Научная статья на тему 'Помидор занг канасига қарши самарали кураш усулини қўллаш'

Помидор занг канасига қарши самарали кураш усулини қўллаш Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
1159
70
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Life Sciences and Agriculture
Область наук
Ключевые слова
Тадқиқот / помидор / зараркунанда / помидор занг кана / биологияси / зарари / биологик самарадорлик / Research / tomato / pest / tomato rust mite / biology / harm / biological effectiveness

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Мирзаева Саидахон Абдусаломовна

Мазкур мақолада помидор занг канасининг биологияси ва зарари ҳамда унга қарши кураш чораларининг самарадорлиги бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари келтирилган. Тадқиқотларда зараркунандага қарши истиқболли акарицид Омайт 57 % эм.к. 570 EW 1 л/га қўлланилганда биологик самарадорлик 53,5%, Вертимек 1.8% эм.к. 0,1-2.0 л/г қўлланилган-да 63,5% ташкил этган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

APPLICATION OF EFFECTIVE FIGHT AGAINST TOMATO CALL

This article presents the results of research on the biology and harm of tomato rust and the effectiveness of measures to combat it. In the study, a promising acaricide against the pest, Omayt, was found to be 57% em.k. When applied at 570 EW 1 l/ha, the biological efficiency was 53.5%, Vertimek 1.8% em.k. 0.1-2.0 l / g was applied and was 63.5%.

Текст научной работы на тему «Помидор занг канасига қарши самарали кураш усулини қўллаш»

ПОМИДОР ЗАНГ КАНАСИГА ЦАРШИ САМАРАЛИ КУРАШ УСУЛИНИ ЦУЛЛАШ

Мирзаева Саидахон Абдусаломовна

Тошкент давлат аграр университеты Андижон филиали

Мазкур мацолада помидор занг канасининг биологияси ва зарари х,амда унга царши кураш чораларининг самарадорлиги буйича олиб борилган тадцицот натижалари келтирилган. Тадцицотларда зараркунандага царши истицболли акарицид Омайт 57 % эм.к. 570 EW 1 л/га цулланилганда биологик самарадорлик 53,5%, Вертимек 1.8% эм.к. 0,1-2.0 л/г цулланилган-да 63,5% ташкил этган.

Калит сузлар. Тадцицот, помидор, зараркунанда, помидор занг кана, биологияси, зарари, биологик самарадорлик

ПРИМЕНЕНИЕ ЭФФЕКТИВНЫЕ МЕТОДЫ БОРЬБЫ ПРОТИВ РЖАВОГО

ТОМАТНОГО КЛЕЩА

В данной статье представлены результаты исследований биологии и вредоносности ржавого томатного клеща и эффективные меры по борьбе с вредителем. В исследование против вредителя был использован акарицид Омайт 57% эм.к.570 EW, норма расхода 1 л/га. Биологическая эффективность составила 53,5%, при примении другого препарата - Vertimek 1,8%, эм.к. с нормой расхода 0,1-2,0 л / г биологическая эффективность составляла 63,5%.

Ключевые слова. Исследования, томат, вредитель, ржавый томатный клещ, биология, вредоносность, биологическая эффективность.

APPLICATION OF EFFECTIVE FIGHT AGAINST TOMATO CALL

This article presents the results of research on the biology and harm of tomato rust and the effectiveness of measures to combat it. In the study, a promising acaricide against the pest, Omayt, was found to be 57% em.k. When applied at 570 EW 1 l/ha, the biological efficiency was 53.5%, Vertimek 1.8% em.k. 0.1-2.0 l / g was applied and was 63.5%.

Key words. Research, tomato, pest, tomato rust mite, biology, harm, biological effectiveness.

DOI: 10.24411/2181- 0761/2020-10057

Кириш. Кейинги йилларда сабзавот экинларининг майдони кенгайиши, республикамизда ;ишло; хужалиги экинларини жойлаштириш структурасида руй берган узгаришлар х,амда баъзи бош;а омиллар йиллар мобайнида ози;ланиш занжиридаги организмлар орасидаги узаро муносабатлар ва богли;ликлар бузилишига, зарарли организмлар тур таркиби узгаришига, илгари х,осилдорликка таъсири кам булган турларнинг зарари ошишига сабаб булмо;да.

Республикада 2020 йилда ;ишло; хужалигини интенсивлаш ва илгор технологияларни жорий ;илиш асосида ;ишло; хужалик мах,сулотларидан бошо;ли дон ишлаб чи;аришни 16,4%, картошкани 35%, сабзавотларни 30%, мева ва узумни 21,5% га орттириш режалаштирилган. Бу вазифаларни амалга оширишда ;ишло; хужалик экинларининг х,осил ми;дори ва сифатига салбий таъсир курсатадиган касаллик ва х,ашаротларга ;арши кураш чораларининг илмий асосларини яратиш долзарб вазифа х,исобланади.

Помидор усимлигининг х,осилдорлигини ошириш учун тупрок намлигини саклаш, биологик ва минерал угитларни куллаш, самарали пестицидларни аниклашдан иборат.

Помидор усимлигининг х,осили йилига бегона утлардан 25-80%, касаллик ва зараркунандалар таъсирида эса 20-30% гача нобуд булади.

Усимликни помидор занг канасидан х,имоя килиш максадида Андижон вилоятидаги помидор етиштиришга ихтисослашган фермер хужаликлари шароитида илмий изланишлар олиб бордик.

Помидор занг канаси - Аси1орэ Исорвша Massee, каналар (Лсап/огтвБ) туркумининг турт оё;ли каналар Тв^арИоМН тунгич оиласига, Eriophyidaв оиласига мансубдир. Каналарнинг кенг таркалган тури булиб, улар асосан помидор кучати билан таркалиши мумкин. Поиска масофаларга учадиган турли х,ашаротларнинг ва кушларнинг танасига ёпишиб таркалади. 1980 йилларгача Узбекистонда бу кананинг зарари сезилмасди.1990 йилларга келиб ушбу зараркунанданинг республикамизда таркалган ареали деярли барча вилоятларни уз ичига олди. Помидор занг канаси х,озирги кунда помидор ва картошканинг энг асосий зараркунандаларидан бирига айланган.

Помидор занг канаси таъсирида помидорнинг сифати ва куриниши йуколади, кисман чирий бошлайди. Паттик зарарланган усимлик х,осили 100% нобуд буллади. Айникса июл-август ойларида помидор ва кечки картошка куп талофат куради.(Хужаев Ш.Т.2019).

Помидор занг канаси жуда майда, оддий куз билан куриб булмайдиган бугимоёкли жонивор булиб, нимфаси 100 мк (микрон), етук зоти эса - 135-160 мк келади. Ранги тиник саргишгача. Танаси чузик, цлиндрсимон, орка учи торайиб, тукчалар билан якунланган, 2 жуфт оёклари бор.

Утказилган махсус тадкикотларимиздан маълум булишича, помидор занг канаси асосан помидор ва картошкада бемалол, тез ривожланади. Ундан кейинги уринларни кора ва кизил итузум, куйпечак ва баклажонни эгаллайди. Полган экинларда занг кана ривожлана олмаслиги тасдикланган.

Кана усимлик баргларининг х,ам устки, х,ам остки тарафини босиши мумкин. Дастлаб усимликнинг пастки барглари, новдалари зарарлана бошлайди. У аста -секин юкорига таркаб кетади. Зарарланган новда кунгир була тусга эга булиб силликлашади, баргларида эса сарик доглар пайдо булиб, умумий туси кунгир була бошлайди. Зарарланган гул ва майда мева нишоналари х,амда барглари куриб тукилиб кетади, йирик меваларнинг юзида тур сингари расм пайдо булиб, тиришиб ёрилади.

Помидорнинг занг канасини х,исоблаш учун (Хужаев....услубий курсатмалар. Т.2004) куйидаги усулдан фойдаланилди: х,ар бир вариант такрор булагининг урта кисмидан 10 тадан намуна (х,ар намунада 1 тадан зарарланган усимлик) курилди. Х,ар усимликда эса кананинг 1 та барг сатх,ига тугри келадиган сони аникланди. Назоратлар препарат кулланилгандан кейин 1,3,7,14 ва 21 кунлари утказилди.

Тажрибада помидорда зарар келтирадиган помидор занг канасига карши самарали акарицидни турли меъёрда кулланилди ва куйидаги хулосаларга келинди.

Андоза ва тажрибада кулланилган препарат помидор занг канасига карши назорат килинган кунлар ичида юкори самара курсатди: андозада Андоза- Омайт 570 ЕШ ни 1 л/га кулланилганда 53,5% , Вертимек 1.8% эм.к. ни 0,1 -2.0 л/г кулланилганда биологик самарадорлик 63,5% ни ташкил килди.

1-жадвал. Помидор занг канасига ;арши ;улланилган кимёвий курашнинг биологик самарадорлиги

Вариантлар Хар 1 баргга (1 см2) тугри келадигаг каналар сони, дона Самарадорлик % кунларга Уртача биологик самарадор лик

Препарат сепишдан олдин Препарат сепилгандан кейин, кунлар буйича

3 7 14 21 3 7 14 21

Назорат (х,имоясиз) 24,6 24,2 26,0 28,4 36,2

Андоза- Омайт 570 EW 26,2 12,4 8,0 6,4 4,2 52,6 69,4 75,6 84,0 70,4

Тажриба-Вертимек 1.8% эм.к. 28,2 10,2 6,8 4,5 3,8 63,8 75,9 84,0 86,5 78,0

Изох: ЗУ- зарарланган усимликлар сони, БС- биологик самарадорлик

Life Sciences and Agriculture 2.1 - 2020

99

АДАБИ ЁТЛАР :

1. Хужаев Ш.Т. Умумий ва кишлок хужалик энтомологияси х,амда уйгунлашган х,имоя килиш тизимининг асослари. Т., "Янги нашр" нашриёти, 2019 йил.

2. 2.Хужаев Ш.Т., Юлдашев Ф. ва б.к. Галладан кейин экиладиган уриндош экинларни зараркунандалардан х,имоя килиш буйича тавсиялар. Тошкент, 2014 йил.

3. Зиядуллаев Зохиджон Файзуллаевич, Хазраткулова Шахноза Усмоновна, Кабилов Нурбек Эркинович ^УРГО^ЧИЛИККА БАРДОШЛИ ЮМШОК БУГДОЙ НАВ ВА ТИЗМАЛАРИНИ ТАНЛАШ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.

4. Мейлиев Акмал Хушвактович, Болкиев Зохид Тоштемирович ЖАНУБИЙ МИНТАКАЛАР ШАРОИТИДА КАТТИК БУГДОЙНИНГ ДОН СИФАТИ ЮКОРИ БУЛГАН ТИЗМАЛАРИНИ ТАНЛАШ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

5. Дилмуродов Шерзод Дилмуродович ЮМШОК БУГДОЙНИНГ МАХАЛЛИЙ МАХ.СУЛДОР ТИЗМАЛАРИ СЕЛЕКЦИЯСИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

6. Дилмуродов Шерзод Дилмуродович, Бойсунов Нурзод Бекмуродович РАКОБАТЛИ НАВСИНАШ КУЧАТЗОРИДА ЮМШОК БУГДОЙНИНГ БИОМЕТРИК КУРСАТКИЧЛАРИНИ УРГАНИШ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

7. Абдуазимов Акбар Мухторович, Вафоева Мавлуда Бобомуродовна УСУВНИ БОШКАРУВЧИ ВОСИТА (БИОСТИМУЛЯТОР) ЛАРНИНГ КУЗГИ БУГДОЙ ДАСТЛАБКИ БИОМЕТРИК КУРСАТКИЧЛАРИГА ТАЪСИРИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

8. Зиядуллаев Зохиджон Файзуллаевич, Абдуазимов Акбар Мухторович БАХОРГИ БУГДОЙ НАВЛАРИДА БОШОК УЛЧАМЛАРИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

9. Узаков Гуломжон Окбутаевич КУЗГИ БУГДОЙНИ РЕСУРСТЕЖАМКОР ТЕХНОЛОГИЯ АСОСИДА ЕТИШТИРИЛИШИНИНГ ДОН ХОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

10. Амиркулов Отабек Сайдуллаевич, Норов Илхом Чори Угли ТАКРОРИЙ МОШ ЭКИНИ ХОСИЛДОРЛИК КУРСАТКИЧИГА ЭКИШ МУДДАТИ ВА ЭКИШ УСУЛЛАРИНИНГ ТАЪСИРИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

11. Хазраткулова Шахноза Усмоновна, Тогаева Холида Ражабовна КУЗГИ ЮМШОК БУГДОЙ НАВ ВА ТИЗМАЛАРИНИНГ ИССИКЛИККА БАРДОШЛИЛИГИНИ БАХОЛАШ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

12. Кулдашов Бобомурод Хусанович, Халилов Насриддин, А. Х. Хамзаев ОСОБЕННОСТИ ВЫРАЩИВАНИЯ СОРТОВ СОИ НА ОРОШАЕМЫХ ЗЕМЛЯХ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.