Научная статья на тему 'Выбор схемы одновременного посева семян хлопчатника и сои'

Выбор схемы одновременного посева семян хлопчатника и сои Текст научной статьи по специальности «Электротехника, электронная техника, информационные технологии»

CC BY
96
50
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СЕМЕНА СОИ И ХЛОПЧАТНИКА / СХЕМЫ ПОСЕВА / УДОБСТВО ОРОШЕНИЯ / ПОСЕВ В ГРЯДКИ / РАССТОЯНИЕ МЕЖДУ ГНЁЗДАМИ ПОСЕВА / ШИРИНА МЕЖДУРЯДИЙ / КОЛИЧЕСТВО РАСТЕНИЙ НА ГЕКТАР / СОЯ УРУғИ / ПАХТА ЧИГИТИ / ЭКИШ СХЕМАЛАРИ / СУғОРИШНИНГ қУЛАЙЛИГИ / ПУШТА ОРАСИГА ЭКИШ / ЭКИЛГАН УЯЛАР ОРАСИДАГИ МАСОФА / қАТОРЛАРНИНГ КЕНГЛИГИ / ГЕКТАРИГА ТУПЛАР СОНИ / SOY-BEAN AND COTTON SEEDS / SCHEME OF SOWING / CONVENIENCE OF IRRIGATING / SOWING IN THE BEDS / DISTANCE BETWEEN SOWING / WIDTH BETWEEN THE BEDS / THE NUMBER OF PLANTS IN A HECTARE

Аннотация научной статьи по электротехнике, электронной технике, информационным технологиям, автор научной работы — Худойбердиев Т.С., Болтабоев Б.Р., Турсунов Б.Н., Юлдошев Р.Р.

В связи с тем, что одновременный посев семян хлопчатника и сои, позволяющий эффективно использовать посевные площади, является новым направлением в хлопководстве, разработка его технологии становится актуальной задачей сегодняшнего дня. По результатам анализа различных вариантов схем посева семян с учетом количества растений на один гектар а также удобства междурядной обработки техническими средствами и возможности разработки технического устройства для одновременного посева семян, приведены рекомендации по выбору наиболее приемлемых вариантов схем посева семян.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по электротехнике, электронной технике, информационным технологиям , автор научной работы — Худойбердиев Т.С., Болтабоев Б.Р., Турсунов Б.Н., Юлдошев Р.Р.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SCHEME CHOICE OF SIMALTANEOUS SOWING COTTON AND SOY-BEAN SEEDS

Since simultaneous sowing of cotton and soy-bean seeds enable to use the sowing areas effectively, it is considered to be a new direction in cotton growing, and the working out of its technology becomes an actual task for today. By the results of analysis of different versions of the scheme of sowing seeds considering the number of plants to a hectare and convenience of processing with technical means between beds and opportunities of a technical equipment for simultaneous seed sowing, a number of recommendations were presented on the choice of more acceptable versions of the scheme of seed sowing.

Текст научной работы на тему «Выбор схемы одновременного посева семян хлопчатника и сои»

ВЫБОР СХЕМЫ ОДНОВРЕМЕННОГО ПОСЕВА СЕМЯН ХЛОПЧАТНИКА И СОИ

Худойбердиев Т.С. Болтабоев Б.Р. Турсунов Б.Н. Юлдошев Р.Р.

Андижанский институт сельского хозяйства и агротехнологий

В связи с тем, что одновременный посев семян хлопчатника и сои, позволяющий эффективно использовать посевные площади, является новым направлением в хлопководстве, разработка его технологии становится актуальной задачей сегодняшнего дня.

По результатам анализа различных вариантов схем посева семян с учетом количества растений на один гектар а также удобства междурядной обработки техническими средствами и возможности разработки технического устройства для одновременного посева семян, приведены рекомендации по выбору наиболее приемлемых вариантов схем посева семян.

Ключевые слова. Семена сои и хлопчатника, схемы посева, удобство орошения, посев в грядки, расстояние между гнёздами посева, ширина междурядий, количество растений на гектар.

ПАХТА ЧИГИТИ ВА СОЯ УРУГИНИ БИР ВАЦТДА ЭКИШ СХЕМАСИНИ ТАНЛАШ

Пахтачилик сохасида чигитни соя уруги билан бир ва;тда ёнма-ён экиб экин майдонларидан унумли фойдаланишда янгилик булиб, унинг технологиясини ишлаб чи;иш хозирги куннинг долзарб масалаларидан бири хисобланмокда.

Мацолада ушбу усимликларни бирга парваришлаб,улардан ю;ори хосил олишда соя навини тугри танлаш учун алохида эътибор бериладиган хусусиятлари ва мезонлари келтирилган. Шунингдек, усимликлар кучатларинингбир гектардаги сони, уларни парваришлашда техника билан ишлов бериш хамда уругларни бир ва;тда экиш учун техник воситасини ишлаб чи;ишкулайлигини хисобга олган холда, экиш мумкин булган схемаларининг вариантлари тахлил ;илиниб, экиш схемасини энг ма;булини танлаш буйича тавсиялар келтирилган.

Калитли сузлар. Соя уруги, пахта чигити, экиш схемалари, сугоришнинг кулайлиги, пушта орасига экиш, экилган уялар орасидаги масофа, каторларнинг кенглиги, гектарига туплар сони.

SCHEME CHOICE OF SIMALTANEOUS SOWING COTTON AND SOY-BEAN SEEDS

Since simultaneous sowing of cotton and soy-bean seeds enable to use the sowing areas effectively, it is considered to be a new direction in cotton growing, and the working out of its technology becomes an actual task for today.

By the results of analysis of different versions of the scheme of sowing seeds considering the number of plants to a hectare and convenience of processing with technical means between beds and opportunities of a technical equipment for simultaneous seed sowing, a number of recommendations were presented on the choice of more acceptable versions of the scheme of seed sowing.

Key words: soy-bean and cotton seeds, scheme of sowing, convenience of irrigating, sowing in the beds, distance between sowing, width between the beds, the number of plants in a hectare.

DOI: 10.24411/2181-0761/2020-10111

Мухтарам Президентимизнинг Фармонлари ва Вазирлар Махкамасининг ;арорлари асосида Республикамизнинг ;ишло; хужалик сохасида кенг куламда

HCfloxaTflap o^hö öopH.flMoK;ga. ^Hm^o^ xy^a^HrHHHHr Öom;apum yc^yö^apugarH K^acTep^apHH TamKH^ STH^umu, x,ap xu^ycHM^HK^ap ^ocH^gop^uruHHHr

opTTHpumgaru HHru TexHo^oruHflapHH um^aö HH^um Ba aMa^uëTra Tagöu; sïum, ^epMep^ap Ba axo^HHH gapoMaguHH opTTupum Ma;caguga nappaHgaHH^HK, KyëHHRflHK, 6a^u;HH^HK, aca^apuHH^HK KaÖH coxa^apHH puBo^aHTHpum my^ap ^yM^acHgaHgup. naxTaHH^HK coxacuga HuruTHH con ypyFH 6u^aH ÖHpra^HKga ëHMa-ëH экнm HHa Öup HHru^HK 6y^u6, yHHHr TexHo^oruncHHH um^aö Hu;um x,o3Hpru KyHHHHr go^apö Maca^a^apugaH Öupu ^uco6^aHMo;ga. By эca xy^a^HK xoguM^apu,

MyTaxaccucnapH Ba o^HM^apu o^gura KyfiH^raH MyxuM Ba3H$a geö ;a6y^ ;u^HHgu.

naxTa HuruTH Ba con ypyFHHH Öup Ba;Tga ëHMa-ëH экнm Ba y^apHH eramrapum MypaKKaö Maca^a^ap ;aTopura KHpuö, KeHr Ky^aMga Maxcyc h^mhh Tag;u;oT um^apHHH o^u6 öopumHH Ta;o3o ;u^agu, HyHKH ycuM^HK^apHHHr Typu x,ap xu^ Ba cy3cH3, y^apHH eTHmTupum TexHo^oruncu x,aM Öup öupugaH $ap; ;u^agu. fflyHHHr yHyH yTKa3H^aëTraH Tag;u;oT^ap acocuga y^apHH eramrapum TexHo^oruncHHH Öup Öupura h;hh öy^raH HaB^apuHH TaH^amgaH HÖopaT Öy^umu KepaK. ByHga, con ycHM^uruHHHr KyfiugarH ÖHp^aMHH xycycuHT^apura s^THÖop Öepum 3apyp geö xuco6^aHMH3:

-con ycHM^uruHH numuö-eTH^um MyggaTH;

-con non^apHHHHr öa^aHg^Hru Ba Tyn^apuHHHr sra^am xa^MH; -con Ba naxTaHH eramrapumgaru cyFopum pe^HM^apuHH H^HH^uru; -naxTa HHrHTH coh ypyFH ÖH^aH ëHMa-ëH SKH^raHga ycuM^HK^apHHHr puBo^aHumura Ba naxTa xocu^gop^Hrura ca^öufi Ta^cup STMac^uru.

Coh ycHM^HK^apHHH numHÖ-eTH^umuHH x,ucoöra o.flHHHmHHHHr caöaöu, naxTa ^och^hhh HHFHmTHpum ^apaëHHHHHr öom^aHHmugaH KaMHga 20...25 KyH o^gHH coh ^och^hhh HHFHmTHpH^Hmu KepaK Öy^agu BanaxTa ^och^hhh y3 Ba;THga HHFHmTHpumra hmkohhht npaTH^agu.

Coh ycHM^uru non^apHHHHr öa^aHg^Hru Fy3a^apHHKugaH nacT Öy^umu Ma;cagra MyBo^u;gup, HyHKH Fy3aHHHr Tyn^apuHH coh ycHM^HrHHHHr Tyn^apu ;ucuö;yHMac^HrH, y^ap opacuga xaBoHHHr xapaKaTHra ;apmu^uru opTMacnuru KepaK Öy^agu, aKc ^o^ga naxTaHHHr ^ocu^op^uruHH KaMafiumura caöaö öy^uö ;o^agu. ByHHHr yHyH coh ypyFHHH naxTa hhthth öu^aH Öup Ba;Tga экнm cxeMacuHH Ba Fy3a ;aTop opa^apHHHHr KeHr^uruHH xaMga ypyF^ap opacugaru Maco^aHH TyFpu TaH^am 3apyp.

By^apgaH Tam;apu, Fy3a Ba coh ycHM.flHK^apHHHHr cyFopum pe^HM^apuHH TyFpu TaH^am xaM naxTa Ba cohhhht ^ocu^gop^urura Ta^cup этagн. fflyHHHr yHyH naxTa HHrHTH ÖH^aH coh ypyFHHHHr öup Ba;Tga экнö, napBapum^am Ba ^och^hh opTTHpum yHyH coh Ba Fy3a HaB^apuHHHr cyFopum pe^HM^apu h;hh öy^raHHHH TaH^am ëKH MyTaxaccuc^ap ToMoHHgaH coHHHHr Fy3ara moc öy^raH HaBH HpaTH^umu KepaK Öy^agu.

naxTa HHrHTH 6n^aH coh ypyFHHH 6np Ba^Tga ëHMa-ëH экнm cxeMa^apHHHHr Tax^H^H. AMa^HëTga xap xh^ ypyF^apHH экнm cxeMa^apu Ba cen^Ka^ap MaB^yg [1,2,3], ^eKHH hkkh xh^ ycuM^HK^apHHHr ypyFHHH Öup Ba;Tga ëHMa-ëH экнm HHru TexHo^orun öy^HÖ, cxeMa^apu xa^H ypraHH^MaraH. ^yfiuga,naxTa HHrHTH ÖH^aH coh ypyFHHH Öup Ba;Tga ëHMa-ëH SKum MyMKHH öy^raH cxeMa^apuHHHr BapuaHT^apu Kypuö HH;H^agu(1-pacM).

Ыг - гуза кучатлар сони, Ыс - соя кучатларининг сони,*-----* пахта чигити экилган

уялар,А.....А сояуруги экилган уялар.

1-расм. Пахта чигити билан соя уруFини бир вак;тда ёнма-ён экилишининг

вариантлари.

Ю;оридаги вариантлар буйича гуза ва соя уруглари бир ва;тда экилганда бир гектарга (тахлил учун 100 м х 100 м олинди) туплар сони хисобланди.Бунда: гуза

n Sc

О CD Ь

1' 2 w

a su

a ^ я

? SU »

S T3 X

1-ьн О)

о

*

*

п

о

»

тз

^

ч

я

п

я

Яс

ТЗ

у

я

^

у

ч

я

а\

ш

я

я

ч ^ ■л №

я я

^ у 1=1 у

тз

п о я у

я тз

о

тз

у

п

я

1=1

у

■л

я

2

у

п

о

►е-

у

у

а\

Я

тз

>5

у

ч

о

тз

1=1

у

■л

я

о оч Соя кучатларининг сони о оч Гузаларнинг сони Цаторлар орасидаги масофа см

Ь-Ь ОП * \ о оп * \ о оп оп Туплар орасидаги масфа, см

111,5 00 оп Ь-Ь оп ь-^ 00 оп Цаторлар сони,дона

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

666,6/25 0* 666,6/25 0* оч оч рч ОЧ оч оч рч ОЧ Бир цатордаги туплар сони, дона

03 04 ОЭ 00 Оч 00 00 оп оп 00 03 04 Оч Оч 1-вариант 1 га майдондаги усимликлар сони, дона

оп оп оч оп 2-вариант

00 03 04 3-вариант

КЗ «а 00 4-вариант

00 03 04 5-вариант

КЗ -а 00 6-вариант

18638 КЗ Ь-Ь чО оч оп оп оп Оч оп оп о 7-вариант

74553 03 04 оч оч оп оп 00 03 04 оч оч 8-вариант

41

я

а

V о о а я

Л »

н ь

V 43

X X X Ч

V

V Кс Ь

О X Ь

V Ч

о О

к 8

1=1 ^ а> ТЗ о\ ^

* 3

^ >5 ТЗ У

ч

у

у

^тз

^ К

л

к ^

к я 1=1 к

ж

у

ч

к *

у ^ у

тз

ь

а

^

V

я

О) ^

ч к тз

к ^

■л у

я

>5 у

ч о тз я а\

я ^

у я

п

о »

тз ^

ч ^

у

тз я я я я

■л

Л у

ч о тз я

о

тз у

п

я

1=1 у

■л

я

Ь тз у ^

ТЗ о;

я тз я

у

тз Я о Я тз

я я я

■л

я я

■л

о

тз у

п

я

ш

у ^ у

тз я

у

чО о

у

п о

►е-

у оэ

у п

я

Яс

тз у

я

X

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

0 ^

1=1 у

ш я

я ^

я

в

я

1=1 у

1

о

я

■л

я

ч ^

тз ^

ч ^

у

тз

я ^

у

тз я я я я

■л о тз

й □

а

ш

п

о »

оралатиб экилади. 6-вариантда соя уруги 5-вариантга ухшаш, лекинсийракланган х,олда экилади. Бу вариантларда соя уруглари гуза катор ораларининг икки томонига, лекин оралатиб экилгани учунсугориш суви соя экилган эгатлардан берилади, яъни,сугориш %ам оралатиб амалга оширилади.

7-вариант.Бу вариантда пахта чигити билан соя уруги бир цаторга аралаштирилиб,хар учтаёки иккита пахта чигитидан кейин битта соя уруги экилади. Бунда, гуза ва соя кучатларининг ривожланиши, уларнисугориш хамда катор ораларига ишлов беришнуктаи назардан бош;а вариантларга нисбатан самарали деб х,исоблаймиз. Лекин, жадвалдан куриниб турибдики, гуза кучатларнинг сони камаяди, айни;са соя усимлиги кучатларинингсони кескин камаяди.

8-вариант. Бу схема буйича, соя уруги гуза цатор ораларига ва кучатларининг сони гуза кучатлари сони билан тенг мицдорда (ёки сийраклатиб) экилади. Бунда усимликларни бир бирига салбий таъсири нисбатан кам булади.Бу вариантни пахта ва ва соя усимликларини парваришлаш,яъни,сугориш ва угитлаш, тупроц остидан сугориштизимимавжуд булганхамдаэгатларнибегона утлар босмайдиган чоралари курилган х,оллардагина ишлатилса яхши самара бериши мумкин. Чунки, соя уругини эгатнинг уртасига экилиши катор ораларига ишлов берувчи агрегатинингюришиничегаралайди.Агарда,соя уруги чигит цаторларини оралатибэкилса (лекин, соя кучатларининг сони икки баробарга камаяди), у х,олда тракторнинг гилдирак формуласи 4х2 га эга ва ;ишло; хужалик машинаси хам шунга мос булиб, усимликларга техника билан катор ораларига ишлов бериш мумкин булади.

Ю;оридаги тахлиллар асосидаэкиш схемасини энг мацбулини танлаш буйича куйидаги тавсияларни келтирамиз:

- усимликлар тупларининг бир гектардаги сони я;ин булиши хисобга олинса - 2-, 3- ва 5- вариантларни танлаш макул булади;

- усимликларни экиш ва парваришлаш кулайлигини хамда пахта хосилининг камаймаслиги, лекин, соя хосили кучатлар сони хисобига камайиши хисобга олинса 4- ва 6- вариантларни танлаш мумкин булади;

- пахта хосилини камаймаслиги, усимликларни сугориш хамда уларга ишлов бериш кулайлиги хисобга олинса 3-, 4-, 5-, 6- ва 8- вариантларни танлаш мумкин;

- пахта чигити билан соя уругини бир цаторга аралаштириб экишда (яъни, соя уругини сийраклатиб) гуза ва соя тупларининг сонини камайши х,исобга олинмаса, уругларни экиш, усимликларни сугориш ва парваришлаш кулайлиги буйича 7-вариантни танлаш мумкин;

- пахта чигити ва соя уругларини гуза катор ораларининг уртасига экиладиган 8-вариант танланса, ю;орида айтилганидек, бу схемани тупроц остидан сугориштизимимавжуд булган холларда куллаш мумкин. Агар катор ораларига техника билан ишлов беришга шароит яратиш керак булса, унда соя уругини оралатиб экиш керак булади.

Шунингдек, пахта чигити ва соя уругини бир ва;тда ёнма-ён экиш схемасини энг макбулини танлашда, бизнинг фикримизча, куйидагиасосий мезонларга хам амал ;илиш керак булади:

- гуза ва соя усимликларини сугориш жараёнлари бир хил булиб, агротехник талабларга жавоб бериши керак;

-танланган соя ва гуза навлари хамда экиш схемалари кулланилганда пахтанинг х,осилдорлигига салбий таъсир этмаслиги керак;

- усимликларнинг катор ораларига техник воситалар биланишлов беришнинг имконияти мавжуд булиши керак;

- танланган схемалар буйича чигит ва соя уругини бир вактда ёнма-ён экиш учун техник воситасини ишлаб чицишга асос яратилиши керак.

Хулоса килиб, шуни айтиш мумкинки - тавсия килинганэкиш схемалар буйича кенг тажриба-синовлари утказилгандан сунг амалий хулосаларни кабул килишга имконият яратилади.

Адабиётлар:

1. Н.И.Кленин, В.А.Сакун. Сельскохозяйственные и мелиоративные машины. Учебник. Москва, «Колос», 1980. 671 с.(156 стр).

2.М.Шоумарова, Т.А.Абдуллаев. Кишлок хужалик машиналари. Дарслик. Тошкент. Укитувчи. - 2002.-424 б.

3. А.Хамидов. Кишлок хужалик машиналарини лойихалаш.Тошк. Укитувчи.-1991.-276 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.