CC BY
11INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
YERYONG'OQNING "MUMTOZ" NAVI EKINIDA DUKKAKLAR SHAKLLANISHIGA TA'SIR ETUVCHI OMILLAR Teshaboyev Nodirbek Ikromjonovich
Farg'ona davlat universiteti, zootexniya va agronomiya kafedrasi o'qituvchisi. Faridaxon Joraboyeva Rustamjon qizi Ilyosjonova Nafosatxon Ilhomjon qizi Rustamova Asalxon Shuhratjon qizi G'ulomova Diyoraxon Karimjon qizi Dorivar o'simliklar yo'nalishi 2-bosqich talabalari https://doi.org/10.5281/zenodo.7278031 Annotatsiya. Maqolada respublikamizning janubiy mintaqasi och tusli bo'z tuproqlari sharoitlarda yeryong'oq ekinida dukkaklar shakllanishiga ta'sir etuvchi omillar bayon etilgan.
Yeryong'oqningMumtoz navida dukkaklarning shakllanishiga ekish muddatlari, tizimi va o'g'it meyorlari ta'sir ko'rsatib, erta muddatda (15-aprel) ekilganda kech muddatda (15-may) ekilganga qaraganda donlar soni 2,2-4,7 donagacha yuqori bo'ladi.
Kalit so'zlar: yeryong'oq, Mumtoz, dukkaklar shakllanishi, ekish muddati, ekish sxemasi, mineral o'g'it meyorlari.
ФАКТОРЫ, ВЛИЯЮЩИЕ НА ФОРМИРОВАНИЕ СТРУЧКОВ У «КЛАССИЧЕСКОГО» СОРТА АРАХИСА Аннотация. В статье описаны факторы, влияющие на формирование бобовых культур в культуре арахиса в условиях светло-серых почв южного региона республики.
Так, у сорта арахиса Мумтоз на формирование бобовых культур влияют сроки посева, схема и нормы удобрений, а количество зерен в 2,2-4,7 раза выше при сева схема сева срок (15 апреля), чем в поздний. срок (15 мая).
Ключевые слова: aра^ис, Мумтоз, формаривоние бобов, сроки сева, схема сева, нормы минеральных удобрений.
FACTORS AFFECTING THE FORMATION OF PODS IN THE "CLASSIC"
VARIETY OF PEANUT Abstract. The article describes the factors influencing the formation of legumes in peanuts culture under conditions of light gray soils in the southern region of the republic.
So, in the Classic peanuts variety, the formation of legumes is influenced by sowing time, the scheme and norms offertilizers, and the number of grains is 2.2-4.7 times higher than when planting early (April 15) than late. (May 15)
Keywords: peanuts, Mumtoz, legume formation, planting rate, planting pattern, mineral fertilizer norms.
KIRISH
Olimlarning aniqlashicha yeryong'oq turli xildagi oziqalarga talabchan ekin bo'lib hisoblanadi. Olimlarning fikricha har 1 tonna dukkak va 2 tonna o'simlik poxoli olish uchun 63 azot; 11 kg fosfor, 46 kaliy, 27 kalsiy va 14 kg magniy elementlari tuproqdan o'zlashtiriladi va shunda o'rtacha 50% azot va fosfor hamda 80-90% kaliy, kalsiy va magniy elementlari o'simlik poxolida saqlab qolingan.[1]
Yeryong'oqning o'sib-rivojlanishi, dukkaklarining yetilishi va hosildorligi ko'p jihatdan amal davridagi sug'orishlar soni, meyori, muddatlari va mavsumiy sug'orish meyorlariga
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
bog'liq. Jizzax viloyatining o'tloqi-bo'z tuproqlari sharoitida yeryong'oq qator oralari (75%) plyonka bilan mulchalanib parvarishlanganda tuproqning bir tekis namlanishi ta'minlanadi, qator oralariga ishlov berish 3-4 marta kam o'tkaziladi, tuproqning kam zichlashishi hisobiga uning suv-fizik xossalari yaxshilanadi, sug'orishlardan keyin tuproq namligining bug'lanishi kamayadi va yeryong'oqni sug'orishda har gektar maydondan 410 m3 (23,3%) suv tejaladi.[2]
TADQIQOT METODI VA METODOLOGIYASI
Yeryong'oq ekini qishloq xo'jaligi uchun asosiy ekinlardan biri hisoblanadi, bu ekin o'simliklar bilan simbiotik munosabatlarga kirishib, ularning ildizlarida tugunlar hosil qila oladigan mikro-organizmlardir. dukkaklilarning simbiotik tizimi, bu ekinning bir yillik yoki ko'p yillik bo'lishiga qarab, vegetatsiya davrida gektariga 100 dan 300 kg gacha azot fiksatsiya qilishi aniqlangan[3]
J.B.Xudoyqulov ta'kidlashicha, tuproqda yetarli darajada asosiy oziqa elementlari bo'lgandagina yeryong'oq ekinidan yuqori hosil olishga erishish mumkin. Har bir kvantal ya'ni sentner (ing.=50,8 Kr; amer.=45,36 kg) dukkak hosil bo'lishi uchun 4,38 kg N, 0,40 kg P va 2,60 kg K talab etilgan. R.V.Raghavaiah, C.Ranganayakulu, A.Raju va G.Sankara Reddi tajribalarida aniqlanishicha bir kvantal dukkaklar hosil bo'lishida 4,38 kg N; 0,40 kg P; 2,60 kg K dan tashqari yana 1,23 kg Mg va 4,0 gramm Zn elementlari talab etilgan.[4]
Yeryong'oq ekinida 1 tup o'simlikda dukkaklar shakllanishi o'rganilganda, dukkaklar soniga ekish muddatlari, ekish sxemasi hamda oziqlantirish meyorlari o'z ta'sirini ko'rsatishi aniqlandi. Urug'lar 15 aprel sanasida ekilganda o'rta 1 tup o'simlikdagi dukkak soni nazorat (o'g'itsiz) variantda 90x10-1 sxemada 13,1 donani, 90x20-1 sxemada esa 18,2 donani tashkil etdi.
N60P90K35 variantda 90x10-1 sxemada 18,4 donani,tashkil etgan bo'lsa 90x20-1 sxemada esa 22,3 donani tashkil etdi. N85P120K50 variantda 90x10-1 sxemada 21,3 donani tashkil etgan bo'lsa 90x20-1 variantda 25,0 donani tashkil etdi. N105P150K65 variantda 90x10-1 sxemada 22,7 donani tashkil etgan bo'lsa 90x20-1 sxemada 25,6 donani tashkil etganligi kuzatildi.
1-rasm. Yeryong'oq dukkaklarining ekish muddatlari, sxemasi va o'g'it meyorlari ta'sirida
o'zgarishi
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
TADQIQOT NATIJASI VA MUHOKAMA
N60P90K35 variantda 90x10-1 sxemada 18,4 donani,tashkil etgan bo'lsa 90x20-1 sxemada esa 22,3 donani tashkil etdi. N85P120K50 variantda 90x10-1 sxemada 21,3 donani tashkil etgan bo'lsa 90x20-1 variantda 25,0 donani tashkil etdi. N105P150K65 variantda 90x10-1 sxemada 22,7 donani tashkil etgan bo'lsa 90x20-1 sxemada 25,6 donani tashkil etganligi kuzatildi.
Kech muddatda ekilganda (15-may) nazorat (o'g'itsiz) variantda 90x10-1 sxemada 10,9 donani tashkil etgan bo'lsa 90x20-1 variantda 13,7 donani tashkil etdi, yoki erta muddatda ekilgan variantga nisbatan mos ravishda 2,2-4,5 dona kam bo'lishi aniqlandi. N60P90K35 variantda 90x10-1 sxemada 13,7 donani, tashkil etgan bo'lsa 90x20-1 variantda 17,7 donani tashkil etdi, yoki erta muddatda ekilgan variantga nisbatan mos ravishda 4,6-4,7 dona kam bo'lishi aniqlandi.. N85P120K50 variantda 90x10-1 sxemada 16,8 donani tashkil etgan bo'lsa, 90x20-1 variantda 21,0 donani tashkil etdi, yoki erta muddatda ekilgan variantga nisbatan mos ravishda 4,0-4,7 dona kam bo'lishi aniqlandi. N105P150K65 variantda 90x10-1 sxemada 17,9 donani tashkil etgan bo'lsa, 90x20-1 variantda 21,1 donani tashkil etdi, yoki erta muddatda ekilgan variantga nisbatan mos ravishda 2,8-4,8 dona kam bo'lishi aniqlandi. XULOSA
Demak, yeryong'oqning Mumtoz navida dukkaklarning shakllanishiga ekish muddatlari, sxemasi va o'g'it meyorlari ta'sir ko'rsatib, erta muddatda (15-aprel) ekilganda kech muddatda (15-may) ekilganga qaraganda donlar soni 2,2-4,7 donagacha yuqori bo'ladi.
Yeryong'oqda dukkak shakllanishi ekish sxemalariga ko'ra tahlil qilinganda esa 90x20-1 sxemada ekilganda 90x10-1 sxemada ekilganga nisbatan dukkaklar soni 4,2-5,1 donagacha yuqori bo'lishi aniqlandi.
Yeryong'oq ekinida dukkaklar shakllanishiga o'g'itlash meyorining oshirib borilishi va ekish sxemasining 90x20-1 tarzida tashkil etish ijobiy natija beradi.
REFERENCES
1. Турдалиев А. Т., Аскаров К. А., Мамажонов Г. Г. У. АГРОЭКОЛОГИЧЕСКОЕ СОСТОЯНИЕ ГИДРОМОРФНЫХ ПОЧВ ЦЕНТРАЛЬНОЙ ФЕРГАНЫ //В журнале представлены научные обзоры, статьи проблемного и научно-практического характера. - 2022. - С. 66.
2. Turdaliev, A. T., Darmonov, D. Y., Teshaboyev, N. I., Saminov, A. A., & Abdurakhmonova, M. A. (2022, July). Influence of irrigation with salty water on the composition of absorbed bases of hydromorphic structure of soil. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 1068, No. 1, p. 012047). IOP Publishing.
3. N Teshaboyev, M Teshaboyeva, Z Sheraliyeva.. KUZGI BUG 'DOYNI ASRNAVI HOSILDORLIGIGA URUG 'EKISH MUDDATLARINI TA'SIRI
4. - Science and innovation, 2022
5. Эшпулатов Ш., Тешабоев Н., Мамадалиев М. ИНТРОДУКЦИЯ, СВОЙСТВА И ВЫРАЩИВАНИЕ ЛЕКАРСТВЕННОГО РАСТЕНИЕ СТЕВИЯ В УСЛОВИЯХ ФЕРГАНСКОГО ДОЛИНЫУ/EurasianUnionScientists. - 2021. - Т. 2. - №. 2 (83). - С. 37-41.
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
6. Тешабоев, Нодирбек Икромжонович; Бобоев, Бахромжон Кенжаевич. ВЛИЯНИЕ КАЧЕСТВА ЗЕРНОПРОИЗВОДСТВА НА ЭФФЕКТИВНОСТЬ УРОЖАЯ. OOO «Science and innovation»2022. - 31-34с.
7. Тешабоев, Нодирбек; Абдурахимова, Мухабатхон; Эшпулатов, Алишер; Мах,камова, Дилёра. ECOLOGICAL CULTURE IS A DEMAND OF TODAY:// RESEARCH SUPPORT CENTER CONFERENCES. - 2021.
8. Юлдашев Г., Турдалиев А. Геохимические особенности циклических элементов в агроландшафтах пустынь //Аграрная наука. - 2014. - №. 1. - С. 10-12.
9. Жамолов, Р., Абдуллаева, Г., Х,айдарова, Н., & Тешабоев, Н. (2021, August). THE ROLE OF WATER AND SALT IN THE LIFE OF BEES: https://doi. org/10.47100/conferences. v1i1. 1334. In RESEARCH SUPPORT CENTER CONFERENCES (No. 18.06).
10. Teshaboyev, N., Abduraximova, M., Eshpulatov, A., & Mahkamova, D. (2021, July). ECOLOGICAL CULTURE IS A DEMAND OF TODAY. In Конференции.
11. Кодиров, Ж., Тешабоев, Н., Тешабоева, М., Абдуллаева, Г., & Мухторов, Ш. (2021, August). PRODUCTION POSSIBILITIES OF AUTUMN WHEAT VARIETIES: https://doi. org/10.47100/conferences. v1i1. 1405. In RESEARCH SUPPORT CENTER CONFERENCES (No. 18.06).
12. Teshaboyev, N., Muqimov, Z., & Abduraximova, M. (2021, July). THE EFFECT OF DEEP PROCESSING ON COTTON YIELD BETWEEN COTTON ROWS. In Конференции.
13. Тешабоев, Н., Мамадалиев, М., Абдуллаева, Г., & Матмисаева, Ш. (2021, August). FIGHT AGAINST THE SPIDER IN THE FIG: https://doi. org/10.47100/conferences. v1i1. 1400. In RESEARCH SUPPORT CENTER CONFERENCES (No. 18.06).
14. Nodirbek, T., Muhammadkarim, M., & Zohidjon, M. (2021). Natural screen sanded sands field water capacity. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 77(9), 1080-1082.
15. Турсунов, С., Тургунов, А., Тешабоева, М., & Ашуров, Х. (2014). ОПЫТ ВЫРАЩИВАНИЯ ДВУХ УРОЖАЕВ С ОДНОГО ПОЛЯ ЗА ОДИН ГОД. In БИОРАЗНООБРАЗИЕ И РАЦИОНАЛЬНОЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ПРИРОДНЫХ РЕСУРСОВ (pp. 70-42).
16. Кодиров, Ж., Тешабоев, Н., Тешабоева, М., Абдуллаева, Г., & Мухторов, Ш. (2021, August). PRODUCTION POSSIBILITIES OF AUTUMN WHEAT VARIETIES: https://doi. org/10.47100/conferences. v1i1. 1405. In RESEARCH SUPPORT CENTER CONFERENCES (No. 18.06).
