CC BY
81XALQARO STANDARTLAR BILAN QISHLOQ XO'JALIGIGA OID STANDARTLARNI UYG'UNLASHTIRISH
A.R.Sodiqov
Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti,Qarshi [email protected]
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada xalqaro standartlar bilan qishloq xo'jaligiga oid standartlarni uyg'unlashtirish orqali ishlab chiqarishni jadal rivojlantirish, sanoatni modernizatsiya va diversifikatsiya qilish, yengil sanoat mahsulotlari raqobatbardoshligini oshirish keltirilgan.
Kalit so'zlar: raqobatbardoshlik, sifat menejmenti tizimi, standartlash, sertifikatlash, modernizatsiya, devirsifikatsiya.
АННОТАЦИЯ
В статье описывается стремительное развитие производства, модернизация и диверсификация промышленности, повышение конкурентоспособности продукции легкой промышленности за счет гармонизации международных стандартов с сельскохозяйственными стандартами.
Ключевые слова: конкурентоспособность, система менеджмента качества, стандартизация, сертификация, модернизация, трансформация.
ABSTRACT
This article describes the rapid development of production, modernization and diversification of industry, increasing the competitiveness of light industry products by harmonizing international standards with agricultural standards.
Keywords: competitiveness, quality management system, standardization, certification, modernization, transformation.
KIRISH
Bugungi kunda jahon taraqqiyotining dunyoviy muammolarini hal qilishning asosiy unsurlaridan biri sifatida standartlashtirishning roli oshib bormoqda. Yagona standartlarning shakllanishi xavfsizlikni ta'minlash darajasi, ishlab chiqarish jarayonlari va energetik samaradorligini oshiruvchi havf xatarni baholash, shuningdek atrof-muhitni himoya qilish texnologiyalarining faol tarqalishiga yordam beradi. Shu munosabat bilan aytish mumkinki, standartlar - takomillashtirishning muhim qurolidir.
Scientific Journal Impact Factor
MAVZUGA OID ADABIYOTLAR SHARHI
Mazkur maqolani yoritish jarayonida SH.M. Mirziyoyevning asarlari metodologik manba sifatida belgilandi. Ushbu maqolada ilmiy bilishning mantiqiylik, tarixiylik, izchillik, obyektivlik usulidan foydalanilgan bo'lib, mavzuni yoritishda tavsifiy, qiyosiy metodlardan foydalanildi. Tadqiqot jarayonida xalqaro standartlar bilan qishloq xo'jaligiga oid standartlarni uyg'unlashtirish orqali ishlab chiqarishni jadal rivojlantirish masalasi obyektiv tahlil qilib o'tildi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Xalqaro standartlarni qo'llash va rivojlangan davlatlar milliy standartlaridan foydalanish mamlakatimizda standartlashtirish sohasida ustivor yo'nalishlardan hisoblanadi. O'zbekiston Respublikasining "Standartlashtirish to'g'risida"gi Qonunning 6- moddasiga muvofiq va texnologiya va uskunalar texnik darajasini hisobga olgan holda standartlardan yanada samarali foydalanish uchun "O'zstandart" agentligi normativ xujjatlar fondida bugungi kunda 44000dan ko'proq me'yoriy xujjatlar jamlangan. Ularning 8116 xalqaro standartlar, 20393 davlatlararo standartlar, 8679 xorijiy mamlakatlarning milliy standartlari, 1679 O'zbekiston Respublikasi davlat standartlari, 168 tarmoq standartlar, 4692 texnik shartlar, 334 korxona standartlari, 198 rahbariy xujjjatlari tashkil qiladi (1-rasm).
1-rasm. Me'yoriy xujjatlarning toifalari bo'yicha taqsimlanishi Turli sohalarda faoliyat ko'rsatayotgan karxonalarda ISO 9001, ISO 14001, ISO 22000 xalqaro standartlari asosida sifatni boshqarish tizimlari joriy etilmoqda. Jumladan Respublikamiz qishloq xo'jaligi sohasi kesimida standartlarning
qo'llanilishi tahlil qilinganda turli sohalarda xalqaro standartlar talablariga muvofiq mahsulotlar ishlab chiqarilayotganligini 1-2 jadvalda kuzatishimiz mumkin.
1 - jadval
Qishloq xo'jaligi sohasida standartlarning qo'llanilishi
Sohalarning Standar Shu jumladan: Xalqaro
nomlanishi tlashtiri Davlat Davl Tarm Texni Korxon standartlar
sh - at °q k a bilan
bo'yich lararo stan- stan- shart standar uyg'unlas
a standa darti darti - ti hgan
qo'llani rtlar (O'z (TSt) lar (KSt)
layotga (GOST DSt) (TSh)
n )
me'yori
y hujjat
lar soni
Qishloq 112 99 13 - - - 2
xo'jaligi ekinlari
urug'chiligi
Paxta 6 - 6 - - - -
Chorvachilik 72 71 1 - - - 16
Tamaki 3 3 - - - - 1
Meva, sabzavot 93 88 - - 5 - 17
- poliz
Qishloq va suv 71 - - - 71 - -
xo'jaligi
vazirligi
tomonidan
tasdiqlangan
me'yoriy
xujjatlar
Tayyor sut 2 2 - - - - -
Baliqchilik 2 2 - - - - -
To'vuq tuxumi 1 - 1 - - - -
Asalarichilik 7 7 - - - - -
2-jadval
Qishloq xo'jaligi maxsulotlariga oid uyg'unlashtirilgan standartlar
Belgilanishi va nomlanishi
O'z DSt ISO 1134:2010 Noklar - sovuq holda saqlash
O'z DSt ISO 2826:2010 O'riklar sovuq sharoitda saqlash bo'yicha
yo'riqnoma
O'z DSt ISO 873:2010 Sovuq sharoitda saqlash bo'yicha yo'riqnoma
O'z DSt ISO 8682:2010 Nazoratli atmosfera sharoitida saqlash
bo'icha yo'riqnoma
O'z DSt ISO 1212:2010 Olmalar - sovuq holda saqlash
O'z DSt ISO 874:2011 Meva va sabzavotlar - namuna olish
O'z DSt ISO 949:2011 Gulkaramlar - sovuq sharoitda saqlash va
sovutilgan holda tashish bo'yicha yo'riqnoma
O'z DSt ISO 2169:2011 Meva va sabzavotlar - sovuq sharoitda
saqlashning fizikaviy talablari - tariflar va o'lchovlar
O'z DSt ISO 2165:2011 Kartoshka - saqlash bo'yicha yo'riqnoma
O'z DSt ISO 9833:2011 Qovunlar sovuq sharoitda saqlash va
sovutilgan holda tashish
O'z DSt ISO 1973:2011 Piyozlar - sovuq sharoitda saqlash bo'yicha
yo'riqnoma
O'z DSt ISO 6659:2011 Shirin qalampirlar - sovuq sharoitda saqlash
va savutilgan holdp tashish bo'yicha yo'riqnoma
O'z DSt ISO 2166:2011 Sabzilar - saqlash bo'yicha yo'riqnoma
O'z DSt ISO 750:2011 Meva va sabzavot mahsulotlari - titratlanuvchi
kislotani aniqlash
O'z DSt ISO 7560:2011 Bodring - saqlash va sovuq sharoitda tashish
O'z DSt ISO 3659:2011 Meva va sabzavotlar - sovuq sharoitda
saqlashdan so'ng yetiltirish
O'z DSt ISO 1842:2011 Meva va sabzavot mahsulotlari - pH ni
aniqlash
O'z DSt ISO 5525:2011 Pamidor - sovuq sharoitda saqlash va tashish
bo'yicha yo'riqnoma
O'z DSt ISO 3634:2011 Sabzavot mahsulotlari - xlorid tarkibini
aniqlash
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
O'z DSt IS0751:2011 Meva va sabzavot mahsulotlari - suvda
erimaydigan moddalarni aniqlash
O'z DSt ISO 1026:2011 Meva va sabzavot mahsulotlari: past bosim
ostida quritish orqali mahsulotlardagi quruq moddalar tarkibini va
azeotropik uslubda modalarni tarkibiy qismga ajratish orqali suvli modda
tarkibini aniqlash
O'z DSt ISO 1955:2011 Sitrus mevalar va ulardan qayta ishlangan
mahsulotlar: efir moyi tarkibini aniqlash (namunaviy uslub)
O'z DSt ISO 3631:2011 Sitrus mevalari - saqlash bo'yicha
yo'riqnoma
O'z DSt ISO 2447:2011 Meva va sabzavot mahsulotlari - qalay
tarkibini aniqlash
O'z DSt ISO 2848:2011 Meva va sabzavot mahsulotlari - etil spirti
miqdorini aniqlash
O'z DSt ISO 2168:2011 Uzum saqlash bo'yicha yo'riqnoma
O'z DSt ISO 9526:2011 Mevalar, sabzavotlar va ulardan olingan
mahsulotlar: olovli atom absorbsion spektrometriya uslubida temir tarkibini
aniqlash
O'z DSt ISO 6662:2011 Olxo'rilar - sovuq sharoitda saqlash bo'yicha
yo'riqnoma
O'z DSt ISO 2173:2011 Meva va sabzavot mahsulotlari - eruvchan
qattiq moddalarni aniqlash - refraktometrik uslub
O'z DSt ISO 762:2011 Meva va sabzavot mahsulotlari: mineral
aralashmalar tarkibini aniqlash
XULOSA
Xalqaro standartlar bilan qishloq xo'jaligiga oid standartlarni uyg'unlashtirish orqali ishlab chiqarishni joriy etilishi sifat sohasidagi maqsadlarning bajarilishiga, auditlar natijasida nomuvofiqliklar sonining kamayishiga, potensial muammolarni bartaraf etish bo'yicha oldini oluvchi amallarning to'g'rilovchi amallarga nisbatini, mahsulot rentabelligining oshishiga, iste'molchilar qanoatlanganligining oshishiga, shuningdek qishloq xo'jaligi samaradorligining oshishiga olib keladi.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasining birinchi prizidenti I.A.Karimov, "Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O'zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo'llari va choralari", O'zbekiston: Toshkent, 2009y., 486 b.
Scientific Journal Impact Factor
2. O'zbekiston Respublkasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida. - T.:2017 yil 7 fevral, PF-4947-sonli Farmoni.
3. Ismoilov B.X. "O'zbekiston respublikasida qishloq xo'jaligi mahsulotlarini yetishtirishda xalqaro standartlarni joriy etish usullari" Toshkent, 2012y
4. Mamasaliev, M. M. (2020). MAIN DIRECTIONS OF THE INFLUENCE OF MODERN CIVILIZATION ON THE SPIRITUAL IMAGE OF THE INDIVIDUAL. Вестник науки, 3(11), 5-8.
5. Allanazarov, M. K., & Mamasaliev, M. M. (2020). ANALYSIS OF COMPREHENSION METHODS IN THE GNOSEOLOGY OF ALLAME TABATABAI. In ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ: ПОТЕНЦИАЛ НАУКИ И СОВРЕМЕННОГО ОБРАЗОВАНИЯ (pp. 106-109).
