Научная статья на тему 'ЁНҒОҚНИНГ МАРССОНИНОЗ КАСАЛЛИГИГА ҚАРШИ ФУНГИЦИДЛАРНИНГ САМАРАДОРЛИГИ'

ЁНҒОҚНИНГ МАРССОНИНОЗ КАСАЛЛИГИГА ҚАРШИ ФУНГИЦИДЛАРНИНГ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
103
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
Ёнғоқ / Juglans / касаллик / замбуруғ / Gnomonia leptostyla / марссониноз / касалликнинг тарқалиши / ривожланиши / касаллик индекси / қарши кураш / фунгицид / биологик самарадорлик. / Nuts / Juglans / disease / fungus / Gnomonia leptostyla / marssoninosis / disease prevalence / development / disease index / control / fungicide / biological effectiveness.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Асқарбек Асадуллаевич Сафаров, Камола Ихтиёр Қизи Шамсиддинова

Ушбу мақолада акададемик М. Мирзаев номидаги БУВИТИ БТИТС ёнғоқзорида етиштирилаётган ёнғоқнинг марссониноз касаллиги ва унга қарши кураш чоралари бўйича 2018-2019 йилларда олиб борилган тадқиқотларимиз натижаси келтирилган бўлиб унда, ёнғоқнинг марссониноз касаллигига қарши қўлланилган кимёвий препаратларнинг биологик самарадорлиги тўғрисидаги маълумотлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по искусствоведению , автор научной работы — Асқарбек Асадуллаевич Сафаров, Камола Ихтиёр Қизи Шамсиддинова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EFFECTIVENESS OF FUNGICIDES AGAINST MARSONINOZ DISEASE OF WALNUTS

This article presents the results of our study of walnut marssoninosis and measures to combat it in 2018-2019. At the coconut farm BUVITI BTITS named after academician M. Mirzaev, which provides information on the biological effectiveness of chemicals used to treat walnut marsoninosis.

Текст научной работы на тему «ЁНҒОҚНИНГ МАРССОНИНОЗ КАСАЛЛИГИГА ҚАРШИ ФУНГИЦИДЛАРНИНГ САМАРАДОРЛИГИ»

ЁНГОЦНИНГ МАРССОНИНОЗ КАСАЛЛИГИГА ЦАРШИ ФУНГИЦИДЛАРНИНГ САМАРАДОРЛИГИ

Аскарбек Асадуллаевич Сафаров Камола Ихтиёр кизи Шамсиддинова

Тошкент давлат аграр университети Тошкент давлат аграр университети доценти кафедра магистри

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада акададемик М. Мирзаев номидаги БУВИТИ БТИТС ёнгокзорида етиштирилаётган ёнгокнинг марссониноз касаллиги ва унга карши кураш чоралари буйича 2018-2019 йилларда олиб борилган тадкикотларимиз натижаси келтирилган булиб унда, ёнгокнинг марссониноз касаллигига карши кулланилган кимёвий препаратларнинг биологик самарадорлиги тугрисидаги маълумотлар берилган.

Калит сузлар: Ёнгок, Juglans, касаллик, замбуруг, Gnomonia leptostyla, марссониноз, касалликнинг таркалиши, ривожланиши, касаллик индекси, карши кураш, фунгицид, биологик самарадорлик.

EFFECTIVENESS OF FUNGICIDES AGAINST MARSONINOZ DISEASE OF

WALNUTS

Askarbek Asadullaevich Safarov Kamola Ikhtiyor kizi Shamsiddinova

Associate Professor of Tashkent State Master student of Tashkent State Agrarian Agrarian University University

ABSTRACT

This article presents the results of our study of walnut marssoninosis and measures to combat it in 2018-2019. At the coconut farm BUVITI BTITS named after academician M. Mirzaev, which provides information on the biological effectiveness of chemicals used to treat walnut marsoninosis.

Keywords: Nuts, Juglans, disease, fungus, Gnomonia leptostyla, marssoninosis, disease prevalence, development, disease index, control, fungicide, biological effectiveness.

КИРИШ

Хрзирги вактда дунё ахрлисини хдмда саноатнинг ёнгокка булган э^тиёжи ортиб бормокда, аммо бизда ёнгок меваси етиштириш масаласи талаб даражасида эмас. Шу сабабга кура, ёнгокка булган саноат ва ахрли талабларини тула

кондириш учун тогли худудларимизда саноат асосида янги ёнгокзорлар барпо килишга имкониятларимиз етарли.

Ёнгокнинг марссониноз касаллигини аскомицетларнинг Diaporthales тартиби, Gnomoniaceae оиласига мансуб булган Опвшвта 1вр1в81у1а тури кузгатади, анаморфа боскичининг номи Ма^опта juglandis (синонимлари 6 тадан куп) [13].

Марссониноз касаллигини кузгатувчи замбуруг космополит организм булиб, оддий ёнгок ва Зи^1ат туркумининг бошка турлари усадиган барча мамлакатларда учрайди. Ушбу касаллик хакидаги маълумотлар Европа, Осиё, Шимолий, Жанубий Америка ва Африка олимлари томонидан мунтазам равишда чоп этилади [1;3;5;6;7;9;10;12].

ТАДЦЩОТ УСУЛЛАРИ

Касаллик таркалиши куйидаги куйидаги умумкабул килинган формула буйича аникланди [2]: п • 100

Т =..........

N

Бу ерда: Р - касаллик таркалиши %; п - касаллик билан зараланган усимлик аъзоларининг сони; N - намунадаги усимлик аъзоларнинг умумий сони.

Касаллик ривожланиши куйидаги формула буйича аникланди [2]:

У (а • Ь) • 100

Р = ...................

N • К

Бу ерда: Р - касалликнинг ривожланиши %; У (а • Ь) - касаллик билан зараланган аъзоларнинг баллардаги ифодасига купайтмасининг йигиндиси; N -кузатилган усимлик аъзоларининг умумий сони; К - шкаладаги энг юкори балл.

Касаллик таркалиши ва ривожланишини битта курсаткичга келтириш учун биз касаллик индексини куйидаги эмпирик формула буйича аникладик: Ки = Т- К/100,

Бу ерда Ки - касаллик индекси; Т - касаллик таркалиши, %; Р - касаллик ривожланиши, %.

Фунгицидларнинг касалликка карши биологик самарадорлигини куйидаги

эмпирик формула буйича хисоблаб, топилди:

_ _ (Ик - Ио) -100 Бэ _ - ,

э Ик '

Бу ерда Бэ - биологик самарадорлик, %; Ик - кназоратдаги касаллик индекс; Ио - тажрибадаги касаллик индекси [2].

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Ёнгокнинг марссониноз касаллигига карши фунгицидларнинг самарадорлигини аниклаш буйича дала тажрибаларини 2018 ва 2019 йилларда акададемик М. Мирзаев номидаги БУВИТИ БТИТС ёнгокзорида марссонинозга чидамсиз булган Идеал навида утказдик.

2018-йилда утказилган тажрибада Дифен Супер 55% н.кук., Силлит 40% сус.к., Фитолавин с.э.к., Спорагин с.э.к (хар бири икки сарф-меъёрда) ва Курзат н.кук. (бир меъёрда) ишлатилди. Биз тахлиларимизда ушбу бирламчи маълумотларни кайта ишлаб, формула оркали топилган касаллик индексларини (Ки) кулладик.

Тажрибада фунгицидлар кулланган вариантларда хамда фунгицид кулланмаган назорат вариантида уч муддатда утказилган хисобга олиш маълумотлари асосида аникланган касаллик индекслари куйида келтирилган (1-жадвал). 1-жадвал

Ё^ок барглари, новдалари ва меваларида марссониноз касаллиги ривожланишининг динамикаси

(акад. М. Мирзаев номли БУВИТИ БТИТС, 2018 й.)

Тажриба вариантлари Сарф-меъёри, л, кг/га Учта хисобга олиш саналари буйича касаллик индекслари (Ки), баллар

Барглар Новдалар Мевалар

1. Дифен Супер, 55% н.кук. 0,15 0,1-0,9-2,5* 0,0-0,2-0,7 0,0-0,0-0,7

2. Дифен Супер, 55% н.кук. 0,25 0,0-0,1-0,1 0,0-0,0-0,0 0,0-0,0-0,0

3. Силлит, 40% сус.к. 1,0 0,2-1,1-4,0 0,1-0,3-1,5 0,0-0,0-1,4

4. Силлит, 40% сус.к. 1,5 0,2-0,3-1,8 0,1-0,2-0,7 0,0-0,0-0,5

5. Курзат Р, 49,2% н.кук. 3,0 0,6-1,3-4,1 0,2-0,4-1,1 0,0-0,0-1,2

6. Фитолавин с.э.к. 1,5 1,3-4,2-15,5 0,4-4,1-4,6 0,0-0,8-4,3

7. Фитолавин с.э.к. 2,0 1,0-3,9-13,7 0,3-3,4-4,0 0,0-0,6-4,1

8. Спорагин с.э.к. 0,75 1,6-4,7-15,4 0,6-4,5-5,0 0,0-1,1-4,7

9. Спорагин с.э.к. 1,0 1,3-4,3-14,5 0,5-4,0-4,6 0,0-0,8-4,4

10. Назорат (ишловсиз) — 1,2-9,1-23,5 0,3-4,4-7,2 0,0-0,0-5,6

Изоу. *- Биринчи хисобга олишда (22.04.2018) дарахтларнинг аъзоларида касалликлар мавжуд эмас эди. Жадвалда келтирилган ракамлар 2-нчи, 3-нчи ва 4-

нчи хисобга олиш саналарида (17.05, 10.06 ва 12.07.2018) кузатилган касаллик таркалиши ва ривожланиши индексларининг кийматларидир.

Кулланилган фунгицидларнинг ёнгок барглари, новдалари ва меваларининг марссониноз касаллигига карши биологик самарадорлигини хисоблаб топиш учун охирги учётда (12.07.2018) кузатилган касаллик индекслари олинди (1-жадвалга каранг).

Тахлил натижаларидан куриниб турибдики, дарахтнинг барча аъзоларида марссониноз касаллигига карши энг юкори самара Дифен Супер 55% н.кук. препаратининг 0,25 л/га меъёри (мос равишда, 99,6; 100 ва 100%) хамда Силлит 40% сус.к. препаратининг 1,5 л/га меъёри (92,3; 90,3 ва 91,1%) кулланилган кулланилган вариантларда таъминланди (2-жадвал). Ушбу препаратларнинг пастрок меъёрлари хамда 3,0 кг/га меъёрда ишлатилган Курзат 49,2% н.кук. препаратининг марссонинозга карши биологик самарадорлиги камрок булиши кайд этилди. Фитолавин ва Спорагин биофунгицидларининг хар икки меъёрлари марссонинозга карши етарли биологик самара курсатмади. 2-жадвал

Ёшокнинг марссониноз касаллигига карши синалган фунгицидларнинг биологик самарадорлиги

(акад. М. Мирзаев номли БУВИТИ БТИТС, 2019 й.)

Тажриба вариантлари Сарф- меъёри, л, кг/га Биологик самарадорлик, %

Барглар Новдалар Мевалар

1. Дифен Супер, 55% н.кук. 0,15 89,4 90,3 87,5

2. Дифен Супер, 55% н.кук. 0,25 99,6 100 100

3. Силлит, 40% сус.к. 1,0 83,0 79,2 75,0

4. Силлит, 40% сус.к. 1,5 92,3 90,3 91,1

5. Курзат Р, 49,2% н.кук. 3,0 82,5 84,7 78,6

6. Фитолавин с.э.к. 1,5 33,9 36,8 23,7

7. Фитолавин с.э.к. 2,0 41,6 45,0 26,3

8. Спорагин с.э.к. 0,75 34,5 30,8 16,4

9. Спорагин с.э.к. 1,0 38,1 35,8 20,9

2019-йилда утказилган тажрибада олдинги йили энг юкори самара курсатган Дифен Супер 55% н.кук. (икки сарф-меъёрда), 2018 йил охирида

мамлакатимизда ёнгокда марссонинозга карши ишлатиш учун руйхатга олинган Скор 25% эм.к. (бир меъёрда) хамда таъсир этувчи моддалари бошка мамлакатларда самара курсатган Фалькон 46% эм.к., Коритус 50% с.э.г., Крезоксин 50% с.э.г. ва Майсеб М-45 80% н.кук. (хар бири икки меъёрда) фунгицидлари ишлатилди. Биз тахлиларимизда ушбу бирламчи маълумотларни кайта ишлаб, формула оркали топилган касаллик индексларини (Ки) кулладик.

Келгусида ушбу препаратларнинг энг самарали булганларини бизнинг мамлакатда хам ёнгокнинг марссониноз касаллигига карши синаб куриш максадга мувофикдир.

ХУЛОСА

Ёнгок касалликларига карши фунгицидларнинг самарадорлигини аниклаш буйича дала тажрибалари утказилган акад. М.Мирзаев номидаги БУВИТИ БТИТС ёнгокзорида марссониноз касаллигининг дарахтлар баргларида кучли, новдалари ва меваларида уртача ривожланиши кайд этилди. Касалликни охирги хисобга олиш пайтида 2018 йили химояланмаган назорат вариантида ушбу аъзоларда касаллик ривожланиши, мос равишда, 74,0%, 46,7% ва 30,0% ни, ривожланиши 31,7%, 15,5% ва 18,5% ни ташкил килди; 2019 йили, мос равишда, касаллик таркалиши 80,0%, 36,0% ва 52,3% га, ривожланиши эса 35,2%, 22,0% ва 20,4% га тенг булди. Бу маълумотлар марссонинозга карши фунгицидлар синови касалликнинг етарли даражада кучли табиий фонида утказилганлигининг далилидир.

REFERENCES

1. Прутенская М.Д. 1968. Болезни грецкого ореха Южной Киргизии. Фрунзе: изд. «Кыргызстан», 1968, 56 стр.

2. Чумаков А.Е., Минкевич И.И., Власов Ю.И., Гаврилова Е.А. 1974. Основные методы фитопатологических исследований. Под ред. А.Е.Чумакова. ВАСХНИЛ, ВИЗР. М.: «Колос», 1974, 192 с.

3. Шамсиев К., Александровский Е.С., Озолин Г.П. и др. 1990. Орехоплодные в Узбекистане. Ташкент: «Мехнат», 1990, 144 с.

4. Adaskaveg J.E., Gubler D., Michailides T. 2017. Pages 64-65 in: Fungicides, bactericides, and biologicals for deciduous tree fruit, nut, strawberry, and vine crops. 66 pp.

5. Arnaudov V.A., Gandev S.I. 2009. Susceptibility of some walnut cultivars to Gnomonia leptostyla (Fr.) Ces. & de Not. Acta Horticulturae, 2009, vol. 825, pp. 407412.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.