Научная статья на тему 'Олий таълим тизимини ислоҳ қилишнинг меъёрий-ҳуқуқий таъминоти хусусида айрим мулоҳазалар'

Олий таълим тизимини ислоҳ қилишнинг меъёрий-ҳуқуқий таъминоти хусусида айрим мулоҳазалар Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1758
421
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим / таълим тизими / узлуксиз таълим / таълим ислоҳоти / таълимнинг норматив таъминоти / кадрлар тайёрлаш / Давлат таълим стандарти / классификатор / образование / система образования / непрерывное образование / образовательные реформы / нормативное обеспечение образования / подготовка кадров / Госу- дарственный образовательный стандарт / классификатор

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Топилдиев В. Р.

Мақолада олий таълим тизимини ислоҳ қилишнинг меъёрий-ҳуқуқий таъминоти ва Ўзбекистон Республикасида таълим ислоҳотларини тартибга солувчи меъёрий ҳужжатларнинг ишлаб чиқилиши ва амалга киритилиши ҳамда уларни такомиллаштириш масалалари назарий ва амалий жиҳатдан таҳлил этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

НЕКОТОРЫЕ МНЕНИЯ О НОРМАТИВНО-ПРАВОВОЙ ОБЕСПЕЧЕННОСТИ РЕФОРМИРОВАНИЯ СИСТЕМЫ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВ

В статье теоретически и практически проанализированы вопросы нормативно-правового обеспечения, разработки, внедрения и совершенствования нормативно-правовых актов, регулируюших образовательные реформы в Республики Узбекистан.

Текст научной работы на тему «Олий таълим тизимини ислоҳ қилишнинг меъёрий-ҳуқуқий таъминоти хусусида айрим мулоҳазалар»

8 ОЛИЙ ТАЪЛИМ / ВЫСШЕЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч___/

Топилдиев В.Р.,

Мирзо УлуFбек номидаги Узбекистан Миллий университети «Демократик давлат куриш назарияси ва амалиёти кафедраси» доценти, юридик фанлар номзоди

ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИНИ ИСЛОХ, КИЛИШНИНГ МЕЪЁРИЙ-ХУЩИЙ ТАЪМИНОТИ ХУСУСИДА АЙРИМ МУЛОХАЗАЛАР

ТОПИЛДИЕВ В.Р. ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИНИ ИСЛОХ, КИЛИШНИНГ МЕЪЁРИЙ-УУКУКИЙ ТАЪМИНОТИ ХУСУСИДА АЙРИМ МУЛОХАЗАЛАР

Маколада олий таълим тизимини ислох, килишнинг меъёрий-х,укукий таъминоти ва Узбекистон Республикасида таълим ислохотларини тартибга солувчи меъёрий хужжатларнинг ишлаб чикилиши ва амалга киритилиши хамда уларни такомиллаштириш масалалари назарий ва амалий жихатдан тахлил этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: таълим, таълим тизими, узлуксиз таълим, таълим ислохоти, таъ-лимнинг норматив таъминоти, кадрлар тайёрлаш, Давлат таълим стандарти, классификатор.

ТОПИЛДИЕВ В.Р. НЕКОТОРЫЕ МНЕНИЯ О НОРМАТИВНО-ПРАВОВОЙ ОБЕСПЕЧЕННОСТИ РЕФОРМИРОВАНИЯ СИСТЕМЫ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ

В статье теоретически и практически проанализированы вопросы нормативно-правового обеспечения, разработки, внедрения и совершенствования нормативно-правовых актов, регу-лируюших образовательные реформы в Республики Узбекистан.

Ключевые слова и понятия: образование, система образования, непрерывное образование, образовательные реформы, нормативное обеспечение образования, подготовка кадров, Государственный образовательный стандарт, классификатор.

TOPILDIYEV V.R. SOME VISIONS OF HIGHER EDUCATIONAL SYSTEM REFORMING NORMATIVE-LEGAL BASIS

There is analyzed in the article issues of development and introduction of normative-legal provision of higher education system reforming. Theoretical and practical aspects as well improvement of the normative legal acts regulating reforms in the republic of Uzbekistan are discussed.

Keywords: education, system of education, continuous education, educational reforms normative, ensuring education, preparing the personnel, state educational standard, classifier.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 6

Мамлакатимизда мустацилликнинг биринчи йилларидан бошлаб таълим соцасида эски ёндашувлардан бутунлай воз кечилиб, янгича тамойиллар, миллий цадрият ва анъанала-римизга, илтор жацон тажрибасига асосланиб, цаётимизни тубдан янгилаш, узоц ва давомли мацсадларимизни амалга ошириш учун таълим ва тарбия соцасига устувор ацамият царатилиб, бор куч ва имкониятлар шу йулда сафарбар эти-либ келинмоцда.

Узбекистон Республикаси Биринчи Прези-денти Ислом Каримов Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганлигининг 21 йиллигига баFишланган тантанали маро-симдаги маърузасида «Уз-узидан аёнки, тобора чукурлашиб бораётган ислохотлар натижасида эришиладиган ута мухим узгаришлар хеч качон бир кунда, кимнингдир буй руги ёки хохиши хисобидан булмайди. Бунинг учун албатта вацт керак, энг асо-сийси - бу исло^отларнинг мазмуни ва мацсадларини жамиятимиз, халцимиз чуцур англаб олиши ва цуллаб-цувватлаши ^ал цилувчи а^амиятга эга»1 деб таъкидла-ган.

Хозирги кунда узлуксиз таълим ва кадрлар тайёрлаш тизими хар кандай давлатни замон талабларига х,амох,анг равишда инновацион ривожланишида хамда инсон капиталини шакллантиришда хал килувчи ва мухим омилга айланганлиги хаммамизга маълум.

Мустакилликнинг дастлабки кунлариданок Узбекистон Республикасида таълим ва кадрлар тайёрлаш тизимини ислох килиш хамда уни ривожланган давлатлар даражасига кута-ришга давлат сиёсатининг устувор йуналиши сифатида катта эътибор бериб келинмокда.

Бу сохада амалга оширилган ислохот-ларнинг кенг камровли ва жахон андозала-рига мос булишида, уни хар томонлама уйланган, жамиятнинг барча ижтимоий таба-калари манфаатларини хисобга олган меъё-рий-хукукий асосларининг шакллантирилиши катта ахамиятга эга булди. Шуни айтиш керакки, миллий таълим тизимининг меъёрий-хукукий асосларини ишлаб чикишда асосий эътибор замонавий, узлуксиз таълим ва кадрлар тайёрлаш тизимини шакллантиришга хамда янгича фикрлайдиган, ватан келажаги учун масъулиятни уз зиммасига олишга хамда

1 Каримов И.А. Узбекистон эришган ютук ва марра-лар — биз танлаган ислохотлар йулининг тасдиFидир. 22-жилд. - Т.: «Узбекистон», 2014. -83-б.

барпо этилаётган жамиятнинг демократик киёфасини белгилаб беришга кодир булган, юкори интеллектуал салохиятга эга, хар томонлама баркамол авлодни тарбиялашга каратилди.

Маълумки, 1992 йил 8 декабрда кабул килинган Узбекистон Республикаси Конститу-циясининг 41-моддасида «Хар ким билим олиш хукукига эга. Бепул умумий таълим олиш давлат томонидан кафолатланади. Мактаб ишлари давлат назоратидадир» деган меъёр берилган. Ушбу меъёр ахоли, айникса ёшла-римизнинг таълим олишга булган ижтимоий эхтиёжини кондиришда бош мезон хисоб-ланади.

Узбекистон Республикасида узлуксиз таълим тизимини шакллантиришга йуналтирилган дастлабки кадам «Таълим туFрисида»ги Конуннинг кабул килиниши билан куйилди. Ушбу конунда республика тарихида биринчи марта миллий ва умуминсоний кадриятлар, узбек халкининг бой тарихий тажрибаси, таълим ва фан сохасидаги куп асрлик анъаналари хисобга олинди. Мамлакат тарихида илк бор олий таълим муассасалари укув дастурлар, дарсликлар ва укитиш услубиятини узи тан-лаш хукукига эга булди. Конунда олий таъ-лимни ислох килишнинг асосий йуналишлари белгилаб олинди. Яъни университет таълими-нинг устуворлигига; олий таълим муассасала-рини булиш ва ихтисослаштиришга; олий таъ-лимни худудийлаштиришга алохида эътибор каратилди.

Узбекистон олий таълим тизимида амалга оширилган таркибий узгаришлар натижасида мамлакатнинг барча вилоятларида универси-тетлар ташкил килинди хамда етакчи олий таълим муассасаларига университет макоми берилди.

Шундай килиб, мустакилликнинг дастлабки даврида кабул килинган «Таълим туFрисида»ги Конун Узбекистон таълим тизимининг меъёрий-хукукий асосларини замон талабла-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 6

pигa мocлaштиpишгa x1aмдa oлий тaълимни pивoжлaнтиpиш вa иcлox1 килиш^ хизмaт килди. Амaлгa oшиpилгaн yзгapишлap нaтижa-cидa мaълyм ютyк1лapгa эpишилгaнлигигa кapaмaй, тaълим-тapбия coхacидaги мyaммo-лap oхиpигaчa бapтapaф этилмaди.

Шуни инoбaтгa oлиб, 1997 йил 29 aвгycтдa Узбeкиcтoн Рecпyбликacининг Биpинчи npe-зидeнти Иcлoм Кapимoв тaшaббycи вa paхбapлигидa ишлaб чикилгaн, MДX дaвлaт-лapи opacидa биpинчи 6УЛИ6 мaмлaкaтдa тaълим-тapбия тизимини тyбдaн yзгapтиpиш, уни зaмoн тaлaблapи дapaжacигa кyтapиш, бapкaмoл aвлoдни тapбиялaб вoягa eткaзиш мaкcaдлapигa кapaтилгaн иккитa acocий хyжжaт - Узбeкиcтoн Рecпyбликacининг янги тaхpиpдaги «Тaълим тyFpиcидa»ги вa «Кaдpлap тaйëpлaш Mиллий дacтypи тyFpиcидa»ги Koнyнлapи кaбyл килинди. Xoзиpги кyндa Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Кoнcтитyцияcи вa ушбу икки кoнyн тaълим coхacини мeъëpий тapтибгa coлиш x1aмдa coхaдaги мeъëpий-хукукий хyжжaтлapни ^бул килишдa мухим фyндaмeнтaл acoc вaзифacини yтaб кeлмoкдa.

Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Пpeзидeнтининг 1997 йил б oктябpдaги «Тaълим-тapбия вa кaдpлap тaйëpлaш тизимини тyбдaн иcлoх килиш, бapкaмoл aвлoдни вoягa eткaзиш тyFpиcидa»ги ПФ-18б9-coн фapмoнигa мyвo-фик, «Тaълим тyFpиcидa»ги К^нун вa Кaдpлap тaйëpлaш Mиллий дacтypини x,aëKa тaтбик этиш ишлapи дaвлaт cиëcaтининг мухим ycry-вop йyнaлиши килиб бeлгилaнди.

Узбeкиcтoндa бocкичмa-бocкич aмaлгa oшиpилгaн тaълим coхacидaги иcлoхoтлap мaмлaкaтдa узи^ xoc yзлyкcиз тaълим вa кaдpлap тaйëpлaш тизимини шaкллaнтиpиб, мaзмyни, cифaти вa caлoхиятигa кypa бoшкa тaълим мoдeллapидaн aжpaлиб тypaдигaн Узигa xoc тaълимнинг «yзбeк мoдeли» яpa-тилди.

Янги шapoитдa Узбeкиcтoн ижтимoий-икти-coдий эx1тиëжлapидaн кeлиб чикиб юкopи мaлaкaли, paкoбaтбapдoш кaдpлapни тaйëp-лaшгa xизмaт килувчи yзлyкcиз тaълимнинг мeъëpий-хyкyкий acocлapи тaкoмиллaшти-pилди.

Узбeкиcтoн yзлyкcиз тaълим тизимининг тapкибий киcми хиcoблaнгaн, жyмлaдaн, oлий тaълимнинг янги миллий тaълим cтaндapтлa-pини ишлaб чикиш вa жopий этиш, янги дapc-ликлap вa мaxcyc укув кУллaнмaлapи яpaтиш opкaли тaълим жapaëнининг мaзмyнини туб-

дaн yзгapтиpишгa xизмaт килувчи мeъëpий x1yжжaтлapни ишлaб чикишгa киpишилди.

Тaйëpлaнaëтгaн кaдpлap cифaтининг pec-пyбликaдa aмaлгa oшиpилaëтгaн чyкyp икти-coдий вa ижтимoий иcлoхoтлap тaлaблapигa, шyнингдeк тaълим, фaн, тexникa вa тexнoлo-гиялap pивoжлaнишининг илFop жaхoн дapa-жacигa мyвoфиклигини тaъминлaш мaкcaдидa Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Вaзиpлap Maхкaмa-cининг 1998 йил 5 янвapдaги «Узлyкcиз тaъ-лим тизими учун дaвлaт тaълим cтaндapтлa-pини ишлaб чикиш вa жopий этиш тyFpи-cидa»ги 5-coн кapopи ^бул килиниши тaълим вa кaдpлap тaйëpлaш тизимидa cифaт мeзoн-лapининг ^pop тoпишигa xизмaт килaди. Шyнингдeк, икки бocкичли oлий тaълим тизимини тaшкил этиш вa pивoжлaнтиpиш мaкcaдидa бaкaлaвpиaт тaълим йyнaлишлapи вa мaгиcтpaтypa мyтaxaccиcликлapининг дaв-лaт тaълим cтaндapтлapи ишлaб чикилди вa aмaлгa киpитилди.

Кaдpлap тaйëpлaш Mиллий дacтypини aмaлгa oшиpишини биpинчи бocкичидa бeл-гилaнгaн вaзифaлapдaн кeлиб чикиб тaълим тизими мaзмyн-мox1иятини тapкибий кaйтa кypиш вa тyбдaн мoдepнизaциялaш хaмдa тaълимни мoлиялaш тизими вa мexaнизмлa-pини тaкoмиллaштиpиш, тaълим xизмaтлapи coxa^ бapчa бyFинлapидa paкoбaт мухитини яpaтиш мaкcaдидa Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Вaзиpлap Maхкaмacининг 1999 йил 12 июл-дaги «Узбeкиcтoн Рecпyбликacи тaълим мyac-cacaлapигa кaбyл тyFpиcидa Низoмлapни тacдиклaш хaкидa»ги з42-coн кapopи кaбyл килинди.

Ушбу кapopгa acocaн низoм ишлaб чикилиб oлий тaълим мyaccacaлapининг бaкaлaвpиaт тaълим йyнaлишлapи хaмдa мaгиcтpaтypa мyтaxaccиcликлapигa тaлaбaлapни кaбyл килиш тapтиби вa кoидaлapи янaдa тaкoмил-лaштиpилди. Низoмдa «Олий тaълим мyacca-caлapигa кaбyл бapчa учун ^м гpaнтлap, хaм тyлoв-кoнтpaкт бyйичa) тeнг хукуклилик, ягoнa кaбyл кoидaлapи вa ягoнa тaнлoв acocидa aмaлгa oшиpилиб, тecт cинoвлapидa энг юкopи бaлл тyплaгaн aбитypиeнтлapнинг дaв-лaт гpaнтлapи бyйичa биpинчи нaвбaтдa кaбyл килиш хукуки тaъминлaнaди» дeгaн мeъëp aкc эттиpилди. Шyнингдeк, pecпyбликaнинг куп миллaтли aхoлиcи хyкyклapини химoя килгaн Xoлдa, oлий тaълим мyaccacaлapидa тecт cинoвлapи нaфaкaт yзбeк, pyc вa кopaкaлпoк тиллapидa, шyнингдeк, укитиш тoжик, кoзoк

ЗAMОНABИЙ TAЪЛИM / CGBREMEHHGE GБRAЗGBAНИE 2017, б

г

Ч.

11 _>

ва туркман тилларида олиб бориладиган айрим таълим йуналишлари буйича кириш имтихонларини кабул килиш тартиби белги-лаб берилди. Кейинчалик ушбу меъёрий хужжат Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2010 йил 18 июндаги «Олий таълим муассасаларига кабул килиш, талаба-лар укишини кучириш, кайта тиклаш ва укишдан четлаштириш тартиби туFрисидаги Низомларни тасдиклаш хакида»ги 118-сон карори билан кайта кабул килинди. «Олий таълим муассасаларининг бакалавриатига талабаларни кабул килиш тартиби туFри-сида»ги Низомга Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2012 йил 11 июл-даги 205-сон, 2014 йил 27 июндаги 172-сон ва 2016 йил 16 июндаги 209-сон карорларига мувофик узгартиришлар киритилди.

Олий таълим сохасидаги халкаро алокалар меъёрий-хукукий асосларини тартибга солиш максадида кабул килинган низомда республика фукароларини МДХ давлатларига укишга жунатиш хамда хорижий фукароларни Узбекистон олий таълим муассасаларига укиш учун кабул килиш тартиби ишлаб чикилди.

Шу билан бир каторда хорижий мамлакат-ларнинг таълим муассасаларида тахсил олган ва илмий даражага эга булган Узбекистон фукаролари уз мутахассисликлари буйича фаолият курсатишлари учун давлат томонидан катта имконият яратилди. Шу максадда Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси томонидан 2000 йил 25 июлдаги «Расмий давлат хужжатларини тайёрлаш, хисобга олиш, саклаш, топшириш хамда улардан фойдала-ниш тартибини такомиллаштириш туFри-сида»ги 283-сон карор кабул килинди. Карорга кура уларнинг хорижий давлатларда таълим хамда илмий даража олганлик туFри-сидаги хужжатларини тан олиш ва нострифи-кациялаш (эквивалентлигини кайд этиш) хамда тегишли гувохнома бериш бевосита Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Давлат тест маркази хамда Олий Аттестация комиссияси томонидан амалга оширилиши белгилаб куйилди.

Узбекистон Республикаси таълим сохасида кабул килинган халкаро хукукий хужжатларни хам ратификация килган булиб, жумладан, 1997 йил 30 августда Таълим сохасида камси-тишга карши кураш туFрисидаги конвенцияга (1960 йил 14 декабрда БМТнинг Таълим, фан ва маданият масалалари буйича Бош конфе-

ренциясида кабул килинган) кушилди. Мазкур Конвенция талаблари мамлакатимизда 1998 йил 8 мартдан кулланила бошланди.

Олий таълим тизими хамда юкори мала-кали кадрлар тайёрлаш, таълимнинг узлуксиз-лиги ва давомийлигини таъминлаш, жахон таълим тизимига кушилиш, шунингдек, олий таълимнинг укув-методик ва меъёрий-хукукий базасини такомиллаштириш масалалари хар доим таълим сохасида давлат сиёсатининг устувор йуналиши сифатида хукуматимиз диккат марказида булган. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2001 йил 16 августдаги «Олий таълимнинг давлат таълим стандартларини тасдиклаш туFрисида»ги 343-сон карори билан олий таълимнинг давлат таълим стандартлари амалга киритилди. Ушбу карорга асосан «Олий таълимнинг Давлат таълим стандарти. Асосий коидалар» хамда «Олий таълимнинг Давлат таълим стандарти. Олий таълим йуналишлари ва мутахассислик-лари классификатори» тасдикланди.

Ана шу иккита мухим хужжатга биноан Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури вазифала-рини амалга оширишда тупланган тажриба хамда олий таълимни ривожлантиришнинг жахон тенденциясини хисобга олган холда бакалавриат йуналишлари ва магистратура мутахассисликларининг давлат таълим стандартлари, укув режалари ва фанлар дастурла-рининг янги авлоди ишлаб чикилди. Шунингдек, давлат, жамият ва шахснинг хамда мехнат бозори конъюнктураси ва профессионал кадрлар тайёрлашнинг жахон тенденциялари-нинг амалдаги ва истикболдаги талабларига мувофик равишда олий таълимнинг Узбекистон Республикасида кабул килинган йуналишлари ва мутахассисликларини тар-тибга соладиган «Олий таълим бакалавриат йуналишлари ва магистратура мутахассислик-лари классификатори» кабул килинди.

Классификатор ЮНЕСКО томонидан 1997 йил март ойида кабул килинган «Таълимнинг халкаро стандарт классификациям» (ТХСК) тамойиллари асосида тузилган булиб, унда олтита билим сохаси назарда тутилган:

1. Гуманитар соха.

2. Ижтимоий соха, иктисодиёт ва хукук.

3. Ишлаб чикариш ва техник соха.

4. Кишлок ва сув хужалиги сохаси.

5. СоFликни саклаш ва ижтимоий таъминот сохаси.

6. Хизматлар сохаси.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 6

Фикpимизчa, Узбeкиcтoн Рecпyбликacидa тaълим иcлoхoтлapини тapтибгa coлaдигaн мeъëpий хyжжaтлapнинг ишлaб чикилиши вa aмaлгa киpитилишини биp нeчa бocкичлapгa булиш мумкин.

Биринчи босцич, 1991-2001 йиллар. Maмлaкaтимиз мycтaкил дeб эълoн килин^н 1991 йилдaн бoшлaб «Олий тaълимнинг дaв-лaт тaълим cтaндapти. А^^й кoидaлap» кaбyл килингyнигa кaдap дaвpни, яъни 2001 йилгaчa бyлгaн дaвpни уз ичигa oлaди. Бу даврни узлуксиз таълим тизимининг ^уцуций асосларини ишлаб чициш ва амалга киритиш даври деб номлаш мумкин. Бу дaвpдa:

Узбeкиcтoн Рecпyбликacининг ^нашу-цияcи;

Узбeкиcтoн Рecпyбликacининг «Тaълим тyFpиcидa»ги вa «Кaдpлap тaйëpлaш Mиллий дacтypи тyFpиcидa»ги кoнyнлapи;

Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Пpeзидeнтининг 1997 йил б oктябpдaги ^ълим тapбия вa кaдpлap тaйëpлaш тизимини тyбдaн иcлoх килиш, бapкaмoл aвлoдни вoягa eткaзиш тyFpиcидa»ги ПФ-18б9-coн фapмoни;

Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Вaзиpлap Maхкaмacининг:

- 1998 йил 5 янвapдaги «Узлу^из тaълим тизимини дapcликлap вa укув aдaбиëтлapи билaн тaъминлaшни тaкoмиллaштиpиш тyFpи-cидa»ги 4-coн кapopи;

- 1998 йил 5 янвapдaги «Узлyкcиз тaълим тизими учун дaвлaт тaълим cтaндapтлapини ишлaб чикиш вa жopий этиш тyFpиcидa»ги 5-coн кapopи;

- 2000 йил 25 июлдaги «Рacмий дaвлaт хyжжaтлapини тaйëpлaш, хиcoбгa oлиш, м^ш, тoпшиpиш хaмдa yлapдaн фoйдaлa-ниш тapтибини тaкoмиллaштиpиш тyFpи-cидa»ги 283-^н кapopи билaн тacдиклaнгaн «Хopижий дaвлaтлapдa тaълим oлгaнлик тyFpиcидaги хyжжaтлapни тaн oлиш вa нocтpи-фикaциялaш (эквивaлeнтлигини кaйд этиш) тapтиби тyFpиcидa Низoм»;

- 2001 йил 2б июлдaги «Олий укув fop^a-pидa тyлoв-кoнтpaкт acocидa укиш учун тaъ-лим кpeдитлapи бepиш тyFpиcидa»ги 318-coн Kapopи билaн тacдиклaнгaн «Олий укув fop^ лapидa тyлoв-кoнтpaкт acocидa укиш учун тaълим кpeдитлapи бepиш тyFpиcидaги Низoм»;

- 2001 йил 1б aвгycтдaги «Олий тaълим-нинг дaвлaт тaълим cтaндapтлapини тacдиклaш тyFpиcидa»ги 343-coн Kapop^

- 2001 йил 17 aвгycтдaги «Олий укув fop^ лapи тaлaбaлapигa cтипeндиялap тyлaш тap-тиби вa микдopлapи тyFpиcидa»ги 344-coн Kapopи вa бoшкa мeъëpий хyжжaтлap кaбyл килинди.

Иккинчи босцич, 2001-2011 йиллар.

Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Вaзиpлap Maхкaмa-cининг 2001 йил 1б aвгycтдaги «Олий тaълим-нинг дaвлaт тaълим cтaндapтлapини тacдиклaш тyFpиcидa»ги 343-coн кapopи кaбyл килин-гaндaн бoшлaб тo 2011 йилгaчa бул^н дaвpни, яъни Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Пpeзидeнти-нинг 2011 йил 20 мaйдaги «Олий тaълим мyac-cacaлapининг мoддий-тexник бaзacини му^ тaхкaмлaш вa юкopи мaлaкaли мyтaxaccиcлap тaйëpлaш cифaтини тyбдaн яxшилaш чopa-тaдбиpлapи тyFpиcидa»ги ПК-^ЗЗ-гон кapopи Kaбyл килингyничa бyлгaн дaвpни уз ичигa oлaди. Бу даврни, бизнинг фикримизча, олий таълим тизимини исло^ цилишнинг меъёрий-^уцуций асосларига аницликлар киритиш ва тулдириш даври деб номлаш мумкин. Бу дaвpдa:

Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Пpeзидeнтининг:

- 2008 йил 24 июлдaги «Рecпyбликa oлий тaълим мyaccacaлapи xoдимлapи мeхнaтигa хaк тyлaш тизимини тaкoмиллaштиpиш вa уни мoддий paFбaтлaнтиpишни кyчaйтиpиш чopa-тaдбиpлapи тyFpиcидa»ги ПК.-926-шН кapopи;

- 2010 йил 28 июлдaги «Тaълим мyaccaca-лapининг битиpyвчилapини тaдбиpкopлик фaoлиятигa жaлб этиш бopacидaги кУшимчa чopa-тaдбиpлap тyFpиcидa»ги ПФ-4232-^н фapмoни;

- 2010 йил 2 нoябpдaги «Олий мaлaкaли илмий вa илмий-пeдaгoгик кaдpлap тaйëpлaш тизимини янaдa тaкoмиллaштиpиш чopa-тaдбиpлapи тyFpиcидa»ги ПК.-1426-шН Kapopи;

Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Вaзиpлap Maхкaмacининг:

- 2004 йил 1 мapтдaги «Нoдaвлaт тaълим мyaccacaлapи фaoлиятини лицeнзиялaш тyFpиcидaги Низoмни тacдиклaш хaкидa»ги 100-гон кapopи;

- 200б йил 10 фeвpaлдaги «Олий тaълим мyaccacaлapигa пeдaгoг xoдимлapни тaнлoв acocидa ишгa ^бул килиш тapтиби тyFpи-cидaги низoмни тacдиклaш хaкидa»ги 20-coн Kapopи;

ЗAMОНABИЙ TAЪЛИM I CGBPEMEHHGE GБРAЗGBAНИE 2017, б

г

Ч.

13 _>

- 2006 йил 10 февралдаги «Узбекистон Республикаси таълим муассасаларини давлат аккредитациясидан утказиш тартиби тyFри-сидаги Низомни тасдиклаш хакида»ги 21-сон карори ва бошка меъёрий хужжатлар кабул килинди.

Учинчи босцич, 2011-2017 йиллар.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 20 майдаги «Олий таълим муассаса-ларининг моддий-техник базасини мустахкам-лаш ва юкори малакали мутахассислар тайёр-лаш сифатини тубдан яхшилаш чора-тадбир-лари тyFрисида»ги ПК-1533-сон карори кабул килинган кундан бошлаб хозиргача булган даврни, яъни 2011-2017 йилларни уз ичига олади. Фикримизча, ушбу даврни олий таъ-лимни исло^ цилишнинг меъёрий-^уцуций асослари сифат даражасини кутариш бос-цичи деб номлаш мумкин. Бу вактда:

Узбекистон Республикаси Президентининг:

- 2012 йил 24 июлдаги «Олий малакали илмий ва илмий-педагог кадрлар тайёрлаш ва аттестациядан утказиш тизимини янада тако-миллаштириш тyFрисида»ги ПФ-4456-сон фар-мони;

- 2015 йил 12 июндаги «Олий таълим муас-сасаларининг рахбар ва педагог кадрларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбир-лари тyFрисида»ги ПФ-4732-сон фармони;

- 2016 йил 29 декабрдаги «2017-2021 йил-ларда мактабгача таълим тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тyFриси-да»ги ПК.-2707-сон карори;

- 2017 йил 16 февралдаги «Олий укув юртидан кейинги таълим тизимини янада такомиллаштириш тyFрисида»ги ПФ-4958-сон фармони;

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,-камасининг:

- 2012 йил 28 декабрдаги «Олий укув юртидан кейинги таълим хамда олий малакали илмий ва илмий-педагог кадрларни аттестациядан утказиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тyFрисида»ги 365-сон карори;

- 2015 йил 10 январдаги «Вазирлар Махка-масининг «Олий таълимнинг Давлат таълим стандартларини тасдиклаш тyFрисида» 2001 йил 16 августдаги 343-сон карорига узгар-тириш ва кушимчалар киритиш хакида»ги 3-сон карори;

- 2015 йил 20 августдаги «Олий таълим муассасаларининг рахбар ва педагог кадрларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш чора-тадбирлари тyFрисида»ги 242-сон карори;

- 2015 йил 25 августдаги «Узбекистон Республикаси Хукуматининг айрим карор-ларига педагогик фаолият самарадорлиги ва сифатини ошириш билан боFлик узгартириш ва кушимчалар киритиш тyFрисида»ги 246-сон карори ва бошка меъёрий хужжатлар амалга киритилди.

Туртинчи босцич, 2017-2021 йиллар.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республи-касини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси тyFрисида»ги ПФ-4947-сон фармонининг кабул килиниши таълим муассасаларини меъёрий-хукукий хужжатлар билан таъминлашнинг янги бир боскичини бошлаб берди. Бу давр 2017-2021 йилларни уз ичига олади. Фикримизча, бу даврни олий таълим тизимининг меъёрий-цуцуций асосларини янада такомиллаштириш даври деб номлаш мацсадга мувофиц булади.

Бир суз билан айтганда, 2017 йил 7 фев-ралда кабул килинган «Узбекистон Республи-касини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси тyFрисида»ги фар-монда Узбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг 5 та асосий йуналиши-нинг белгилаб берилиши таълим сохасидаги мавжуд амалдаги меъёрий-хукукий хужжат-ларни кайта куриб чикиш ва уларга кушимча хамда узгартиришлар киритиш лозимлигини курсатиб берди. Мазкур фармоннинг «Ижти-моий сохани ривожлантиришнинг устувор йуналишлари» деб номланган туртинчи йуна-лиши ахоли бандлигини ошириш, фукароларни ижтимоий химоя килиш ва уларнинг саломат-лигини саклаш, йул-транспорт, мухандислик-коммуникация хамда ижтимоий инфратузил-мани ривожлантириш ва модернизациялаш, ахолини электр энергия, газ билан таъмин-лашни яхшилаш, ахолининг мухтож катлам-ларига курсатиладиган ижтимоий ёрдам сифатини ошириш, хотин-кизларнинг ижтимоий-сиёсий хаётдаги макомини ошириш, соFликни саклаш сохасини ислох килиш, мактабгача таълим муассасаларининг кулайлигини таъ-минлаш, умумий урта таълим, урта махсус ва олий таълим сифатини яхшилаш хамда уларни

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 6

ривожлантириш чора-тадбирларини амалга оширишни ва мавжуд таълим тизимига оид барча норматив-хукукий хужжатларни янада такомиллаштириш хамда ривожланган хори-жий мамлакатларнинг илFор тажрибаларини инобатга олган холда янги меъёрий хужжат-ларни ишлаб чикишни назарда тутади. Бугунги кунда Узбекистон Республикаси Президенти-нинг 2017 йил 14 мартдаги «Урта махсус, касб-хунар муассасалари фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари т^рисида»ги ПК,-2829-сон карори, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 15 мартдаги «Умумий урта таълим тyFрисидаги Низомни тасдиклаш хакида»ги 140-сон карори шулар жумласидандир.

Хулоса килиб шуни айтиш жоизки, олий таълим тизимини ислох килишнинг зарурияти Узбекистон мустакил давлат деб эълон кили-ниши билан юзага келди. Чунки собик иттифок даврида республикамиз олий таълим тизими анча ночор ахволга тушиб колган эди, шунинг-дек олий таълимнинг моддий-техник базаси хам талабга жавоб бермас эди. Олий таълим тизими ва юкори малакали кадрларни тайёр-лаш ривожланган хорижий давлатлар олий таълим муассасаларидан оркада колаётганди.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Бугунги кунда мамлакатимизда уткази-лаётган демократик ва хукукий ислохотлар, фукаролик жамиятини шакллантиришнинг

юксак талаблари ва замонавий халкаро стан-дартларига жавоб берадиган юкори малакали кадрларни тайёрлаш тизимини янада такомиллаштириш таълим тизимини тубдан ислох килиш ва модернизация жараёнларини чукур-лаштириш, илFор технологиялар, инновация-ларни таълим-тарбия жараёнларига татбик этишни такозо этмокда. Жахон тажрибаси, юксак даражада тараккий этган мамлакатлар тажрибаси бу хакикатни кайта-кайта исботла-мокда. Мисол учун, АК,Ш, Англия, Германия, Франция, Хитой, Корея, Япония каби давлатлар таълим сифатини таъминлаш ва уларни бахолаш тизимини янада такомиллаштириш ва илFор тажрибаларни жорий этиш буйича дунёда етакчи давлатлар хисобланади.

Ана шу биргина мисолнинг узи хам олий таълим тизимини ислох килишнинг зарурияти, хамиша янгиликка интилган давлатлар тарак-киётнинг энг юкори чуккисида булиши, олий таълим тизимини ислох килишнинг меъёрий-хукукий таъминотининг ишлаб чикилиши, амалга киритилиши, олий таълим муассасалари тегишли тузилмаларининг меъёрий-хуку-кий хужжатлар билан таъминланишини хамда уларни такомиллаштириш масалаларини наза-рий ва амалий жихатдан тахлил этишни кун тартибига куймокда.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикасининг Конституцияси. - Т., 2014.

2. Узбекистон Республикасининг «Таълим тyFрисида»ги Конуни. // Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1997 йил, 9-сон, 225-модда.

3. Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури. // Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1997 йил. 11-12-сон, 295-модда.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси тyFрисида» ПФ-4947-сон фармони. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.

4. Каримов И.А. Узбекистон эришган ютук ва марралар — биз танлаган ислохотлар йулининг тасдиFидир. 22-жилд. - Т.: «Узбекистон» , 2014. -80-б.

5. Топилдиев В.Р. Таълим ва тарбия жараёнларини ташкил этишнинг норматив-хукукий асослари. - Т.: Узбекистон Миллий университети, 2016. -267-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 6

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.