Мелиева М. 69-74 кг 69 кг 481 15416 22 123

5. Мавлонова М. 75-90 кг 75 кг 278 8516 14 103

6. Уртача курсаткичлар: 474 14144.2 22.6 114.4

Умумий зарбалар тоннажи

20000 15000 10000 5000 0

Т.Рахи Е.Мирз Р.Кдди М.Мели М.Мувло

1-диаграмма. "Тест, 3р-2м (20с, 10с)" умумий зарбаларнинг тоннажи.

Шундан сунг тулдирма копда машгулотнинг 83 дакикасида серияли зарбаларга 3 дакика давомида ишланганда спортчининг Ю^С 120-130 га кутарил-ди, 1 дакика дам оралигида Ю^С яхши тикланмади, яъни 117-122ни ташкил килди, навбатдаги раундда копда машгулотнинг 88 дакикасида 3 дакика давомида эркин зарбаларга ишлаганда, Ю^С 130 дан 140гача кутарилганини курдик, 1 дакика дам оралигида Ю^Сни 122-127 гача пасайишини кайд этиб утилди.

Навбатдаги 93 дакикасида копга якин масофа-дан пастдан зарба, ёнбошдан зарбаларга ишлаганда боксчи кизларнинг Ю^С 154-160га кутарилган,

1 дакика дам оралигида Ю^Сни тикланиши 127-122ни курсатган ва охирги раундда машгулотнинг 98 дакикасида копларга коринга иккиталик зарба ва бошга битталик зарбаларга унг ва чап кулларда

2 дакика давомида ишлаганда Ю^С 125-135ни ташкил килди, 30 сония дам оралигида Ю^Сни тикланиши110-105га тушгани кайд этилди. Машгулотнинг 102 дакикасида зал буйлаб юриш, ёнбош юриш, кулларни эркин отиш, (санокда кординацион машклар бажариш) 1 саногида бурилишлар унг ва чап томонларга, 2 саногида ётган холда 5 марта кулларни букиб ёзиш, 3 саногида хавога 4-5 талик тезкор зарбалар уриш, 4 саногида сакраб 90% га айланиш машкларни бажарганда, Ю^С 120-124 ни ташкил килди, 30 сония зал буйлаб юриш нафасни ростлашда Ю^С 114 дан 108 га тикланишини кайд этди.

Машгулотнинг сунггида 104 дакикасида матлар-да думалок ошиш олдинга, оркага ва ёнбошларга

машкларида Ю^Сни 104 дан 98 га тикланишини куришимиз мумкин.

Навбатдаги матни устида ётиб оёкларни кута-риш, «куприк ясаш», чалканча ётиб машклар килиш Ю^Снинг тикланиши 94 дан 85 га тушди. Зоналар буйича катта шиддатда юклама берилганини текшир-ганимизда II зона ва IV зонада Ю^Сни кутарилгани кайд килинган, I, III, V - зоналарда II ва IV зонага караганда пастрок булгани кузатилган.

Хулоса. Бундан куриниб турибдики, спортчилар-дан олинган тестга кура, 2-раундда 20 сонияда «СПУ-ДЭРГ - 4» копига урилган зарбаларда Ю^Снинг курсаткичлари спортчиларимизда фарклар ишончли булганини курдик, шунга кура 10 сонияда тезкор "спурт" зарбаларида эса бироз баъзи спортчилари-мизни Ю^С курсаткичлари 168-177га кутарилган, раунднинг иккинчи ярми 20 сониясида урилган эркин зарбада Ю^Снинг курсаткичи 157-164ни курсатган, 10 сониясида тезкор зарбаларда эса Ю^Сни 169-174га кутарилганини акс этди. Тезкор зарбаларни купрок уришган спортчилар махсус диспандерда машгулот жараёнида махсус машклар килганликлари уз аксини топган, 3 раунд 2 дакикалик (20с, 10с,) тест натижаларига кура 51 кг вазн тоифасида Турсуной Рахимованинг бошка спортчиларга караганда зарбаларнинг умумий тоннажи 18683 кг ташкил кил-ган, жами зарбаларининг сони 730 маротаба урган, уртача зарбасининг огирлиги 28 кг.га тенг булган, максимал зарбасининг огирлиги 127 кг.га тенг булди. 75 кг вазн тоифаси иштирокчиси М.Мавлонованинг курсаткичлари аксинча натижаларни курсатган яъни умумий зарбалар сони 278 та, умумий тоннажи 8516 кг курсатган, уртача зарба 14кг.ни, максимал зарбаси 103 кг.ни ташкил килган.

Ушбу диспандерни барча спортчиларимизда машгулот жараёнида кулланилса техник харакатлари ошади ва кетма-кет тезкор зарбаларнинг уйгунлашу-вига эришилади.

Адабиётлар:

1. Ш.М.Мирзиёевни 2017 йил 9 мартдаги "Узбекистан спортчи-ларини 2020 йил Токио ша^ри (Япония)да булиб утадиган XXXII ёзги Олимпия ва XVI Паралимпия уйинларига тайёргарлик куриш тугриси-да"ги ПК-2821-сонли Фармони.

2. Узбекистан Республикаси Вазирлар Ма^камасининг "Узбекис-тонда боксни ривожлантиришни куллаб-куватлаш жамFармасини ташкил этиш" тугрисидаги 279-сонли карори. 01.06.1999.

3. Ачилов А.М.. Халмухамедов Р.Д.. Шин В.Н.. Тажибаев С.С.. Ражабов F.K.. Ёш боксчиларни тайёрлаш асослари. Укув-услубий кулланма., Тошкент-2012 йил.

4. Годик М.А. Контроль тренировочных и соревновательных нагрузок. - М,: ФиС, 1996. - 134 с).

5. Дегтярев И.П., Копцев К.Н., Гаськов А.В. Планирование структурам средств тренировки на предсоревновательном этапе подготовки юнных боксеров //Бокс: Ежегодник. - М.: Физкультура и спорт, 1985. - С. 16.

6. Кисилев А.В. Совершенствование спортивной подготовки высо-коква-лифитсированных боксе. Учебное пособие. ФКиС, М. 2006.-61 с.

7. Платонов В.Н. Подготовка квалифицированных спортсменов. - М.: Физкультура и спорт, 1986. - С. 288.

8. Халмухамедов Р.Д. Бокс. Укув кулланма. Ташкент. 2008. 307308 бет

9. Р.Д.Халмухамедов, В.Н.Шин, С.С. Тажибаев Спорт педагогик махоратини ошириш

10. Ходорович А.М Физиологические особенности реакции кар-дио-респираторный системы у женшин на функциональные нагрузки: Атореф. Дисс.. кан. Мед. Наук. - М 1993. - 16с 124; - 13б.

11. Юсупов Н.М. Дисс... п.ф.б.ф.д., PhD. - Чирчик. - 2018 й. 124-126 б.

О CN О CN Ю

СО

та t

0 a

1

с

го

18683

№5-2020 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.