CC BY
1ЭОЖ: 796.325
ВОЛЕЙБОЛ САБАЦТАРЫНДА 7-8 ЖАСТАГЫ БАЛАЛАРДЫЦ ДЕНЕ ДАЙЫНДЫГЫНЬЩ ДИНАМИКАСЫ
Ацдатпа. Мацалада мектеп секциясы жагдайында волейболмен шугылданатын 7-8 жастагы 30 ул мен цыздыц бастапцы децгейгн жэне дене шыныцтыру корсеткштергнщ уш айлыц динамикасын аныцтау бойынша жург1зшген зерттеу нэтижелер1 келт1р1лген. 2024 жылдыц цыркуйек жэне желтоцсан айларындагы нэтижелер. Жас волейболшыларда т1ркелген 30 м жуг1ру, 92 м "майшабац" шаттлмен жуг1ру, узындыцца жэне орнынан жогары сек1ру, салмагы 1кг доп лацтыру сияцты бес корсеттштщ сен1мд1 жацсартулары (1=2,32-3,12; р<0,05-0,01) аныцталды. Жогарыда келт1р1лген нэтижелер 7-8 жас аралыгындагы балалармен волейбол бойынша турацты жаттыгуларды уйымдастыру мен оттзудщ нэтижелер1 корсетшген.
Юркпе. Волейбол жэне жагажай волейболында спорттык дайындык процесшщ басталу жасы нускаулык кужаттармен (стандарттык жэне шамамен спорттык дайынды; багдарламасы) 9 жастан бастап аныкталады. Алайда, жетьсепз жастагы балалар ездершщ анатомиялык-морфологиялы; жэне элеуметпк-психологиялык сипаттамалары бойынша осы эдемi ойынныц непздерш сэтп игере алады, кажетп козгалыс жэне бастапкы дагдыларды калыптастыра алады, бул нэтижелi оку-жарыстык iс-эрекетке кажеттi казiргi замангы ойын мэдениетiн калыптастырудыц негiзiн калайды [1, 2, 3].
^аз1рп уакытта 7-8 жастагы балалармен волейбол сабактарын уйымдастыру мен етюзудщ нормативт1к жэне эдютемелш белiгi бойынша усыныстар эзiрленуде, олар ^азакстан Республикасыныц спорт министрлiгiнде эзiрленiп жаткан, волейбол спорт тYрiнен спорттык дайындыктыц стандартыныц екiншi басылымына юре алады. Жарияланганнан кейiн волейболдан спорттык дайындыктыц Yлгiлi багдарламасына тYзетулер енпзуге болады, оны осы спорт туршен жэне оныц 7-8 жас аралыгындагы улдар мен кыздардыц спорттык пэндершен бастапкы дайындык топтарына жалдауга мYмкiндiк беретiн ресми кужат ретiнде басшылыкка алуга болады.
Осы жастагы волейбол сабактарыныц ерекшелiгi дене касиеттерi мен козгалысты дамытудыц алгышарттарын жасайтын, волейболдагы ойын эрекетi Yшiн Yлкен мацызы бар, ужымдык кимыл белсендiлiгi кезшде жайлылык сезiмiн сипаттайтын жеке параметрлердi калыптастыру Yшiн, ойын ужымыныц баска мYшелерiмен Yйлесiмдi карым-катынас кезiнде, кешбасшыныц касиеттерiн дамыта отырып, козгалыс ойындарды кецейтшген пайдалану болуы мYмкiн. командалык спорттык жетiстiктерге жету Yшiн топтастарды [4, 5].
Зерттеудщ ма^саты-гылыми-эдютемелш эдебиеттердi талдау негiзiнде 7-8 жастагы балалармен волейбол сабактарыныц тшмдшгш арттыру, олардыц дене дайындыгыныц бастапкы децгейiн жэне Yш айлык секциялык жаттыгулар барысында каралатын керсеткiштердiц динамикасын аныктау бойынша усыныстар эзiрлеу.
Максатка жету жэне койылган мiндеттердi шешу Yшiн гылыми-эдютемелш эдебиеттердi талдау, педагогикалык бакылау жэне тестшеу, математикалык статистика сиякты эдютер колданылды. Зерттеу 2024 жылдыц кыр^йек-желтоксан айларында Алматы каласыныц №26 жалпы бiлiм беретш мектеп базасында 30 бiрiншi сынып окушыларыныц (8
МАТАКБАЙ Б.Н., ИСМАГУЛОВА А.М.
Магистрант
ЖYНIСБЕК Д.Н.
гылыми жетекшi: PhD докторы, кдуымдастырылган профессор м.а.
ул жэне 22 кыз) катысуымен жYргiзiлдi. Балалардьщ бойы 116 - дан 142 см-ге дешн, салмагы 22-ден 44 кг-га дейiн, жасы 7-ден 8 жаска дейiн болды.
Зерттеу барысында студенттер негiзгi оку тобына юрдь Дене шыныктыру сабактарынан баска улдар мен кыздар аптасына 3 рет 90 минуттан волейбол секциясында окыды. ¥лдар мен кыздар стандарттыц талаптарын ескере отырып жасалган спорт мектептерше арналган волейболдан спорттык дайындык багдарламасында келтiрiлген дене шыныктыру сынактарын орындады [2].
Бакылау нормативтершщ мэндерi 9-10 жастагы балалардыц жасына уксас нормативтерге катысты оларды 15%-га "нашарлау" жолымен айкындалды. Жас волейболшыларды тестiлеу нэтижелершдеп eзгерiстер 1-кестеде келтiрiлген.
Дене шыныктыру тестшершщ нэтижелерi негiзiнен бiртiндеп, эртараптандырылган жаксару тенденциясын кeрсетедi. Мысалы, жYгiру уакыты 92 м, бастапкы тестшеу кезiнде 36,0 с, корытынды тестшеу кезшде бiртiндеп жаксарып, 34,0 с курады, допты 1 кг лактыру жэне узындыкка секiру кезiнде осындай eзгерiстер байкалды.
Жаттыгу 3-4 рет кайталанады. Сымга iлiнген допты алга-жогары беру. Аяктыц, дененщ жэне колдыц козгалысын Yйлестiруге назар аударылады. Допты ез лактырганнан кейiн алга-жогары беру. Серштес допты жогаргы жагынан устап алады жэне оны 1 м кашыктыкка лактырганнан кейiн пасты орындайды.
1-кесте-2023 жылгы 3 кыр^йек жэне 3 желтоксанда eткiзiлген 7-8 жас аралыгындагы жас волейболшылардыц дене дайындыгын тестiлеу нэтижелерi___
№ Тестшеу, нэтижелерi жэне кeрсеткiштерi Бастапкы 03.09.2024 M±m ^орытынды 03.09.2024 M±m t 3,4 Р
1 2 3 4 5 6
1 ЖYгiру 30 м (с) 7,4±0,26 7,1±0,25 2,49 <0,05
2 ЖYгiру 92 м багытыныц eзгеруiмен «^айта барып кайту» 36,0±0,59 34,0±0,56 2,34 <0,05
3 1 кг допты бастыц артына ею колмен лактыру (м) 5,6±0,36 6,9±0,38 3,12 <0,01
4 Орнынан узындыкка секiру (см) 121,7±7,28 128,8±7,70 2,50 <0,05
5 ^олды сермеп жогары сеюру (см) 30,4±5,42 32,6±10,93 2,32 <0,05
Еылыми-эдютемелш эдебиеттердi жэне жYргiзiлген зерттеу нэтижелерiн талдау 7-8 жастагы балалармен волейбол сабактарында колдануга усынылатын жаттыгулар мен козгалыс ойындарды аныктауга мYмкiндiк бердi. Мысалы: 1. ^рек пен козгалысты Yйрету бул бeлiмшц куралдарыныц негiзi кэдiмгi жYгiру жэне козгалыс ойындар болып табылады. Бастапкыда жаттыгулар жYгiру техникасын игеруге ыкпал етуi керек. Осы максатта мыналар колданылады: тYзу жYгiру, жамбастыц жогары кeтерiлуiмен жYгiру, аяктан аякка сеюру, артка жYгiру. ^озгалыс ойындар: "^н мен тYн "(визуалды сигнал бойынша)," коцырау"," нeмiрге коцырау шалу","алып кетуге тырысьщыз" дегендей ойын тYрлерi. 2.допты жогарыдан екi колмен берудi Yйрену допты жогарыдан жэне козгалганнан кешн екi колмен берудi модельдеу.
Жаттыгу непзп позициядан басталады. Техниканыц келес мацызды сэттерiне назар аударылады: доп жакындап келедi-колды тYзетiп, жогары кетеру; доптыц ушу жылдамдыгы, шынтак пен аяктыц тоесшде сэл бYгу; допты беру - аяктар мен колдарды тYзетiп, Алга-жогары созу; бастапкы позицияны кабылдау. Допта колдар мен саусактардыц орналасуын Yйрету. ^олдар бас бармактар бiр - бiрiне, индекстер бiр-бiрiне бурышта, ал калгандары допты бYЙiрден-тeменнен орап алатындай етiп орналастырылган. Доп еденнен бет Yстiндегi бастапкы калыпка кeтерiледi.
Бул жаттыгуда кол кимылдары толыгымен тYзетiлгенге дешн тепс болу мацызды. ¥ксас усыныстар волейболдыц баска техникалык элементтерi бойынша жасалган.
Цорытынды. 1. Зерттелетiн мэселе бойынша Fылыми-эдiстемелiк эдебиеттердi талдау 7-8 жас аралыFындаFы балалардыц волейболмен секциялык сабактарыныц кажеттiлiгi мен орындылыFын растауFа мYмкiндiк бердi.
2. 7-8 жас аралыFындаFы жас волейболшылардыц дене дайындь^ыныц аныкталFан бастапкы децгейi зерттелетiн керсетюштердщ мынадай мэндерiмен сипатталады: 30 м жYгiру - 7,4±0,36 с; 92 м "кайта барып кайту", жYгiру-36,0±0,59 с; бастыц артынан салмаFы 1 кг допты ею колымен турып лактыру-5,6±0,36 м; узындыкка секiру орындар-121,7±7,28 см; орнынан жоFары секiру-30,4±54,2 см.
3. Yш ай бойы балалармен волейбол сабактарында эзiрленген жаттыFу жатты^лары мен KOЗFалыс ойындар кешенiн пайдалану, олардыц дене дайындыFын тестiлеу нэтижелершщ жаксаруына ыкпал етедi (t=2,32-3,12; Р<0,05-0,01).
1. Алекно, В. Тренируйся как чемпион. Классический и пляжный волейбол / В. Алекно, Ф. Иорданская, Д. Колец [и др.]. - Тверь: ИПК «Парето-Принт», 2020. - 328с.
2. Клещев, Ю.Н. Волейбол. Подготовка команды к соревнованиям / Ю.Н. Клещев. - М.: ТВТ Дивизион, 2022. - 915 а
3. Дементьева, И.М. Особенности психологических процессов и личностных качеств у детей 7-8 лет, занимающихся волейболом / И.М. Дементьева. - Пляжный волейбол: учебно-методическое пособие Всероссийской федерации волейбола.- М.: ВФВ., 2018. - Вып. №22.
4. Костюков, В.В. Пляжный волейбол: учебно-методическое пособие / В.В. Костюков, В.В. Нирка, Е В. Фомин. - М.: ВФВ, 2020. - Вып. №27. - 99 с.
5. Беляев, А.В. Волейбол: теория и методика тренировки / А.В. Беляев. - М.: ТВТ Дивизион, 2021. - 709 с.
ЭДЕБИЕТТЕР ТШМЕ:
С. 50-55.
