CC BY
0XORIJIY TILLARNI O'QITISH METODIKASI-INNOVATSIYALAR,AN'ANALAR,
MUAMMOLAR VA YECHIMLAR.
*To'rayeva Maftuna, 2Xudoyorova Sitora
1,22-kurs magistrantlari (SamDCHTI) https://doi.org/10.5281/zenodo.10814903
Annotatsiya.Ushbu mаqоlа insоnlаrning xоrijiy yаngi tilni qаndаy о'rgаnishi haqida gapiradi. Unda o'qituvchilar tilni qanday o'rgatishlari va talabalar uni qanday o'rganishlari tushuntiriladi. Shuningdek, u tillarni o'rgatishning turli usullari va ular qanday foydali bo'lishi haqida gapiradi.O'qitish jarayonida qanday yangi innovatsiyalar va an'analardan foydalinayotganligi xusida so'z boradi.Shu bilan birga xorijiy tillarni o'qitish jarayonida qanday muammolar borligi va ularni yechimi aytib o'tiladi.
Kalit so'zlar:metodika, innovatsiya, xorijiy til, kommunikatsiya, an'nalar,ko'nikma, malaka, didaktika.
Abstract. This article talks about how people learn a new foreign language. It explains how teachers teach a language and how students learn it. He also talks about different methods of teaching languages and how they are useful. It is mentioned what new innovations and traditions are useful in the teaching process. At the same time, what problems exist in the process of teaching foreign languages their solution is mentioned.
Key words:methodology, innovation, foreign language, communication, traditions, skills, competence, didactics.
So'nggi bir necha o'n yilliklarda dunyo juda o'zgardi va bu bizning ta'lim haqida-gi fikrimizga ta'sir qildi. Endi bu nafaqat faktlar va ko'nikmalarni o'rganish, balki mehribonlik va mas'uliyat kabi muhim fazilatlarni rivojlantirishdir. Maktablar va universitetlar talabalarning ha r tomonlama barkamol inson bo'lib yetishishiga yordam berishning yangi usullari ustida ishlam oqda. Hozirgi zamon texnologiyalar va innovatsiyalar shiddat bilan rivojlanish davri. Dunyo aholisining turmush tarzi rivojlanib yanada yangi ixtirolar va kashfiyotlar talabi ortmoqda. Yurtimiz O'zbekistonda ham dunyo hamjamiyatiga mos ravishda oxirgi yilarda o'zgarishlar ko'paydi. Prezident Shavkat Mirziyoyevning «Yangi O'zbekiston Strategiyasi» nomli kitobi chop etildi. Unda Yangi O'zbekistonda ta'lim sohasida so'ngi texnologiyalar va innovatsiyalar orqali sohani yanada rivojlantirish qat'iy belgilandi.
Hozirgi vatqda nafaqat chet tiliga o'qitish bo'yicha balki barcha fanlarga o'qitishni, o'rgatishni yangi-yangi metodlarini izlab topish va uni amalda sinab ko'rish to'g'risida ko'p ishlar olib borilmoqda. Bu hozirgi vaqtdagi ta'lim tarbiya jarayonini yaxshilash, uchun xal qilinishi kerak bo'lgan eng muhim muammolardan biridir. Agar avval chet tili o'qitish shu til sistemasini o'rganish deb qaralgan bo'lsa, keyingi yillarda o'qitishdagi muhim ko'zlangan narsa bu o'quvchilarni chet til nutqini o'stirishdan iborat bo'ldi. Shuni aytish kerakki chet til o'rganishdagi bu maqsadlar, o'z-o'zidan yoki boshqa kimsalar yoki shaxs tomonidan qo'yilmaydi, balki lingvistika va psixologiya fanlaridagi o'zgarishlar va jamiyatning ijtimoiy rivojlanib borishi bilan chambarchas bog'liqdir. Masalan: Audiolingval metodni olib ko'raylik. Bu metodning yuzaga kelishiga lingvistika fanidagi o'zgarishlar, ya'ni struktural oqimni ta'siri bo'ldi. U quyidagi omillarni o'z ichiga oladi:
- Chet til o'rgatish avval og'zaki nutqqa o'rgatishdan boshlanmog'i zarur;
- Til o'rganish turli strukturalar, nutq na'munalari asosida amalga oshiriladi;
- Mashqlar ham tilga asoslangan holda til materialini ko'p marta takrorlashni
talab qiluvchi mashqlar bo'lishi kerakligini taqozo etadi;
- Grammanik namunalar va leksikani tanlash chet tili bilan ona tilini
qiyoslashning natijalariga bog'liq bo'lishi kerak.
- Talaffuzga katta e'tibor talab etiladi.
Bu metodning asosiy kamchiligi, mexanik mashqlarning ko'pligi va haqiqiy nutq mashqlarining ozligidir. Bu metod asoschilari metodist olimlar Ch.Friz va R.Ladolardir. Masalan: Ch.Friz: boshlang'ich etapning asosiy mazmuni strukturalarni o'rganishni tashkil qilishi kerak deydi. Gramatikaning ko'nikmalarni hosil qilish xam shunga asoslangan bo'lishi maqsadga muvofiq. Chet til o'rganish ko'p qirrali ta'limot bo'lib, bu jarayonda inson murakkab psixologik o'zgarishlarni boshdan kechiradi. Jumladan ona tili bilan chet tilini taqqoslash jarayoni yuzaga keladi. Bu jarayonda o'rgatishning turli metod va texnologiyalaridan foydalaniladi. Zamonaviy pedagogik texnologiyalar yordamida chet til bilan ona tilini taqqoslab o'rgatish juda samarali natija beradi. Chet tilini o'rgatish uning metodikasiga oid bilimlarga ega bo'lishni taqozo etadi. Metodika va texnologiyalar chet til o'rganish jarayonida muhim ahamiyat kasb etadi. Darsni tashkil qilishda metodika fanining turli usullari mavjud. Chet til o'qitish metodikasida keng qo'llaniladigan metodlar: kommunikativ didaktika metodi, madaniyatlararo muloqotni tashkil qilish metodi va mashqni tashkil qilish metodi hisoblanadi.
Xorijiy tillarni o'rganish bugungi dunyoda juda muhim. Turli mamlakatlardan kelgan odamlar birgalikda ishlaganda, ular bir-birini tushuna olishlari kerak. Shuning uchun odamlar turli tillarni o'rganishlari juda muhimdir. Hozir maktablarda va boshqa ta'lim maskanlarida tillar o'rgatilmoqda. Tillarni chindan ham yaxshi bilmoqchi bo'lgan odamlar uchun tillarni o'rganishning yangi va qiziqarli usullari mavjud. Chet tilini yaxshi bilish yangi narsalarni tezda tushunishga yordam beradigan zamonaviy o'qitish usullari va texnologiyalaridan foydalanishga bog'liq. O'qituvchilar o'quvchilarni o'rganishga yordam berish uchun turli usullardan foydalanishlari mumkin va bu yangi usullarni o'rganish ham o'qituvchilar, ham talabalar uchun muhim. Turli usullarni qo'llash orqali o'qituvchilar talabalarga eng yaxshi tarzda o'rganishga yordam berishlari mumkin. Til o'rganishda turli usullardan foydalanish ham maqsadga muvofiqdir. Hozirgi kunda hayotning barcha sohalarida doimo yangi va qiziqarli narsalar sodir bo'ladi. Biror kishi yangi tilni qanchalik yaxshi o'rganishi uning yoshiga bog'liq. O'qitishni turli darajalarga bo'lish - boshlang'ich, o'rta va yuqori daraja - o'quvchilarni yaxshiroq o'rganishga yordam beradi. Har bir bosqich talabalarga samarali o'rganishga yordam beradigan o'z maxsus dasturiga ega bo'ladi. O'qitishning faol usullaridan foydalanish o'quvchilarni fikrlash va faoliyatni amalga oshirishga yordam beradi.
Darsda o'qituvchi va o'quvchilar uchun qiziqarli va samarali usullardan foydalanish muhim ahamiyatga ega. Buning usullaridan biri "Karusel" o'yini kabi mashg'ulotlardan foydalanishdir, bunda o'quvchilar so'zni aylanib o'tadilar va o'z fikrlarini o'rtoqlashadilar. Bu o'quvchilarga o'rganganlarini eslab qolishlariga va darsga tayyorlanishlariga yordam beradi. Yana bir usul - ma'lumotni tartibga solish va talabalarning diqqatini jamlashda yordam berish uchun signal kartalaridan foydalanish. Bu usullardan faqat til darslarida emas, balki har qanday sinfda foydalanish mumkin.
Darsliklar bilan bog'liq muammolardan biri shundaki, ularda har doim ham o'quvchilar gaplashishi kerak bo'lgan mavzular mos kelavermaydi. O'qitish usuli o'quvchilarning samarali m uloqot qilishiga yordam beradigan va odamlarning tillarni qanday o'rganishiga asoslangan faoliy atga asoslangan bo'lishi kerak.
O'quvchilarning yaxshi bilim olishiga yordam berish uchun darsliklarda o'qitishning yangi usullaridan foydalanish zarur. Shuningdek, talabalar uchun innovatsion texnologiyadan foydalangan holda muloqot qilish va birgalikda ishlashning yangi usullari ishlatish lozim. Agar bu imkoniyatlar takomillashib boraversa, talabalarning chet tillarini o'rganishlari osonlashadi. Xorijiy tillar yangi darsliklar va universitetlarning o'rgatish usullariga asoslanadi. Agar ushbu yangi usullar qo'llanilsa, ular o'quvchilarning turli xil kelib chiqishini hisobga oladi. Agar barcha o'qituvchilar ham ushbu yangi usullardan foydalanishni boshlasalar, ular o'qitish usullarini yaxshilashlari va o'quvchilarni yanada samaraliroq o'rganishlariga yordam berishlari mumkin.
REFERENCES
1. Aбдуллaев Ю.Н..Бушуй A.M. Кoммуникaтивнaя методик o6y4eHra инoстрaнным языкям и зaрyбежный педaгoгический onbiT. Y4e6Hoe пoсoбие. Сaмaркaнд,2001,130 с.
2. Aлмaзoвa Н.И. Кoгнитивные яшекты фoрмирoвaния межкyльтyoй кoмперенции при oбyчении иннoстрaннoмy языку в неязыкoвoм вузе: Aндрoнкинa Н.М. Korarnbo-деятльнoсный пoдхoд к фoрмирoвнию лингвo сoцикyльтyрьнoй кoмпетенции oбyчеии немецкoмy языку стyдентoв языкoвoгo вузя. Aвторев.дис.дoк.нayк.Спб.:РГПY,2009.-50с.
3. Aстaхoвa E.A. Р&звитие умений межкyлтyрнoгo oбщения в oбyчении инoязычнoй yстнoй речи Ha нaчaльнoмa этaпе языкoвoгo фaкyльтетa (Ha мaтериaле немецкoгo языкя): Aвтoреф.дис.кaнд.пед. HayK.^raropcK: ПГЛУ.25003.-19с.
4. Инaмoвa r.A. Юк^ри синфлярдя тингляш oркaли укитишнинг иннoвaциoн вя педaгoгик вoситa сифятидяги зярурияти // Mеждyнaрoднaя нayчнo-прaктическaя интернет-^нференция «Прoблемы и перспективы р&звития сoвременнoй няуки в стрянях Еврoпы и Aзии». 2022. - Б 110-113.
5. Khasanova, Gulsanam Khusanovna MAIN TRENDS IN THE DEVELOPMENT OF EDUCATION AND PROFESSIONAL TRAINING IN THE WORLD // ORIENSS. 2021. №Special Issue 1. URL:https://cyberleninka.m/artide/n/main-trends-in-the-development-of-education-andprofessional- training-in-the-world (дятя oбрaщения: 05.01.2022).
6. Щукин A.H. Сoвременные интенсивные методы и технoлoгии oбyчения инoстрaнным языкям. -M.: Филoмaтис, 2008. -С 63-67
