CC BY
13Набиева Асия Сабетпековна,
ЦР Зацнама институты Цущыщтыщ мониторинг орталыгыныц гылыми щызметкерг
ЙИ
Ö
Ахметов Ерлан Цадыржащлы,
ЦР Зацнама институты Ц^щыщтыщ мониторинг орталыгыныц гылыми щызметкерг
ктеьщтьщ МОНИТОРИНГТЩ ЗАЦ ТЕХНИКАСЫ: ПРОБЛЕМАЛАР ЖЭНЕ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
Зац гылымында к¥кыктык нормаларды жYзеге асыру тиiмдiлiгiн багалау с^рактарына ежелгi заманнан берi назар аударылып келедi. Алайда «к¥кыктык мониторинг» терминi гылыми айналымга тек 1990-жылдардыц соцында енгiзiлдi. Б^л такырыпты С.С. Алексеев, В.П. Казимирчук, В.Н. Кудрявцев, А.С. Пиголкин, Ю.А. Тихомиров, Т.В. Кашанина жэне т.б. сынды белгiлi отандык галым-зацгерлер белсецщ тYрде дамытты.
1998 жылгы 24 наурыздагы № 213 «Нормативтш к¥кыктык актiлер туралы» (б^дан эрi - НКА туралы Зац) Казахстан Республикасыныц Зацына сэйкес нормативтiк к^кыктык актшердщ к¥кыктык мониторингi - б^л Казахстан Республикасы зацнамасыныц жагдайы туралы теракты негiзде аппарат жинау, багалау, талдау бойынша, сондай-ак, оныц даму динамикасы мен Казахстан Республикасы зацнамасына карама-кайшы келетiн кенерген жэне коррупциогендi к¥кыктык нормаларды аныктау, оларды жYзеге асырудыц тиiмдiлiгiн багалау максатында колдану тэжрибесш болжау бойынша жYзеге асырылатын мемлекетпк органдардыц кызмет [1].
Нормативтiк к¥кыктык актiлердiц к¥кыктык мониторингiн зацнаманы жетiлдiру тэсiлi ретiнде жандандыру бэрiнен б^рын 2010-2020 жылдар кезецiндегi Казакстан Республикасы к¥кыктык саясаты Т^жырымдамасында керсетiлген.
Соцгы жылдары к¥кыктык мониторингтi зац кызметшщ жаца тYрi, мемлекеттiк билiк органдарыныц аткарымы ретiнде калыптаса бастады. Аталмыш процесс к¥кыктык гылыми iлiмнiц осы к¥былыс туралы каркынды
дамуын жандандырады. Каирп тацда кептеген галымдар мысалы, ^^ыщтыщ мониторинг мэнi, оныц т^жырымдамасы, эдiстемесi т.б. сынды гылыми проблемаларды дамыту Yстiнде. Алайда аталмыш келелi мэселелер жиынтыгыныц техникалыщ-зацнамалыщ аспектi ^азiрri тацга дейiн назардан тыс ^алп отыр.
Зац к;ызметшщ тYP езгешелт ретiнде к^ыктык; мониторинг техникалыщ-зацдыщ ^рамдасына, ягни, нормативтiк ^^ыщтыщ актiлердi (1-тарма^ша) (НКА туралы Зацныц 1-бабы) ресiмдеу ережелерi мен талаптары, тэсiлдерiнiц жиынтыгына ие, олардыц кемегiмен ма^сат^а жетш, мониторинг
мэселелерi шешiледi.
К^ьщтьщ мониторингтiц зацдыщ техникасы бiрiншi кезекте амалдардыц жиынтыгы, ба^ылауды ^абылдау, сондай-ак, ^^ыктыщ а^паратты багалау мен талдау, б^дан белек зац тиiмдiлiгiнiц керсеткiштерi мен критерийлерi мен оларды жYзеге асыру тэжiрибесi.
Алайда керсетiлген к¥былыстыц мэнiн тYсiну мен ^^ыктыщ мониторинга [2] институализация процесiн мемлекеттiк ^ызмет тYрi ретiнде ^адагалау шамасына карай аталмыш техника ^^рылымы барынша кYPделi, ал оныц элементтерi - барынша эр тYрлi, техникалыщ-зацдыщ ^абылдау ерекшелiгiн, амалы мен тэсiлдерiн барынша ай^ын керсететiн болып табылады.
Одан белек, зацдыщ техниканы гылыми дэлелденген жэне тэжiрибелiк ^алыптас^ан амал мен нормативтш ^^ыщтыщ актiлердi ^¥ру, жYЙелеу, колдану, жYзеге асыру мен интерпретациялау кезiнде колданылатын
тэсшдер жYЙесi ретшде гана аныктауга болады. Сондыктан зандык техника твмендегiдей колданылауы мYмкiн:
- бiрiншiден, к¥кык тYрi, к¥рылымы, тiлiнiн мYлтiксiз денгейi ретшде;
- екшшщен, зангерлердiн колданбалы эрекет ретiнде.
Сонымен, мысалы, Т.В. Кашанина зандык техниканын келесi тYрлерiн бвлш карастырады: зан К¥ралдарынын жиынтыгынан тирады; акпараттын к¥кыктык актiге барынша максатка сэйкес тYрленуiне себеп болады; зангерлш ж^мысты тиiмдi жYргiзуге мYмкiндiк бередi [3].
Зандыктехниканынк^ылымынк^айтындар: заннамалык техника (непзп элемент); к¥кык колдану техникасы; интерпретациялык техника; к^кыкты жYзеге асыру техникасы [3].
Мониторинг журпзу сатысында онын максаты мен нысанын, акпаратты жинауды айкындаудын техникалык-зандык эдiстерiн пайдалану кажет (мысалы, аумактык органдарга, багынышты ^йымдар, кызмет пен агенттiктерге тапсырма, Казахстан Республикасы Эдiлет министрлiгiне когамдык ^йымдарда мэлiмдемелер мен тYсiнiктемелер алуга сауал багыттау жолымен жэне т.б.). Ягни, белгiлi акпаратты талдау мен тYЙiндеу кезенiнде «зан к¥жаттамасы», зандардын тшмдшк кврсеткiштерi мен влшем мен оларды колдану тэжiрибесi сынды техникалык-зандык к¥ралдарды пайдаланылады. Сондай-ак, мониторинг нэтижесiн решмдеген кезде заннаманы тYзету бойынша баяндама тYрiнде жэне т.б. дэйектi свйлемдерден т^ратын корытынды ^¥жатты дайындаудын арнайы тэсiлдерi колданылады.
Кдоыктык мониторинг максаты гылыми iлiмдi емес (арнайы эдебиетте мэлiмденгендей), к^кыктык реттеудiн тиiмдi механизмш калыптастырудан тирады. Б^л жагдайда к^кыктык мониторингтi аныктауга аткарымдык тэсiлге ие болады. Оны белгiлi тYрдегi мемлекетпк органдардын аткарымы, эрекетi жэне т.б. ретвде карастырады.
Аталмыш эрекет эдюнамасы нормативтiк к¥кыктык актiлер мен к¥кыкты колдану тэжiрибесiнiн тиiмдiлiгi мен ыкпалдылыгын багалау, болжау, тYгендеудi жузеге асыру бойынша мониторинг субъектшершщ кызметш тиiмдi жэне д^рыс ^йымдастыруды камтамасыз ететш тэсiлдер, эдiстер мен к¥ралдардын жиынтыгы ретiнде аныкталады [4], кабылдау мен зерттеу процесiнде оны жYргiзу технологиясы, техникасымен эдiстемесiмен араластырады.Тагы бiр айта кететш жайт, мыналарды байкаган жвн:
б^л жагдайда техникалык-зандык тэсiлдер мен зандар жэне оларды жYзеге асыру тэжiрибесiн, зацныц к¥жаттамасын жYргiзу техникасын, мониторинг нэтижесiн ресiмдеу тиiмдiлiгiн багалауга мYмкiндiк беретiн мониторинг кызметi, влшемi мен кврсетюштершщ жоспарын жэне багдарламасын к¥растыру к¥ралдары жэне т.б. назардан алшактайды.
Аталган тэсшдщ вкiлдерi кдоыктык мониторингтщ манызды эдiстерi ретiнде кол жетюзшген деректердi кадагалау, талдау, синтез бен багалауды бвлiп карастырады. Fылыми танымнын айтылган тэсiлдер мен эдiстерi шындыгында к¥кыктык мониторинг жYргiзу барысында колданылады, шектен асканда гылыми гипотеза децгешнде олар взге техникалык-зацдык к¥ралдар жэне тэсiлдермен катар, «к¥кыктык мониторингтщ зандык техникасы» тYсiнiгiмен камтылатынын айтуга болады. Алайда олардын жиынтыгы соцгысыныц эдiснамасы ретiнде мамандана алмайды.
Мониторинг техникасынын к¥ралдары, тэсшдершщ гылыми таным эдiстерi, кагидаттарынан негiзгi айырмашылыгы олардыц колданылу саласы, максаты, мiндеттерi жэне нэтижелерiмен сипатталады. Fылыми таным эдiстерi жана теориялык жэне эмпирикалык шмге кол жеткiзу, к¥кык немесе взге де зан гылымынын жалпы теориясынын мэнiн кенейту максатында жYргiзiлетiн гылыми зерттеулерде колданылады.
Мониторинг техникасынын тэшлдер^ ережелерi гылыми емес, заннаманы бакылау, талдау мен багалау жэне оны колдану тэж1рибешмен байланысты тэжiрибелiк саладагы ойлаудын д^рыс эрекетiн, жолын аныктайды. Сондыктан гылыми эдiстердiн кандай да бiр бвлiгi мониторинг процесiнде колданылатын болса, онда мониторинг техникасынын ережес гылыми танымда аз тиiмдiлiкке ие болып, к¥кык, онын ж^мыс ютеу мен даму зандылыгы туралы жана гылыми бiлiм алуга себеп бола алмайды.
Непзшде гылыми эдiстер мен мониторинг техникасын колдану нэтижелерi де эр тYрлi болады. Егер алгашкылардын бiрiккен нэтижесi болып к¥кык теориясы немесе взге де зан гылымы тYрiнде гылыми танымдар шыкса, онда мониторинг техникасынын жиынтык нэтижесi онын казiргi жYЙесi мен онын басты максатка жету денгейiмен - когам мен зан шыгарушы арасындагы керi байланысты камтамасыз етумен сипатталады.
Б^л к¥былыстын теориялык-колданбалы зерттеулерiн жYргiзу мен оны жYргiзудiц
калыптаскантэжiрибесiноцтайландырубойынша н^скаулыщтарга гылыми непзделген к¥кыктык мониторинг катысушылары мен субъектшерш жабдыктауды эрi карай алга жылжу мiндетi зерттеудiц аталган парадигманы жецiп шыгуды талап етедi. Fылыми мэселенiц тек к¥кыктык мониторинг эдюнамасымен шектелуi аталмыш такырыпка жататын, мемлекет аумагында к¥кыктык мониторингтi ^йымдастыру мен жYргiзу тэжiрибесiнiц кажеттiлiгiн толыктай елшемде канагаттандыруга кабiлеттi келелi мэселелер жиынтыгыныц бYкiл келемiн камтуга мYмкiндiк бермейдi [4].
К¥кыктык мониторингке деген «техно-логиялык» кезкарас кана гылыми зерттеулер-дегi эмпирикалык жэне логикалыкты барынша жакындастырып, зацнама мен к¥кыкты колдану тэжрибесшщ гана емес, ¥йымдастырушылык, баскармалык белiмiн, оны жасаушы, оныц сипаты мен мазм¥нындагы институционалдык, аткарымдык жэне аспаптык зерттеу эдiстерiн камтып, бiрiктiрiп байланыстырады [5].
Осылайша, к¥кыктык мониторингтщ зацдык техникасы - сэйкес эдютемеш барынша зерттеу мен пайдалануды талап ететш, к¥рылымдык жэне мазм¥ндык т¥ргыдагы кYPделi к¥былыс. Аталмыш к¥былысты зерттеген кезде к¥кыктык гылым эдiснамасын колдану талап етшед^
К¥кыктык гылым мониторинг субъектшерш зац мен оны колдану тэжiрибесiнiц сапасын кадагалау, талдау мен багалаудыц д¥рыс тэсiлдерiмен камтамасыз етуi кажет деп талап етiлген. К^кыктык мониторингтiц зацдык техникасын танудыц непзп мiндетi тек оны жYргiзу к¥ралдары мен барынша жетiлген тэсiлдердi жасаудан гана емес, тэжiрибелiк салага - к¥кыктык мониторинг тэжiрибесiне к¥кык, к¥кыктык мониторинг пен зацдык техника туралы теориялык бiлiмдi енгiзудiц д¥рыс жолын ашып керсетуден т¥рады [6].
Кдоыктык мониторингтiц зацдык техникасыныц ашылуы - б¥л ец алдымен б¥рын зацнамалык техника мен технология аспектiсiнде арнайы зерттелмеген к¥былысты iлгерiлемелi зерттеу салдары. Алайда мониторингтщ жаца кырыныц ашылуы б¥рынгы зерттеулерде белгiленген, бiрак олар к¥кыктык мониторинг эдiснамасыныц элементтерi ретiнде карастырылган болатын.
К¥кыктык мониторингтiц зацдык техни-касына зерттеушiлердiц таным нысаны мен оларды зерттеу тэсiлдерi туралы жинакталган адами бiлiмiн аныктамай т¥рып гылыми зерттеу жYргiзу мYмкiн емес. Сондыктан дерек жинауга
rapice отырып, галымдар тYрлi гипотезаларды ¥сыну, эмпирикалык деректер жинау К¥ралдарын, сондай-ак, эмпирикалык таным нэтижесш сипаттау мен тYciндipу процешнде б¥рынгы бiлiмiнe CYЙeнуi тиic. Дегенмен, зepттeушi Yшiн бipкатаp киындыктар бар жэне ол зерттелетш такырыпка арналып каирп тацга дeйiн бipдe-бip гылыми макала, диссертация немесе монографияньщ дайындалмауы жэне басып шыгарылмауымен сипатталады. Оныц Ycriœ, аталмыш термин к¥кык гылымында элi бeлгiciз. Fалымдаp тек зацдык техника бойынша кептеген жарияланымдарга, сондай-ак, к¥кыктык мониторинг проблемалары бойынша белгш 6ip эдебиеттерге жэне т.б. CYЙeнe алады.
Техниканыц аталмыш тYpiн танып-бiлу epeкшeлiгi оныц аясында жеке техникалык-зацнамалык к¥ралдар жасалган (мысалы, зац мен оны жYзeгe асыру тэжipибeciнiц тиiмдiлiгiн багалау кеpceткiштepi мен елшем^ к¥кыктык мониторинг теориясы, одан кешн оны жузеге асыру актiлepi пайда болуынан т¥рады [7].
Кептеген галымдардыц пiкipi бойынш зацдык техниканы арнайы зepттeудi эмпирикалык дepeктepдi жинау мен ¥гынудан гана емес, сонымен катар, к¥кыктык мониторинг пен зандык техника тYciнiгiн сыни талдауды жYзeгe асырудан бастаган д¥рыс. Одан белек, к¥кыктык монитоpингтeгi кызмет icтeу зацга cэйкecтiгiн зац шыгару, сондай-ак, к¥кык колдану техникасы peтiндe байланысты аныктау керек. Сонымен, гносеологиялык мiндeттepдi, соныц iшiндe, темeндeгiлepдi шешу кажет:
Бipiншiдeн, «зацдык техника» тYciнiгiн к¥кыктык мониторингке катысты тYciндipу керек;
Екiншiдeн, к¥кыктыц жалпы теориясы мен зацдык техника (метатеория ретшде) тYciнiгiн колдану шегш аныктап алган д¥рыс;
Yшiншiдeн, к¥кыктык мониторинг пен шек-тес к¥былыстыц зацдык техникасын бiлдipeтiн жаца тYciнiктepдi калыптастыру;
Теpтiншiдeн, жаца тYciнiктepдi терми-нологиялык бeкiтудi жYзeгe асыру.
Одан белек, к¥кыктык монитоpингтiц зацдык техникасын танып-бшу оныц зац шыгару, к¥кык колдану, жYЙeлeу, интерпретациялык техника-мен байланысын зepттeудi талап eтeдi. Бугшп кYннiц езiндe зацдык техниканыц керсетшген тYpлepiнiц эcepiн байкауга болады. Мысалы, зацдар мен к¥кык колдану тэж1рибесшщ тшм-дiлiк кеpceткiштepi мен елшемш peciмдeу оларды ноpмативтiк к¥кыктык актшерге жалгайтын норма жасау техникасы тэсшдершщ орын алуына
экелш согады, ягни, оларда багалау элементтерi деп аталатын жэне т.б. к¥былыс пайда болады. К^ьщтьщ мониторинг нэтижелерiн решмдеущ к¥кык колдану техникасыныц к¥ралдары мен тэсшдерш пайдаланбай жасау мYмкiн емес.
Сондыктан зацдык техниканыц жогарыда аталган тYрлерiнщ езара катынасын зерттеу оларды накты жiктеудi талап етедi. Осы мэселеш шешу кебiнесе мониторинг техникасы мэнше ену, оныц т^ра^ты белгiлерi мен касиеттерш жэне тек эмпирикалык кана емес, ец алдымен ол туралы абстрактiлi бiлiмдi калыптастыруды аныктауга байланысты. Сондай-ак, техникалык-зацдык тэсшдер мен к¥кыктык мониторинг тэсшдершщ оны жYргiзу ережелерi жэне технологиясынын байланысын орнату мацызды. Зерттеу нысаныныц б^л элементтерiн ажырату Yшiн зацдык техника мен технология саласындагы к¥кык теорияшылдарыныц аткарымы да мацызды болуы мYмкiн. Алайда зацдык техника мен технологияны жiктеу с^ра^тары бойынша кептеген галымдардыц кезкарасындагы бiрлiктiн болмауын назарга ала отырып, теориялык ережелер мен Yйлесiмiн пайдалану мен алыс-берiсiнде белгiлi сактыкты сактау ^ажет.
Кдоыктык мониторингтiн зацдык техникасы бiртектi емес. Оны талдауга катысты тэсiлдер (толыктай белу) эр тYрлi болуы мYмкiн:
- к¥кыктык мониторинг сатысы бойынша оныц техникасы жоспарлау техникасына, кажетп акпаратты жинау, оны бекiту, талдап корыту, талдау мен багалау, реамдеу мен жариялау, сондай-ак, нэтижелердi жYзеге асыруга белiнуi мYмкiн;
- мацызы бойынша (аткарымдык жYктеме) К¥жатты жасау (жоспар, баяндама, «зац» к¥жаттама жэне т.б.) тэсiлдерi мен к¥ралдарын, оны жасаушы ойлау операциялары ретiнде, мониторинг нысанындары мен ол туралы акпаратты (тшмдшк елшемi мен керсеткiштерi) багалау к¥ралдарын белгiлеуге болады;
- к¥кыктык мониторинг техникасыныц к¥рылымы, оны жасаушы элементтер сапасына байланысты техникалык-зацдык к¥ралдарды,
к¥кыктык мониторингтi шешу мен максаттарына жетудi камтамасыз ететiн тэсiлдер мен эдiстердi белiп карастыруга болады [8].
Сез соцында, к¥кыктык мониторингтiн зацдык техникасы - б^л жаца жэне кебшесе казiргi уакытта туындайтын к¥былыс екенiн айткымыз келедi. Оныц гылыми таным процес бастапкы сатыда т^р. Аталмыш к¥былыстыц жогарыда келтiрiлген белгiлерi мен элементтерi, сондай-ак, калыптаскан зерттеу багыттары мен гылыми мэселелер кандай да бiр шамада сол к¥былысты зерттеуге кажетп эдiстемелiк молдыкты аныктауга мYмкiндiк бередi. Жогарыда келтiрiлгендердiн барлыгы кеп жагдайда айтылган идеялардыц шынайылыгы, ¥сынылган тэсiлдер мен шешiмдердiн казiргi уакытта мерзiмiнен б¥рын сынамалангандыгы туралы мэлiмдеуде мэселенiн коюы т¥ргысынан калыптаскан.
Сондай-ак, к¥кыктык мониторингтiн зацдык техникасын зац гылымы мен тэжiрибесiнiн заманауи тапсырмасы денгейiнде жасау зерттеу мэнiн аныктау мен нактылауды талап ететiн айта кетсек деймiз (ягни, оныц максаттарына жету мен шешiм кабылдауды, сэйкес мiндеттердi, оларды к¥ру мен колдану бойынга мониторинг субъектi кызметiн, сондай-ак, оларды енпзудщ зацга сэйкестiгiн мемлекеттiк-к¥Kыктык тэжрибеге енгiзу мен ондай енгiзудiн барынша д¥рыс жолын аныктауды камтамасыз ететш к¥ралдар мен тэсiлдер).
Аталмыш жагдайда зерттеу мэш к¥кыктык мониторингтiн тэжiрибеге CYЙенген тэжiрибенi талдап корыту немесе кандай да бiр теориялык ережелердi аталмыш кызмет езгешелiгiне катысты теориялык ережелердi нактылау нэтижесiнен т¥ратын эмпирикалык зацга сэйкестiктi ¥йымдастырады. Олай болса, к¥кыктык мониторингтiн зацдык техникасы мен аталган зацдылыктар туралы бiлiм бэршен б¥рын бiздiн зангерлердi, галымдарды тэжрибелш эрекеттiн гылыми негiзделген д¥рыс эдiстерiмен к¥ралдандыруга тартылган эдiснамалык жоспардагы бшм болып табылады.
ПайдаланылFан эдебиеттер TÏ3ÏMi
1. 1998 жылгы 24 наурыздагы №213 «Нормативтш к¥кыктык актiлер туралы» Казакстан Республикасы Зацы // «Зац» деректер базасын карацыз.
2. Толыгырак карацыз: Горохов Д.Б. К^кыктык мониторинг: т¥жырым, институализация багыты, зацнама жагдайы мен келешегi // Зац жэне экономика. 2009. №7. 38-58 бб.
3. Толыгырак карацыз: Т.В. Кашанина. Зацдык техника. 2011. 2^i басылым. 82-88 бб.
4. К¥кыктык мониторингтщ зацдык техникасы: мэселелердi кою мен зерттеу эдiстерi // // http:// www.juristlib.ru/book_6457.html. макаласын карацыз.
5. Толыгырак карацыз: Черногор Н.Н. Конституция мониторинга мэселелердi кою // Зац жэне экономика. 2008. №11. 52-б.
6. К¥кыктык кещспк мониторингiнiн жалпы т¥жырымыныц негiзгi тYсiнiктерi мен к¥кык колдану тэжрибесш интерпретациялау Кецес Федерациясыныц Ведомствоаралык ж¥мыс тобы аркылы жасалды жэне нэтижешнде 2004 жылы 20 мамырда еткен «К^кыктык кенiстiк пен к¥кык колдану тэжiрибесi мониторинга екiншi Жалпыресейлш Fылыми-тэжiрибелiк конференциясыныц катысушылары тYзеттi. К^кыктык кенiстiк пен к¥кык колдану тэжрибес мониторингiнiн жалпы т¥жырымдарын аныктайтын непзп тYсiнiктердi сездiгiн карацыз // К^кыктык кенiстiк пен к¥кык колдану тэжрибесш билiк пен коFам диалогыныц тYрi ретiнде мониторингiлеу: III Жалпыресейлiк Fылыми-тэжiрибелiк конференция материалдары (30 маусым 2015 ж.) М.: Кецес Федерациясы Басылымы, 2006. 130-133 бб.
7. Толмачева Н. Зац мониторинг - тэжрибеден теорияFа // К^кык жэне экономика. 2006. №7. 3 - 11 бб. карацыз.
8. Черногор Н.Н. Зац жэне экономика, 2010 // http://www.juristlib.ru/book_6457.html. карацыз.
Мацала цуцыцтыц мониторингтщ зац техникасын зерттеуге арналган, ол зерттеу нысанасын айцындауды жэне нацтылауды талап етед1, сондай-ац осы цубылыстыц узымы царалган.
Ty^h свздер: цуцыцтыц мониторинг, зац техникасы.
Статья посвящена исследованию юридической техники правового мониторинга, которая требует определения и конкретизации предмета исследования, также рассмотрено понятие данного явления. Автор предполагает необходимым использовать технико-юридические приемы конкретизации его цели и объекта, сбора информации.
Ключевые слова: правовой мониторинг, юридическая техника.
Article is devoted to research legal technology of legal monitoring which demands definition and a specification of an object of research, the concept of this phenomenon is also considered. The author assumes necessary to use technical and legal receptions of a specification of his purpose and object, collection of information.
Keywords: legal monitoring, legal equipment.
Асия Сабетпековна Набиева,
КР Зацнама институты К^щыщтыщ мониторинг орталыгыныц гылыми цызметкерг Ерлан Цадыржащлы Ахметов,
КР Зацнама институты К^щыщтыщ мониторинг орталыгыныц гылыми щызметкерг Цуцыцтьщ мониторингтщ зац техникасы: проблемалар жэне шешу жолдары
Набиева Асия Сабетпековна,
научный сотрудник Центра правового мониторинга Института законодательства РК Ахметов Ерлан Кадиржанович,
научный сотрудник Центра правового мониторинга Института законодательства РК Юридическая техника правового мониторинга: проблемы и пути решения
Nabiyeva Assiya Sabetbekovna,
research associate Center of legal monitoring GU «Institute of the legislation Republic of Kazakhstan» Akhmetov Erlan Kadirzhanovich,
research associate Center of legal monitoring GU «Institute of the legislation Republic of Kazakhstan» Legal monitoring of legal technigue: Problems and Solutions
