Научная статья на тему 'ЁШ МУТАХАССИСЛАРНИНГ КАСБИЙ РАҚОБАТБАРДОШЛИК СИФАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ (ТРАНСПОРТ СОҲАСИ МИСОЛИДА)'

ЁШ МУТАХАССИСЛАРНИНГ КАСБИЙ РАҚОБАТБАРДОШЛИК СИФАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ (ТРАНСПОРТ СОҲАСИ МИСОЛИДА) Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

36
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Транспорт / касб / техника.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Н. Ж. Назарова

Ўзбекистонда сўнгги йилларда жамиятнинг барча соҳаларида кенг кўламли ислоҳотлар амалга ошириб келинмоқда. Шу жумладан аҳолига транспортда хизмат кўрсатишнинг замонавий талаблар асосида сифатли ва қулай кўринишга эришиш учун мавжуд ресурслардан самарали фойдаланишга эътибор қаратилмоқда

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ МУТАХАССИСЛАРНИНГ КАСБИЙ РАҚОБАТБАРДОШЛИК СИФАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ (ТРАНСПОРТ СОҲАСИ МИСОЛИДА)»

ЁШ МУТАХАССИСЛАРНИНГ КАСБИЙ РАЦОБАТБАРДОШЛИК

СИФАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ (ТРАНСПОРТ СОХДСИ

МИСОЛИДА)

Н. Ж. Назарова

Тошкент давлат транспорт университети катта укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Узбекистонда сунгги йилларда жамиятнинг барча сохаларида кенг куламли ислохотлар амалга ошириб келинмокда. Шу жумладан ахолига транспортда хизмат курсатишнинг замонавий талаблар асосида сифатли ва кулай куринишга эришиш учун мавжуд ресурслардан самарали фойдаланишга эътибор каратилмокда.

Калит сузлар: Транспорт, касб, техника.

КИРИШ

Бу холат айникса йуловчиларга транспорт хизмат курсатиш сохасида яккол кузга ташланади. Замонавий техник ривожланиш талабларига етарлича жавоб бермайдиган темир йуллари урнига замонавий тезюрар Афросиё, Шарк экспресслари ахолига хизмат курсатмокда. Янги линияларнинг ишга тушурилиши, "Ангрен-Поп" йуналишини очилиши хам юксак даражада йуловчиларга курсатилаётган темир йул транспорт хизматининг мазмунига ижобий таъсир курсатиши билан бир каторда сохада тайёрланаётган ёш мутахассис кадрлар ракобатбардошлингини таъминлашни янада долзарблаштирмокда. Негаки, хар кандай соха ривожи истикболи шу сохада фаолият олиб бораётган ва тайёрланаётган мутахассис кадрларнинг ракобатбардошлигига богликдир.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

"Узбекистан темир йуллари" Акциядорлик Жамияти янги йуллар куриш, асосий темир йулларни реконструкциялаш билан бирга харакат хавфсизлигини таъминлаш имконини берадиган инновацион лойихаларни тармокка жорий этиш, импорт урнини босадиган кисмларни махаллийлаштириш, янги иш уринларини яратиш билан бир каторда соха учун замонавий билимли ходимлар тайёрлаш, уларнинг малакасини ошириш, бунинг учун тегишли шарт-шароит яратиш ва бошка ижтимоий

June, 2022

765

масалаларни муваффакиятли хал этишга алохида эътибор каратаётгани бежиз эмас.

Узбекистан транспорт тизими сохаси корхоналари уртасида малакали кадрларга нисбатан талаб эхтиёжларни хисобга олган холда республика транспорт сохаси учун юкори малакали кадрларни тайёрлаш тизимини илгор хорижий тажриба ва халкаро стандартлар асосида тубдан такомиллаштириш, укув жараёнига укитишнинг инновацион шакл ва методлари хамда замонавий педагогик ва ахборот технологияларини кенг жорий этиш, шунингдек, тармок таълим муассасаларининг моддий-техника базасини мустахкамлаш ва илмий салохиятини янада ошириш максадида 2020 йилнинг 4 майида Узбекистон Республикаси Президентининг «Транспорт сохасида кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида»ги карори кабул килинди. Унда университетнинг асосий вазифалари ва фаолияти йуналишлари сифатида:

транспорт сохаси эхтиёжларидан келиб чикиб, мехнат бозоридаги ракобатбардош олий маълумотли мутахассислар ва илмий-педагогик кадрларни, шунингдек, оммавий касб мутахассисларини тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш;

транспорт сохасини ривожлантиришнинг долзарб масалалари буйича фундаментал, амалий ва инновацион изланиш ва тадкикотлар олиб бориш, уларнинг натижаларини, шу жумладан ракамли ва бошка замонавий технологияларни кенг жорий этиш буйича таклифлар ишлаб чикиш;

транспорт сохаси учун кадрлар тайёрлашнинг узлуксиз тизимини яратиш, тизимдаги академик лицей хамда соханинг профессионал таълим муассасалари таълим дастурларининг узлуксизлиги ва узвийлигини таъминлаш;

укув жараёнида назарий тайёргарликнинг амалиёт билан узвий богликлигини таъминлаш максадида транспорт сохасидаги ташкилотлар билан биргаликда талабаларнинг амалиётларини тегишли соха ташкилотларида ташкил этиш, битирувчиларни иш билан таъминлаш буйича максадли хамкорликни йулга куйиш»[1] каби вазифалар белгиланиб, амалиётга жорий этиб келинмокда.

Шу боис, тайёрланаётган мутахассис кадрларнинг ракобатбардошлик сифатларини урганиш максадида 2019 ва 2020 йиллар давомида "Узбекистон темир йул транспорт тизимида баркамол шахс ва малакали кадрларни тайёрлаш ва кайта тайёрлаш стратегияси" мавзусидаги БВА-1-001 давлат гранти доирасида кадрлар билан боглик муаммолар тадкик этилиши натижаси уларок эришилган эмпирик тахлил

June, 2022

766

хулосаларидан айрим намуналарини келтириб утишни жоиз деб билдик.

Социологик тадкикотлар уч йуналишда икки хил суровнома асосида олиб борилди. Тадкикот объекти сифатида Тошкент давлат транспорт университети талабалари, шунингдек Тошкент темир йул касб-хунар коллежи, Самарканд темир йул касб-хунар коллежи, Кукон темир йул касб-хунар коллежи укитувчи ва ходимлари ва Тошкент давлат транспорт университети хузуридаги "Кадрлар малакасини ошириш, тайёрлаш ва кайта тайёрлаш Йул Маркази" тингловчилардан иборат, 400 нафар респондентлар танланди.

"Бажараётган ишингизга Сизнинг билимингиз даражасини етарли деб хисоблайсизми?" деган саволга тадкикотда иштирок этган респондентларнинг 39% мос келишини, 16% тула мос келмаслигини, 13% аник билмаслигини ва 32% респондентлар йук деб, яъни тула мос эмаслигини курсатишган. Яъни улар узлари битирган мутахассислик буйича фаолият олиб бормаётганликларини айтишган (1- чизма). Албатта бу холат мутахассиснинг мехнат фаолиятига, рухиятига таъсир утказади. Унинг касбий мослашувчанлик даражасини пайсатиради ва мехнатдан коникмасликни келтириб чикаради. Касбий психофизиологик мослашувчанлик мутахассис томонидан узок муддатга чузилади. Унинг мехнат самарадорлигига хам салбий таъсир утказади.

Шунингдек тадкикот давомида "Ташкилот ёки муассангизда касбий усиш майлини оширишга каратилган кандай усуллардан фойдаланилади?" деган савол билан биз мутахассисларни рухиятини ва фаолиятга булган позитив харакатларини кучайтириш учун ташкилотлар кандай усуллардан фойдаланишларини аниклашга харакат килдик. Суралганларнинг 25% фоизи бепул таълимни белгилашган, яъни бунда мутахассисларнинг малакасини оширишга каратилган икки ойлик курсларни назарда тутишган, 23% фоиз респондентлар эса, разрядни кутарилишини кайд этишган. Хизмат сохасини кутариш имкониятига 18% фоиз дейишган булса, мукофот ва маънавий рагбатлантиришларга 16% фоиздан тугри келган (2-чизма).

Тадкикот натижалари шуни курсатадики, ташкилотларда маънавий рагбатлантириш канчалик мухим булсада, унга кам эътибор берилади. ^ар бир инсон уз мехнатининг кадрланишини истайди ва хеч булмаганда маънавий рагбатни кутади. Агар ушбу холатлар инобатга олинмаса, ишчилар, ходимлар ва мутахассисларнинг мехнат жараёнларидан бегоналашиши кучаяди. Бегоналашиш жараёни чукурлашса, унинг олдини олиш ва унга чора излаш хам шунчалик мураккаблашади.

June, 2022

767

Anöarra 6y xonar HmHHHr caMapagopnurura xaM y3 TatcupuHH yTKa3MacgaH KonMafigu.

■ X,a

■ Eat3aH KHfiHa^aMaH

■ En^MagHM

■ HyK

1-HH3Ma. BaKapaeTraH iiwiiHrinra Ci3HHHr ön.iiiivinHrn3 gapaKKaciiHH eTap^H geö

^HCOÖ^aHCH3MH?

PecnoHgeffraapra MyTaxaccucnapHHHr Kacöufi Ba umra anoKagop cu^araapu öunaH öofhhk caBonHH öepraHHMH3ga, MyHocaöarga KOMneTeffrauK KOHHKapnu geö XHcoönaögHraHnap 63,6% $oh3hh KypcaramraH, 40,9 % hh xymMyoMananuK Ba xafipuxox^HK, 45,5% fiynoBHunapra MyHOcaöaT gefiumraH öynca, 59,1% $oh3h эca yMyMufi um xaKuga TaaccypoTHH KOHHKapnu geö öaxonamraH. MyHocaöarga KOMneTeHTHHK TynuK KOHHKTupagu geö xHcoönaögHraHnap 31,8% $OH3, 36,4 % hh xymMyoMananuK Ba xaöpuxoxgHK, 45,5% fiynoBHunapra MyHOcaöaT gefiumraH öynca, 27,3% ^OH3H эca yMyMHfi um xaKuga TaaccypoTHH TynuK KOHHKTHpHmHHH TatKugnamraH. ETapnu эмac geö Kapafiguraraap эca, MyHOcaöaTga KOMneTeHTnurura 4,5%, xymMyoMananuK Ba xaöpuxoxnHKKa 18,2%, 4,5% $ou3H эca, fiynoBHunapra MyHOcaöaTra öepumraH, yMyMufi um xaKuga TaaccypoTra 9,1% $OH3HH Kafig этнmгaн. ^aBoö öepMaraHnap öapna cu^araapra 4,5 % geö KypcaramraH (3-w3Ma).

EyHgaH KypuHuö TypuöguKH, Kacöufi Ba umra anoKagop cu^araap, $a3unaraap npo^eccuoHan gapa^aga эмac, öyryHru KyH Tanaöura Tyna ^aBoö öepa onMafigu. AfiHHKca, TeMup fiyn coxacuga fiynoBHunapra xH3Mar Kypcaram gapa^acuHH Ky3araguraH öyncaK, öy eTapnu эмac, xarco 50% gaH xaM nacT KypcaTKHH KenTupunraH. Ymöy coxaga xu3Mar Kypcaram этнкeтпapннн Tyna maKnnaHTupum ynyH aHHK TH3HM umnaö HHKunHmH MaKcagra MyBO^HK öynagu. ^yHKH KucKa Kypcnap Ba yHga этнкaгa, этнкeтпapгa KaM coaraap a^paranraH. MatnyMKH, axnoKufi Macananap HHcoHufinuK öenracu Ba yHHHr cu^arafi Me3OHnapu öunaH

June, 2022

768

боглик. Маънан юксак ва маърифатли, маданиятли мутахассисларга булган талаб ва эхтиёжлар йилдан йилга усиб бормокда. Темир йул сохаси хам бундан мустасно эмас. Ушбу сохада замонавийлашиш булгани билан унда юксак фазилатли инсон ишламас экан, олиб борилаётган ислохотлар уз самарасини бермаслиги аник.

■ Мукофот

■ Разрядни кутарилиши

■ Бепул таълим

Хизмат сохдсини кутарилиш имконияти

■ Маънавий рагбатлантириш

■ Татбщ этилмайди

■ бош^алар

2-чизма. Ташкилот ёки муассангизда касбий усиш майлини оширишга каратилган

кандай усуллардан фойдаланилади

3-чизма. Темир йул ишчиларининг касбий ва ишга алокадор сифатларини кандай ба^олайсиз?

June, 2022

769

ХУЛОСА

Хyлoca килиб aйтгaндa, уш6у мyaммoлapни x,an этишнинг кyйидaги acocий йyнaлишлapигa aлoxидa axдмият кapaтиш зapypлиги келтиpилди:

• кaдpлap cиëcaти acocини "инсон pеcypcлapини" бoшкapиш Ba инсон кaпитaлини pивoжлaнтиpишдa беш ëки yндaн кyпpoк йиллapгa мyлжaллaнгaн тaшкилoт (мyaccaca, фиpмa, rapnoparaB) cтpaтегияcи ишлaб чикиш лозим. Бу эca кaдpлap caлoxиятидaн фoйдaлaнишни, уни янгилaш Ba тaкoмиллaштиpишни, мoтивaцияни pивoжлaнтиpишни ифoдaлaйди.

• кaдpлap cтpaтегияcи мех,тат бoзopидaги тapкибий yзгapишлap, ишчи кучининг глoбaл, миллий Ba худудий дapaжaдaги хycycиятлapини хдсобга олиш лозимлигини кypcaтмoкдa;

• тpaнcпopт coxдcидa фaoлият олиб бopyвчи ëш мyтaхaccиcлapни тaйëpлaшдa кaдpлapгa бyлгaн эх^жж Ba тaлaблapдaн келиб чикиб, 5 йил ëки yндaн кyпpoк мyддaтгa мyлжaллaнгaн кейинги xoлaг бyйичa aник пpoгнoзлap ишлaб чиккaн xoлдa "Узбекистон темиp йyллapи"AЖ нинг "кaдp pеcypcлapи" Ba "кaдpлap кaпитaли"дaн фoйдaлaнишнинг oптимaл вapиaнтлapини ишлaб чикиш мaкcaдгa мyвoфик;

• кaдp pеcypcлapини бoшкapишнинг янги ycyллapи Ba шaкллapини aмaлиëтгa жopий этиш opкaли тpaнcпopт coxacидa фaoлият олиб бopaëтгaн ëш мyтaхaccиcлap мехтат мoтивaцияcини Ba paFбaтлap тизимини тaкoмиллaштиpиш opкaли кaдpлapни квита тaйëpлaш Ba yлapнинг мaлaкacини мyнтaзaм oшиpиб бopиш opкaли yлapнинг paкoбaтбapдoшлигини тaъминлaш мaкcaдгa мyвoкдиp.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг "Транспорт сохасида кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-4703-сонли карори. 2020 йил 4 май. ^онун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 05.05.2020 й., 07/20/4703/0534-сон.

2. Темир йул сохдсида етук кадрларни тайёрлаш (тажриба, муаммо, ечим). Монография. - Т.: «Fan va texnologiya», 2020, 276 бет.

3. Sabirovna, A. N. ., & Juraevna, N. N. . (2022). Important Aspects of the System of Social Work for Young People in Uzbekistan. International Journal of Development and Public Policy, 2(6), 37-41. Retrieved from http : //openaccessj ournals.eu/index.php/ij dpp/article/view/1424

4. Xabiba Kaxxarovna Abduraxmanova, Zulxumor Olimjonovna Nalibayeva, & Nilufar Jo'Rayevna Nazarova (2022). IJTIMOIY

June, 2022

??0

TARAQQIYOTGA ERISHISHDA TA'LIM MAZMUNINI

TAKOMILLASHTIRISH. Academic research in educational sciences, 3 (5), 13641370.

5. Gafurovna, A. S. ., & Juraevna, N. N. . (2022). Issues of Formation of Information and Internet Culture at Young People. International Journal of Development and Public Policy, 2(6), 27-30. Retrieved from http : //openaccessj ournals.eu/index.php/ij dpp/article/view/1422

6. Rashid Usarovich Baratov, & Nilufar Jo„Rayevna Nazarova (2022). YOSHLAR HAYOTIY STRATEGIYASINI SHAKLLANTIRISHDA TA"LIMNING O"RNI. Academic research in educational sciences, 3 (TSTU Conference 1), 830-833.

7. Abdusalamovna, A. S. ., & Juraevna, N. N. . (2022). A Strong Family as a Determining Development of Society. International Journal of Development and Public Policy, 2(6), 31-36. Retrieved from http://openaccessj ournals.eu/index.php/ij dpp/article/view/1423

8. Hnny^ap ^ypaeBHa Ha3apoBa (2022). Ëffl.AP^ArH PA^OBATBAP^OMHHK CHOAT.APHHH PHBO^AHTHPHm^A XAMKOP.HHK Academic research in educational sciences, 3 (TSTU Conference 1), 570-575.

9. Juraevna, N. N. (2020). Universal Factors In Provision Of Youth Life Strategy. International Journal for Social Studies, 6(1), 157-163.

10. Nazarova Nilufar Juraevna,. (2022). FORMATION OF PROFESSIONAL COMPETITIVENESS OF YOUNG PROFESSIONALS IN TRANSPORTATION. HaynHbiH OnnaHH ^ypHan Hnrerpan, 49, 28-34. https://doi.org/10.5281/zenodo.6636184

June, 2022

771

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.