Научная статья на тему 'WAYS TO IMPROVE THE SYSTEM OF ENVIRONMENTAL EDUCATION FOR STUDENTS IN EXTRACURRICULAR ACTIVITIES'

WAYS TO IMPROVE THE SYSTEM OF ENVIRONMENTAL EDUCATION FOR STUDENTS IN EXTRACURRICULAR ACTIVITIES Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
25
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Nature / education / environment / student / pedagogy / environmental education / homeland / school.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Allayarov M.

This scientific article seeks to increase the systematic technologies of environmental education of young peo-ple through good methods. At the same time, teaching technologies have been developed separately and ways to use them in environmental education of young people are shown.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «WAYS TO IMPROVE THE SYSTEM OF ENVIRONMENTAL EDUCATION FOR STUDENTS IN EXTRACURRICULAR ACTIVITIES»

PEDAGOGICAL SCIENCES

WAYS TO IMPROVE THE SYSTEM OF ENVIRONMENTAL EDUCATION FOR STUDENTS IN

EXTRACURRICULAR ACTIVITIES

Allayarov M.

Senior Lecturer, Department of Pedagogy, Nukus State Pedagogical Institute

SINFDAN TASHQARI ISHLARDA O QUVCHILARGA EKOLOGIK TA LIM-TARBIYA BERISH TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISHNING YO LLARI

Аллаяров М.Ж.

катта уцитувчи, Педагогика кафедраси, Нукус давлат педагогика институти

Abstract

This scientific article seeks to increase the systematic technologies of environmental education of young people through good methods. At the same time, teaching technologies have been developed separately and ways to use them in environmental education of young people are shown.

Аннотация

Данная научная статья направлена на совершенствование систематических технологий экологического просвещения молодежи с помощью хороших методов. При этом отдельно разработаны обучающие технологии и показаны пути их использования в экологическом просвещении молодежи.

Keywords: Nature, education, environment, student, pedagogy, environmental education, homeland, school.

Ключевые слова: Природа, образование, окружающая среда, ученик, педагогика, экологическое образование, Родина, школа.

Коракалпок мактабларида бошлангич синф укувчиларининг экологик маданиятини хар томонлама шакллантиришда унинг шаклланганлик даражалари тугрисидаги мэлумотларга хам ега булишимиз керак булади. Чунки, бошлангич синфлар укувчиларида экологик маданиятнинг дастлабки елементлари пайдо булади. Улар табиат, унинг гузаллигини образли тафаккур ёрдамида хис етади. Бу жараёнда ундаги дастлабки экологик маданият елементлари табиатни асраш, ундан завкланиш хисси сифатида намоён булади. Бу хиссиётлар укувчининг экологик маданиятини боскичма-боскич ривожлантириб, мехнат килиш, табиатни авайлаб асраш иштиёкини янада ривожланишига олиб келиши мумкин. Чунки укувчиларда экологик маданиятни таркиб топтириш уларнинг хаётда уз уринларини топиш, моддий оламни тушуниш, Ватан ва ватанпараварлик туйгусини карор топтиришга ёрдам беради. Укувчи кундалик турмуш, оила, махалла, мактабда атроф-мухит экологиясини тушуниб етишга интилади. Бу сохадаги фикрлар олимлар уртасида кенг мухокама килиниб келинмокда. Шунга кура укувчиларда экологик маданиятни таркиб топтириш икки томонлама ахамиятга ега:

1. Ижтимоий хаёт, табиий бойликлар жамият тараккиётига тэсири сифатида.

2. Жамиятнинг асоси булган оила ижтимоий хаётини узгартириши нуктаи назаридан намоён булади.

Укувчиларнинг экологик маданиятини ша-кллантириш даражалари турлича:

1. Дастлабки даража-укувчига рухий-хиссий тэсир етиш. Бу тэсир табиатга мухаббат, унинг гу-залликларидан завк ола билиш, табобат оламига мухаббат туйгусининг пайдо булишидан бошла-нади.

2. Иккинчи даражаси укувчига табиатни асраш ва унга окилона муносабатда булиш хиссини таркиб топтиришдан иборатдир. Бу тэсир табиат билан фаол хаётий муносабатда булиш, яъни унинг бой-ликларига мэнавий-ахлокий ёндашиш куникмаси оркали намоён булади. Бунда укувчида табиат ва кишилик жамияти олдидаги бурч хисси карор топ-тирилади.

3. Учинчи даражаси экологик маданиятни ша-кллантириш максадаларини укув фани максадлари билан уйгунлаштириш билан амалга оширилади. Бунда экологик маданиятни шакллантиришнинг рухий-хиссий кирралари ривожланиб укувчининг кейинги хаёт фаолияти учун асос булади.

Экологик маданиятни таркиб топтириш дара-жалари бу илгариги карашлар нуктаи назаридан та-биатни инсон хохиши асосида буйсиндириш емас, балки унинг инсоннинг турмуш шарт-шароитла-рини яхшилашга йуналтирилган, инсоннинг таби-атга булган муносабатини маданийлаштирадиган, яъни инсон ва табиат муносабатларини муво-фиклаштириш, уйгунлаштиришга каратилган педа-гогик тэсирдир. Дозирги вактда инсон факат табиатга тэсир етибгина колмасдан, табиат-инсон орасидаги мувозанатни меъёрлаштиришга харакат килади.

Тадкикотимизда коракалпок мактабларининг бошлангич синфукувчиларида кологик куникмала-рни ривожланиши учун синфдан ташкари

машгулотлар жараёнида хам уларга экологик тэлим-тарбия бериш имконияти мавжуд. Укувчи-лар бу даврда атроф-мухитга маданий муносабатда булиш меъёрларини ургана бошлайдилар. Усимлик ва хайвонлар дунёси билан якиндан танишадилар, табиат манзараларини кузатишга одатланадилар. Бу жараёнда укувчиларнинг табиатни англаш ку-никмалари ривожланиб, уларда мехнатга булган ла-ёкат карор топа бошлайди.

Дар бир шахс узини жисмоний, рухий, мэнавий, ахлокий, естетик, иктисодий, экологик маданият атдан намоён етмоги лозим. Шахс онги, фаолияти, тафаккури тараккиётини унинг моддий-мэнавий, табиий бойликлар, ижтимоий ва иктисодий тузумга булган муносабати белгилайди. Агар шахс жамиятда мазкур масалаларга ижодий ва ижо-бий муносабатда булса, уларнинг ривожланиши учун бевосита амалий тэсир етса, уларнинг дунёка-раши шаклланади. Жамият ва инсоният учун зарур булган табиатнинг купкиррали кадриятларини ту-шуниш шахсий гигиена коидалари, тозалик, озода-ликка риоя етиш малака ва куникмаларини таркиб топтириш, атроф-мухит билан муносабатда булиш коидаларини ургатиш, табиатга мухаббат куйиш эхтиёжларини ривожлантириш, табиатни сезиш, авайлаб-асраш ва уни бойиши, купайишига онгли равишда хисса кушиш, табиат гузаллигидан илхо-млана олиш туйгусини шакллантиришдан иборат-дир.

Бошлангич синф укувчиларида дарсдан ташкари машгулотларда экологик онг ва маданиятни тарбиялаш мураккаб ва узига хос тизимга га булиб, улар бир-бири билан узаро алокада амалга оширилади.

Ёшларнинг экологик онгини

шакллантиришдаги юкоридаги омиллар ичида мактабнинг тарбиявий иш фаолияти асосий уринни егалайди. Мактабларда амалга ошириладиган экологик йуналишдаги тэлим-тарбиявий ишлар укувчининг хулк-атвори, хиссиётига тэсир килади. Шу оркали экологик маданият елементлари шакллантирилади. Экологик тарбиянинг юкоридаги курсаткичи экологик маданият хисобланади.

Бошлангич синф укувчиларининг экологик маданиятини шакллантириш куйидаги асосий вазифаларни амалга ошириш билан богликдир:

-экологик холатни бахолаш кобиялитига ега булиши:

-табиат ва жамият кадриятларининг ранг-баранлигини хис етиши;

-гузалликни сезиши;

-жамият ва табиат ходисаларини англаб етиши кабилар.

Укитувчи укуввчидаги шахсий иктидорни хис етиб, уни ривожлантириши керак. Экологик билим,

куникма ва малакаларни амалий фаолиятда куллай олиш учун укувчиларга кулай шарт-шароитлар яра-тиш лозим.

Укувчи онгида дарсдан ташкари машгулот-ларда экологик билим, куникма ва малакаларни боскичма-боскич шакллантириш тамоийили асо-сида амалга оширилиши лозим.

Табиат ва жамият ходисаларини онгли ра-вишда идрок етиш экологик маданиятнинг мухим компоненти хисобланади. Бу жараёнда табиат ва жамият ходисаларини билиш конунияти асосида бола шахсида дунёни, уз-узини англаш, уз-узини шакллантириш вужудга келади. Шунинг учун ид-рок етиш экологик онгнинг асосий белгиси хисо-бланади. атроф-мухитни экологик идрок етиш жа-раёни экологик талкин етиш билан якунланади. Унда укувчи шахсининг аклий, хиссий, тажрибаси, маданият даражаси, экологик идеал инсон булади. Албатта, бу уринда изчил максад сари йуналти-рилган, онгли равишда мазмунан мукаммал шакл ва усуллар укувчи билим, куникма ва малакаларини шакллантиришга хизмат килувчи, ташки тарбиявий тадбирларнинг ташкил етилиши юкори самара бе-ради.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР:

1. Abdullah E. (2011). Integration of environmental knowledge across biology, physics and chemistry subject at secondary level in Malaysia. Procedia-Social and Behavioural Sciences, 15, 1024-1028.

2. Абдрашитова И.В. Формирование нравственного и эстетического компонентов экологической культуры студентов педвуза: Автореф. дис. ... канд. пед. наук. Казань, 2004. - 22 с.

3. Авазов Ш. Кишлок мактаблари юкори синф укувчиларини улкашунослик фаолияти жараёнида экологик тарбиялаш: Пед. фан. ном. ... дис. Ташкент, 1993. - 161 б.

4. Aleksandr, R. & Poyyamoli, G. (2014). The effectiveness of environmental education for sustainable development based on active teaching and learning in high school is an example from the Puducherri and Cuddalore provinces of India. Journal of Sustainability Education, 7.

5. Алауаддинов С. Ислом дини манбаларида тарбиявий фикрлар ва уларни педагогик тахлил этиш механизмлари: Пед. фан. фалс. д-ри (PhD) .... -Нукус, 2019. - 158 б.

6. Алеуов У. Каракалпак халкыньщ педагогикасы жаслардьщ мийнет тэрбиясы хаккында. Каракалпак халкыныц этнопедагогикасы. Макалалар топламы. Некис: Билим, 1995. - Б. 27-36.

7. Алеуов У. Каракалпак халкыныц жасларга экологиялык тэрбия бериу дэстYрлери // Вестник ККО АНРУз. Некис, 2001. № 1-2. Б. 82-91.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.