CC BY
11
FTAMP 73.31.41
Балаабеков Толеу Кунжолович
т.г.к., доцент, мецгеруш^ «Келжпк техника жэне технологиялары» кафедрасы,
С. Сейфуллин атындагы Казак агротехникалык университетi,
Н^р-С^лтан к., 010000, Казакстан Республикасы,
e-mail: tdi_kstu@mail.ru
Есентаев С. Д.
магистрант, «Келжпк техника жэне технологиялары» кафедрасы, С. Сейфуллин атындагы Казак агротехникалык университет^ Н^р-С^лтан к., 010000, Казакстан Республикасы, e-mail: yessentayev.s@mail.ru
АВТОМОБИЛЬГЕ ТЕХНИКАЛЫЦ ЦЫЗМЕТ КОРСЕТУ САЛАСЫНДАГЫ НЕПЗП МЭСЕЛЕЛЕРД1ЗЕРТТЕУ МЭСЕЛЕС1
Зац жобаларыныц негiзгi MiHdemi — eHdipicmi жацгырту ушт ынталандыру жуйест цуру, табиги кешендерге эсерт азайту, шыгарылатын вшмдер мен цызметтердщ энергия сыйымдылыгын твмендету. Мундай жагдайда автомобиль квлж цуралдарына техникалъщ цызмет кврсету жэне жвндеу бойынша цызметтердщ жогары сапасын цамтамасыз ете алатын гана емес, сондай-ац элемдж стандарттарга сэйкес келетт экологиялыц жэне вндiрiстiк цаутЫздт талаптарыныц орындалуын цамтамасыз ете алатын, бацылаушы органдарга осы сэйкестiктi растауга цабiлеттi болатын автомобильдж техникалыц цызмет кврсету кэсторындары артыцшылыц алады. Щазiргi уацытта осы мiндеттердi шешу багыттарыныц бiрi басцарудыц интеграцияланган басцару жуйелерт цуру болып табылады.
Кiлттi свздер: автомобиль, автоквлж кэсторны, автомобиль квлш, автомобиль квлж цуралы, автомобильдщ конструктивтк элементтерi, автомобильдщ техникалыц жагдайы, автомобиль жумысыныц ютен шыгуы.
К1Р1СПЕ
Автомобильдж техникалыц цызмет керсету цызметтершщ нарывы (АТЮ цаз1рп уацытта мынадай ерекшелжтерге тэн экономикалыц жаFдайды керсетедк Улттыц нарыцтар арасындаFы айырмашылыцтарды ешiру, инвестициялардыц, технологиялар мен тауарлардыц шетелдж нарыцтарFа кещнен eHyi. К^азацстаннын ДYние жузшк сауда уйымына (ДС¥) кiрyi, экономиканын жана жаFдайларFа кешyi, нарыц жаFдайында бэсекелестiк орта АТ^ кэсiпорындарынын басшыларына сапа, цоршаFан ортаны цорFаy, кэсiби цаyiпсiздiк жэне енбектi цорFаy мэселелерше кебiрек кенiл белуге мiндеттейдi. Сонымен цатар, тек клиенттердiн Fана емес, сонымен цатар АТ^ кэсiпорындары цызметкерлершщ де талаптары езгередi, табиFатты цорFаy заннамасы мен енбектi цорFаy саласындаFы талаптар еседi.
НЕГ1ЗГ1 Б9Л1М
Автомобильдщ техникальщ ж^дайын езгерту. Орта класты цазiргi заманFы автомобиль 15-25 мын белшектен турады, олардын 7 мыннан 9 мынFа дейiнгi белiгi жумыс кезiнде езiнiн бастапцы цасиеттерiн жоFалтады, онын 3,5 мынFа жуыц белшеп автомобильге цараFанда цызмет ету мерзiмi аз жэне пайдалану
кезшде ерекше назар аударылатын объект болып табылады. Олардын iшiнде 200-ден 400-ге дешнп «критикалык» белшектер, олар баскаларды жш ауыстыруды талап етедi, автомобильдердщ неFYрлым карапайым пайдалануда Ецбек жэне материалдьщ шыFындарды тудырады. Kазiрri заманFы автомобильдер шамамен 3 % косалкы белшектердщ номенклатурасы тутынылатын косалкы белшектердiн жалпы кунынын 40-тан 50 %-Fа дешн; 9 %-Fа-80-нен 90 %-Fа дешн жэне 25 %^а-95-тен 98 %^а дейiн келедi.
Бул факт автомобильдердщ жэне олардын курамдас белштершщ техникалык жаFдайы туралы объективтi аппарат алуFа баFытталFан АТК-да уйымдастырушылык-техникалык ю-шараларды эзiрлеу кажеттшшн растайды. Теменде 1-кестеде автомобильдiн конструктивтiк элементтерiнiн атауы, олардын автомобильдеп саны жэне олардын техникалык жаFдайын сипаттайтын конструктивтiк параметрлерi келиршген.
Агрегаттар мен курамдас белiктердiн техникалык жай-^йшщ езгеруi механизмдердiн жумысына байланысты туракты эсерететiн себептердiн, кездейсок себептердщ, сондай-ак автомобиль жумыс iстейтiн немесе сакталатын сырткы жаFдайлардын эсерiнен болады. Кездейсок себептер нормативтiк-техникалык кужаттаманын ережелерi мен нормаларынын бузылуына байланысты (руксат етiлген шектерден асып тYсетiн конструкциянын жасырын акаулары мен артык жYктемелерi жэне т.б.).
Кесте 1 - К^урылымдык элементтер жэне олардын параметрлерi
Автомобильдщ конструктивтж элемента Саны Конструктивтж параметр
Агрегат, жуйе 15-тен 20-га дешн Кинематикальщ схема; к;озгалудэрежесц ;урылымдьщ формула; ;осылыс, бершс, тректер жэне ныгыздау турлер1 жэне т.б.
Туйш, механизм 70-тен 90-га дешн Белшектер мен тораптардьщ езараорналасуы; к;оск;ыш елшемдер, санылаулар, люфттар, журю т. б.
Деталь 15 000-нан 25 000-га дешн влшем жэне конфигурация; материалдьщ тур1, бержпгц бетп евдеудщ сапасы мен дэлдт; езара эрекет тесу жэне езара жылжу сипаты; электрлж, гидравликальщ кедерп жэне т.б.
Тозу процесiнiн ету зандылыFына байланысты бiртiндеп жэне кенеттенiстен шыFулар болып белiнедi [1, 2]. Бiртiндеп бас тарту-^й параметрiн номиналды мэннен шект мэнге дейiн баяу бiртiндеп езгерту. Кенеттен бас тарту-шектi мэнге дешн ^й параметрiнiн секiруiтэрiздi езгеруi. 1стеншы^улар I, II, III топтаFы кYPДелi тYрлерi. Топ неFурлым жоFары болFан сайын кеп уакыт, материалдык куралдар жэне оны жоюFа енбек шы^ындары кажет болады. Белшектiн тозу шамасы бYкiл жYрiсiшiнде улFаяды (L, мын. Бiрак тозудын каркындылыFы (vИ, мм/1000 км), жумыстын эртYрлi кезендершде эртYрлi болады (1-сурет).
KурастырFаннан кейiн белшектердi дайындау кезiнде пайда болFан микро тYзу емес шыFын кылар бойынша тYЙiседi. Шактамалар шегiндегi белшектердiн
eлшемдерi ауыткулар болады, бул белшектердщ ауыткуы - сопыльщ, конустылык, ты^ыздык жене т.б. макро тYзу емес жаFдайларFа екеледь
) > а
\ „
\v„(L)
1 / 11 { L III
иИ - тозу каркындылы^ы, мм/1000 км; И - тозу, мм; иИ^) - белшектердщ тозу каркындылы^ынын аткарымдардан тэуелдiлiгi; И(L) - белшектердщ тозуынын аткарымдардан тэуелдiлiгi; ИП - белшектердщ шект тозуынын шамасы; а - белшектердщ тозу каркындылы^ы шамасынын eзгеруiн сипаттайтын бурыш; I - белшектердщ тозуынын темендейтш кезенi (жумыс iстеу кезенi); II - белшектердщ белгшенген тозуынын кезенi (кепiлдi пайдалану кезенi); III - бeлшектердiн YЛFаю (авариялык) тозуынын кезенi
(пост кезещ); кепiлдiк пайдалану). Сурет 1 - белшектердщ тозу жене тозу кар^ндылы^ынын автомобильдщ жYрiсiне тэуелдiлiгi
Бастапкы кезенде Yйкелетiн бeлшектердiн жанасуынын накты ауданы аз, сондыктан олардын жумысы жYредi (сурет 1, I). Эндеу-Yйкелiс беттершщ геометриясын жене Yйкелiс беттерiнiн физикалык-механикалык касиеттерiн бастапкы кезенде езгерту процесс Эдетте жумыс Yйкелiс, температура жене тозу каркындылы^ы жумысынын азаюы сиякты туракты сырткы жаFдайларда кeрiнедi. Жумыстык тозуды азайтуFа арнайы пайдалану материалдарын (майлар, тунбалар) колдана отырып жене оларды тозу eнiмдерiнен кYшейтiлген тазарта отырып, жещл жYктеме жене жылдамдык режимдерiнде бeлшектердiн жумысымен кол жетюзшедь Бeлшектердiн жумыс iстеуi кезенiнде (1-ден 5 мын км-ге дейiн) автомобильдi сынау режимiн белгiлейдi. Белгiленген тозу кезещ (1 сурет, II) иИ^) = const туракты каркынды^ымен сипатталады. Бул кезен жумыс процестерiнiн турактылы^ымен сипатталады, онда кернеудiн бiртiндеп жиналуы
жэне бэлшектердщ 9лшемдерi мен пiшiнiнiц 9згеруi болады. Кезеннщ узацты^ы эр тYрлi бэлшектер Yшiн 60-тан 500 мын км-ге дешн автомобиль жYрiсiн цурайды.
Пайдалану процесiнде жумыс беттерiнiн тозуы бэлшектердщ жанасуындаFы санылауларды YЛFайтады,бYл майлау жаFдайларынын нашарлауына, динамикалыц, соццы жYктемелерiнiн артуына; арнайы энделген тозуFа тэзiмдi бетпк цабаттардын бузылуына экеп соFады. Нэтижесшде тозу царцындылы^ы жоFарылайды, бул авариялыц тозу кезенiне экеледi (сурет 1, II). Бэлшектщ толыц бузылуын жэне барлыц жанасуды болдырмау мацсатында (эсiресе автомобильдер цозFалысынын цаушсiздiriн цамтамасыз ететш бэлшектер Yшiн) осы кезеннiн басындаFы бэлшектiн шектi жай-кYЙiне сэйкес келетш ЖОБ-нын шектi тозуынын шамасын белгшейдь Жумыс цабiлеттiлiгi мен техникалыц жай-^йшщ эзгеруiнiн негiзгi себептерiн бiлу автомобиль конструкциясын жетiлдiру Yшiн де, пайдаланудаFы iстен шыFулар мен ацаулыцтардын алдын алу бойынша ен тиiмдi ю-шараларды тандау Yшiн де манызды.
АТ^ кесшорындарында басцарудыц интеграцияланFан жYЙесiн (ИБЖ) енНзу. АТ^ кэсiпорындарында ИБЖ енпзу кэсiпорын цызметiн басцару, жоспарлау жэне бацылау процесiн сапалы жацсартуFа мYмкiндiк бередi, кэсiпорын цызметiнiн нэтижелерi туралы Батыс серiктестерi мен элеуеттi инвесторларFа тиiстi усынуды цамтамасыз етедi. Бул эсiресе К^азацстаннын ДСY-Fа кiруi аясында эзектi. АТ^-нын шаFын жэне орта кэсшорындары АЖ^-ны осындай енбектi цажетсшетш тэсiлмен эзiрлей алмайды. Алайда, АБЖ цуру бойынша жумыс АТК^ кэсшорындарында экономикалыц тиiмдiлiктi цамтамасыз етуi мYмкiн екенi аныц.
К^рп уацытта барлыц кэсшорын цызметiнiн тиiмдiлiгiн арттыру мацсатында отандыц кэсiпорындарда басцару жYЙелерiн жетiлдiру мэселесi ерекше эзектiлiкке ие болды. Кэсiпорынды басцару жYЙесi цатып цалFан цурылым емес, ол Yнемi эзгередь БYгiнде отандыц кэсiпорындарда басцару жYЙелерiн жетiлдiру проблемаларын шешуде екi баFыт белгiлендi. Бiрiншi баFыт кэсiпорындарда енпзшген сапаны басцару жYЙелерiн жетiлдiру болып табылады, екiншi баFыт кэсiпорынды басцарудьщ эр тYрлi салаларын (сапаны басцару, экологиялыц жэне эндiрiстiк цауiпсiздiктi басцару жэне т.б.) бiртутас тутас бiрiктiретiн басцарудын интеграцияланFан жYЙелерiн (ИБЖ) цурумен байланысты [3, 4].
Кэсiпорында басцарудын барынша интеграцияланFан жYЙесiн цурудын мацсатца сай болуы, себебi [5]:
- Интеграциялаетан жYЙе уйым iшiндегi ю-эрекеттердщ Yлкен келiсiмдiлiгiн цамтамасыз етедi, осылайша синергетикалыц эсердi кYшейтедi, ол келiсiлген ю-эрекеттердiн жалпы нэтижесi жеке нэтижелердщ царапайым сомасына цараFанда жоFары;
- ИнтеграцияланFан жYЙе менеджменттiн автономды жYЙесiн эзiрлеу кезiнде пайда болатын уйымдаFы функционалдыц бытыранцылыцты азайтады;
- Интеграциялаетан жYЙенi цуру, эдетте, бiрнеше параллель жYЙелерден элдецайда аз енбект цажет етедi;
- ИнтеграцияланFан жYЙедегi iшкi жэне сыртцы байланыстардын саны бiрнеше жYЙелердегi осы байланыстардын жиынтыц санына цараFанда аз;
интеграциялаетан жуйедеп цужаттардын кeлемi бiрнеше параллель жYЙелердегi цужаттардын жиынтыц кeлемiне цараFанда едэуiр аз;
- Бiрiктiрiлген жYЙеде цызметкерлердщ уйым цызметш жацсартуFа тартылуыныц жоFары дэрежесiне цол жеткiзiледi;
- Интеграциялаетан жYЙенiц уйымнын сыртцы жацтары мYДДелершщ тепе-тендМн есепке алу цабшет параллель жYЙелер болFан жаFдайда цараFанда жоFары.
ИнтеграцияланFан басцару жYЙелерiн Yш тYрге белуге болады [6-8]:
1 Сапа, экологиялыц цауiпсiздiк жэне персоналдын тиiмдi жэне цауiпсiз жумыс ютеу жаFдайларын цамтамасыз ету жeнiндегi халыцаралыц стандарттар базасында жумыс iстейтiн баж. Мундай БАЖ-дын артыцшылыFы отандыц кэсшорындардын базалыц стандарттарды цолданудаFы айтарлыцтай жинацталFан тэжiрибесi жэне олардын бYкiл кэсшорыннын тиiмдi цызметiн цамтамасыз ету проблемаларын цамтуы болып табылады. К^рп уацытта осы жYЙелер бойынша
1 U • А К-/ К-/ К-/ ...
отандыц сертификаттау жYйесi цурылуда. Алайда мундай жYйелерде цауiпсiздiк пен бэсекеге цабшетттк бойынша талаптардын цажетт тенгерiмiн цамтамасыз ету проблемасы туындайды.
2 Мысалы, CALS - TQxnojiornPs тиiстi ацпараттыц технологияларды «жасацтау» пайдаланумен интеграцияланатын АЖУ. eнiмнiн eмiрлiк циклш ацпараттыц сYЙемелдеу.
3 Мундай жYЙелердегi тэуекел-менеджмент, бiлiм менеджментi жэне т.б. сияцты ИБЖ интеграциянын негiзi - Yдерiстер туралы талаптарFа сэйкессiздiк тэуекелi туралы немесе бiлiм экономикасы туралы ацпарат тYрiнде eмiрлiк цикл процестерш усыну.
ИБЖ цаFидаттарына жауап беретш жэне кэсiпорыннын талаптарына сэйкес келетш кез келген жYЙе басцару жYЙелерiн интеграциялаудын негiзi бола алады деп кeрсетiледi [9]: СУ сапасымен цурыгетан жаFдайда (сапа менеджментi жYЙесi - СМЖ, 2-кесте) мацсаты eнiмдер мен цызметтердщ сапасына цойылатын талаптарды, бiрiншi кезекте тутынушынын талаптарын цанаFаттандыру болып табылады.
Пайдалану процесшде автомобильдердiн техникалыц жай-^йше iшкi жэне сыртцы факторлар эсер етедь Iшкi факторларFа автомобильдщ, онын агрегаттарынын, жYЙелерiнiн, тораптарынын, механизмдерi мен бeлшектерiнiн жумысы кезiнде болатын процестер; жYргiзушiлердiн бiлiктiлiгi; цызмет кeрсетушi жэне жeндеушi персоналдын бiлiктiлiгi; ТКК жэне т. б. Yшiн пайдаланылатын технологиялыц процестер, ал сыртцы факторларFа - табиFи-климаттыц; жол жаFдайлары жэне т. б. жатады. Егер шю факторларды цандай да бiр эсер ету жолымен (техникалыц, технологиялыц, уйымдастырушылыц жэне т.б.) басцару мYмкiн болса, онда сыртцы факторларFа тек сол немесе басца жаFдаЙFа негiзделген кeзцарас жолымен бешмдеуге болады.
Кесте 2 - Менеджмент жYЙелерiн интеграциялаудыц тужырымдамалык моделi
№ р/с ЖYЙе элементтер1 Интеграция кезендер1
1 Саясат жэне жоспарлау - Басымдыктарды жэне олардын езара байланысын аныктау; - ЖYЙе элементтер1 арасында бар байланыстарды шыгару; - МYДДелi тараптардын талаптары мен кутулерш белгшеу; - Саясат эзiрлеу жэне максаттар кою; - Менеджмент багдарламасын эзiрлеу (онын 1шнде нэтижелiлiк керсеткштершщ жYЙесi);
2 Акпараттык камтамасыз - Ресурстарды белу;
ету - Акпарат какажеттiлiктi аныктау; - НэтижелЫк мониторингш аныктау; - Баж кужаттамасына койылатын талаптарды белгiлеу;
3 Жет1лд1ру - 1шю жэне сырткы коммуникацняларга койылатын талаптарды аныктау.
4 Багалау жэне тузету - Баж нэтижелштгш жетiлдiру багыттары мен мумкшд^ерш аныктау
5 Персоналдын катысуы - ЖYЙенi багалау тэртiбiн аныктау жэне онын нэтижелшт мен тиiмдiлiгiн талдау - ^ызметкерлердi ынталандыру жэне ынталандыру жYЙесiн дамыту; - ^узыретттк саласынын дайындык денгейiне (к¥зыреттiлiк) сэйкестiгiн камтамасыз ету); - Мшдет кою жауапкершЫкл белу;- ^ажети ресурстарды (онын шшде персоналдын уакытын) белу жэне шаралар кабылдауды уактылы камтамасыз ету.
Автомобильдiц, оныц агрегаттары мен механизмдершщ техникалык жай-кYЙiнiц езгерушщ туракты эрекет ететiн негiзгi себептерк тозу, пластикалык деформациялар жэне шаршанкы бузылулар, коррозия, материалдар мен белшектердщ физикалык-химиялык жэне температуралык езгерiстерi болып табылады.
KоршаFан ортаны корFауды баскару жYЙесiн (^О^БЖ) к¥PFан жаFдайда, максаты коFамнын экологиялык кауiпсiздiкке койылатын талаптарын канаFаттандыру болыпта былады.
Кэсiби денсаулык пен кауiпсiздiктi баскару жYЙесiн (КБАЖ) к¥PFан жаFдайда, максаты бiрнеше мYДДелi тараптардын - коFамнын жэне персоналдын енбек кауiпсiздiгiне койылатын талаптарын канаFаттандыру болып табылады.
Акпараттык технологияларды дамыту базасында курудын интеграциялык процесiне баFдарланFан баж (2-кесте): курудын эзiрленген тужырымдамасына мыналар кiредi:
- функционалдык топ тарапынан жYЙеге койылатын негiзгi талаптардын сипаттамасы кэсiпорын белiмшелерiнiн;
- перспективалык нускаларды, сондай-акаралас жYЙелердiн езара ю-кимылынын жалпы принциптерiн коса алFанда, колданыстаFы шешiмдердiн сипаттамасы;
- колданыстаFы автономды жYЙелердi пайдалануFа байланысты колданыстаFы жYЙелердiн сипаттамасы.
АТК-да ИБЖ курудын максаттылыFы кэсiпорында кызмет керсету жэне технологиялык процестердiн ерекшелiктерi мен тYсiндiрiледi (3-кестенi караныз). АТКИБЖ кэсiпорыннын жалпы менеджмент жуйесшщ бiр белiгi болып табылады,
ейткеш ол царжы менеджменты, Тэуекел менеджментi жене т. б. ^03FaMa^bi [10, 11]:
- Сапаны басцару жYЙесi;
- KоршаFан ортаны цорFау саласындаFы басцару жYЙесi;
- Кэсiби денсаулыц жэне цауiпсiздiк саласындаFы басцару жYЙесi. Кесте 3- ИБЖ цуруFа эсерететiн АТК цызмет кэрсету жэне технологиялыц процестершщ ерекшелiктерi
№ р/с АТП ерекшелiктерi Баж куру шарттары
1 Кепбежвд ;ызмет керсету АТО ;ызметтершщ кеп салалы номенклатурасы жэне баж ;олданудын кенсаласы
2 Кэсшорын курылымынын аз тарма;тылыгы Кеп емес белiмшелердегi кэсiпорын функцияларыньщ интегралдануы
3 Технологиялы; процестщ KYрделi курылымы Технологиялы; операциялардын бас;арушы жэне ;амтамасыз ету процестерiмен байланыстарынын тарма;тылыгы
4 ^ызметкерлер саны 60 адам Бас;арушылы; персоналдын шектеулi саны, къзметкерлердщ бiрнеше функцияларды ;оса атк;аруы
5 ^аушта жэне зиянды ендiрiстiк факторлардын болуы Персоналдын жумысы Yшiн ;аушта жэне зиянды ендiрiстiк факторларды, тэуекелдщ жогары денгешн ;амштын учаскелер
6 Цызмет нэтижесiнде ;оршаган ортага техногендiк жэне табиги эсердщ болуы ^оршаган табиги ортага эсерг атмосферага зиянды заттардын, мунай ешмдершщ, ендiрiстiк-несерлiк суга елшенген заттардын шыгарындылары, ;алалы; ;о;ыс тегетiн жерге шыгарылатын ;атты ;алдык;тардын болуы
АТК БЖ цурудын манызды цаFидаттары цызмет сапасын, тутынушылардын цанаFаттануын, «КАМАЗ»автокэлжтерш жэндеу жэне Т^К процестершщ цауiпсiздiгi мен экологиялыFын арттыруFа баFытталFан эзара байланысты процестер жYЙесiне кэсшорын цызметiнiн барлыц тYрлерiн бiрiктiруге мYмкiндiк беретiн жYЙелi жэне Yдерiстiк тэсшдер болып табылады. Жобаны iске асыру узац мерзiмдi перспективада цызмет кэрсетуден тYскен табыстарды арттыру, цызмет кэрсету эшмдшт мен сапасын арттыру, цызмет кэрсету кезшде шыFындарды Yнемдеу есебшен тiкелей пайда тYрiнде цалыптасады.
КОРЫТЫНДЫ
1 ЖYЙе моделiнiн графикалыц кэртсш пайдалана отырып, АТС жэндеу жэне ТКК цамтамасыз ету бойынша АТКК БЖ сэйкестендiрiлген процесстерiнiн эзара байланысын зерттеу зерттелдi. Бул эдiс жYЙедегi <^зшулердЪ> жэне «шшетш» процестердi аныцтауFа, басцару тiзбегiндегi керi байланыстары бар контурларды аныцтауFа, жYЙенiн «тушндо» процестерш аныцтауFа мYмкiндiк бередi. Осы зерттеулер непзшде функционалдыц толыцтыцтын талаптарын цанаFаттандыратын АТ^К ИБЖ процесс моделi эзiрлендi.
2 Эзiрленген эдiстеме эзiрлеудiн енбек сыйымдылыFын тэмендету, сертификаттау бойынша жумыстардын цунын тэмендету, сапаны басцару жYЙесiн эзiрлеуге, сертификаттауFа жэне инспекциялыц бацылауFа арналFан жиынтыц
шы^ындармен салыстырFанда АТКК БЖ инспекциялык бакылауды журпзу кунын темендету ece6iHeH экономикалык тшмдткл камтамасыз етедi.
3 АТ^К БЖ компьютерлендiру мэселелерiн талдау кезiнде АТКК БЖ процесi бойынша акпаратты жYЙелендiрiлген ецдеу есептерiн шешу жолдары жYЙесi аныкталды («АТ^К БЖ акпараттык камтамасыз ету тужырымдамасы»). АТ^К БЖ YДерiстерiн акпараттык камтамасыз етудi орындауFа жэне камтуFа тиiс Yдерiстер туралы функциялар мен бiрiктiрiлген деректер аныкталды. ISO 9001, ИСБ 14001, МС 12.0.230 талаптарына сэйкес Yдерiстер, кужаттама, жазбалар жэне iшкi аудит туралы деректердi компьютерлiк калыптастыру жэне жYргiзу АТ^К кэсiпорындары Yшiн жаца мiндет болып табылады жэне тшсл баFдарламалык камтамасыз етудi колдануды талап етедi. Бул мiндеттi шешу АТКК БЖ акпараттык камтамасыз етудщ жекелеген функцияларын компьютерлендiрудi iске асыратын мамандандырылFан баFдарламалык куралдарды бiрiктiрумен жYзеге асырылуы мYмкiн екендш аныкталды.
ПАЙДАЛАНFАН ДЕРЕКТЕР Т1З1М1
1 Поляков, Ю. А. Перспективы развития сервиса автотранспорта в столице и Подмосковье / Ю. А. Поляков // Автотранспортное предприятие. - 2007. - № 11. -С. 34-41.
2 Ныгыманов, А. Л., Усембаева, З. А., Жанайдаров, Ж. К., Имангазинова, Д. Б. Актуальные проблемы и тенденции развития рынка транспортно-логистических услуг в Казахстане // Наука и техника Казахстана. - 2015. - № 3-4. -С. 75-79.
3 Кузнецов, Е. С. Техническая эксплуатация автомобилей / Под ред. Е. С. Кузнецова. - 3-е изд., перераб. и доп. - М. : Транспорт, 2009. - 413 с.
4 Усембаева, Л. К., Оспанов, А. Ж., Кайролла, Б. К. К вопросу повышения эффективности эксплуатации грузовых автомобилей // Наука и техника Казахстана. - 2018. - № 4. - C. 102-108.
5 Панкина, Г. В. Классификация и область применения интегрированных систем менеджмента / Г. В. Панкина // Компетентность. - 2010. - № 4. - С. 75-76.
6 Волгин, В. В. Автосервис : Создание и сертификация : Практическое пособие. 3-е изд. / В. В. Волгин - М. : Издательско-торговая корпорация «Дашков и КО», 2006. - 620 с.
7 Грибут, И. Э. Автосервис : Станции технического обслуживания : Учебник / под ред. В.С. Шуплякова, Ю.П. Свириденко. - М. : Альфа; - М. : ИНФРА-М, 2008. - 480 с.
8 Кызылбаева Э. Ж., Омарова А. М. Экспертные системы в автотранспортных предприятиях // Наука и техника Казахстана. - 2019. - № 4. - С.
9 Арефьев, Е. В., Блинков, Г. В., Орлов, Д. Ю., Орлов, Ю. А.
Автоматизированная информационная система менеджмента охраны труда // Программа для ЭВМ № 2011616550. - опубл. 22.08.2011 г.
10 Арефьев, Е. В., Блинков, Г. В., Орлов, Д. Ю., Орлов, Ю. А.
Автоматизированная система управления охраной труда // Программа для ЭВМ № 2011614182. - опубл. 27.05.2011 г.
11 Сергеев, А. Г. Программный комплекс для систем менеджмента качества предприятий автотехобслуживания. А.Г. Сергеев, А.А. Сущев. Автотранспортное предприятие. - 2008. - №7. - С. 29-31.
Материал баспаFа 02.03.20 тYстi.
Балгабеков Толеу Кунжолович
к.т.н., доцент, зав.кафедрой «Транспортная техника и технологии», Казахский
агротехнический университет имени С. Сейфуллина,
Республика Казахстан, 010000, г. Нур-Султан,
e-mail: tdi_kstu@mail.ru
Есентаев С. Д.
магистрант, кафедра «Транспортная техника и технологии», Казахский агротехнический университет имЕНИ С. Сейфуллина, Республика Казахстан, 010000, г. Нур-Султан, e-mail: yessentayev.s@mail.ru Материал поступил в редакцию 02.03.20.
Вопросы изучения основных проблем в сфере технического обслуживания автомобилей
Основная задача законопроектов — создание системы стимулирования для модернизации производства, снижение влияния на природные комплексы, снижение энергоемкости выпускаемой продукции и услуг. В этом случае предпочтение получают предприятия автомобильного технического обслуживания, которые не только могут обеспечить высокое качество услуг по техническому обслуживанию и ремонту автомобильных транспортных средств, но и могут обеспечить выполнение требований экологической и производственной безопасности, соответствующих мировым стандартам, способные контролирующим органам подтвердить это соответствие. В настоящее время одним из направлений решения этих задач является создание интегрированных систем управления.
Ключевые слова: автомобиль, автотранспортное предприятие, автомобильный транспорт, автомобильное транспортное средство, конструктивные элементы автомобиля, техническое состояние автомобиля, отказ в работе автомобиля.
Balgabekov Toleu Kunzholovich
Candidate of Technical Sciences,
Department of «Transport Engineering and Technology», Kazakh AgroTechnical University named after S. Seifullin, Nur-Sultan, 010000, Republic of Kazakhstan, e-mail: tdi_kstu@mail.ru
Yessentayev S. D.
undergraduate student, Department of «Transport Engineering and Technology»,
S. Seifullin Kazakh AgroTechnical University,
Nur-Sultan, 010000, Republic of Kazakhstan,
e-mail: yessentayev.s@mail.ru
Material received on 02.03.20.
To the study of the main problems in the field of car maintenance
The main task of the draft laws is to create a system of incentives for the modernization of production, reducing the impact on natural complexes, reducing the energy intensity of products and services. In this case, preference is given to enterprises of automotive maintenance, which not only can provide high quality services for maintenance and repair of motor vehicles, but also can ensure compliance with environmental and industrial safety requirements that meet international standards, capable of regulatory authorities to confirm this compliance. Currently, one of the directions of solving these problems is the creation of integrated control systems.
Keywords: automobile, motor transport company, automobile transport, automobile vehicle, vehicle structural elements, technical condition of the vehicle, failure of the vehicle.
