Научная статья на тему 'ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН:ҚАДРИЯТЛАРНИ ҲИМОЯЛАШ ФАЛСАФИЙ ФАНЛАРНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАСИ'

ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН:ҚАДРИЯТЛАРНИ ҲИМОЯЛАШ ФАЛСАФИЙ ФАНЛАРНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАСИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
63
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
трансформацион жараён / ватанга садоқат / тадбиркорлик / иродалилик / мафкуравий иммунитет / меҳр-оқибатлилик / маъсулиятлилик / толерантлик / ҳуқуқий маданият / инновацион фикрлаш / меҳнатсеварлик / индикатор / комил инсон / нафс мартабаси / маҳр ҳақи / никоҳ шартномаси / transformation process / patriotism / entrepreneurship / willpower / ideological immunity / kindness / responsibility / tolerance / legal culture / innovative thinking / diligence / indicator / perfect man / career / dowry fee / marriage contract

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Mустафаев, Улаш Утаевич, Жўраев, Акрам Намозович

Мақолада бугунги кунда оилада, таълим муассасаларининг барча бўғинларида, маҳалла ва меҳнат жамоларидаги ёшлар турмушига дунёда рўй бераётган трансформацион жараёнларнинг таъсири янгича усулда қиёсий таҳлил этилган ва аниқ далиллар билан хулосалар чиқарилган. Ёшлар тарбиясига ижобий таъсир кўрсатиш учун ижтимоий-гуманитар фанлар, хусусан фалсафа фанига алоҳида эътибор бериш лозимлиги айтилади. Ўзбекистон Фанлар Академияси таасарруфида Фалсафа илмий тадқиқот институтини қайта тиклашга эҳтиёж сезилаётганлигига эътибор берилади. Энг муҳими бугунги ижтимоий-гуманитар фанларнинг дастурлари ва амалдаги ўқув адабиётлари тарбия жараёнида рўй бераётган муаммолар ечимларига жавоб бермаётганлиги назарий ва амалий жиҳатдан асослаб берилган. Ижтимоий-гуманитар фанлар, хусусан фалсафадан янги Ўзбекистонда учун учинчи ренессанс пойдевори яратилаётган даврда ўқув адабиётларининг янги авлодини яратиш ғояси илгари сурилади. Оилада она, ота, мударрис, ўқитувчи, давлат тарбиясига Марказий Осиё мутафаккирларининг асарларида қандай эътибор қаратилганлиги ўрганилган. Бугунги кун учун аҳамияти очиб берилади. Маънавий-ахлоқий ва маърифий тарбия жараёнидаги девальвация (қадрсизланиш) рақамли ҳисоботлар билан қиёсий таҳлил қилинади. Тарбия йўналишлари учун илмий асосланган индикатор бу шахснинг амали деган хулоса берилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE NEW UZBEKISTAN: DEFENDING VALUES A DOLZARB PROBLEM OF PHILOSOPHICAL SCIENCES

This article provides a new comparative analysis of the impact of transformational processes in the world today on the lives of young people in the family, at all levels of educational institutions, neighborhoods and communities, and draws conclusions with clear evidence. It is said that in order to have a positive impact on the education of young people, special attention should be paid to the social sciences and humanities, especially philosophy. Attention is drawn to the need to revive the Institute of Philosophical Research under the auspices of the Academy of Sciences of Uzbekistan. Most importantly, it is theoretically and practically justified that the current programs of the social sciences and humanities and the current educational literature do not meet the solutions to the problems that occur in the educational process. At a time when the foundations of the third renaissance for the new Uzbekistan in the social sciences and humanities, in particular philosophy, are being created, the idea of creating a new generation of educational literature is put forward. It is studied how much attention is paid to the education of the mother, father, teacher, teacher in the family in the works of Central Asian thinkers. Its significance for today will be explained. Devaluation (devaluation) in the process of spiritual, moral and enlightenment education is compared with digital reports. It is concluded that the status and practice of this specialist is a science-based indicator for the areas of education.

Текст научной работы на тему «ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН:ҚАДРИЯТЛАРНИ ҲИМОЯЛАШ ФАЛСАФИЙ ФАНЛАРНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАСИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ЯНГИ УЗБЕКИСТОН:КАДРИЯТЛАРНИ ХИМОЯЛАШ - ФАЛСАФИЙ ФАНЛАРНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАСИ

Мустафаев Улаш Утаевич

Термиз давлат университети,Фалсафа кафедраси фалсафа фанлари номзоди,доцент в.б. ulashmustafoyev1957@gmail.com

Жураев Акрам Намозович

Узбекистон халкаро ислом академияси хузуридаги малака ошириш маркази Сурхондарё вилояти минтакавий филиали "Ижтимоий ва мутахассислик фанлари" кафедраси укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Мацолада бугунги кунда оилада, таълим муассасаларининг барча бугинларида, мауалла ва меунат жамоларидаги ёшлар турмушига дунёда руй бераётган трансформацион жараёнларнинг таъсири янгича усулда циёсий таулил этилган ва аниц далиллар билан хулосалар чицарилган. Ёшлар тарбиясига ижобий таъсир курсатиш учун ижтимоий-гуманитар фанлар, хусусан фалсафа фанига алоуида эътибор бериш лозимлиги айтилади. Узбекистон Фанлар Академияси таасарруфида Фалсафа илмий тадцицот институтини цайта тиклашга эутиёж сезилаётганлигига эътибор берилади. Энг мууими бугунги ижтимоий-гуманитар фанларнинг дастурлари ва амалдаги уцув адабиётлари тарбия жараёнида руй бераётган муаммолар ечимларига жавоб бермаётганлиги назарий ва амалий жиуатдан асослаб берилган. Ижтимоий-гуманитар фанлар, хусусан фалсафадан янги Узбекистонда учун учинчи ренессанс пойдевори яратилаётган даврда уцув адабиётларининг янги авлодини яратиш гояси илгари сурилади. Оилада она, ота, мударрис, уцитувчи, давлат тарбиясига Марказий Осиё мутафаккирларининг асарларида цандай эътибор царатилганлиги урганилган. Бугунги кун учун ауамияти очиб берилади. Маънавий-ахлоций ва маърифий тарбия жараёнидаги девальвация (цадрсизланиш) рацамли уисоботлар билан циёсий таулил цилинади. Тарбия йуналишлари учун илмий асосланган индикатор бу шахснинг амали деган хулоса берилади.

Калит сузлар: трансформацион жараён, ватанга садоцат, тадбиркорлик, иродалилик, мафкуравий иммунитет, меур-оцибатлилик, маъсулиятлилик, толерантлик, ууцуций маданият, инновацион фикрлаш, меунатсеварлик, индикатор, комил инсон, нафс мартабаси, маур уаци, никоу шартномаси

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ABSTRACT

This article provides a new comparative analysis of the impact of transformational processes in the world today on the lives of young people in the family, at all levels of educational institutions, neighborhoods and communities, and draws conclusions with clear evidence. It is said that in order to have a positive impact on the education of young people, special attention should be paid to the social sciences and humanities, especially philosophy. Attention is drawn to the need to revive the Institute of Philosophical Research under the auspices of the Academy of Sciences of Uzbekistan. Most importantly, it is theoretically and practically justified that the current programs of the social sciences and humanities and the current educational literature do not meet the solutions to the problems that occur in the educational process. At a time when the foundations of the third renaissance for the new Uzbekistan in the social sciences and humanities, in particular philosophy, are being created, the idea of creating a new generation of educational literature is put forward. It is studied how much attention is paid to the education of the mother, father, teacher, teacher in the family in the works of Central Asian thinkers. Its significance for today will be explained. Devaluation (devaluation) in the process of spiritual, moral and enlightenment education is compared with digital reports. It is concluded that the status and practice of this specialist is a science-based indicator for the areas of education.

Keywords:transformation process, patriotism, entrepreneurship, willpower, ideological immunity, kindness, responsibility, tolerance, legal culture, innovative thinking, diligence, indicator, perfect man, career, dowry fee, marriage contract

В статье проводится новый сравнительный анализ влияния трансформационных процессов, происходящих в современном мире, на жизнь молодежи в семье, на всех уровнях образовательных учреждений, микрорайонов и сообществ, и делаются обоснованные выводы. Говорится, что для того, чтобы оказать положительное влияние на образование молодежи, особое внимание следует уделять общественным и гуманитарным наукам, особенно философии. Обращается внимание на необходимость возрождения Института философских исследований под эгидой Академии наук Узбекистана. Самое главное, теоретически и практически обосновано, что современные программы социально-гуманитарных наук и современная учебная литература не отвечают решениям проблем, возникающих в образовательном процессе. В то время, когда закладываются основы третьего ренессанса

АННОТАЦИЯ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

нового Узбекистана в социально-гуманитарных науках, в частности философии, выдвигается идея создания нового поколения учебной литературы. Изучено, как в творчестве среднеазиатских мыслителей акцентируется внимание на матери, отце, учителе, учителе, государственном воспитании в семье. Его значение для сегодняшнего дня будет объяснено. Девальвация (девальвация) в процессе духовно-нравственного и просветительского воспитания сопоставляется с цифровыми отчетами. Делается вывод о том, что статус и практика данного специалиста является научно обоснованным показателем направлений образования.

Ключевые слова: трансформационный процесс, патриотизм, предприимчивость, сила воли, идейный иммунитет, доброта, ответственность, толерантность, правовая культура, инновационное мышление, трудолюбие, индикатор, идеальный человек, карьера, плата за приданое, брачный контракт

ЕИРИШ (ВЕДЕНИЕ / INTRODUCTION)

Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегиясида жамиятда соглом дунёкарашни шакллантириш ва бунёдкорликни умуммиллий харакатга айлантириш устувор вазифалардан бири сифатида кайд этилган. Бунинг учун эса оила, таълим муассасаларининг барча бугинларида, махаллаларда маънавий тарбияга алохида эътибор бериш ва хозирги трансформацион жараёнлар билан уйгунликда маънавий тарбияни бахолашнинг илмий асосланган индикаторларини ишлаб чикиш хамда жорий этиш долзарб вазифа булиб турибди. Жамият тарихининг хамма даврларида маънавий тарбия масалаларига давлат ва унинг рахбарлари, олим ва мутафаккирлари эътибор бериб келганлигига ноёб тарихий хужжатлар ва асарлар гувохликлик бериб турибди. Айникса, шарк давлатларининг мусулмонлар дунёсида маънавий тарбия учун она, ота, муддарис, укитувчи, зиёлилар ва давлат узини доимо маъсул деб билган. Чунки, давлатнинг сиёсий-иктисодий ва маънавий фаровонлиги фукароларининг интеллектуал салохияти билан богликдир. Шунинг учун хам шаркда фозил жамият ва комил инсон хакидаги гоялар бежизга пайдо булмаган. Х,озир дунё давлатлари сиёсий-иктисодий ва маънавий хаётида жуда катта трансформацион жараёнлар бошланиб кетди. Иктисодиёт хамиша сиёсат ва мафкурадан холи деб келган гарб давлат рахбарлари бугун идеологияга устунлик бермокда.Халкаро муносабатларда мулкчилик шаклларига ёки спортга, умуман халк хужалигининг барча тармокларига мафкуранинг

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 7

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

таъсирини постиндустриал жамиятлар сиёсатидан куриб турибмиз. Дунё харитасида давлатлараро муносабатларнинг янги бир шакли вужудга келмокда. Бу жараёнлар маънавий тарбияга хам уз таъсирини утказади. Узбекистан Республикаси Президенти Ш.Мирзиёев "Агар жамият хаётининг танаси иктисодиёт булса, унинг жони ва рухи маънавиятдир. Биз янги Узбекистонни барпо этишга карор килган эканмиз, иккита мустахкам устунга таянамиз. Биринчиси, бозор тамойилларига асосланган кучли иктисодиёт. Иккинчиси, аждодларимизнинг бой мероси ва миллий кадриятларга асосланган кучли маънавият"[1] деб айтган назарий фикрлари халкаро хаётда уз исботини топмокда. Янги халкаро муносабатлар шаклланаётган даврда фалсафа фанини замон талабларидан келиб чикиб укитиш эхтиёжи пайдо булаётган экан, аввало укув адабиётлари дастурлари мавзуларини ислох килиш ва шундан сунг адабиётларнинг янги авлодини яратиш, иккинчидан эса дарс беришда мутахассисларнинг методини олам, жамият, шахс ва турмуш билан богламаса курук назарий фикрлар инсонларнинг дунёкарашига таъсир утказмайди.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОД (ЛИТЕРАТУРА И МЕТОД / LITERATURE REVIEW)

Абу Наср Форобийнинг "Фозил одамлар шахри", Алишер Навоийининг "Насойим ул-мухаббат", Абдулла Авлонийнинг "Туркий гулистон ёхуд ахлок" каби асарларида маънавий тарбия тамойиллари жамият тараккиёти учун накадар ахамиятли эканлиги бир-бир санаб утилган. Бу тамойиллар хозир хам уз ахамиятини йукотгани йук. Аксинча, бу асарлардаги маънавий тарбияга оид назарий ва фалсафий хулосаларни чукуррок урганиб жамиятга содда ва халкчил килиб тушунтиршга эхтиёж сезилмокда. Абу Наср Форобийнинг шахарга хоким ёки имом буладиган шахснинг ун иккита фазилатдан биттаси шахснинг жисмоний соглом булиши айтилса, колган ун бирта фазилат эса маънавий тарбия билан боглик тамойиллар хакида фикрлар баён этилган. Абдулла Авлонийнинг "Тарбия бизлар учун ё хаёт-ё мамот, ё нажот -ё халокат, ё саодат ё-фалокат масаласудир"[2,13-14] хулосалари оилада она-ота учун хам, таълим муассасасида мударрис-укитувчи учун хам, давлат муассасида эса давлат хизматкорларининг кундалик дастурамалига айланишини хаёт такоза килмокда. Абу Наср Форобий, Алишер Навоий ва Абдулла Авлонийларнинг фалсафий фикрларига уйгун бир холатда мухтарам Президентимиз Ш.Мирзиёевнинг "Нажот мактабда, нажот тарбияда, нажот билимда"[3] деган янги фалсафий маънавий-ахлокий тарбия тамойили янги Узбекистонда учинчи

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 7

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

ренессанс пойдевори яратилаётган даврда барча фукаро ва зиёлилар учун мотивация бермокда.

НАТИЖАЛАР (РЕЗУЛЬТАТЫ / RESULTS)

Ижтимоий-гуманитар фанлар, хусусан, фалсафадан бегоналашув ижтимоий ва маиший турмушда ёшлар хаётига кандай салбий таъсир утказаётганлигини ёшлар турмушида ва жамиятда руй берган девальвация жараёнларини давлат статистика кумитаси ракамли хисоботлари билан киёсий тахлилига эътиборингизни каратмокчиман.

Тузилган никохлар сони (жами)

(Узбекистон)

т/р Худуд 2017 йил 2018 йил 2019 йил 2020 йил 2021 йил жами

1. Узбекистон 306197 311379 310899 296751 305211 1530437

1-жадвал

Никох девальвацияси(кадрсизланиши) Никохдан ажралишлар сони(жами)

т/р Худуд 2017 2018 2019 2020 2021 жами

йил йил йил йил йил

1. Узбекистон 31929 32326 31389 28233 39349 163226

2-жадвал

Узбекистонда 2017-2021 йилларда бир миллион беш юз уттиз минг турт юз уттиз етти минг нафар ёшларнинг никох туйлари булган булса, шу йилларда никохдан ажралишлар сони эса бир юз олтмиш уч минг икки юз йигирма олтитани ташкил килмокда. Турмуш курган ёшларнинг 10,6 фоизи суд оркали никохини бекор килган.

Жиноят содир этган эркак ва аёллар сонининг жиноят турлари буйича

таксимланиши (Узбекистон) (2020 йил)

т/р Жиноят турлари буйича таксимланиши эркак аёл

1. ^асддан одам улдириш 404 41

2. Баданга касддан огир жарохат етказиш 1139 86

3. Товламачилик 156 44

4. Номусга тегиш ва номусга тегишга уриниш 217 0

5. Угирлик 4917 637

6. Талончилик ва боскинчилик 685 43

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

7. OupuGrap^HK 5496 1109

8. Be3opH^HK 1922 151

9. ruexBaHg^HK öu^aH öof^HK «HHoaT^ap 3151 110

10. HKTHcoguM acoc^apura Kapmu «HHoaT^ap 6464 1050

11. BomKa Typgaru «HHoaT^ap 18921 2503

xaMMacu 43472 5774

3-^agBan

roKopugaru ^agBarnapga KemupunraH hhkoxhhht geвaпbвaцнflcн (KagpcronaHHmu) eKH ^aMH^Tga эpкaк Ba aennap cogup этaeтraн ^hhoat Typnapu Ba эpтa TypMym Ba эpтa TyFpyKgap coHHHHHr CypxoHgape bhtoath 6yÖHHa 2021 HHnru TaxgunH TatnHM Myaccacanapuga Ba MexHaT ^aMoanapuga MatHaBHH-axnoKHH Ba Matpu^HH umnapHHHr xanu 3au$ экaнпнrнgaн ganonar öepuö Typuögu. ^yHKH, TypMym KypaeTraH emnap Maxp xaKH, hhkox mapraoMacu, TypMymga aen Ba эpкaккa hchom gHHHga eKH ouna KogeKCuga KaHgaH Ba3H$anap KyfiunraH gecaHrH3 xen Hapca ÖHnMacnurura ryBox 6ynacH3. OTa-OHanap $ap3aHgnapuHHHr yKHmura Kupumu ynyH HHrnap MoöaHHHga peneTHTopnapra nyn Tynaö TafieprapnHK Kypumura mapoHT apamö öepagu, neKHH $ap3aHguHH TypMym KypHmra Taöepnamra эtтн6opcнз Kapaögu. fflyHHHr TatnHM Myaccacanapuga H^THMOHH-ryMaHTHap $aHnap,^yMnagaH $anca$a yKyB agaöueTnapH Ba $aH gacTypnapHHH Ty3umga ^aMH^T TypMymuga By^ygra KenaeTraH raoöan MatHaBHH-axnoKHH Ba Matpu^HH ®:apaeHnapra xaMga ogaMnap gyHeKapamHHH h®;o6hh TOMOHra y3rapTHpHmra, эxтнe®; Tanaö KunaeTraH MaB3ynapHH KHpHTHm gon3ap6 6ynHÖ Typuögu.

MYXOKAMA (OECY^EHHE / DISCUSSION)

"MatHaBHH-MatpH^HH umnap caMapagopnurHHH omHpHm 6yÖHHa KymHMna Hopa-TagÖHpnap TyFpHCHga"[4] ru Y3ÖeKHCTOH PecnyönHKacH npe3ugeHTHHHHr Kapopuga KyfiunraH Ba3H$anap H^pocHHH TatMHHnam ynyH Ba3upnap MaxKaMacu "Y3nyKCH3 MatHaBHH Tapöua кoнцeпцнacннн TacgHKgam Ba yHH aManra omupum Hopa-TagöupnapH TyFpHCHga"[5] Kapop Kaöyn KH^raH эgн. ^aMHOT öapna coxanapuga pyö öepaeTraH тpaнc$opмaцнoн ®:apaeHnap Ty^afinu ahth Y3ÖeKHCToH ^aMH^raga emnapga BaTaHra cagoKar, TagöupKopnHK, upoganunuK, Ma^KypaBHH HMMyHHTeT, Mexp-oKuSaraunHK, MatcynHtfraunHK, TonepaffrauK, xyKyKHH MagaHH^T, нннoвaцнoн ^HKpnam Ba MexHarceBapnHK Kaöu MatHaBHH axroKHH $a3HnaraapH emnapga maKmaHTupum энг MyxuM Ba3H$a этн6 Kyfiungu. By MatHaBHH axroKUÖ $a3HnaraapHHHr hhmhh acocnaHraH HHgHKaropuHH umnaö

129

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

O

R

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

HHKurn H^THMOHH-ryMaHHTap Ba $aönacy$ $aH yKHTyBHHnapHHHHr Basu^acu SynuS KOHMOKga. Hhcoh Ta^aKKypu SopnuKgaru Hapca Ba xogucanapHuHr MetepnapuHu Sunum ynyH myga Kyn ynnoB uHg^aropnapuHu Kam$ KunraH. ^yMnagaH, ofhphhkhh Sunum ynyH rpaMM, KunorpaMM, TOHHa, y3yHnuKHu ynnam ynyH эca MunnuMeTp, caHTuMeTp, MeTp, KunoMeTp, onuMnapHuHr peHTuHruHu aHuKnam ynyH xupm uHgeKcu, ysyBnu Ba TanaSanapHuHr Suhum gapamacuHu aHuKnam ynyH Sem, W3 Sannu eKu KpeguT-Mogynt Saxonam TrouMnapuHu Kam$ Kungu. Y3nyKcu3 MatHaBuH TapSua кoнцeпцнflcнga KyfiunraH yHTa MatHaBuH axnoKufi ^asunaraap uHguKaropu maMMTga SopMu eKu yHu Kam$ Kunum KepaKMu? Bop Synca eKu Kam$ этннca Sy uHguKarop tok KynnaHumuHu ynHafiguraH uHguKaropnapgaH KaHcu muxaru SunaH ^apKgaHagu geraH caBon naögo Synagu. ro^ppuga KenTupunraH ynnoB SupnuKHapu eKu uHguKaropnap xaM uhcohuat Ta^aKKypu Maxcynugup^eKuH, uhcoh y3uHuHr MatHaBuH-axnoKufi $aзннaraapннн ynHafiguraH uHguKaropHu xanu Kam$ KunMagu. Kam$ Kunca, y KaHgafi Synagu geraH caBon Kefic-CTagufi SynuS TypuSgu. By uhmuh acocnaHraH uHguKaTopnapHu Kam$ KunumHuHr MypaKKaSnuru myHgaKu, ynap emnapHuHr em gaBpura HucSaraH eHgomyB acocuga maKHHaHTupuHumu TanaS этннмoкga. BupuHHu Sockuh ounanapga, ukku gaBp acocuga, atHu xoMuna gaBpu Ba ukkuhhu gaBp Sy Sona TyFunraHga to yn emrana SynraH gaBpgup. Hkkuhhu Sockuh MaKTaSrana TatnuM yn-omu^™) emrana SynraH gaBpgup^nuHnu Sockuh yMyMufi ypTa TatnuM TrouMuga, ukku gaBpga eTTu(oHTu)-yH em, SomnaHFun cuh^Kkkuhhu gaBp эca yH Sup-yH erra em, ypTa Ba MKppu cuh$ gaBpu. TypTuHHu Sockuh umnaS nuKapumga ^aonu^T KypcaTaeTraH Ba SaHg SyHMaraH emnap. fflyHuHrgeK, ypTa Maxcyc KacS xyHap Ba ohuh TatnuM Myaccacanapu тнзнмнga ukku gaBpga, atHu ypTa Maxcyc KacS xyHap Ba ohuh TatnuM SunaH KaMpaS onuHMaraH, myHuHrgeK umnaS nuKapumga ^aonu^T KypcaTaeTraH Ba SaHg SyHMaraH emnap yH erra-yTTro em, ukkuhhu gaBp ypTa Maxcyc KacS xyHap Ba ohuh TatnuM MyaccacanapuHuHr TanaSa-emnapu yH Sem-HurupMa TypT em. ^eMaK, Sy mapaeH oTa-oHa, TapSuanu, yKKTyBHu, npo^eccop-yKuTyBnu, 3ueHuHap ^m^MouM KaTHaMuHuHr KpeTuB Ba нннoвaцнoн xaMKopnurura эxтнem; ce3MoKga. ^ap Sup sockuh Ba gaBp ynyH y3HyKcu3 MatHaBuH TapSua кoнцeпцнacнga KypcaTunraH HyHaHumnap Syauna MatHaBuH uHguKaTopra oug agaSueTHap Typu apaTunumu KepaK. Y3HyKcu3 MatHaBuH TapSua HyHaHumHapu ynyH uHguKaTop Sy aManueT eKu oTa-oHa, TapSuanu, yKuTyBnu, npo^eccop-yKuTyBnu, знeнннap нmтнмoнн KaTnaMuHuHr maxcufi aManu, ^aonuaTuga emnapra HaMyHa SynaguraH $etn-aTBopu, ogoSu, xynKu Ba axnoKugup. By TanaSnapHu SyHgaH W3 Hunnap unrapu

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Абдулла Авлоний, Махмудхужа Бехбудий, Мунаввар;ори

Абдурашидхоновларнинг асарларидан хам топишимиз мумкин. Абдулла Авлонийнинг "Туркий гулистон ёхуд ахло;" асарининг "Тарбиянинг замони" булимидаги шар; фалсафасининг хикматли фикрларини фалсафа дарсларида ёшларга атрофлича тушунтириш лозим. Умуман бугун фалсафа у;ув адабиёт турларини гарб фалсафасидан ажратиб олишга жамиятимизда эхтёж бор. Чунки, Узбекистонга келаётган хорижлик туристлар миллий менталитетимизга хос булган урф-одат (расм-русм), маросим, анъана, ;адриятлар ёки шар; меъморий ёдгорликларини кураман деб келади. Куп ;аватли уйлар, кенг асфальт йуллар, синтетик гиламлар, замонавий либосларни томоша ;иламан деб келмайди. Шундай экан, узбек миллий фалсафаси у;ув адабиётлари турларида хам миллат фалсафаси уфри келиб туриши шарт. Гарб ёки рус адабиётларидан зурма-зураки таржима ;илиб олинган фалсафа ёки бош;а ижтимоий-гуманитар фан адабиётлардан аста секинлик билан халос булиб бориш ва;ти келди. Фалсафа ва бош;а ижтимоий-гумантар фанларга ислом динининг назарий манбаси булган Куръони карим, хадислар, шар; дунёси, хусусан Марказий Осиё мутафаккирлари асарларидаги хикматли фикрларни ёшларга тушунтириш хамда аудиториядан таш;ари муста;ил таълим шаклларида улардан тугри фойдаланиш учун тавсия этилган адабиётлар руйхатини ;айта тафтишдан утказиш лозим. Кейинги йилларда янги чоп этилаётган баъзи фалсафа ва ижтимоий-гуманитар адабиётларда узбек миллий фалсафасини яратишга уринишлар булаётганлигини кузатиш мумкин. Ижтимоий-гуманитар фанлар, хусусан фалсафа комил инсонни тарбиялашга хизмат ;илиши кераклиги хеч кимга сир эмас. Нима учун маънавий ахло;ий етук ва комил инсонни тарбиялашга хизмат ;иладиган фанда аввало, нафс мартабалари тарбияси хакида гапириш мумкин эмас. Нафс мартабалари тарбия бос;ичларини дунёвий тахлил ;илиб берса ёшларда хам фанга ;изи;иш ортади. Энг мухими, ёшлар эртага хаётга тайёр булиб боради. Олий у;ув юртларида фалсафа фанига нисбатан дунё;араш хам ижобий томонга узгаради. Умумун, ижтимоий-гуманитар фанлар дарсликлари ва фан дастурларидаги мавзуларни жамият эхтиёжидан келиб чи;иб ва келажакни инобатга олиб ;айта куриб чи;иш лозим.Олий ва урта махсус таълим вазирлиги ва унинг тегишли булим маъсуллари бу соха буйича танлов ташкил ;илиб моддий-маънавий рагбатлантириш тизимини йулга ;уймаса у;ув адабиётлари яратишда ё монополия ё заиф, плагиат у;ув адабиёт турлари чоп этиш давом этаверади. Бу эса ёшларнинг ижтимоий-гуманитар фанлардан хусусан, фалсафадан

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

бегоналашувига олиб келаверади. Бу муаммоларни хал килиш учун эса Узбекистан Фанлар Академияси тасарруфидаги Фалсафа илмий тадкикот институтини кайта тиклаш лозим булади.

XУЛОСА ( ЗАКЛЮЧЕНИЕ / CONCLUSION)

Дунёда ва одамлар турмушида руй бераётган трансформацион ходисалар турмушга ижобий ёки салбий таъсир килиши бу табиий жараёндир.Салбий омилларни пасайтиришнинг ягона йули ижтимоий-гуманитар фанларга, хусусан фалсафага эътиборни кучайтириш керак. Чунки, фалсафа бу дунёкараш, фалсафа эътикод, фалсафа оркали диний ва дунёвий турмуш тарзини тушунтириш мумкин. Бунинг учун эса аввало фалсафанинг янги дастурини, сунг эса дарслигини яратишга жамиятда эхтиёж сезилмокда. Фалсафадан дарс бераётган профессор-укитувчиларнинг фикри, сузи ва амали тингловчилар учун хикмат бериши лозим. Ижтимоий-гуманитар фанлар бошка табиий-техник ва аник фанлардан фарк килишини инобатга олиб кредит-модуль тизими буйича алохида бахолаш, мустакил иш ва топшириклар шакли буйича низом хам кабул килиш вакти келди.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш."Жамият хаётининг танаси иктисодиёт булса,унинг жони ва рухи маънавиятдир".Маънавий-маърифий ишлар тизимини тубдан такомиллаштириш, бу борада давлат ва жамоат ташкилотларининг хамкорлигини кучайтириш масалалари буйиа видеоселектор йигилишидаги маърузаси. 2021 йил 19 январь. http://uza.uz/posts/235451

2. Абдулла Авлоний Туркий гулистон ёхуд ахлок. Тошкент "Укитувчи" 1992.13-14 сахифа,бет 62.

3. Мирзиёев Ш Таълим-тарбия сифатини ошириш, мактаблар фаолиятини такомиллаштириш масалалари буйича видеоселектор йигилишдаги маърузаси. 2022 йил 19 январь. http://uza.uz/posts/33187

4. Маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида Узбекистон Республикаси Президентининг карори. 2019 йил 3 май. ^онун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 04.05.2019 й., 07/19/4307/3079-сон;

5. Узлуксиз маънавий тарбия концепциясини тасдиклаш ва уни амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида Вазирлар Махкамасининг карори. 2019

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

o

R

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

hhh 31 geKaôpt. ^OHyH xy^^araapn MatnyMoraapn mh.Mhh 6a3acn, 03.01.2020 h., 09/20/1059/4265-coh, 19.06.2020 h., 09/20/391/0777-coh

6. MycTa^aeB, y. y. y^HH^H PEHECCAHC nOH^EBOPH mAK^HAHAÊTrAH ^ABP^A OA^CAOHH OAHHAPHH y^HTHmHH HCTO^ ^H^Hm-^HrH y3EEXHCTOH 3^THÊ^H.

7. Mustafayev, U. U., Mustafayeva, S. U., & Haydarov, O. E. (2022). TURMUSHDAGI ISLOM: NAMOYON BO 'LISHI VA MOHIYATI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(1), 914-921

8. Mycra^aeB, y. y., & MycTa^aeBa, C. y. (2022). X;O3HPrH

TPAHCOOPMAUHOH ^APAÊH^AP BA Êm^AP TAL^HM-TAPBH^CHHHHr ^O^3APB MyAMMO^APH. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(Special Issue 23), 697-706

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.