CC BY
0
УДК 00.1082
Жаксыгельдин Е.А.
Ацпараттыц ЖYйелер мамандыгыныц студент магистратурыы, Байтурсынов атындагы Костанай вщрлж университет1,
Казацстан, Костанай Гылыми кецесшь' АбатовН.Т.
Профессор, физика-математика гылымдарыныц кандидаты,
Ацпараттыц ЖYйелер жэне информатика кафедрасыныц доцент1 А. Байтурсынов атындагы Костанай вщрлж университетг
Казацстан, Костанай
КЫЛМЫСКА КАРСЫ КЭРСЕТУДЕ ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТТ1
КОЛДАНУ
Мацалада жасанды интеллекттгц (ЖИ) цозамза жэне цуцыц цорзау органдарына эсер1, сондай-ац оны цылмыстыц мацсатта пайдалану мумктдт царастырылады. Авторлар ЖИ технологиялары элг толыц зерттелмегемн жэне оларды цуцыцтыц багалаудыц артыцшылыцтары мен кемшшктергн ескере отырып, жан-жацты болуы керектшн атап кврсетедг. Мацалада сонымен цатар цосымша зерттеулердг цажет ететт мэселелер талцыланады, соныц штде ЖИ-тщ табизи интеллектпен нацты взара эрекеттесут аныцтау, цуцыц цорзау органдарында ЖИ алгоритмдерт цолданудыц халыцаралыц тэж1рибест талдау жэне ЖИ технологияларын пайдаланумен байланысты ¡ргел1 адам цуцыцтарына цауттердг болжау.
Тушндг свздер: жасанды интеллект, цуцыц цорзау органдары, криминогендж фактор, цуцыцтыц базалау, AI технологиялары, табиги интеллект, халыцаралыц тэж1рибе, адам цуцыцтарына цаут-цатер.
Zhaxygeldin Y.A.
Master's student of the specialty information systems Kostanay Regional University named after A. Baitursynov
Kazakhstan, Kostanay
Scientific consultant: Abatov N.T., candidate of physical and mathematical
sciences professor associate professor Department of Information Systems and Informatics Kostanay Regional University named after A. Baitursynov
Kazakhstan, Kostanay
THE USE OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE IN COUNTERING CRIME
The article discusses the impact of artificial intelligence (AI) on society and law enforcement agencies, as well as its potential use for criminal purposes. The authors emphasize that AI technologies have not yet been fully studied and their legal assessment should be comprehensive, taking into account both advantages and disadvantages. The article also discusses issues that require further research, including determining the specifics of AI interaction with natural intelligence, analyzing international experience in using AI algorithms in law enforcement agencies, and predicting risks to fundamental human rights associated with the use of AI technologies.
Keywords: artificial intelligence, law enforcement agencies, criminogenic factor, legal assessment, AI technologies, natural intelligence, international experience, risks to human rights.
Ka3ipri уакытта элем ете каркынды езгеруде. Кептеген реформалар, щдеттщ когамга эсер^ соган байланысты дагдарыстык жагдайлар жэне когамнын эртYрлi салаларындагы баска да сын-катерлер мен кауштер адам мен азаматтын кукыктары мен бостандыктарын камтамасыз етудщ жаца тиiмдi тетiктерiн эзiрлеу кажеттшгш тудырады.
Цифрландыру жагдайында акпараттык технологиялардын Yздiксiз дамуы жылдам езгерiп отырады, б^л когамдык емiрдiн эртYрлi салаларында, баскалармен катар к^кыктык, жасанды интеллект акпараттык технологиялардын ^йымдастырылган жиынтыгы ретшде пайдалануды ^сынады, оны пайдалану аркылы гылыми зерттеу эдiстерiнiн жYЙесiн жэне ж^мыс барысында алынган немесе ез бетшше жасалган акпаратты ендеу алгоритмдерш колдану аркылы кYPделi кYPделi тапсырмаларды орындау, сондай-ак ездерiнiн бiлiм корларын, шешiм кабылдау модельдерiн, акпаратпен ж^мыс iстеу aлгоритмдерiн к^ру жэне пайдалану жэне оларды шешу жолдарын аныктау берiлген тапсырмаларга кол жеткiзу.
Макаланын максаты - кылмыспен кYрес парадигмасындагы жасанды интеллект технологияларынын релiн аныктау жэне шешшмеген кукыктык мэселелер аукымын аныктау.
Коронавирустык дагдарыс айкын керсетш берген кaзiргi заманнын басты мэселелершщ бiрi - сандык технологиялар мен жасанды интеллекттщ бiздiн емiрiмiздегi, гылымдагы, эсiресе онын гуманитарлык к^рамдас белтндеп релi. Б^л теориялык бiлiм жэне элеуметлк тэжiрибе ретiнде криминология гылымына да катысты екенi сезсiз [1, 113 б.].
К^рдщ езiнде отандык к¥кык коргау органдары осындай салаларда жасанды интеллект технологияларын белсендi тYPде колдануда.
Бегтi тану. Бiрaз уакыттан берi бYкiл элем бойынша к¥кык коргау органдары бейнебакылау жYЙелерiмен жэне дереккорда бар акпаратпен салыстыра отырып, бет-элпегтi автоматты тYPде тануга мYмкiндiк беретiн багдарламалык жYЙелердi пайдалануда. Б^л ретте жогары тану дэлдiгiне беттщ биометриялык пaрaметрлерiне негiзделген индекстiк
технологияларды колдану аркылы кол жеткiзiледi. Полиция да бул жYЙенi пайдалана алады, Ke6ÏHece кылмыстарды аныктауда, алдын алуда жэне тергеуде, iздеуде журген адамдардьщ орналаскан жерiн аныктауда басты рел аткарады [3, 92 б.].
Дрондарды пайдалану. Роботтар сонымен катар браконьерлердi аныктай алады, зацсыз кен eндiрудi, зацсыз агаш кесудi аныктай алады, орман ерттерш таба алады жэне орманда немесе тауларда жогалгандарды iздеуге кeмектеседi. Дрондар тас жолдардагы козгалыс жагдайын бакылайды жэне урланган кeлiктердi iздейдi.
Жол кауiпсiздiгiн камтамасыз ету. Жолдардагы кукык бузушылыктар туралы мэлiметтердi есепке алу автоматты тiркеу кешендерш, атап айтканда фото жэне бейне жазу функцияларымен жабдыкталган арнайы техникалык куралдарды пайдалана отырып жузеге асырылады, бул экiмшiлiк кукык бузушылык белгшерш камтитын накты окигаларды автоматты турде аныктауга жэне дереккорларга кужаттандыруга мумкшдш бередi. козгалыс кауiпсiздiгi.
Кылмыстык кукык бузушылыктарды болжау. Жасанды интеллект технологияларыныц кeмегiмен кылмыстыц уакытша, аумактык жэне сапалык кeрсеткiштерi бойынша негiзделген болжамдар жасауга болады.
Казакстанда колдану.
Цифрлык технологиялар бeлiмiнiц басшысы «Сергек» жYЙесi жасанды интеллект пен машиналык окыту технологияларын пайдалана отырып, жолдардагы жагдайды талдап, жылдамдык шегiн аныктаудыц оптикалык эдiсiн колданатынын атап erri.
Сергек жYЙесi казакстандык эзiрлеушiлер «^ркем Телеком» ЖШС eнiмi. Багдарламалык камтамасыз ету мен алгоритмдердi казакстандык IT мамандары жазган. Деректерi бар барлык серверлер Казакстан аумагында орналаскан. Багдарламалык жасактаманы эзiрлеуден баска, компанияда Конструкторлык бюро бар, оныц кызметкерлерi Сергек жYЙесiнiц аппараттык куралдарын жобалаумен айналысады.
Бeлiм жобаны жYзеге асыру аркылы келесi оц кeрсеткiштер кYтiлетiнiн атап erтi:Жол-кeлiк окигаларыныц санын 30 пайызга азайту; Жол-кeлiк окигаларынан каза болгандардыц санын 40 пайызга азайту; Жол-кeлiк окигасынан зардап шеккендердщ санын 30 пайызга азайту; Когамдык орындардагы кылмысты 40 пайызга азайту; ^лш жYргiзу мэдениетiн арттыру; Калалык кeлiктi баскару сапасын арттыру; Кылмыстыц алдын алу жэне азаматтарга жедел кeмек кeрсету бойынша полиция кызметшщ тиiмдiлiгiн арттыру; Букаралык ю-шаралар кезiнде жедел жагдайды бакылау; Жаца жумыс орындарын куру.
Казiргi уакытта жасанды интеллект технологиялары толык тYсiнiлмеген. Кукыктык багалауды кемшiлiгiмен де, артыкшылыгымен де жан-жакты карастыру керек. Жасанды интеллекттщ кYшiн багаламау немесе елемеу мYмкiн емес. Керiсiнше, бул технологияларды жан-жакты
жэне жан-жакты зерттеп, олардьщ адамзат болашагындагы орны мен рeлiн зерделеу, пайдалану шекаралары мен критерийлерiн аныктау, жагымсыз салдарын болжау жэне оларды барынша азайту, оны пайдаланумен байланысты проблемалык аспектiлердi к^кыктык шецберде аныктау кажет.
ПайдаланылFан здебиеттер räiMi:
1. Агравал, А. Искусственный интеллект на службе бизнеса: как машинное прогнозирование помогает принимать решения: / А. Агравал, Д. Ганс, А. Голдфарб; Е. Петрованыц агылшын тшнен аудармасы. - М.: Сбербанк, 2019. - 235 б.
2. Болотова Л.С. Системы искусственного интеллекта: модели и технологии, основанные на знаниях: Оку к^ралы / Л.С. Болотова. - М.: Финансы и статистика, 2012. - 664 б.
3. Гаврилова А.Н. Жасанды интеллект жYЙелерi / А.Н. Гаврилова, А.А. Попов. - М.: КноРус, 2011. - 248 б.
