CC BY
9suBKiaa
INTERNA'nONALJOURNAL OF LANGUAGE, UTERATURE AND CULTURE RESEARCHES
E-ISSN: 2667-4262
Atif/Citation: Ilica, S. (2023). Vyaçeslav Ivanov'un Bebeklik Adli Eserinin Carl Gustov Jung'un Anne Arketipi Baglaminda Incelenmesi.
Uluslararasi Dil, Edebiyat ve Kültür Araçtirmalari Dergisi (UDEKAD), 6 (1), s. 76-93. DOI: https://doi.org/10.37999/udekad.1256537
Sevgi ILICA"
VYAÇESLAV ÎVANOV'UN BEBEKLiK ADLI ESERÎNÎN CARL GUSTOV JUNG'UN ANNE ARKETÎPÎ BAGLAMINDA ÎNCELENMESÎ_
ÖZET
Rus sembolizminin kuramcilanndan ve genç kuçak temsilcilerinden, düijünür ve çair Vyaçeslav ivanoviç ivanov (1866-1949) Bebeklik (Младенчество) adli poemasini 1913-1918 yillari arasinda kaleme alir. §air, yaçaminin ilk beç yilina içik tutan bu otobiyografik eserinde çocuklugundaki ilk izlenimlerini ve anilarini açiga vurur. Kapali anlatim, yüksek ve süslü bir üslup kullanilan ve Onegin kitasi (Онегинская строфа)1 ile yazilan bu eserin merkezinde çairin çok sevdigi annesi Aleksandra Dmitriyevna Preobrajenskaya yer alir. Bu çaliçmada, bahsi geçen eserde yer alan anne imgesinin isviçreli psikiyatrist Carl Gustav Jung'un geliçtirdigi ve kolektif bilinçdiçinin bir yansimasi olarak varsaydigi anne arketipi çerçevesinde ele alinmasi amaçlanir. Bu baglamda, ilkin incelemeye zemin hazirlamak üzere Jung'un arketip ve anne arketipi kuramlarinin detayli bir çekilde açimlanmasi hedeflenir. inceleme betimleyici ve biyografik metotla gerçekleçtirilir. ivanov'un çiir sanatinin ayrintili incelenmesi hususunda, çairin hayatina ve kariyerine yön veren annesiyle kurdugu iliçkinin detaylica araçtirilmasi önem arz eder. Sonuç olarak, ivanov'un çiir sanatinin ve dinî-ahlaki görüijlerinin dogumundan itibaren annesinin etkisiyle biçimlendigi görülür. §airin annesiyle ôzdeçleçtirdigi Meryem Ana ve gül arketipleri, ivanov'un annesini kutsal bir varlik olarak varsaydigini açiga vurur.
Anahtar kelimeler: Vyaçeslav ivanov, Jung, anne, arketip, Rus sembolizmi, psikanaliz.
AN EXAMINATION OF VYACHESLAV IVANOV'S WORK 'INFANCY' IN THE CONTEXT OF CARL GUSTAV JUNG'S MOTHER ARCHETYPE_
ABSTRACT
Philosopher and poet Vyacheslav Ivanovich Ivanov (1866-1949), one of the founders of Russian Symbolism and a representative of the younger generation, wrote his poema "Infancy" (Младенчество) between the years of 1913 and 1918. In this autobiographical work, the poet reveals his earliest impressions and memories from his childhood. The central figure of the work is Alexandra Dmitrievna Preobrazhenskaya, the poet's beloved mother. The poema uses a closed narrative style and a high and ornate language, written in the Onegin stanza. In this study, the aim is to examine the image of the mother in the aforementioned work within the framework of the mother archetype developed by Swiss psychiatrist Carl Gustav Jung as a reflection of the collective unconscious. To achieve this goal, Jung's theories of archetype and mother archetype are first detailed. The analysis is conducted using descriptive and biographical methods. It is important to conduct a detailed examination of Ivanov's poetry, and to thoroughly investigate the relationship he had with his mother, which shaped his life and career. As a result, it is observed that Ivanov's poetry and religious-moral views were shaped by the influence of his mother from his birth. The Mary and rose archetypes that the poet identifies with his mother reveal that Ivanov considers his mother to be a sacred being.
Keywords: Vyacheslav Ivanov, Jung, mother, archetype, Russian symbolism, psychoanalysis.
* Ar§. Gör. Dr., Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Rus Dili ve Edebiyati Ana Bilim Dali, Burdur / Türkiye. E-posta: sevgiyavas@windowslive.com
1 Onegin kitasi (Онегинская строфа): Aleksandr Sergeyeviç Puçkin'in Yevgeni Onegin eseri için özel olarak oluçturdugu 14 satirlik kita türü.
Makale Bilgisi (Article Info): Araçtirma makalesi / Research Article, Makale Geliç Tarihi (Received): 25.01.2023, Makale Kabul Tarihi (Accepted): 22.05.2023
Giri§
Psikanaliz, insan davrani§larini ve duygularini anlamak ifin kullanilan bir kuram ve tedavi yöntemidir. Bu kuram, insanin bilin^i zihni ile bilin9di§i zihninin arasindaki ili§kiyi anlamaya 9ali§ir. Psikanalitik edebiyat kurami ise edebi eserlerin derinliklerindeki anlamlari ortaya 9ikarmak ifin psikanaliz kuramindan faydalanir. Gerek edebiyat gerekse psikolojinin özünde insana ait duygu, arzu ve zihinsel süre9ler bulunmasi (Aras, 2019, s. 85) bahsi ge9en alanlarda disiplinler arasi 9ali§malara gü9lü bir zemin hazirlar. Söz gelimi, isvi9reli psikiyatrist Carl Gustav Jung (1875-1961) 1941 yilina ait Psikoloji ve Edebiyat (Psychologie und Literatur) adli yazisinda yer alan, "Psi§ik süreglerin incelenmesinden ba§ka bir §ey olmayan psikoloji, edebiyatin incelenmesi konusuna el atabilir; günkü insan ruhu bütün bilimlerin ve sanatlarin kaynagidir" (1981, s. 53) sözleriyle edebiyat ve psikoloji arasindaki etkile§ime dikkat 9eker. Nitekim son yillarda psikanalitik edebiyat ara§tirmalari hiz kazanmi§tir.
Temeli Avusturyali bilim insani Sigmund Freud (1856-1939)'un psikanaliz kuramina dayanan psikanalitik yakla§im §airin/yazarin biyografisine, ki§iligine, bilin9altina ve i9sel 9ati§malarina yönelir. Psikanalitik analiz eserin ortaya 9iki§ süreci, metnin dili, sembolleri ve eser kahramanlarinin ruh halleri, eylemleri, rüyalari ve davrani§lari 9er9evesinde detaylandirilir.
Freud'un ögrencisi olan, onunla birlikte psikanalitik 9ali§malar yaptiktan bir süre sonra fikir ayriligina dü§erek kendisine ait "Analitik Psikoloji" kuramini geli§tiren Jung, insan ruhunu Ü9 kavram üzerinde temellendirir: bilin9, ki§isel bilin9di§i ve kolektif bilin9di§i (Jung, 1959, s. 3). Freud'tan farkli olarak Jung, bilin9di§inin yalnizca ki§isel deneyimler esnasinda ya§anan baskilar tarafindan olu§madigini ileri sürer. Jung, bilin9di§inin kolektif nitelikte oldugunu ve dogu§tan belirli izler ta§idigini dü§ünür (Samuels, 2008, s. 5). Psikiyatristin, tüm insanligin deneyimlerinden olu§tugunu var saydigi "arketipler" ise kolektif bilin9di§i kavraminin alt ba§liklarindan biridir (Jung, 1959, s. 5).
Jung'a göre, insan zihni belirli kaliplara ve yapisal düzenlemelere sahiptir Bu kaliplar, tarihsel ve kültürel deneyimlerimizden kaynaklanan ortak imgeleri i9erir. Nesilden nesle aktarilan en sik kar§ila§ilan evrensel imgeler arasinda anne, baba, kahraman, bilge ve yabanci arketipleri sayilabilir. Ya§am veren, besleyen, koruyan ve sevgi dolu bir figür olarak görülen anne arketipi, insanlik tarihi boyunca üzerinde en 9ok durulan imgelerden biri olmu§tur. Jung, 1954 yilinda yayimlanan Anne Arketipinin Psikolojik Yönleri (Die Psychologischen Aspekte des Mutter Archetypus) adli 9ali§masinda anne arketipinin insan psikolojisini hayat boyu nasil etkiledigini inceler. Ona göre, anne özellikle erkek 9ocugun ruh dünyasini neredeyse tümüyle §ekillendirebilen gü9lü, ba§at ve gizemli bir olgudur. Bunun yani sira, Jung 9ocuk psikolojisi üzerindeki tüm etkilerin tek kaynaginin sadece ki§isel anne degil, ayni zamanda anneye atfedilen arketipler oldugunu vurgular (Jung, 2021, s. 24).
Jung'un kolektif bilin9altinda yerle§ik olan temel sembolik yapilari te§kil eden arketip kurami ile Gümü§ £ag Rus edebiyati §airlerinden ve Rus sembolizminin kuramcilarindan Vya9eslav ivanovi9 ivanov'un sembol kavrami paralellik gösterir. §air, sembolün tanimini ge9mi§ inan9, deger ve deneyimlerle bagda§tirarak yapar. Ba§ka bir deyi§le, ivanov sembolün tipki arketip gibi insanlik tarihine ait ortak imgeleri barindirdigini dü§ünür. §air, 1904 yilinda Vesi dergisinde yayimlanan §air ve Savat (Поэт и чернь) adli makalesinde §öyle yazar:
"Sembol, ancak anlami tükenmez ve sinirsiz oldugunda gerçek bir semboldür. Çok çehreli, çok anlamli ve her zaman karanlik derinlerdedir. Semboller söylenmediklerinde, ifade edilmediklerinde ve biz onlarin karçisinda çaresiz kaldigimizda, bir tarihçinin önüne tabiatlarinin bir özelligini sunarlar: Tarihçi sembolleri fosilleçmiç eski inançlarda, unutulmuç mitlerde veyok sayilmiç kültlerde kefeder" (1971, s. 713).
ivanov ve Jung'un sembol ve arketip kavramlarindaki benzerlik, ivanov'un sembolik bir dil kullanarak kaleme aldigi eserlerinin Jung'un arketip kurami baglaminda incelenmesini elveri§li kilar. Çaliçmada Jung'un arketip ve anne arketipi kavramlarinin açimlanmasi ve ivanov'un Bebeklik (Младенчество) eserindeki anne imgesinin Jung'un anne arketipi baglaminda incelenmesi amaçlanmi§tir. Bahsi geçen eser anne arketipini belirgin bir biçimde yansitmasi bakimindan araçtirmaya uygun bulunmuçtur. inceleme, Jung'un anne arketipi ve anne kompleksi kuramlari çerçevesinde biyografik metot ve betimleyici bir üslupla gerçekleçtirilir. Çaliçmanin "Jungiyen Anne Arketipi" baçlikli ilk bölümünde Jung'un geliçtirdigi arketip kavramina açiklik getirilmiçtir. Bahsi geçen bölümde incelemeye zemin oluçturacak Jungiyen anne arketipinin özellikleri aktarilmiçtir. Bir sonraki bölümü teçkil eden "Vyaçeslav ivanov'un Annesi ve ilk Çocukluk Yillari" baçligi altinda, çairin annesinin kisa yaçam öyküsüne ve ivanov'un bebeklik yillarina yer verilmiçtir. "Vyaçeslav ivanov'un Bebeklik Adli Eserinde Jungiyen Anne Arketipi" adli bölümde ise Bebeklik poemasindaki anne arketipi önceki bölümlerin çizdigi çerçeve sinirlarinda incelenmiçtir. Rus sembolizminin en önde gelen kuramcilarindan olan ivanov'un çiir sanatinin geregince ve muntazam incelenmesi hususunda, çairin hayatina ve kariyerine yön veren çocukluk yillarinin ve oldukça siki baglar geliçtirdigi annesiyle kurdugu iliçkinin detaylica araçtirilmasi önem arz eder.
Jungiyen Anne Arketipi
Arketipler tüm insan eylemlerinde yer alan a priori faktörlerdir. Bu dogrultuda yeni dogmuç bir bebegin bilinci bo§ bir levha degildir; bilinç öncesine ait karmaçik ve nesilden nesle aktarilan olgular barindirir (Jung, 2021, s. 17, 19-20). Jung, Anne Arketipinin Psikolojik Yönleri adli yazisinda arketip kavramini §u sözlerle tanimlar: "Arketipin kendisi bo§ ve salt biçimseldir, kendi tasvirinin a priori bir olasiligindan, facultas praeformandi 'den (tasarlanan yeti) baçka bir §ey degildir. Kalitim yoluyla aktarilanlar tasvirler degil, biçimlerdir, bu bakimdan da yine salt biçimsel olan içgûdûlere tekabül ederler" (1959, s.79).
Jung'un kolektif bilinçdiçi kavraminin alt baçliklarindan biri olan arketip, antikçagdan günümüze dek kullanilan ve Platon'un idea kuramiyla e§ anlama gelen bir kavramdir. Jung'a göre, kolektif bilinçdiçi, bilinçdiçinin kiçisel bilinçdiçindan daha derinlerde olan bir bölümü ve bilincimizin ortaya çiktigi bilinmeyen maddedir (Fordham, 1996, s.27). Algi ve duygulari belirleyen, benligin altyapisini oluçturan Jungiyen arketipleri Oguz Cebeci §öyle tarif eder:
"Arketipler, insan zihninde soya çekimle kazanilan ve dogum aninda mevcut bazi imgeler olmaktan çok, belirli deneyimleri belirli biçimlerde yapisallaçtirmaya yönelik egilimleri ifade eder. Buna göre, örnegin, çocugun anne imgesini doguçtan zihninde taçimasindan çok, yaçadiklari araciligiyla zihninde bir anne imgesi oluçturmasina olanak saglayacak bir egilime sahip olmasi söz konusudur" (2015, s. 229-230).
Jung'a göre, kolektif bilinçdiçinda yer alan arketipler insanliga atalarindan miras kalan temel psiçik elementlerdir. Zihnin derin katmanlarina yerleçen arketipler kiçinin eylem ve duygularina
yön verir (Jacobi, 2002, s. 37). Jung'un insan deneyimlerinin bir deposu olarak kabul ettigi arketipler, insanlik geli§tik9e kaynagini zenginle§tirir. Tüm insanlik tarihinden bireye miras kalan bu nesnel elementler öznel deneyimlere maruz kalmadan bir §ey ifade etmezler. Sherry Salman bu konuyu bir örnekle a9iklayarak netle§tirmeye ?ali§ir. Buna göre, her insan zihninde bir Tanri imgesi olu§turma i9güdüsü ta§ir. Bu i9güdü kalitsal nitelikli bir arketip olarak varsayilabilir. Ki§i ya§adigi cografya, kültür ve ki§isel deneyimleri neticesinde zihninde kendine özgü bir Tanri imgesi tasarlar (Salman, 2008, s. 59-62). Bu dogrultuda tüm ki§isel deneyimlerin arketipsel bir kaynagi oldugu söylenebilir. Bireyin ya§adigi deneyimler, ki§iligi ve diger faktörler ise arketiplerin nasil ifade edilecegini belirler. Jung nesnel nitelikli arketiplerin öznel insan psikolojisi üzerindeki mutlak etkisini Anne Arketipinin Psikolojik Yönleri adli yazisinda §u sözleriyle vurgular:
"insan, kavrasin ya da kavramasin, arketiplerin dünyasmin bilincinde olmak zorundadir, zira insan, arketiplerin dünyasi iginde, doganin bir pargasidir ve ona kökleriyle baglidir. insan ile hayatin ilk imgeleri arasindaki bagi kopartan bir dünya görü§ü ya da toplum düzeni, bir kültür olmamakla kalmaz, giderek bir hapishane ya da bir ahira dönü§ür. ilk imgelerin §u veya bu bigimde bilincinde olundugunda, bunlardaki enerji insana akabilir" (1959, s. 93-94).
Jung insan zihninin derin katmanlarina yüzyillar boyunca i§lemi§ arketiplerin ilk ve temel kaynagina ula§manin mümkün olmadigini söyler (1959, s. 207). Dahasi arketiplerin günlük hayattaki tezahürleri de belirsiz ve muglak olabilir. Jung'a göre arketipler en belirgin §ekilde masal, mitos gibi anonim eserlerde ve sanat eserlerinde metaforik ve sembolik bir üslupla ifade edilerek ula§ilabilir hale gelirler. Daha net bir ifadeyle, psikiyatrist, sanat eserlerinin arketiplerin bilin9di§inda eyleme ge9mesi, i§lenmesi ve bi9imlenmesiyle ortaya 9iktiklarini ileri sürer. Eseriyle arketipe somut bir form yaratan bir sanat9i, böylelikle insanlara hayatin en derin katmanlarina uzanma olasiligi saglar (Jacobi, 2002, s. 32). Bu bakimdan, Jung'a göre sanat9i diger insanlardan üstündür. Sanat9ilari dogduklarindan itibaren siradan insanlarin yapacaklarindan 9ok daha büyük bir göreve 9agrilmi§ özel ki§iler olarak gören Jung (1981, s.75) §öyle yazar: "Sanat, öylesi bir igsel gügtür ki, insani ku§atir ve onu kendine arag durumuna sokar" (1995, s.13, 15).
Bu 9ali§manin 9er9evesini olu§turan ve Jung'un üzerinde yogun bir bi9imde 9ali§tigi anne arketipi ise ki§isel anlamda anne, büyük anne, dadi, sütanne, ili§ki i9inde olunan herhangi bir kadin; daha üst anlamda tanri9a, Tanrinin annesi, Bakire Meryem, Sofya; geni§ anlamda kilise, üniversite, §ehir, ülke, gök, toprak, orman, deniz, ay; dar anlamda dogum ve döllenme yeri olarak tarla, bah9e, kaya, magara, aga9, vaftiz kabi, kap bi9iminde 9i9ek (gül ve lotus); daha dar anlamda rahim, her tür oyuk bi9im gibi (Jung, 1959, s. 81) sayisiz tezahürü olan bir ilk imgedir. Jung Anne Arketipinin Psikolojik Yönleri adli makalesinde anne arketipinin özelliklerini §öyle siralar: "Anne arketipinin özellikleri annenin endi§eleri ve sevgisiyle ilgilidir: di§inin sihirli otoritesi; akli a§an bir bilgelik ve ruhsal yücelik; yardimsever iggüdü ve dürtüler; hepsi sevecen olan, hepsi deger ve güg veren, hepsi büyümesini ve geli§mesini destekleyen §eyler. Sihirli dönü§ümün ve yeniden dogumunyeri" (1959, s. 82).
Jung'a göre ki§inin zihninde tasarladigi öznel anne imgesi ki§isel, psikolojik, duygusal ve bili§sel bir deneyim olsa da yüzyillardir olu§an arketipsel kaynaktan bagimsiz geli§emez. Jung ki§isel annenin etkisini tümüyle yadsimaz; fakat anne arketipinin insanin zihninde öznel deneyimlere nispeten 9ok daha etkin rol oynadigini §u sözlerle dile getirir: "Benim ki§isel görü§üm
diger psikolojik kuramlardan farklidir. Ben kiçisel anneye sinirli ôlçûde etiyolojik önem atfediyorum. Literatürde yazildigi gibi çocugu etkiledigi kabul edilen faktörler annenin kendisinden kaynaklanmiyor. Esasen anneden beklenen ve bilinçsizce öngörülen arketipsel arka plan çocugu etkiliyor" (1959, s. 83).
Jung anne arketiplerinin tezahürlerinin iyi ya da kötü anlamlar taçiyabilecegini söyler. Kiçi bilinçdiçinda var olan anne arketipi ile kiçisel annesiyle deneyimledigi öznel imgelerin bileçimi neticesinde anne kompleksi geliçtirir. Jung bu bileçimde arketipin öznel deneyimlere oranla çok daha etkin oldugunu savunur. Bununla birlikte, Jung bilhassa erkek çocugun ruhsal geliçiminde anne arketipinin ve annesiyle sürdürdügü iliçki sonucunda geliçtirdigi anne kompleksinin etkisinin yogun oldugunu ileri sürer ve bu konuda §öyle yazar: "Anne, adam olacak çocugun temas kurdugu ilk di§i varliktir ve anne, açikça ya da gizlice, bilinçli ya da bilinçsizce, erkek çocugun erkekligiyle oynaçmadan duramaz; erkek çocuk da annenin diçiliginin giderek farkina varir ya da bilinçsizce, içgûdûsel olarak bunayanit verir" (1959, s. 86).
Anneyi "bir çocugun ilk, biryetiçkinin ise son dünyasi" (1959, s. 94) olarak tarif eden Jung, "Anne, anne sevgisidir, benim deneyimim, benim sirrimdir" diyerek kiçinin hayatindaki anne olgusunun etkin gücüne dikkat çeker. Psikiyatriste göre, anne, çocugun hem fiziksel hem de psikolojik ön koçuludur (1959, s. 102). Anne arketipi, güvenli, besleyici ve sevgi dolu bir ortamda büyümekle ili§kilidir ve bireyin kendine güven duymasini, cesaretini ve fedakârligini teçvik eder.
Vyaçeslav ivanov'un Annesi ve ilk Çocukluk Yillari
Vyaçeslav ivanov'un annesi Aleksandra Dmitriyevna Preobrajenskaya k^ük ya§ta yetim kalir. Esasen bir köy papazinin torunu olan k^ük kizi, ya§li ve çocuksuz Alman kökenli Koeppen ailesi yanina alir. Ev sahibi Koeppen, Dorpat Üniversitesi'nde teoloji okumu§, Eski ve Yeni Ahit'i çok iyi bilen dindar biridir. Aleksandra bu ailenin evinde Alman ve Rus romantiklerinin etkisiyle büyür. Entelektüel bir aileyle yaçamasi sebebiyle, çocukluk yaçlarindan itibaren Johann Wolfgang Von Goethe, Vasiliy Jukovski ve Vissarion Belinski okur, Ludwig van Beethoven dinler. Ailesinin yönlendirmesiyle her gün düzenli bir çekilde incil okuyarak yetiçen Aleksandra, oldukça inançli biridir. ileriki yillarda ivanov, annesinin çok akilli bir kadin oldugunu söyler (Zobin, 2022, s. 711).
Kendisini yetiçtiren ailesine sadakatle bagli olan Aleksandra evlenmeyi hiç dü§ünmez. Koeppen ailesi öldügünde ise Ukraynali hizmetçileri Tatyana ile birlikte Moskova'da Nikitskaya Caddesi'nde k^ük bir eve taçinir. Aleksandra bu sirada kirk yaçindadir. Bir yil önce hayatini kaybeden yakin arkadaçi Henrietta'nin dul eçi ivan Tihonoviç ivanov, Aleksandra'yi siklikla ziyaret etmeye baçlar. Elli yaçinda bir topograf olan ivanov'un ilk evliliginden iki oglu vardir. ivanov bir ziyaretinde yaninda k^ük çocuklarini da getirir ve onlara §öyle buyurur: "Dizlerinizin üstüne çôkûn ve bizim için ona yalvarin." Çocuklar Aleksandra'ya §u sözlerle yakarirlar: "Annemiz ol!" Esasen evlenme niyetinde olmayan Aleksandra çocuklarin bu istegine karçi koyamaz. Çok geçmeden ivanov ve Aleksandra evlenir. Evliliklerinden yaklaçik bir yil sonra 16 Çubat 1866 tarihinde Vyaçeslav dünyaya gelir. Anne, Vyaçeslav adini dindar bir Çek prensinden (Святой Вацлав) ilham alarak ogluna verir (Deschartes, 1971, s. 7).
Rus §air Vyaçeslav ivanoviç ivanov 1917 yilinda kaleme aldigi Otobiyografik Bir Mektup (Автобиографическое письмо) adli yazisinda çunlari dile getirir:
"Moskova'da Volkov Sokagi'ndaki evimizde dunyaya geldim. Evimizin tam kar§isinda bir hayvanat bahgesi vardi. Buyerleri sevgiyle animsiyorum, gunku hayatimin ilk izlenimleri bu yerlerle baglantili. Zihnimde buyuleyici bir pariltiyla saklarim hala bu anilari. Evimizin penceresinden gordugum fil, uzun sure bakakaldigim gergedan, uluyan kurtlar, hendegin yanindaki geyikler, bahgemizdeki uzun akagag. Tum bunlar bana sanki kaybetmi§ oldugum cenneti hatirlatiyor" (ivanov, 1974, s. 9).2
ivanov'un annesi yumu§ak huylu, inan^i ve romantik biridir. Ote yandan babasi ise tam aksine materyalist ve ateisttir. Baba ivan ivanov Alman kimyager Eduard Buchner, Alman bilim insani Karl Vogt ve Hollandali maddeci du§unur Jacob Moleschott'un kitaplarini elinden du§urmeyen ve 60'li yillarin aydinlarina ozgu ya§ayan i9ine kapanik biridir (Deschartes, 1971, s.
7).
ivanov'un babasi ivanov, §air u9 ya§indayken verem hastaligina yakalanir ve be§ ya§inda iken vefat eder. ivanov, hayatinin ilk doneminin iki yilini evde agir hastalik 9eken babasinin aci ve istiraplarinin golgesinde ge9irir. Bunun yani sira, evde anne ve babasi arasinda dini goru§lerindeki uyu§mazliklar sebebiyle siklikla kavga 9ikar. Baba ivanov e§ini materyalizme ve ateizme yonlendirmek i9in israr eder. Annesi ise direnerek kutsal metinleri okumaya ve dua etmeye devam eder. §air bu gunleri Otobiyografik Bir Mektup adli 9ali§masinda §oyle animsar: "Kavgayi kazanan annem oldu. Babam olmeden once igsel gati^malannin etkisiyle inancayoneldi. Babam oldugunde 5ya^indaydim. Annem ve dadimla kaldim" (ivanov, 1974, s. 11). Ku9uk ya§ta babasiz kalan ivanov'un 9ocuklugu boylelikle 9ok sevdigi annesinin yogun etkisi altinda ge9er.
Vya^eslav ivanov'un Bebeklik Adli Eserinde Jungiyen Anne Arketipi
ivanov Bebeklik adli poemasini 1913-1918 yillari arasinda Onegin kitasi kullanarak kaleme alir. Bu otobiyografik eser genel itibariyla §airin hayatinin ilk be§ yilina i§ik tutar. Daha net bir ifadeyle, eserde ivanov'un Moskova'daki ilk izlenimleri, ilk anilari ve anne-babasina yonelik ilk intibalari yer alir. Poemada ger9ek olaylar ve mekanlar ile §airin 9ocukluguna ait hayal ve sanrilari i9 i9edir (Titarenko, 2016, s. 354). Kapali bir anlatim, yuksek ve suslu bir uslupla yazilan eseri Rus filolog Aleksey Losev, "Her adimindagizem vardi" sozleriyle betimler (1989, s. 466).
Kirk sekiz bolumden olu§an eserine ivanov ilk musveddelerinde Hayat (Жизнь) adini verir; fakat i9eriginin hayatinin ilk yillarina ait olmasi sebebiyle Bebeklik olarak degi§tirir (Arhangelski, 1994, s. 292). Bebeklik poemasi §iirsel Ya§am Oykusune Giri§ (Вступление в поэтическое жизнеописание) ba§likli bolumuyle §u dizelerle ba§lar: "i§te hayatin uzun menaionu, Anilarin palimpsesti, Onun tek du§uncesi
Butun hayatlarin amini, ha9tir gullerin i9indeki." (Вот жизни длинная минея, Воспоминаний палимпсест, Ее единая идея —
Аминь всех жизней — в розах крест) (ivanov, 1971, s. 230).
Anlatici eserini anilarmin palimpsesti ve hayatin uzun menaionu olarak nitelendirir. Palimpsest, "par§omen yapraklarinin murekkeplerinin kazinmasi veya suyla silinmesi ve uzerine
2 Aksi belirtilmedik9e Rus9adan yapilan butun 9eviriler makale yazanna aittir.
yeni yazi yazilmasiyla meydana gelen kitaplara" verilen addir. Palimpsestlerde eski yazi silinip üzerine yeni yazilsa bile yeni yazinin altindan eski yazinin izleri görülebilmektedir (Apaydin, 2019, s. 91). Bu suretle anlaticinin çocukluk anilarinin tüm hayatini etkiledigini gözler önüne sermek istedigi dü§ünülebilir. Menaion ise Dogu Ortodoks Kilisesi'nin litürjik takvim kitabidir. Bu kitap, Ortodoks Hristiyanlarinin yil boyunca takip ettigi bayramlarini ve diger dinî kutlamalarini belirler (Krasovitskaya, 2014, s. 43). Bu benzetmeyle anlaticinin hayatindaki dinî ögelerin ve degerlerin önemine dikkat çekmek istedigi söylenebilir.
Gül ve haç ivanov'un §iir sanatinda siklikla baçvurdugu imgelerdir. 1910 yilinda e§i Lidiya Dmitriyevna Zinavyeva-Annibal'i kaybettiginde ivanov, Gül-Haçlllarln ve Avusturyali dü§ünür Rudolf Joseph Lorenz Steiner'in ögretilerine merak sarar. Steiner'in ögretisinde haç dünya hayatinda çekilen aciyi, gül ise bu çekilen acinin güzelligini simgeler (Obatnin, 2000, s. 85). Titarenko, Gül-H^lilarda haçin fiziksel beden, gülün ise ruhun açmasini sembolize ettigini, bunun yani sira §airin annesini Gül-Haçlllarda bilgeligi ifade eden Sofya kavrami ile özde§le§tirdigini ileri sürer (2016, 353). ivanov, Novalis'e Dair (О Новалисе) adli yazisinda gül ve haç imgelerinin geçmiç kullanimlarini §u sözlerle hatirlatir: "Haçtaki mistik gül Orta Çag tasarilarindan biridir" (1987, s. 261). Nitekim Hristiyan gelenekte ise haç isa'ya, gül ise Bakire Meryem'e gönderme yapar (Silard, 2017, s. 244). Tüm bu veriler içiginda, eserde genel itibariyla anne imgesinin ön plana çikmasi da göz önüne alinarak, çairin haç ve dolayisiyla isa ile kendisini, gül imgesi ile ise annesini, Bakire Meryem'i ve annenin çiçek açmasini/dogurmasini iliçkilendirdigi dü§ünülebilir.
Eserde anlatici öksüz ve yetim annesinin geçmiçini §u dizelerde verir ve annesinin aile kökeninin de kendisi gibi inançli oldugunun altini çizer: "Dedesi köylü bir rahipti; Babasi ise Kremlin'e, Senato'ya giderdi; Moskova'da çocuklugumda Ba§ka bir rahibi daha tanirdim Onun erkek kuzeniydi. Anne tarafindan Ben Preobrajenskiy soyundanim;
Fakat öksüzü kizlari yerine koyup sevmeye Alman bir çift koyulmu§: Onlarin evine okuyucu3 olarak girmi§. Yaçlilarin hoçuna gitmiç Zarif duygularini ve bilgilerini Genç bir Rus kizinin hayallerine ekmek." (Ей сельский иерей был дедом; Отец же в Кремль ходил, в Сенат. Мне на Москве был в детстве ведом Один, другой священник — брат Ее двоюродный. По женской Я линии — Преображенский;
3 Bazi Hristiyan mezheplerinde, bir okuyucu ayin sirasinda Kutsal Kitap'tan bölümleri yüksek sesle okumakla sorumlu kiçidir.
Но сироту за дочь лелеять Взялась немецкая чета: К ним чтицей в дом вступила та. Отрадно было старым сеять Изящных чувств и знаний сев
В мечты одной из русских дев) (Îvanov, 1971, s. 233).
Jung'un kurami uyarinca, bir çocugun zihninde oluçan anne arketipinin çogunlukla nesilden nesle aktarilan ortak anne imgeleriyle ve kismen anneyle yaçanilan kiçisel deneyimlerle oluçtugu bilinmektedir. Buna göre, Îvanov'un anne arketipinin geliçim sürecinde anne tarafindan soyunun kültürel yapilarinin, dünya görü§lerinin ve hayata baki§ açilarinin etkili oldugu dü§ünülebilir. Çairin annesi ve ailesi oldukça inançli insanlardir. Dahasi Îvanov'un annesinin evlatlik olarak geldigi evde de inanç hâkimdir. Öyle ki, Alman aile genç kizi ayinlerde dinî metinleri okumasi için egitmiçtir. Gerek çairin annesinin ailevi kökeninin gerekse annesinin bizzat kendisinin inançli kiçiler olmasi, Îvanov'un anne arketipini dinî unsurlarla bagdaçtirmasi hususunda etkiledigi söylenebilir. Nitekim OtobiyografikBirMektup adli çaliçmasinda §air §u sözleriyle bunu dogrular: "Maneviyapimi annemden aldim. Annem beni tümüyle etkiledi. Onu tüm kalbimle sevdim. Onunla çokyakindik. Hayatinin tüm detaylarini bilirdim. Hatta çocuklugumda onun yaçadiklarini kendim ya§ami§im gibi hissederdim" (1974, s. 7). Eserin devaminda anlatici çok sevdigi annesinin tasvirine §u övgü dolu ifadelerle devam eder ve onun "Rus" milletine özgü oluçuna ve zekâsina dikkat çeker:
"Gerçekten de annemi
Genç bir Rus kizi olarak adlandirmak mümkündü:
Tavus kuçuna benzer yürüyü§ü,
Saglikli ve al yanakli bir gençti, serpildi
Kadinsi güzel kokusuyla,
Tipki bir Rus'un kalbinin dileyecegi çekilde.
Ve koyu renkli saçinin örgüsü
Topuguna uzandi. Hep bo§ çeyler
Konuçurlar 'uzun saça' dair:
Ve ona 'Gülmeyen kiz' derlerdi.
Bununla birlikte harika bir sese sahipti:
îçin erbaplari 'Seni tiyatroda çiçeklerle kar§ilarlardi'
Diye yakinirlardi."
(А девой русскою по праву
Назваться мать моя могла:
Похожа поступью на паву, —
Кровь с молоком, — она цвела
Так женственно-благоуханно,
Как сердцу русскому желанно.
И косы темные до пят
Ей достигали. Говорят
Пустое все про «долгий волос»:
Разумница была она —
И «Несмеяной» прозвана.
К тому ж имела дивный голос:
«В театре ждали б вас венки» —
Так сетовали знатоки) (ivanov, 1971, s. 233).
Anlaticinin annesini idealize ederek örnek bir Rus kizi oluçturmaya çaliçtigini söyleyebiliriz. Genç kiz saglikli, güzel ve yetenekli olmasina ragmen evinden ayrilmaz ve Ortodoks geleneklerine tümüyle riayet eder. Genç kiz kendisini dinî ögretilere öylesine kaptirir ki dünyevi zevklere sirtini döner ve gerek göremedi^e gülmez. Eserin devaminda anlatici annesinin kendisi dogmadan önce gördügü bir rüyayi anlatir. incil'e ve Aziz Yorgi'ye gönderme yapilan dizeler §öyledir: "Önceden rüyasinda bir tapinak görmü§tü
Tapinagin içinde ona Aziz Yorgi i§in firlatti; ilahi elçinin mizragi altinda O topragin içine girip büyüdü."
(Заране храм ей снился
В нем луч в нее метнул Георгий;
Под жалом Божьего посла
Она в земную глубь вросла) (ivanov, 1971, s. 235).
Bu dizelerde anlaticinin annesini Meryem ile kendisini ise dünyaya özel olarak gönderilen isa ile iliçkilendirdigi dü§ünülebilir. Jung, rüyalarda görülen tapinak imgesinin Meryem Ana ile bagintili diçil bir sembol oldugunu söyler (2015, s.170). Ok/ mizrak/i§in saplanmasi/ firlatilmasi ise incil'de §öyle geçer: "Bu çocuk, israil'de birçok kiçinin dü§mesine ya da yükselmesine yol açmak ve aleyhinde konuçulacak bir belirti olmak üzere belirlenmiçtir. Senin kalbine de adeta bir kiliç saplanacak. Bütün bunlar, birçoklarininyüregindeki dü§üncelerin açiga çikmasi için olacak" (Luka 2: 34-35) (Kutsal Kitap, 2018, s. 1084). Bununla birlikte, Hristiyan gelenegine göre, Aziz Yorgi'nin Vahiy kitabinda anlatilagelen yedi baçli ejderhayi (Vahiy 12: 3) (Kutsal Kitap, 2018, s. 1084) mizragiyla öldürdügüne inanilir. Böylece ejderha/çeytan maglup edilir. Aziz Yorgi'nin ejderhayi yenmesi Hristiyanligin paganizme karçi kazandigi bir zafer olarak yorumlanir. Eserde anlatici, genç kizi Hristiyan ögretilerde saygi duyulan bir azizin mizraginin korumasi altinda ve bir tapinagin içindeki toprakta filizlenen bir tohum gibi tasvir ederek onu kutsal ve dinî unsurlarla özde§le§tirir. Daha net bir ifadeyle, anlatici genç kizin rüyasi araciligiyla kaderindeki dinî motifleri önceden gördügünü anlatmaya çaliçir.
Anlaticiya göre, kaderinde kendisine dinî ve kutsal bir vazife atfedilmi§ olan annesi karninda mucizevi bir bebek ta§ir. Gelecegin §airi olacak bu bebek olaganüstü özelliklere sahiptir. Elbette bu bebegi taçiyan anne de özel ve ideal biridir. Hamile kadina bebegin mucizevi oluçuna dair bir takim alametler belirir. §öyle anlatilir: "Gece yarisi, sessiz bir saatte, Hamile kadin, gözya§lari içinde, Dua ederken ikonalarin önünde,
Aniden bir ses duyar: Nerede? Tam olarak, onun içinde
Bir bebek bagirdi! Ve daha g^lü
Fakat belirgin §ekilde duyulan
Kulaklari sagir eden bir çiglik yayildi... Mucizelerin
Fisiltilariyla canli olan bir ormandi onun dünyasi.
Çaçirdi, duygulandi, Alameti algiladi.
Fakat peki bu içareti nasil yorumladi?
Bu i§aret ona nasil bir gizli armagani önceden bildirmiçti?"
(В полночный, безотзывный час, Беременная, со слезами, Она, молясь пред образами, Вдруг слышит: где же?... точно, в ней Младенец вскрикнул!... и сильней Опять раздался заглушенный, Но внятный крик... Ей мир был лес, Живой шептанием чудес.
Удивлена, умилена, Прияла знаменье она.
Но как же знак истолковала?
Какой вещал он тайный дар?) (ívanov, 1971, s. 231-232).
Annesine vaat edilen gizli armagan §airin ta kendisidir. Gizli tutulan bu kutsal ve özel bebek ancak eserdeki genç kadin gibi inançli ve itaatkâr birine verilebilir. Genç kadin bebegin sesini herkesten uzakta tek ba§ina dua ederken i§itir. Kadin metafiziksel varliklarla iletiçim kurabilen kutsal birisi olarak betimlenir. Neticede, bebek dünyaya gelir ve etrafini gözlemlemeye ba§lar. Anlatici çocugun ilk görsel izlenimlerini §u otobiyografik dizelerle verir: "Hayvanat bahçesinin Köhne parmakligi §ehir di§ina Uzaniyordu neredeyse o günlerde. Eski bir ev satin aldilar, Çite ragmen,
Çitin ardinda kurt sürüsü ulurdu
Ve yarigin içinde çok eski zamandan kalma boynuz
Uyanmaya çaliçirdi gergedan.
Orada Georgiyevski Sokagi'yla
Volkov Sokagi kesiçirdi;
Georgi'de vaftiz edildim...
Flütlerin yankisi çinlar kilisenin ön bölümünde
Dünyevi hapishanenin, ölme,
Benim çocuklugumun ilkel cenneti!
Aden'in sinirina bakan
Pencerelerden birinin
Kapali oldugunu animsiyorum... Ah,
Varligin erken dönem görüntülerinin poemasi!
Bahçemiz vah§i hayvanlarin ele geçirdigi
Cennete e§ik görevi yapiyordu,
Bir dizi yaçli akasya görüyorum,
Akagaci, kir saçli kapicinin
Ambarinin kapisindaki, gökçe tuygun ku§u gibi,
Karahindiba gibi, sadece üfle!"
(Зоологического Сада
Чуть не за городом в те дни
Тянулась ветхая ограда.
Домишко старенький они
Купили супротив забора,
За коим выла волчья свора
И в щели допотопный рог
Искал просунуть носорог.
С Георгиевским переулком
Там Волков узенький скрещен;
Я у Георгия крещен...
Как эхо флейт в притворе гулком
Земной тюрьмы, — не умирай,
Мой детский, первобытный рай!
Меж окон, чтб в предел Эдема Глядели, было — помню я — Одно слепое... О, поэма Видений ранних бытия!
Зверям присвоенного рая Служил преддверием наш сад: Акаций старых вижу ряд, Березу, — у ворот сарая Седого дворника, как лунь,
Как одуванчик — только дунь!) (Îvanov, 1971, s. 239).
Eserde anlaticinin anne imgesini idealize etmek üzere baçvurdugu dinî ve metafiziksel unsurlarla gerçek otobiyografik olaylar iç içedir. §airin bebeklik dönemindeki anilarindan olu§an eserde anlaticinin imgelemindeki izlenimler yari belirgin yari muglaktir. Anlaticinin bilinç aki§i §eklinde siraladigi karmaçik his ve anilari, kiçiliginin oluçmaya baçladigi bebekligine özlem duydugunu gözler önüne serer. Bunun yani sira, anlatici ilk yillarini geçirdigi evini ve çevresini Eski Ahit'te Âdem ile Havva'nin yaçadigi cennet bahçesi olan Aden Bahçesi ile özde§le§tirir. Bu suretle bebeklik yillarinda hayatindaki dinî unsurlarin yogunluguna i§aret ettigi söylenebilir.
Eserin devaminda bebegin büyümeye baçladigi ve annesinin memesinden kopma vaktinin geldigi anlatilir. Îvanov eserine aktardigi bu travmatik olayi hiç unutmamiçtir. Zira memeden kesme dönemi gerek anne gerekse bebek için duygusal bir s^eç olarak kabul edilebilir. Bebekler
için emzirme, sadece bir beslenme yöntemi degil ayni zamanda rahatlik, güvenlik ve baglanma için önemli bir etkileçim saglar. Dahasi bebekler, emzirme sirasinda annelerinin sicakligini, kokusunu ve sesini duyumsayarak güvende hissederler. Sonuçta, çairin annesi bu karmaçik ve zorlu süreci geleneksel mitlere baçvurarak atlatmayi tercih eder. §öyle ki, o günlerde memeden kesilen çocuklara aciktiklarinda, üzerine kirmizi bir bez parçasi baglanan agaç gösterilir, yüksekte süt veren kizil Lel4 kuçunun oturdugu ve uçup gittigi anlatilir (ivanov, 1971, s. 855). Bu olay annenin kadim degerlere bagliligini gösterir. Eserde anlatici memeden kesilme sürecini §u ifadelerle hatirlar:
"Akagaç duruyor, yeçil:
Bak, orada k^ük bir ku§ var, ha§ha§ gibi güzel! Misafir yüksege uçtu, Bana sütlü çerbetçi otu hediye etti! Sen akagaçtasin, kizil Lel!
Belki de, annem susmuyordu, Eskiye ait mutluluga saygi duyarak, Eskiden gögsünden ayirdi Altin kivircik saçli çocugu."
(Стоит береза, зелена:
Глянь, птичка там — как мак, красна!
Высоко гостья залетела,
Что мне дарила млечный хмель! —
Ты на березе, алый Лель!
Быть может, мать не умолчала, Былое счастие святя, Как встарь от груди отлучала Золотокудрое дитя) (ivanov, 1971, s. 241-242).
ivanov annesini kutsal imgelerle özde§le§tirerek idealize ederken babasina kar§i tavri tam tersidir. Ona göre annesi ve kendisi yegânedir ve özeldir. Oysa babasinin bu iliçkide etkin bir rolü yoktur. Daha net bir ifadeyle, baba çocugun dünyaya gelmesinde katkisi olan basit bir araç içlevi görür. Dahasi, §air kendisini isa ile özde§le§tirip §u çarpici iddiayi savunur ve öz babasindan soyutlar: "Tek bir babadan dogduguma inanmiyorum. Bence gebe kalma sürecinin en baçinda ana rahmine baçka bir tohum daha dü§üyor. En büyük planda babam Tanridir, Göksel Babadir. §ahsen ben sadece babamin degil, ba§ka babalarin da oglu oldugumu hissediyorum" (Altman, 1995, s. 102). Anne ve baba arasindaki çatiçma ve uyumsuzluk eserde §u dizelerde yer bulur: "Ve bu evde her §ey ters gitti: Anne konuçkan ve canli; Baba asik suratli, dalgin, açgözlülükle Saplar ölü sözcükleri. Ve kadinin kalbini yalan sözlerle Tanritanimazliga yönlendirmeyi tasarladi.
4 Slav mitolojisinde güzellik ve açk tanriçasi Lada'nin ilk ogludur.
Nafile! Sayiklar Charles Darwin!
Ve peki nerede tüm sebeplerin sebebi,
Ezeli olan atomu yarattiysa?
Protoplazmanin tanrilaçtirilmasi
Annede alaycilik uyandiriyordu.
'Orangutani erkek kardeçim olarak kabul etmek
Saçma!' Sonbahar yagmur bulutlari daha karanlik oldugunda,
Baba kapiyi içeriden kilitler."
(И все в дому пошло неладно:
Мать говорлива и жива;
Отец угрюм, рассеян, жадно
Впивает мертвые слова —
И сердце женское их ложью
Замыслил уклонить к безбожью.
Напрасно! Бредит Чарльз Дарвин!
И где причина всех причин,
Коль не Предвечный создал атом?
Апофеоза протоплазм
Внушает матери сарказм.
«Признать орангутанга братом —
Вот вздор!...»Мрачней осенних туч,
Он запирается на ключ) (ivanov, 1971, s. 243).
Anlaticinin kendisini isa, annesini ise Meryem ile özde§le§tirdigi bir tasarida babaya ihtiyaç yoktur. Üstelik annesi inançlarina derin bir baglilik duyan ve bu inançlari hayatinin merkezine koyan biriyken, babasi onu ateizme davet eder. Bu durum çocugu babasindan daha da uzaklaçtirir. Nitekim vereme yakalanan babasi uzun süre hasta yatmasinin ardindan hayatini kaybeder. Tüm benligiyle annesine bagli olan anlatici için babasinin ölümünün trajik olmadigi söylenebilir. Zira anlatici babasinin ölümünü tüm detaylariyla animsamasina ragmen cenazesini salt somut ifadelerle §öyle betimler:
"Ben animsiyorum loçlugu ve açik kapilarin Arasindan gelen, salondaki, i§igi Ve dumani, kilisedeki gibi. Ben kaybi hissetmedim, Ama biliyordum,
Aramizda babanin artik olmayacagini: O orada, gümü§i örtünün altinda, Elleri çapraz biçimde, tabutta uyuyor, Soguk, altinda çiçek taciyla... " (Я помню сумрак и чрез двери Открытые, в гостиной, свет И дым, как в церкви. Я потери Не чувствовал, хоть знал, что нет Меж нас отца, не будет снова: Он там, под серебром покрова, Скрестивши руки, спит в гробу,
Холодный, с венчиком на лбу...) (ívanov, 1971, s. 253).
Babasinin ölümü anlaticiyi âdeta hiç etkilemez. Annesiyle birlikte inançlari dogrultusunda yaçamaya devam ederler. Kisa süre sonra annesi ilginç bir fal ritüelinden oluçan aile gelenegini ogluna uygular. Annesi Eski Ahit'i açar ve be§ yaçindaki oglundan rastgele bir sayfa açarak parmagini bakmadan sayfa üzerinde bir yere koymasini ister. ívanov tesadüfen Mezmur bölümün 151. kismini seçer: "Kardeçlerim arasindan en k^ügü, babamin evinde en genci bendim, babamin koyunlarini güderdim. Elimle bir arp yaptim, parmaklarimla lir çaldim" (Mezmur: 151) (Kutsal Kitap, 2018, s. 663). §airin annesi sevinçle "Sen bir §air olacaksin" diye çiglik atar (Deschartes, 1971, s. 7). Nitekim Otobiyografik Bir Mektup\a ívanov annesinin kendisinden bir §air olmasini istedigini §öyle dogrular: "Annem oglunun bir §air olmasini istedi hep. Tutkulu bir dindardi. incil metinlerini gözya§lariyla okurdu. Nihilizmden nefret eder, çari çok severdi " (1974, s. 8). ívanov ve annesinin ilginç fal ritüeli eserde §u dizelerde geçer: "Annem yilin ilk günlerini karçiliyor, Tahmin yürütüyor, Mezmura yönelip: 'Baba evinde ben, genç bir çobandim, En k^üktüm.'
'Bilge sayfalar sana §iir yeteneginin Haberini veriyor.' Ruhumdan hiç Ayirmadim o günden beri o ögüdü: Gizli bir i§ik gibi,
Oyuk balçik kilin içinde, görevlendirildim,
Hazine verildi...
Vakit geldi, bebeklik, elveda!"
(Мать новолетие встречает, —
Гадает, разогнув Псалтырь:
«В семье отца я, пастырь юный,
Был меньшим.»
«Дар песен вещие листы
Тебе пророчат»... Неразлучен
С тех пор с душою их завет:
Как будто потаенный свет,
В скудели полой, мне поручен, —
Дано сокровище нести...
Пора младенчества, прости!) (ívanov, 1971, s. 253).
Gerçekten de annesi ívanov'u o günden sonra inançli bir §air olarak yetiçtirmeye bailar. Ogluna düzenli olarak Aleksandr Pu§kin ve Vasiliy Jukovski'nin §iirlerini okur. Günün büyük bölümünü birlikte dua etmeye ayirirlar.
ívanov, Bakire Meryem arketipi ile özde§le§tirdigi annesini kutsal bir varlik olarak kabul eder. Bu dogrultuda annesinin ona verdigi görev de §air için kutsal sayilir. Neticede annesinin tesiriyle ívanov Rus sembolizminin en önemlilerinden sayilan inançli bir §air olur. ívanov, oldukça inançli bir kadin olan annesine Meryem Ana gibi kutsal bir figürün özelliklerini atfederek Tanriya yönelir.
Sonu?
Edebiyat ve psikoloji özlerinde insan duygulari, heyecanlari, 9ati§kilari ve arzulari barindirmalari bakimindan disiplinlerarasi bagda§tirici akademik 9ali§malara uygun alanlardir. Freud'un 9ali§malari temelinde geli§en psikanalitik edebiyat 9ali§malari eser ve yaraticisi arasindaki baglantilara ve ili§kilere odaklanir. Freud'un ögrencisi olan ve kendi kuramlarini geli§tirerek özgün 9ali§malariyla taninan Jung'un arketip kavrami edebiyat analizlerinde kullanima elveri§lidir. Tüm insanligin deneyimlerinden olu§an ve nesilden nesle aktarilan ilk imgeleri te§kil eden arketipler, edebi eserlerde farkli imgeler formunda okuyucunun kar§isina 9ikabilirler. En önemli arketiplerden biri ise, insanin ana rahmine dü§mesiyle birlikte ya§amindaki en önemli figürlerden olan anne arketipidir. Anne imgesi 9ocugun zihninde belirsiz arketipler formlarinda yer alir. Ki§i ya§am sürecinde edindigi öznel deneyimler uyarinca kendine ait olumlu ya da olumsuz anne kompleksleri geli§tirir. Bu komplekslerin olu§umu halihazirda bulunan arketiplere baglidir.
Rus sembolizminin en önemli kuramcilarindan olan ivanov, hayatinin ilk be§ yilini anlattigi otobiyografik poemasi Bebeklik'te anne imgesini ön plana 9ikarir. Detayli ve metaforik anne tasviri, ivanov'un zihnindeki anne arketiplerine dair okuyucuya ipu9lari sunar. ivanov eserde dini inan9larini yogun bir bi9imde ya§ayan bir annenin oglu olarak dünyaya geldigini gösterir. §airin annesinin ailesinin de inan9li oldugu, hatta bazi aile üyelerinin rahip oldugu anlatilir. Genetik, kültürel ve 9evresel etkilerin ivanov'un imgeleminde dini degerleri ön planda tutan bir anne arketipi olu§turmasina zemin hazirladigi dü§ünülebilir. Bununla birlikte, Ortodokslugun yaygin oldugu bir cografyada dogmasinin anne arketipini Meryem Ana imgesiyle dolayisiyla kendisini isa imgesiyle özde§le§tirmesinde etkili oldugu varsayilabilir. §air 9ok sevdigi annesini Bakire/ Ana Meryem ve gül arketipleriyle özde§le§tirerek ona kutsiyet atfeder. Eserde dünyevi hazlara önem vermeyen, inan9li, sevecen, sadik, koruyucu, §ifa veren, kusursuz ve ideal bir Ortodoks kadini tasviri ile kar§ila§ilir. ivanov'un zihnindeki ideal anne arketipi sebebiyle annesini mükemmel ve eksiksiz olarak algiladigi 9ikarimi yapilabilir. Eserde §airin annesinin baskin karakteri ve etkin gücüyle §airin tüm hayatini ve dü§ünce yapisini etkiledigi gözler önüne serilir. Sonu9 olarak, ivanov'un bilin9di§inda var olan anne arketipini ger9ekle§tirmek i9in annesine kutsiyet saglayacak deneyimlere yöneldigi dü§ünülebilir.
Extended Abstract
Vyacheslav Ivanovich Ivanov (1866-1949), a philosopher and poet associated with Russian Symbolism, composed his work "Infancy" (Младенчество) between the years of 1913 and 1918, delving into his earliest impressions and memories of his childhood. This study aims to investigate the role of Ivanov's beloved mother, Alexandra Dmitrievna Preobrazhenskaya, as a representation of the mother archetype within the framework of the Swiss psychiatrist Carl Gustav Jung's collective unconscious theory. The analysis begins by providing a detailed exposition of Jung's theories of archetypes and the mother archetype, emphasizing its significance in shaping individual and collective human experiences. Literature and psychology are suitable fields for interdisciplinary academic studies due to their inherent inclusion of human emotions, passions, conflicts, and desires. Psychoanalytic literary studies, developed based on Sigmund Freud's work, focus on the connections and relationships between the work and its creator. Jung, a student of Freud who developed his own theories, introduced the concept of archetypes, which is applicable in literary analysis. Archetypes, which constitute the primal images derived from the collective
experiences of humanity and transmitted from generation to generation, can appear in literary works in various symbolic forms. By employing descriptive and biographical methods, the study delves into Ivanov's poetic expressions and investigates the profound influence his relationship with his mother had on his life and career. Through a thorough examination of Ivanov's poetry, it becomes evident that his artistic and religious-moral perspectives were profoundly influenced by his mother from his earliest moments. Drawing on the concept of archetypes, Ivanov identifies his mother with the Mary archetype, symbolizing sacredness, purity, and unconditional love. Additionally, he associates her with the rose archetype, representing beauty, fertility, and divine femininity. These archetypal associations reveal Ivanov's deep reverence for his mother and his perception of her as a divine and sacred figure. The study reveals how Ivanov's portrayal of his mother as a transcendent and holy presence in "Infancy" contributes to the overall theme of the poema. Her character serves as a catalyst for Ivanov's exploration of his own spiritual and creative journey. By analyzing Ivanov's poetic expressions and investigating his biographical background, the research sheds light on the profound impact of the mother archetype on his artistic development. In conclusion, this study offers a comprehensive analysis of the image of the mother in Vyacheslav Ivanov's "Infancy" through the lens of Jung's mother archetype. It highlights the role of Ivanov's mother as a sacred and transformative figure in his life, shaping his poetry and religious-moral worldview. Ivanov portrays himself as being born into a family with a strong religious belief system, primarily embodied by his mother. The poema highlights that his mother's family was devout, with some members even serving as priests. It can be argued that genetic, cultural, and environmental influences provided a foundation for Ivanov to develop a mother archetype that prioritizes religious values in his imagination. Additionally, being born in a region where Orthodoxy is widespread likely influenced his identification of the mother archetype with the image of the Virgin Mary, and consequently, his identification of himself with the image of Jesus. The poet associates his beloved mother with the Virgin Mary and the rose archetype, attributing sanctity to her. In the poema, she is depicted as a devout, loving, loyal, protective, healing, flawless, and ideal Orthodox woman who disregards worldly pleasures. It can be inferred that due to the idealized mother archetype in Ivanov's mind, he perceives his mother as perfect and flawless. This research deepens our understanding of Ivanov's work and underscores the universal significance of the mother archetype in literary and psychological contexts.
Kaynak^a
Altman, M. S. (1995). Razgovori s Vyageslavom Ivanovim. Peterburg: inapress.
Apaydin, B. (2019). Palimpsest Kavrami ve Mekansal Donu§um. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, Cilt 9, Sayi 2, 90-103.
Aras, G. (2019). Psikanalitik Kuram ve Joseph Conrad'in Karanligin Yuregi Eseri. Edebiyat Kuramlari. Giri§ ve Uygulama. Mehmet Ali Balkaya ve Kugu Tekin (Ed.). Ankara: ^izgi Kitabevi.
Arhangelski, A. (1994). Mladen9estvo Vya9eslava ivanova i filosofiya detstva u Borisa Pasternaka. Cahiers duMonde russe, Vol. 35, No. 1/2, 285-293.
Cebeci, O. (2015). Psikanalitik Edebiyat Kurami. (3. Baski). istanbul: ithaki Yayinlari.
Deschartes, O. (1971). Vvedeniye. Vyaçeslav ivanov. Sobraniye soçineniy. Tom 1. D. V. ivanov ve O. Deschartes (Ed.). Bruksel: Foyer Oriental Chrétien, 5-227.
Fordham, F. (1996). Jung Psikolojisinin Ana Hatlari. Aslan Yalçiner (Çev.). istanbul: Say Yayinlari.
ivanov, V. i. (1971). Vyaçeslav ivanov. Sobraniye soçineniy. Tom 1. D. V. ivanov ve O. Deschartes (Ed.). Bruksel: Foyer Oriental Chrétien.
ivanov, V. i. (1974). Avtobigrafiçeskoye pismo. Vyaçeslav ivanov. Sobraniye soçineniy. Tom 2. D. V. ivanov ve O. Deschartes (Ed.). Bruksel: Foyer Oriental Chrétien, 5-22.
ivanov, V. i. (1987). O Novalise. Vyaçeslav ivanov. Sobraniye soçineniy. Tom 4. D. V. ivanov ve
0. Deschartes (Ed.). Bruksel: Foyer Oriental Chrétien, 252-280.
Jacobi, J. (2002). Complex/Archetype/Symbol in the Psychology of C. G. Jung. London: Routledge.
Jung, C. G. (1959). The Collected Work of C. G. Jung. Volume 9. Part 1. William Mcguire (Ed.). New York: Princeton University Press.
Jung, C. G. (1981). Psikoloji ve Edebiyat. Psikanaliz Açidan Edebiyat. Freud, Jung, Adler. Selahattin Hilav (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
Jung, C. G. (1995). Ulysses ve Picasso Uzerine Denemeler. Mazhar Candan (Çev.). istanbul: Duçun Yayincilik.
Jung, C. G. (2015). Ruyalar. Aylin Kayapali (Çev.). istanbul: Pinhan Yayincilik.
Jung, C. G. (2021). Dort Arketip. Zehra Aksu Yilmazer (Çev.). istanbul: Metis Yayinlari.
Krasovitskaya, M. S. (2014). Liturgika: kurs lektsii. Moskova: PSTGU.
Kutsal Kitap (Tevrat, Zebur, incil) (2018). istanbul: Yeni Yaçam Yayinlari.
Losev, A. F. (1989). izposlednih vospominaniy o Vyaçeslave ivanove. Moskova: Eshil.
Obatnin, G. (2000). ivanov- mistik (Okkultniye motivi vpoezii i proze Vyaçeslava ivanova 19101979). Moskova: Novoye literaturnoye obozreniye.
Salman, S. (2008). The Creative Psyche: Jung's Major Contributions. The Cambridge Companion to Jung. P. Young-Eisendrat, T. Dawson (Ed.). Cambridge: Cambridge University Press, 5776.
Samuels, A. (2008). The Historical Context of Analytical Psychology. The Cambridge Companion to Jung. P. Young-Eisendrat, T. Dawson (Ed.). Cambridge: Cambridge University Press, 1-19.
Silard, L. (2017). Roza i krest A. Bloka v svete rozenkreytserkih traditsiy. Studia Litterarum, Vol.
1, 235-261.
Titarenko, S. (2016). Poema Vyaçeslava ivanova 'Mladençestvo': simboliçeskiy yazik avtobiografiçeskogo mifa. Vyaç. ivanov: pro et contra, antologiya. T. 2. A. B. §i§kin (Ed.). Peterburg: TSSO, 351-368.
Zobin, G. (2022). Vyaçeslav ivanov. Put jizni. Moskova: Molodaya gvardiya.
Ethical Statement/Etik Beyan: Bu çaliçmamn hazirlanma surecinde bilimsel ve etik ilkelere uyuldugu ve yararlamlan tum çaliçmalarin kaynakçada belirtildigi beyan olunur. / It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.
Çatiçma beyani/Declaration of Conflict: Çaliçmada kiçi ya da kurumlar arasi çikar çatiçmasimn olmadigi beyan olunur. / It is declared that there is no conflict of interest between individuals or institutions in the study. Telif Hakki&Lisans/Copyright&License: Yazarlar dergide yayinlanan çaliçmalarinin telif hakkina sahiptirler ve çaliçmalari CC BY-NC 4. 0 lisansi altinda yayimlanmaktadir. / Authors publishing with the j ournal retain the copyright to their work licensed under the CC BY-NC 4.0
