Научная статья на тему 'Ўқитувчилар малакасини оширишнинг самарали тизимини яратиш'

Ўқитувчилар малакасини оширишнинг самарали тизимини яратиш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1166
103
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
педагог кадр / самара / эҳтиёж / малака ошириш / дифференциал ёндашув / дастур / ўқув-мавзу режа / педагогические кадры / эффект / потребность / повышение квали- фикации / дифференциальный подход / программа / учебно-тематический план

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Пулатова Д. Т.

Мақолада халқ таълими ходимларининг малакасини ошириш тизими, унинг самарали механизмини яратиш масалалари баён этилган. Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2006 йил 16 февралдаги «Педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш тўғрисида»ги 25-сон ҳамда 2014 йил 15 августдаги «Халқ таълими ходимларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги 234-сон қарорларида белгиланган педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш даражаси ва сифатини янада юксалтириш мақсадида амалга оширилиши керак бўлган вазифалар ҳақида мулоҳазалар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СОЗДАНИЕ ЭФФЕКТИВНОЙ СИСТЕМЫ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ УЧИТЕЛЕЙ

В статье рассматриваются вопросы создания эффективной системы повышения квалификации сотрудников народного образования. Вместе с тем автором высказываются мнения о задачах, которые необходимо реализовать в целях подготовки и повышения квалификации педагогических кадров, предусмотренных постановлениями Кабинета Министров Республики Узбекистан от 16 февраля 2006 года №25 «О дальнейшем совершенствовании системы переподготовки и повышения квалификации педагогических кадров» и от 15 августа 2014 года №234 «О мерах по дальнейшему совершенствованию системы переподготовки и повышения квалифкации работников народного образования

Текст научной работы на тему «Ўқитувчилар малакасини оширишнинг самарали тизимини яратиш»

88 МАКТАБ ТАЪЛИМИ / ШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч___/

Пулатова Д.Т.,

Абдулла Авлоний номидаги Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш Марказий институти катта илмий ходим-изланувчиси

ДИТУВЧИЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШНИНГ САМАРАЛИ ТИЗИМИНИ ЯРАТИШ

ПУЛАТОВА Д.Т. УЦИТУВЧИЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШНИНГ САМАРАЛИ ТИЗИМИНИ ЯРАТИШ

Маколада халк таълими ходимларининг малакасини ошириш тизими, унинг самарали меха-низмини яратиш масалалари баён этилган. Шунингдек, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2006 йил 16 февралдаги «Педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш т^рисида»ги 25-сон хамда 2014 йил 15 августдаги «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари т^рисида»ги 234-сон карорларида бел-гиланган педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш даражаси ва си-фатини янада юксалтириш максадида амалга оширилиши керак булган вазифалар хакида мулохазалар баён этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: педагог кадр, самара, эхтиёж, малака ошириш, дифференциал ён-дашув, дастур, укув-мавзу режа.

ПУЛАТОВА Д.Т. СОЗДАНИЕ ЭФФЕКТИВНОЙ СИСТЕМЫ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ УЧИТЕЛЕЙ

В статье рассматриваются вопросы создания эффективной системы повышения квалификации сотрудников народного образования. Вместе с тем автором высказываются мнения о задачах, которые необходимо реализовать в целях подготовки и повышения квалификации педагогических кадров, предусмотренных постановлениями Кабинета Министров Республики Узбекистан от 16 февраля 2006 года №25 «О дальнейшем совершенствовании системы переподготовки и повышения квалификации педагогических кадров» и от 15 августа 2014 года №234 «О мерах по дальнейшему совершенствованию системы переподготовки и повышения квалифкации работников народного образования».

Ключевые слова и понятия: педагогические кадры, эффект, потребность, повышение квалификации, дифференциальный подход, программа, учебно-тематический план.

PULATOVA D.T. AN EFFECTIVE SYSTEM OF TEACHER TRAINING

The article deals with the creation of an effective system of training of employees of public education. As well there are expressed author's views for the tasks has to be implemented to training and professional development of teaching staff, provided by regulations of the Cabinet of Ministers on 16 February 2006 №25 «On further improvement of the system of retraining and advanced training of teachers» and on 15 August 2014 №234 «On measures to further improve the system of training and retraining public education employees».

Keywords: pedagogical staff, effect, need, improving professional skills, differential approach, resolution, program, subject plan.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 3

Таълим соцасида давом этаётган туб ислоцотлар таъ-лим самарадорлигининг ошишига хизмат цилиши цеч бири-мизга сир эмас.

1997 йил 29 августда кабул килинган Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури талаблари асо-сида таълим муассасаларини малакали кадр-лар билан таъминлаш, уларнинг х,ар томонла-ма фаол иш юритишлари учун кенг имконият-лар яратиш, таълим муассасаларининг ресурс, кадрлар ва ахборот базаларини янада мустах,-камлаш каби вазифалар устувор этиб белги-ланди ва амалга оширилмокда.

Узбекистон Республикаси Биринчи Прези-денти Ислом Каримовнинг «Она юртимиз бах-ту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир» асарида етук му-тахассис ёшлар ва уларнинг роли туFрисида куйидагилар таъкидланган: «Хаммамизга чукур бир хакикат аён булиши керак - биз юртимизнинг эртанги ривожи йулида кандай чукур уйланган дастурларни тузмайлик, бу ре-жаларни бажариш учун кандай моддий база ва имкониятларни яратмайлик, бунинг учун канча куп сармоя сафарбар этмайлик, уларнинг барчасини амалга оширадиган, руёбга чикарадиган кудратли бир омил борки, у хам булса, юкори малакаси иш кучи ва юртимизнинг эртанги куни, тараккиёти учун масъули-ятни уз зиммасига олишга кодир булган етук мутахассис ёшларимиз, десак, уйлайманки, хеч кандай хато булмайди. Шунинг учун хам бу ута мухим масалани доимо давлатимиз, жамиятимизнинг асосий вазифаси сифатида куришимиз даркор»1.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах-камаси томонидан кабул килинган бир катор карор ва фармойишлар бу вазифаларни ижро этишда дастуриламал булиб хизмат килмокда. Кабул килинаётган карорларнинг бош максади малака ошириш тизимида таълим сифатини кутаришдир.

Мактаб укитувчиларининг малакасини ошириш педагогик муаммо сифатида бугун пайдо булган эмас. Бу сохада мамлакатимизда илмий фаолият олиб борган бир катор олим-ларни санаб утиш мумкин. Жумладан,

1 Каримов И.А. Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир. - Т.: «Узбекистон», 2015. -267-б.

Ж^.Йулдошев ва С.А.Усмоновлар малака оши-ришнинг максади, вазифалари, мазмуни ва шаклларини тадкик этганлар2. Шунингдек, А.Акмалов педагог ходимлар малакасини ошириш институтларида укув жараёнини та-комиллаштиришнинг асосий йуналишларига3, М.А.Юлдашев халк таълими ходимларининг малакасини оширишда таълим сифати менеж-ментини такомиллаштиришга ахамият берган. Шунингдек, халк таълими муассасалари педа-гоглари фаолиятини мунтазам равишда мони-торингини амалга ошириш биринчи галда таълим муассасалари, колаверса, таълимни бошкариш буйича х,удудий органларнинг ва-зифасига кириши директив хужжатларда бел-гиланган ва бундай ишлар тизимли тарзда амалга ошириб келинмокда4.

Малака ошириш ва кайта тайёрлаш инсти-тутлари фаолияти даврлар утиши билан тако-миллашиб, замон талабига мос равишда таш-кил этиб келинмокда.

Бу тизимни тубдан узгартиш ва ривожлан-тиришга йуналтирилган ислохотлар Узбекистон Республикасининг 1997 йил 29 августдаги «Таълим туFрисида»ги Конуни хамда Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури кабул килингандан кейин кенг куламда амалга оширила бош-ланди.

Бу хужжатларда мамлакатимизнинг таълим тизимига, шу билан бир каторда малака оши-ришга давлат микёсидаги устувор соха сифатида эътибор каратилди.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махка-масининг 2006 йил 16 февралдаги «Педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаш-тириш туFрисида»ги 25-сон хамда 2014 йил 15

2 Йулдошев Ж^., Усмонов С.А. Педагогик технология асослари. - Т.: «Укитувчи», 2004. -80-б.

3 Акмалов А.А. Педагогические основы совершенствования учебного процесса в институтах повышения квалификации кадров.: Автореф. дис. ... канд. пед. наук. - Т., 1994.

4 Фозилов Ж., Юлдашев М., Яхяев М., Тожиева Ф. Педагог кадрларнинг билвосита малакасини оширишни жо-рий килишнинг илмий-амалий асослари. (Умумий урта таълим мактаблари педагоглари мисолида). - Т.: «Турон замин зиё», 2014. -7-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 3

aвгycтдaги <^лк тaълими xoдимлapини к1aйтa тaйëpлaш вa yлapнинг мaлaкacини oшиpиш тизимини янaдa тaкoмиллaштиpиш чopa-тaд-биpлapи тyFpиcидa»ги 234-coн кapopлapи пе-дaгoг кaдpлapни кaйтa тaйëpлaш вa yлapнинг мaлaкacини oшиpиш дapaжacи вa cифaтини янaдa oшиpиш мaкcaдидa кaбyл килинди. УШ6У кapopлap билaн «Xaлк тaълими xoдим-лapини кaйтa тaйëpлaш вa yлapнинг мaлaкa-cини oшиpиш тyFpиcидa» Низoм тacдиклaнди.

Узбекиcтoн Реcпyбликacи Xaлк тaълими вa-зиpлиги юкopидa ^йд килингaн кoнyн вa Kapop кypcaтмaлapини бaжapиш юзacидaн биp кaтop бyйpyк вa кapopлap кaбyл килди. Жyмлaдaн, мaлaкa oшиpиш бyйичa кейинги йиллapдa кaбyл килингaн УзР Xaлк тaълими вaзиpлигининг 2011 йил 4 июлдaги «Узлyкcиз метoдик xизмaт кypcaтиш тизимини тaкoмил-лaштиpиш тyFpиcидa»ги 144-coнли бyйpyFи, 2011 йил 2 нoябpдaги «Укитyвчилap мaлaкa-cини oшиpишнинг тaкoмиллaштиpилгaн тизимини тaжpибa cинoвдaн yткaзиш тyFpиcидa»ги 28-coнли бyйpyFи, 2013 йил 21 cентябpдaги «Xaлк тaълими тизимидa педaгoг кaдpлapни тaйëpлaш, кaйтa тaйëpлaш вa мaлaкacини oшиpиш xaмдa илмий-тaдкикoт фaoлиятини янaдa тaкoмиллaштиpиш дacтypи тyFpиcидa»ги 309-шнли бyйpyFи, 2014 йил 19 aвгycтдaги 250-coнли бyйpyFи xaм УЗ нaвбaтидa мaлaкa oшиpиш тизимини тaкoмиллaштиpишгa xиз-мaт килaди.

Узбекиcтoн Реcпyбликacи Вaзиpлap Max^-мacининг «Педaгoг кaдpлapни кaйтa тaйëpлaш вa yлapнинг мaлaкacини oшиpиш тизимини янaдa тaкoмиллaштиpиш тyFpиcидa»ги кapopи УМУМИЙ Уpтa тaълим мaктaблapи зиммacигa: бyюpтмaчи cифaтидa иш кypиш; Укyв-тapбия жapaëни cифaтининг ички нaзopaти вa тax-лилини aмaлгa oшиpиш; pейтинг тизими бу-йичa xap биp педaгoг кacб фaoлиятининг мo-нитopингини oлиб бopиш вa бaxoлaш; кaйтa тaйëpлaш ëки мaлaкa oшиpишгa эх^ж cезa-дигaн Укитyвчилap кoнтингентини белгилaш; педaгoг кaдpлapнинг кacб мaлaкacи дapaжa-cини ypгaниш acocидa yлapни тaбaкaлaшти-pиш; кaйтa тaйëpлaш вa мaлaкa oшиpишнинг тегишли тypлapи вa шaкллapини белгилaш; педaгoглapни мaкcaдли кaйтa тaйëpлaш вa yлap мaлкacини oшиpишни тaшкил этишнинг яккa тapтибдaги тoпшиpиклapини ëM aник

йyнaлтиpилгaн дacтypлapини тузиш вaзифaлa-pи юклaнди.

Мaлaкa oшиpиш инcтитyтлapи бyюpтмaчи-нинг яккa тapтибдaги тoпшиpиклapи ëки aник йyнaлтиpилгaн дacтypлap acocидa вaзиpлик-лap вa идopaлap билaн келишгaн xoлдa тaбa-Kaлaштиpилгaн укув pежaлapи вa дacтypлapи-ни ишлaб чикaдилap xaмдa укитишнинг интеp-aктив метoдлapи, интеpнетнинг глoбaл тapмo-Fидaн фoйдaлaнгaн xoлдa педaгoглapнинг тaнкидий вa ижoдий тaфaккypини paFбaтлaнти-pишгa, муе^кил мaълyмoт oлишгa йyнaлти-pилгaн зaмoнaвий педaгoгик вa axбopoт теx-нoлoгиялapини жopий этaдилap.

Бу вaзифaлapгa эътибopaн Укитyвчилapнинг кacбий билимлapи, мaxopaтлapини pивoжлaн-тиpиш вa янгилaшгa yндaйдигaн шaxc, дaвлaт вa жaмият эxтиëжлapини хигаб^ oлгaн xoлдa тaълим xизмaтлapи бoзopининг шaкллaниши-гa мoc янги мaлaкa oшиpиш вa кaйтa тaйëp-лaш тизимини яpaтишгa aлoxидa эътибop беpилмoкдa.

Бинoбapин, шу ypиндa xyлoca килиш мум-кинки, Укитyвчилapни тaйëpлaш, кaйтa тaйëp-лaш вa yлap мaлaкacини oшиpиш тизимининг caмapaлилиги бу тизимни эx1тиëжгa acocлaн-гaн xoлдa тaшкил килиш ëки бoшкaчa килиб aйтгaндa, мaлaкa oшиpиш дacтypлapи эх-тиëжидaн келиб чикиб тyзилгaн булиши кеpaклиги билaн белгилaнaди1.

Эxтиëж - opгaнизм, инcoн шaxcи, ижтимo-ий Typyx,, yмyмaн жaмиятнинг xaëт фaoлияти-ни ^к^б тypиш учун зapyp бул^н нapcaлap-гa тaлaб, мyxтoжлик. Нaзapий вa aмaлий иктиcoдиëтнинг фyндaментaл кaтегopиялapи-дaн биpи. Эxтиëж cyбъект билaн унинг фaoли-яти ypтacидaги бoFлaнишлapни ифoдa этaди вa мaкcaдлap, мaйллap, интилишлapдa вa пи-poвapдидa xarrn-xapa^^ap, феъл-aтвopдa юзaгa чикaди. Фaoлият coxa^ra кapaб мех-нaтгa, билимгa мyлoкoтлapгa; oбъектигa кapaб мoддий, мaънaвий; cyбъектигa кypa яккa ^ax-cий), ^ухий, жaмoaвий, ижтимoий эxтиëж булиши мумкин. Эxтиëжнинг умумий ^ну-нияти yлapнинг yмyмaн бевocитa инcoн фao-лияти^, xycycaн, ижтимoий ишлaб чикapишгa

1 Фoзилoв Ж.К., Юлдэшев М.А., Яxьяев М.С., Toжиевa Ф.М. Педaгoг кaдpлapнинг билвocитa мaлaкacини oшиpиш-ни жopий килишнинг илмий-aмaлий acocлapи. (Умумий Уpтa тaълим мaктaблapи педaгoглapи миcoлидa). - Т.: «Typoн зaмин зиë», 2014. -7-б.

ЗAMОНAВИЙ TAЪЛИM / СОВРЕМЕННОЕ ОБPAЗОВAНИЕ 2017, 3

боFлик булишидир. Айни пайтда фаолликка ундовчи куч булган эхтиёж уз навбатида хаёт шароитларига танлама таъсир курсатади, уларнинг узига хос томонларини белгилайди, у ёки бу фаолият усуллари ва эхтиёжни конди-радиган предметлар ишлаб чикаришни раF-батлантиради. Иктисодий эхтиёж тузилмасига олий уринда турадиган мехнат килиш, таълим олиш, соFликни саклаш эхтиёжи киради1.

Олим Ю.К.Бабанский уз асарларида нафакат укувчиларга бериладиган таълим, балки кат-талар таълимини хам макбуллаштириш ло-зимлиги ва унинг хусусиятлари хакида тухта-лади. Малака ошириш жараёнида укитувчи-нинг хос кобилиятлари ва эхтиёжини хисобга олган холда таълим шароитини белгиловчи махсус жадваллар тавсия этади2.

Халк таълими ходимларининг малакасини оширишга дифференциал ёндашув педагогик-психологик жихатдан макбул шароитлар яра-тилган холда тингловчиларнинг эхтиёжи ва кизикишига мос равишда таълим беришдан иборатдир. Бу эса уз навбатида мураккаб жа-раён хисобланади.

Таълим муассасасида фаолият олиб бора-ётган укитувчи уз педагогик фаолиятида ни-маларга зарурат сезади, кандай муаммоларга учрайди, касбий эхтиёжи нималардан иборат, укувчилар ва ота-оналар билан хамкорликда иш олиб боришида у кандай муаммоларга учрамокда ва унга кандай ёрдамлар керак? Укитувчи мана шу саволларга жавоб излашда уз эхтиёжи нимадан иборат эканлигини аник-лайди.

Мактаб рахбари укитувчиларнинг дарсини кузатиш жараёнида укитувчининг маълум педагогик, методик эхтиёжларини сезиб, унинг эхтиёжини кондириш учун унга кандай йул курсатади?

Ушбу саволларга жавоб излаш учун малака ошириш тизимида эхтиёжга асосланган курс-ларни ташкил этиш, тингловчиларга дифференциал ёндашган холда укув мавзу режалар-ни кайта куриб чикиб мослаштириш, эркин мавзуларда амалий машFулотлар утказиш, умуман олганда дифференциал ёндашув асо-

1 Узбекистон энциклопедияси. 10-жилд. - Т.: «Узбе-кистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий наш-риёти, 2005. -302-б.

2 Бабанский Ю.К. Основы педагогической деятельности. - СПб.: «Питер», 2004.

сида таълимни ташкил этиш малака ошириш тизими олдида турган энг долзарб муммолар-дан бири хисобланади.

Малака оширишга дифференциал ёндашув биринчи навбатда укитувчининг маълум эхтиёжларига асосланган булиб, уларнинг ижтимоий-психологик ва малака савиясини хисобга олган холда амалга оширилади. Бун-дай таълим хар бир тингловчига макбул ша-роитда кобилияти, кизикиши ва эхтиёжига мос холда таълим бериш имконини беради. Албатта бундай ёндашувнинг асосий максади таълим-тарбия ишлари самарадорлигини ошириш ва тингловчиларнинг касбий эхтиёжларини кондиришдан иборат.

Малака оширишга дифференциал ёндашув хар бир тингловчининг уз касбий фаолияти-дан келиб чиккан холда узига зарур булган билим ва малакаларни эгаллашга эришиш, кобилияти ва эхтиёжи хар хил булган тингловчиларга бир хил таълим беришдан кутулишдан иборат.

Хар бир инсон бир олам. Унинг узига хос жихатлари мавжуд. Шу жумладан, укитувчининг касбий фаолияти, унинг фанни укитиш махорати, касбий эхтиёжи ва кобилиятини аниклаш узига хос мураккаб жараёндир. Шу сабабли республикамизда малака ошириш курслари укув-мавзу режалари ва дастурлари умумий ишлаб чикилган.

Малака оширишнинг самарали тизимини яратишда таълим муассасалари ходимларининг малака ошириш таълимига булган эхтиёжини урганиш мухим ахамият касб этади. Эхтиёжни урганиш эса маълум мезонлар асо-сида аникланиб, малака оширишда тингловчиларга дифференциал ёндашувни юзага кел-тиради.

Шундай килиб, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2006 йил 16 феврал-даги 25-сон карори билан халк таълими хо-димларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизими тузилмаси барча буFинлари-ни кайта тайёрлаш ва малака оширишнинг самарали тизимини яратиш борасидаги функция ва вазифалари белгилаб берилди. Курамизки, малака ошириш самарали булиши учун у эхтиёжга асосланган булиши керак, эхтиёж эса жойларда, жумладан, таълим муассасаларида аникланиши, белгиланиши керак. Таълим муассасалари уз педагог кадрларини малака

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 3

оширишга булган эхтиёжларини аниклаган-ларидан кейин ушбу эхтиёжни кондиришга каратилган топширик ва дастурларни тузиш-лари хамда шунга караб малака оширишнинг тур ва шаклларини белгилашлари керак. Малака ошириш институтлари эса айнан шундай дастурларни руёбга чикариши лозим.

Албатта, эхтиёжга асосланган малака оши-ришни ташкил килишда маълум бир иш олиб борилди, чора-тадбирлар белгиланди. Бу уринда ХТВ хайъатининг 2008 йил 29 ноябр-даги мажлиси 11/1-ХБ сонли карори билан тасдикланган «Педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишнинг самарали тизимини амалга ошириш буйича методик тавсиялар»ни курсатиш мум-кин. Тавсиялар, умуман олганда, эхтиёжга асосланган малака оширишни хозирги кунда амалга ошириш мумкин булган реал механиз-мини жорий килишга баFишланган. Бунда эъ-тибор малака оширишнинг мутахассислик буйича, муаммоли, максадли, илFор педагогик технологияларни урганиш (максадли), ахбо-рот-коммуникация технологияларини урганиш (максадли), муаллифлик, масофадан малака ошириш курсларининг тавсифлари ва уларни ташкил килиш механизми, тингловчилар кон-тингентини шакллантириш тартиби, шунинг-дек, кайта тайёрлаш ва малака оширишнинг сифат-самарадорлиги мониторингини олиб бориш масалаларига каратилган.

Педагог кадрлар малакасини ошириш — таълим турлари буйича Давлат таълим стан-дартлари талаблари (Давлат талаблари) асо-сида касбий ва педагогик майорат доимий ра-вишда усиб бориши, укув-тарбия жараёни юкори илмий-методик даражада олиб бори-лишини таъминлайдиган укитиладиган укув фани ёки курс, педагогик ёки ахборот техно-логиялари ва укитишнинг интерактив метод-лари буйича касбий билимлар, малака ва куникмаларни мунтазам равишда янгилаб бо-риш.

Хозирги кунда мактабларда ташкил этилаёт-ган майорат мактаблари хам укитувчиларнинг касбий махоратларининг ошишига сабаб бул-мокда. Махорат мактабида олиб борилаётган ишлар кулами йилдан-йилга кенгаймокда. Чу-нончи, туманларда хар ойда режалаштирил-ган махорат мактабларининг укув-семинари, семинар-тренинги укитувчиларнинг уз устла-

рида тинимсиз ишлашлари, янгиликлардан бохабар булишлари, методик ёрдамлар олиш-лари, умуман олганда маълум касбий эхтиёж-ларининг кондирилишига сабаб булмокда. «Устоз-шогирд» методи буйича таълим муас-сасаларида укитиш ёш мутахассисларнинг тажриба орттиришларига, педагогик фаолият-да учрайдиган кийинчиликларни осонликча енгишларига, методик маслахатлар олишла-рига имкон яратмокда.

«Устоз-шогирд» методи буйича таълим муассасасида укитиш (инновация методи) — танлов асосида танлаб олинган, мамлакат-да (минтакада), илмий ва педагогик жамоат-чилик уртасида узининг юкори натижалари, касбий фаолиятининг юкори курсаткичлари, ракобатбардошли кадрлар тайёрлаш буйича уз мактаби билан машхур булган юкори мала-кали педагог-устозлар рахбарлигида тегишли турдаги таълим муассасаларида фанлар буйича педагог ходимларнинг малакасини максадли оширишдир1.

Малака оширишнинг ушбу шакли укув фан-лари буйича энг яхши педагог кадрлар туFрисидаги тезкор маълумотлар банки таъ-лимнинг хар бир турида шакллантирилишини такозо этади. Унинг асосида тегишли таълим муассасаларида (ёки унинг булинмаларида) малакасини оширишга эхтиёж сезадиган пе-дагоглар учун потенциал педагог-устозлар танлаб олиш мумкин.

Халк таълими ходимлари малакасини ошириш туFридан-туFри малака ошириш хамда билвосита малака ошириш шаклларига бу-линиб, туFридан-туFри малака оширишга малака ошириш буйича ихтисослаштирилган таълим муассасасида (академия, институт, марказ, факультет, курсларда) укитиш, база-вий таълим муассасасида укитиш, ишлаб чикаришда тажриба орттириш, «Устоз-шогирд» методи буйича таълим муассасасида укитиш, илмий-тадкикот муассасасида тажриба орттириш, мустакил укиб, билим орттириш каби турлари киради. Билвосита малака оширишга илмий, илмий-методик ва илмий-

1 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2006 йил 16 февралдаги «Педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш туFрисида»ги 25-сон карори. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2006 й., 6-7-сон, 39-модда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 3

амалий семинарлар, конференциялар, август укишлари ва хоказоларда маърузалар билан катнашиш киради. Бундай малака ошириш шакллари укитувчининг уз устида тинимсиз ишлаши, янгиликлардан доимий равишда ха-бардор булиши, замон билан хамнафас уки-тувчи сифатида намоён булишига олиб ке-лади.

Юкоридаги фикр ва мулохазалардан ку-риниб турибдики, хозирги кунда халк таълими ходимларининг касбий эхтиёжларини аниклаш ва уларнинг малакасини оширишга дифференциал ёндашув долзарб муаммо сифатида каралмокда. Бундай муаммоларни хал этиш эса уз навбатида малака оширишнинг самара-ли тизимини яратишни такозо этади. Педагог-лар аудиториядан ташкари уз билимларини

мустакил равишда ошириб, фанга доир зарур билимларни эгаллаган булшлари керак. Шу-нинг учун хам Халк таълими вазирлигининг 2016 йил 30 декабрдаги 308-сонли буйруFи асосида халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институтларининг таянч укув-режа ва намуна-вий дастурлар таркибига тингловчилар учун 30 соат мустакил таълим соати киритилди. Мустакил таълим оркали укитиш жараёнининг самарадорлигини таъминловчи педагогик ма-лакалар, сиёсий, гуманитар билимларни анг-латувчи касбий тафаккурни шакллантириш, педагогик билимлар тизимини эгаллаш хамда мутахассислиги буйича укитиш технологияла-рини эгаллаш зарурлиги асосий максад килиб белгиланди.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2006 йил 16 февралдаги «Педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада та-комиллаштириш туFрисида»ги 25-сон карори. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2006 й., 6-7-сон, 39-модда.

2. Каримов И.А. Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир. - Т.: «Узбекистон», 2015.

3. Йулдошев Ж^., Усмонов С.А. Педагогик технология асослари. - Т.: «Укитувчи», 2004. -80-б.

4. Методические рекомендации: Дифференцированный подход к повышению квалификации учителей гуманитарных предметов. / Сост. Броже Г.Г. - Л.: «Юрайт», 2009.

5. Рубинштейн М.М. Проблема учителя. - М.: Издательский центр «Академия», 2004.

6. Саидкулов Ш. Узбекистон укитувчилари малакасини ошириш тизими таълим жа-раёнини табакалаштиришнинг педагогик асослари. Номзодлик дисс. (Умумий урта таълим мактаблари педагоглари мисолида), 1994.

7. Фозилов Ж.К., Юлдашев М.А., Яхьяев М.С., Тожиева Ф.М. Педагог кадрларнинг билвосита малакасини оширишни жорий килишнинг илмий-амалий асослари (Умумий урта таълим мактаблари педагоглари мисолида). - Т.: «Турон замин зиё», 2014.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 3

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.