Научная статья на тему 'Аралаш экинларнинг алмашлаб экишдаги ўрни'

Аралаш экинларнинг алмашлаб экишдаги ўрни Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
379
143
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қишлоқ хўжалиги / такрорий экин / нав / буғдой / беда / ҳосилдорлик / махсулдорлик / самарадорлик / тупроқ / унумдорлик. / agriculture / secondary culture / variety / wheat / alfalfa / productivity / soil / fertility.

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Абдуазимов Акбар Мухторович

Жанубий минтақаларда баҳорги юмшоқ буғдой (Жануб гавҳари нави) 3 млн дона/га ва беда (Тошкент-1) 6 млн/га меъёрларида, аралаш экин сифатида экиш натижас ида буғдойнинг ўсиб ривожланиш ига беда таъсир этмади. Бир йиллик бедаданинг кўк масса ва қуруқ масса (пичан) ҳосили ўтмишдош экин (перко ва мош) ларнинг тупроққа қолдирадиган биомасса, илдиз ва анғиз қолдиқлари таъсирида юқори бўлди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству , автор научной работы — Абдуазимов Акбар Мухторович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF MIXED CROPS IN CROP ROTATION

Clover (varieties Tashkent-1) cultivated as a mixed culture at the rate of 6 million pcs / ha, did not have a positive effect on the growth and development of spring wheat (Zhanub gavkhari varieties) cultivated at the rate of 3 million pcs / ha. Due to the biomass and residues of the roots of the predecessors (perko and mash) used as haylage, the yield indicators of green and dry mass of one-year clover were high.

Текст научной работы на тему «Аралаш экинларнинг алмашлаб экишдаги ўрни»

АРАЛАШ ЭКИНЛАРНИНГ АЛМАШЛАБ ЭКИШДАГИ УРНИ

Абдуазимов Акбар Мухторович

Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадцицот институты Цаш^адарё филиали

лаборатория мудири

Жанубий минтацаларда бахорги юмшоц бугдой (Жануб гавхари нави) 3 млн дона/га ва беда (Тошкент-1) 6 млн/га меъёрларида, аралаш экин сифатида экиш натижасида бугдойнинг усиб ривожланишига беда таъсир этмади. Бир йиллик бедаданинг кук масса ва цуруц масса (пичан) хосили утмишдош экин (перко ва мош) ларнинг тупроцца цолдирадиган биомасса, илдиз ва ангиз цолдицлари таъсирида юцори булди.

Калит сузлар. цишлоц хужалиги, такрорий экин, нав, бугдой, беда, хосилдорлик, махсулдорлик, самарадорлик, тупроц, унумдорлик.

РОЛЬ СМЕШАННЫХ КУЛЬТУР В СЕВООБОРОТНЫХ ПОСЕВАХ

Клевер (сорта Ташкент-1) возделываемый в качестве смешанной культуры из расчёта нормой 6 млн шт/га, не оказал положительного влияния на рост и развитие яровой пшеницы (сорта Жануб гавхари) возделываемой из расчёта нормы 3 млн шт/га. Благодаря биомассе и остаткам корней предшественников (перко и маш) использованных в качестве сенажа показатель урожайности зелёной и сухой массы одногодичного клевера были высокими.

Ключевые слова. сельское хозяйство, вторичная культура, сорт, пшеница, люцерна, урожайность, почва, плодородие.

THE ROLE OF MIXED CROPS IN CROP ROTATION

Clover (varieties Tashkent-1) cultivated as a mixed culture at the rate of 6 million pcs / ha, did not have a positive effect on the growth and development of spring wheat (Zhanub gavkhari varieties) cultivated at the rate of 3 million pcs / ha. Due to the biomass and residues of the roots of the predecessors (perko and mash) used as haylage, the yield indicators of green and dry mass of one-year clover were high.

Keywords. agriculture, secondary culture, variety, wheat, alfalfa, productivity, soil,

fertility._

DOI: 10.24411/2181- 0761/2020-10020

Кириш. Тупроцларнинг гумус режими ерга тушадиган органик бирикмалар мицдорига ва уларнинг минераллашув жараёнига богликдир. Тупроцца тушадиган органик цолдицлар мицдори етиштирилаётган усимликларнинг хусусиятларига, кулланиладиган угитнинг тури ва меъёрига, алмашлаб экиш ва тупроцдарга ишлов бериш тизимига кура турлича булиши мумкин. Кишлоц хужалигида минерал угитлардан фойдаланилганда, етиштирилаетган экинларнинг биологик массаси ортади. Бу холат хамма вацт хам тупроцдаги гумус мицдорининг ортишига олиб келавермайди.

Кейинги вацтларда сугориладиган дехдончилик минтацаларида сугориладиган тупроцларда гумус захирасини оширишда угитлашнинг илмий асосланган тизими катта ахамият касб этади. Бу тизимнинг мохияти шундан иборатки, алмашлаб экишда дон-дуккакли экинлардан самарали фойдаланилган холда, яна цушимча равишда органик угитлар цуллаш, усимликлар биомассасини тупроцца цайтариш ижобий натижалар беради. Шунингдек, бир вацтнинг узида бир-бирига салбий

таъсир курсатмайдиган аралаш экинлардан фойдаланиш тупрок унумдорлигини ошириш билан бир вактда ердан унумли фойдаланиш имкониятини яратади.

Типик буз тупроклар шароитида беда гектарига 40,3 центнер микдорида илдиз ;олди;ларини колдиради, шундан 28 центнер йирик, 12,3 центнер майда илдизлар ;олди;ларидир. Беда, сули билан кушиб экилганда эса ушбу курсаткичлар тегишли равишда гектарига 48,6, 35,2 ва 13,4 центнерни ташкил этган [1].

Беда маккажухори билан кушиб экилганда биринчи йил тупрокни 0-40 см катламида гектарига 88 центнер, иккинчи йили гектарига 117 центнер, учинчи йили 132,3 центнер илдиз ;олди;лари колдирганини ани;лаган [3].

Судан утини соя, вигна билан х,амда нухат ва райграс билан кушиб экилиши уларни тупрокка х,айдаб юборилиши натижасида 56,4 кг дан 116 кг гача азот, 26,6 кг дан 36,3 кг гача фосфор элементини колдиради [4].

Бедани экилиши натижасида тупрокдаги чиринди микдори 1,67 % дан 1,73 % гача, беда шабдар билан кушиб экилганда эса 1,67 % дан 1,79 % гача ортган. Бедани узи экилган вариантда чиринди микдори гузани экишдан олдин 1,90 %, гузани амал даври охирида 1,83 % ни, беда шабдар билан кушиб экилган вариантда чиринди микдори гуза экишдан олдин 1,93 % ни, гуза амал даври охирида 1,89 % ни ташкил этган [2].

Кашкадарёнинг такир тупроклари шароитида арпанинг Болгали навидан 47,6 ц/га дон х,осили олиниб, урнига дуккакли экинлардан мош экиб, ундан олинган 16,0 ц/га ва жами бир йилда икки марта, яъни 63,6 ц/га дон х,осили олинган.

Кузги бугдойдан бушаган майдонларда такрорий мош ва соя экилганда тупрокдаги илдиз ва ангиз колдиклари гектар х,исобига 2,3-2,7 тоннани ташкил этиши аникланган, шу билан бир вактда тупрокнинг х,айдов катламида 70 кг азот, 30 кг фосфор, 80 кг калий моддалари х,ам тупланган [5].

Мош оксил ва витаминларга бой булиши билан бирга, амал даврида 50 -100 кг/га соф хрлдаги биологик азот ва органик моддалар туплаб, ернинг табиий унумдорлигини оширувчи дуккакли экин х,исобланади. Мош узининг биологик хусусиятига кура иссиксевар усимлик булиб, ёзги жазирама ва гармсел шамоллар унинг юкори х,осил беришига салбий таъсир эта олмайди.

Бугдой учун кулай утмишдош экин мош, перко+рапс аралаш экилганда юкори самара берган. Бу утмишдошлар экинлар х,исобига дон таркибидаги оксил 2 -2,1% га, клейковина эса 0,8- 1,1% га юкори булиши кузатилган [6].

Тадкикот услублари. Кашкадарё вилоятида вариантлар буйича дала тажрибалари куйилади. Усимликларнинг усиши ва ривожланиши буйича фенологик кузатувлар олиб бориш «Бутунроссия усимликшунослик илмий-тадкикот института услуби», «Дала тажрибаларини утказиш услублари» буйича, олинган маълумотларнинг математик-статистик тах,лили эса «Методика полевого опыта» буйича амалга оширилган.

Тах,лил учун тупрок намуналари "Методы агрохимических, агрофизических и микробиологических исследований в поливных хлопковых районах" (1963), усуллари буйича, гумус микдори И.В.Тюрин усулида (ГОСТ-26213), нитрат азоти-ион селектив усулида Г0СТ-13496-10, умумий азот, фосфор ва калий битта намунада И.М.Мальцева, Л.П. Гриценко усулида, х,аракатчан фосфор 1% аммоний карбонат эритмасида Б.П.Мачигин усулида, алмашинувчан калий оловли фотокалориметрда П.В.Протасов усулида, сувда эрийдиган тузлар ва курук колдик умумий кабул килинган услубда ГОСТ-26423-85, рН сувли суримда потенциометр ёрдамида аникланди.

Тадкикот натижалар и:

Ба^орги буFДOЙ навларининг ривожланиш боскичларини кузги бугдой навларига нисбатан киска вактда утиши билан фарк килади. Ба^орги "Жануб Гавх,ари" бугдой навининг уруги экилди (13 март) ва ернинг намлик даражаси

хисобига 18-19 март кунларида униб чи;ди. Бахорги юмшо^ бугдой селекциясида яратиладиган янги навга ;уйиладиган асосий талаблар эртапишарлик ва таш;и мухитнинг нокулай шароитларига чидамли булган навларни яратишдир. Купчилик олимларнинг фикрича, ;ис;а усув даврига эга булган янги навларни яратиш натижасида бирданига ;ишло; хужалигидаги катта вазифаларни амалга ошириш мумкинлигини ;айд ;илишган.

Бахорги бугдойнинг "Жануб гавхари" навининг тули; пишиши 14 июнда ;айд ;илиниб, вегетация даври уруг экилгандан бошлаб 88-90 кунни ташкил этди. Бахорги бугдойда усув даврининг ;ис;а муддатларда утиши билан хосил элементларининг шаклланиши ;ис;а муддатларда амалга ошади (1 -жадвал).

Тажрибада ;ис;а навбатлаб экиш тизимининг "Бахррги бугдой+беда:Гуза:Бах,орги бугдой+беда:" вариантида кучатлар сони 1 м2 да 207 дона, 17-вариантда "Бугдой+мош+Перко:Гуза:Бахорги бугдой+беда:" вариантида кучатлар сони 1 м2 да 214 донани ташкил этди. Тажриба тизимидаги 1 вариантга нисбатан 2 вариантда кучат сони ва уругларнинг дала унувчанлиги ю;ори булишига сабаб, утмишдош экинларнинг тупро;;а ;олдирадиган биомасса, илдиз ва ангиз ;олди;ларининг ижобий таъсири натижасидир.

Бахорги бугдой уругларнинг дала унувчанлиги 71,3-69,0 фоизни ташкил этди. Бу курсатгич 2018 йилга нисбатан 2019 йилда кам булди. Чунки, экишда уруг меъёри камайтирилганлиги, хамда экишдан сунг, уруг тупро;нинг табиий намлиги билан ундириб олинди, уругларни ундириш учун жанубий минта;аларнинг сув тан;ис булган чул ва ярим чул худудларида сув ресурсларидан о;илона фойдаланиш ма;садида сугориш ишлари амалга оширилмади.

Бошо;ли дон экинлари хосилдорлигини ани;лашда асосий курсаткичлардан бири туплаш ёки умумий ва махсулдор поялар шаклланишига богли;дир.

1- жадвал

Бахорги буFдойнинг кимматли хужалик белгилари

Бахорги бугдойнинг ;имматли хужалик белгилари Утмишдош экин

Бугдой+ беда:Гуза: Бугдой+мош+ Перко:Гуза:

Вегетация даври, кун 88,0 89,0

Усимлик сони, 1м2/дона 207,0 214,0

Умумий поялар сони, 1м2/дона 442,0 457,0

Махсулдор поялар сони, 1м2/дона 333,0 339,0

Усимлик буйи, см 83,8 84,3

Бошо; узунлиги, см 6,5 6,6

Бошо;даги бошо;чалар сони, дона 9,0 9,3

Бошо;даги донлар сони, дона 28,5 29,5

Бошо;даги донлар огирлиги, г 0,88 0,91

Хосилдорлик, ц/га 29,4 31,0

1000дона дон вазни, г 37,4 37,7

Натура огирлиги, г/л 797 798,0

О;сил ми;дори, % 16,2 16,5

Клейкавина ми;дори, % 27,6 28,2

Шишасимонлик, % 76,0 76,5

Тажриба майдонидан биометрик богламлар олиниб, тахлил ;илинганда "Бугдой+беда:Гуза:Бугдой+беда:" усимлик буйи 83,8 см, умумий поялар сони 1 м2 да

442 дона, махсулдор поялар сони эса 1 м2 да 333 дона хамда "Бугдой+мош+Перко:Гуза:Бугдой+беда:" эса усимлик буйи 84,3 см, умумий поялар сони 1 м2 да 457 дона, махсулдор поялар сони эса 1 м2 да 339 донани ташкил этганлиги аникланди.

Кишлок хужалик экинларидан юкори х,осил етиштиришда хосил элементларининг кандай шаклланганлигига боглик булади. Бахррги бугдой хосил салмогини белгиловчи асосий курсаткичлардан: бошок узунлиги, бошокдаги дон сони, бошокдаги дон огирлиги хамда 1000 дона дон огирлиги хисобланади.

Олиб борилган тажриба натижаларига кура, бахорги юмшок бугдойнинг "Жануб гавхари" нави биометрик курсаткичлари тахлил килинганда "Бугдой+беда:Гуза: Бугдой+беда:" варианта бошок узунлиги 6,5 см, бошокдаги бошокчалар сони 9,0 дона, бошокдаги донлар сони 28,5 дона, бир бошокдаги донлар огирлиги 0,88 гр, хосилдорлик 29,4 ц/га, "Бугдой+мош+Перко:Гуза:Бугдой+беда:" вариантда бошок узунлиги 6,6 см, бошокдаги бошокчалар сони 9,3 дона, бошокдаги донлар сони 29,5 дона, бир бошокдаги донлар огирлиги 0,91 гр, хосилдорлик 31 ц/гани ташкил килди.

Тупрок таркибида биомасса микдорини купайтириш оркали тупрок унумдорлиги билан бир каторда махсулот сифатини хам яхшилаш мумкин. Бу борада бир канча тадкикотчилар ва тажрибали дехконлар томонидан олиб борилган тажрибаларга таянадиган булсак тупрокка усимлик колдикларини колдириш оркали бошокли дон экинлар хосилининг сифати яхшиланади.

Тажриба майдонидан бахорги бугдойнинг сифат курсатгичлари лабораторияда тахлил килинганда "Бугдой+беда:Гуза:Бугдой+беда:" вариантида 1000 дона доннинг вазни 37,4 г, доннинг натураси 797 г/л, оксилнинг микдори 16,2 %, клейковина микдори 27.6 %, шишасимонлик даражаси 76 % хамда "Бугдой+ мош+Перко:Гуза:Бугдой+беда:" эса 1000 дона доннинг вазни 37,7 г, доннинг натураси 798 г/л, оксилнинг микдори 16,5 %, клейковина микдори 28,2 %, шишасимонлик даражаси 76,5 % ни ташкил килди.

Бахорги беда. Алмашлаб экиш тизимида ем-хашак сифатида экиладиган беда усимлиги тупрок микрофаунаси, физик-механик хоссаларини ва агрокимёвий таркибини яхшилашда учун тупрокда биомасса хосил килишда иктисодий жихатдан юкори самарадорликга эга булган биологик мелиорант хисобланади. Беда кишлок хужалигида, биологик жихатдан тоза булган махсулот ишлаб чикаришда, талаб этиладиган тупрокларнинг унумдорлик ва экологик холатинини яхшилашда мухим ахамият касб этади. Колаверса, кишлок хужалигида уйгунлашган тизимда икки томонлама, яъни дехкончилик ва чорвачилик сохалари фаолиятини ривожлантириш учун мухим манба хисобланади.

Бугунги кунда республикамиз ахоли сонинг ортиши туфайли кишлок хужалиги махсулотларга булган талаб хам ошиб бормокда. Ички бозоримизда дехкончилик тармогида ишлаб чикариладиган махсулотлар микдори ва тан нархи чорвачиликда етиштирилаётган гушт ва сут махсулотларига нисбатан анча арзон. Гушт, сут махсулотлари микдори ва сифатини оширишда давлат дастурлари доирасида бир канча ишлар олиб борилмокда.

Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг ^"Чорвачиликни тармогини янада ривожлантириш ва куллаб кувватлаш чора тадбирлари тугрисида" ПК 4243 сонли 18 март 2019 йилдаги карорида чорва молларининг озука базасини кенгайтириш хамда фермер хужаликларда озукабоп экинларни экиш. Жумладан; ем-хашак экини сифатида беда экишни жорий килиш тугрисида курсатмалар бердилар.

Купгина манбаларда такидланишича, беда экинидан бир йил мобайнида 400 -600 ц/га пичан, 150-200 ц/га кук масса хосили олиш мумкин. Колаверса, тупрок таркибида 85-105 кг/га биологик азотни захираси купаяди.

2- жадвал

Беданинг ;осилдорлиги

№ Утмишдош экин ^осилдорлик, 1 м2/кг (хул масса) ас и сс л ара ^осилдорлик, 1 м2/кг (курук масса) „< к S £ сс и ал м р а

1-урим 2-урим 3-урим S ® «>/ Sü tf ^ уи X и О X 1-урим 2-урим 3-урим ур ли ус о X

1 Бугдой+беда:Гуза: 0,9 21 1,1 4 1,96 402,1 0,20 3 0,25 0,6 9 114,3

2 Бугдой+мош+Перко:Гуз а 0,9 47 1,3 2 2,07 433,7 0,20 7 0,29 0,7 2 121,7

Беданинг биринчи урими бахорги бугдой хосилини йигиб олиш билан бирга 15 июнда амалга оширилди. Беданинг иккинчи урими 1 августда ва учинчи урими 10 сентабрда амалга оширилди. Беда хосилдорлигини аниклаш учун хар бир пайкалчаларнинг 3 та нуктасидан 1 м2 даги беда урилиб, хул массаси, кейин эса курук массаси аникланди. "Бугдой+беда:Гуза: Бугдой+беда:" вариантида кук масса 1 уримда 0,921 м2/кг, 2 уримда 1,14 м2/кг, 3 уримда 1,96 м2/кг, жами кук масса 402,1 ц/га, курук масса 1 уримда 0,203 м 2/кг, 2 уримда 0,250 м2/кг, 3 уримда 0,69 м2/кг, жами куру; масса 114,3 ц/га, "Бугдой+мош+Перко:Гуза:Бугдой+беда:" вариантида кук масса 1 уримда 0,947 м2/кг, 2 уримда 1,32 м2/кг, 3 уримда 2,07 м2/кг, жами кук масса 433,7 ц/га, курук масса 1 уримда 0,207 м2/кг, 2 уримда 0,290 м2/кг, 3 уримда 0,72 м2/кг, жами курук масса 121,7 ц/га хосили аникланди (2 -жадвал).

Лаборатория шароитида тахлил килиб курилганда, озукавий бирлиги 100 кг кук массасида 20,9-21.4 о.б. хамда 3,91-3.98 кг хазм буладиган протеин мавжудлиги аникланди.

Жанубий минтакаларда бахорги юмшок бугдой (Жануб гавхари) 3 млн дона/га ва беда (Тошкент-1) 6 млн/га меъёрларида, аралаш экин сифатида экиш натижасида бугдойнинг усиб-ривожланишига беда таъсир этмайди. Тажриба тизимидаги Бахорги бугдой+беда:Гуза:Бахорги бугдой+беда: ва Бугдой+мош+Перко:Гуза:Бахорги бугдой+беда: вариантлари кучатлар сони 207 -214 дона/м2, усимлик буйи 83,8-84.3 см, умумий поялар сони 442-457 дона/м2, махсулдор поялар сони эса 333-339 дона/м2, хосилдорлик 29,4-31 ц/га тенг булди.

Бедада 1 м2 да 98 дона, жами кук масса 402,1 -433,7 ц/га, жами курук масса 114,3-121,7 ц/га ташкил килди. Бир йиллик бедада, утмишдош экин (перко ва мош) ларнинг тупрокка колдирадиган биомасса, илдиз ва ангиз колдиклари таъсири натижасида тажриба тизимидаги мазкур вариантларда кук масса ва курук масса (пичан) хосилдорлиги юкори булиши аникланди.

Хулоса. Аралаш экинлар-беда ва донли экинларни кушиб экишда, донли экинларнинг эртачи муддатларда пишиб етиладиган навлари билан экиш ижобий натижаларга эришилади. Бедадан биринчи уримда олинган кук масса хосилдорлиги 270,1-240,6 ц/га, курук масса хосилдорлиги 140,5-130,2 ц/га (урим муддати 20.0525.05). Бунда биринчи урим муддати беда кук массаси камаймасдан эртачи олиб борилади.

АДАБИЁТЛАР:

1. Березовский В.Г., Исмаилов Ф.И. Повысить роль люцерны в хлопковом хозяйстве. // Ж.С.х.Узбекистана -1959.- №12. -С.18-21.

2. Жданов О. Влияние важнейших приёмох агротехники на урожай кукурузы в Чуйской долине Киргизии. Автореф... к.с-х.н - Фрунзе:, 1987. -С. 13-14.

3. Исмаилов Ф.И. Эффективность круглогодичного использования орошаемых земель в условиях Азербайджана // Ж. Колхозно-совхозное производство Азербайджана. - 1962. - №7. -17с.

4. Темиргалиев М.Ф. Изыскание рациональных сочетаний однолетних кормовых культур в целях увеличения выхода кормов, повышения плодородия почвы и урожайность хлопчатника. Автореф. К.с-х.н. Ташкент, 1985, с-22.

5. Холи;ов Б., Иминов., Якубов.Ф. Муттасил бугдой етиштирилган далаларда тупрок унумдорлиги ва дон хосилдорлиги./ZAgro ilm, Узбекистон кишлок; хужалиги журналининг илмий иловаси. -Тошкент, 2010.-№2.- Б.-24-25.

6. Холи;ов Б.М., Намозов Ф.Б. Алмашлаб экишнинг илмий асослари. Тошкент.

2016.

7. Мейлиев Акмал Хушва;тович, Бол;иев Зохид Тоштемирович. Жанубий минта;алар шароитида катти; бугдойнинг дон сифати ю;ори булган тизмаларини танлаш / / Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

8. Дилмуродов Шерзод Дилмуродович. Юмшо; бугдойнинг махаллий мах,сулдор тизмалари селекцияси // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

9. Дилмуродов Шерзод Дилмуродович, Бойсунов Нурзод Бекмуродович. Ра;обатли навсинаш кучатзорида юмшо; бугдойнинг биометрик курсаткичларини урганиш / / Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

10. Абдуазимов Акбар Мухторович, Вафоева Мавлуда Бобомуродовна. Усувни бош;арувчи восита (биостимулятор) ларнинг кузги бугдой дастлабки биометрик курсаткичларига таъсири / / Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

11. Зиядуллаев Зохиджон Файзуллаевич, Абдуазимов Акбар Мухторович. Бахорги бугдой навларида бошок; улчамлари / / Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

12. Уза;ов Гуломжон О;бутаевич. Кузги бугдойни ресурстежамкор технология асосида етиштирилишининг дон хосилдорлигига таъсири // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

13. Амиркулов Отабек Сайдуллаевич, Норов Илхом Чори Угли. Такрорий мош экини хосилдорлик курсаткичига экиш муддати ва экиш усулларининг таъсири // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

14. Хазраткулова Шахноза Усмоновна, Тогаева Холида Ражабовна. Кузги юмшок; бугдой нав ва тизмаларининг исси;ликка бардошлилигини бахолаш / / Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.