CC BY
8УДК 796.323.0882
БАСКЕТБОЛШЫ - СТУДЕНТТЕРДЩ ЭР ТYРЛI АЙМАЦТАРДАН ОРЫНДАЛГАН YШ ¥ПАЙЛЬЩ ЛАЦТЫРУЛАРДЬЩ НЭТИЖЕЛ1Л1Г1Н ЗЕРТТЕУ
МОЛЖАНОВ С¥ЛТАН ЕМБЕРГЕН¥ЛЫ
2 курс магистранты, Казац спорт жэне туризм академиясы (КазСТА) Алматы,
^азакстан
ЭРНСТОВА РОЗА МАМЫРБЕКОВНА
С.А. Ходжиков атындагы №39 мамандандырылган лицейдщ дене шыныктыру м¥Fалiмi
Алматы, ^азакстан
АБЕКОВ РУСЛАН БЕКБОЛАТ¥ЛЫ
Спорттыц ойындар кафедрасыныц ага оцытушысы, Казац спорт жэне туризм академиясы (КазСТА) Алматы, ^азакстан
ЗАУРЕНБЕКОВ БАУЫРЖАН ЗАУРЕНБЕКОВИЧ
PhD докторы, Казац спорт жэне туризм академиясы (КазСТА) Алматы, ^азакстан
Ацдатпа. Бeрiлгeн мацалада басттболшы студeнттeрдiц Yш упайлыц лацтыруларын орындау нэтижeлiлiгiн талдауы бeрiлгeн.
Басттболшы студeнттeрдiц ойын эрeкeттeрiнiц нэтижeлiлiгiн зeрттeу 3 упайлыц лацтыру ойын алацындагы эртYрлi аймацтардан, ойыншылардыц рвлiнe байланысты эр тYрлi тшмдтктн орындалатынын кврсeттi.
Эдeби дeрeкквздeрдiц талдауы кврсeткeндeй, цaзiргi уацытта Yш упайлыц аймацтан допты шыгыршыцца лацтыруды орындаушы мeргeн бас^тболшылар, цоргаушылар нeмeсe цалцанда тиiмдi жумыс iстeйтiн орталыц ойыншыга цараганда жогары багаланады. Авторлар басттболшы студeнттeрдiц оцу nроцeсiндe Yш упайлыц лацтыруды жeтiлдiру бойынша усыныстар эзiрлeдi.
Трек свздер: дeнe тэрбжЫ, басттбол, шабуыл, Yш упайлыц лацтыру.
Исследований результативности трёхочковых бросков, выполняемых из различных
зон студентами - баскетболистами
Аннотация. В статье представлен анализ выполнения трехочковых бросков студентами - баскетболистами. Исследование результативности игровой деятельности студентов-баскетболистов показало, что 3-х очковые броски выполняются из разных зон на площадке с различной эффективностью игроками в зависимости от амплуа. Анализ литературных источников показал, что снайперы баскетболисты, проводящие трехочковые броски мяча в кольцо, в данный момент ценятся достаточно высоко, по сравнению с универсальными защитники или эффективно работающими на щите.
Автором разработаны рекомендации по совершенствованию трехочковых бросков в тренировочном процессе студентов - баскетболистов.
Ключевые слова: физическое воспитание, баскетбол, нападение, трехочковой бросок.
Юркпе. Студенттердi баскетбол ойыныныц техникасына, тактикасына, терминология мэселесше, баскетболшылардыц ойын эрекетшщ тэсшдерш жYЙелей бшуге, дене тэрбиес мен тургындарды сауыктырудыц барлы; жYЙесiндегi баскетболдан саба; беру эдiсiн, сонымен катар, жалпы дамытушылы; жэне арнайы жаттыгуларды к^растыра бшуге, жаза бшуге, ойын техникасы мен тактикасы бойынша жаттыгуларга, сабактыц кейбiр бeлiмдерiне,
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
сабактыц етуше Yлкен мэн 6epyi керек. Баскетбол бойынша оку тэртiбiнде сабакты жYргiзе бшу, уйымдастыра бiлy дагдыларын игеру керек. Балалардьщ жас ерекшелiгiн ecKepin, сабактан тыс уакытта секциялык жумыстарды уйымдастыра бiлyi керек жэне дене тэрбиесшщ окытушысы peтiндe ецбекке дайын болу керек [1].
Баскетбол - элемде, сонымен катар ^азакстанда да кещнен танылган командалык спортты; ойын. Мундабаскетболшыдан жогары функционалдык, дене жэне эмоционалдык бeлceндiлiктi талап eтeдi. Ойын эр тYpлi циклдiк козгалыстарменжумыс icтeйтiн айнымалы каркындылыкпен, жYpicтepмeн, бipкeлкi жэне езгepмeлi каркынды жYгipyлepмeн сипатталады.
Баскетболшы бip ойын барысында eптiлiк пен координацияны дамытуга багытталган, 150-ге дeйiн шапшац YДeмeлi жэне ациклдi козгалыстар, барлыгы 100-ге дeйiн жeтeтiн бурылыстар, сеюрулер, лактыру мен кагып алуга байланысты козгалыстар, карсыласпен жeкпe-жeктi жYзeгe асыра отырып 4 шакырымга дeйiн жYгipeтiнi бeлгiлi.
Баскетболдагы осындай epeкшeлiктepi бар козгалыстар оттепнщ айтарлыктай жeтicпeyшiлiгiмeн Yлкeн биоэнергетикалык потенциалдыц даму жагдайында анаэробты жумыскабшеттшкп кажет eтeдi, ейткeнi спортшы бip ойын барысында 2-3 киллограмга дeйiн салмак жогалтуы мYмкiн [2].
^аз1рп уакытта бeлгiлi бip шарадагы тактика эдютердщ дурыс орындалуы сипатын аныктайды, соныц аркасында козгалыста тYpлi жагыдайдагы ойыншылардыц езiндiк бip epeкшeлiктepi пайда болып туруы керек.
Ойын жYpгiзy амалдарына техника тэciлдepi жатады. Шын мэнiндeгi техниканы мецгермей ойнау мYмкiн емес. Техникалык дайындык-кез-келген тэсшдщ козгалыс-курылысын зерттеуге багытталса, онда тактикалык дайындык-баскетболшыны eкiкомандалык кYpec жагдайында Yйpeнгeн тэciлдepiн максатка сэйкес колданудыц бiлiмдepiмeн жэне шeбepлiктepiмeн каруландырады. Тактикалык дайындык бэpiнeн бурын тYpлi ойын комбинацияларын Yйpeтyдi уйгарады [3].
Баскетболшы-студенттердщ ойын ic-эрекеттершщ нэтижeлiлiгi, баскетбол ойнаудыц нeгiзгi эдici болып табылатын шыгыршщыкка допты лактыру дэлдiгiмeн тыгыз байланысты, (ойындар мен айып добын орындауда) ceбeбi олардыц тиiмдiлiгi нeгiзiнeн жарыс нэтижeciн аныктайды [4].
Зерттеу нысаны. Баскетболмен шугылданушы студенттердщ оку- жаттыгу YДepici
Зерттеудщ максаты. Баскетбол ойыны барысындагы Yш упайлык алацнан лактырудыц тиiмдiлiгiн аныктау.
Зерттеудщ м1ндеттер1.
1) Студент -баскетболшыларга допты шыгыршыкка лактыру тэсшдерш окыту epeкшeлiктepiн дэлелдеу;
2) Yш упайлык алацнан лактыруды окыту эдютемесшщ мэнiн ашу;
3) такырып бойынша уйымдастырылган зерттеу жумысыныц барысы мен нэтижeлepiнe талдау жасау.
Зерттеу эдктерк зерттеу такырыбы бойынша гылыми жэне эдютемелш эдeбиeттepдi теориялык зерттеу, мамандардыц тэжipибeciн жинактау, баскетболшыныц дене дайындыгы мен арнайы сапаларын тестен еткiзy, ойын барысында Yш упайлык алацнан лактырудыц тшмдшгш айкындау, педагогикалык эксперимент, математика-статистикалык ецдеу эдicтepi.
Зерттеу нэтижелер1 мен сараптамасы. Баскетболшылардыц машыктану жаттыгулары кезшде педагогикалык бакылаулар жYpгiзiлдi.
Бiздiц болжауымызша езiмiз усынган эдicтepдi косу:
1 Орындалатын техникалык амалдардыц санын жэне алуан тYpлiлiгiн улгайтуга;
2 Нэтижесшде дене жэне техникалык дайындыкты тиiмдi тYPдe жаксартуга колайлы алгышарттарды калыптастыратын, техникалык амалдарды орындау каркындылыгын улгайтуга;
3 Шыгыршыкка лакктырудыц техникалык амалдарды орындаy сапасын жак;сартyFа; Педагогикалык баккылаулар. Баскетболшылардыц шы^ыршыкка лакктыру эдiстерiн келесi тесттер бойынша аныккталды.
^азiрri уаккытта белгiлi бiр шарадаFы эдютердщ дурыс орындалyы сипатын аныкктайды, соныц аркасында к;озFалыста тYрлi жаFдайдаFы ойыншылардыц eзiндiк бiр ерекшелiктерi пайда болып туруы керек. Соныц бiздiц карастырып отырFанымыз шыFыршык;к;а допты лакктыру эдiстерi. Лакктырудыц коп тYрi бар мысалы секiрiп лактыру:
Секiрiп лактыру. Секiре лактыру кандайда болса тэсшмен орындалады. Секiрy Yшiн ойыншы ею жэне бiр аяFымен де жулккына кeтерiле алады. Баскетболда «сеюре лакктыру» терминi екi аякктап секiрiп бiр немесе екi колмен жоFарыдан лактыру дегендi бiлдiредi. Бул жерде непзшен секiрy мен лактыру тYЙiседi.
Баскетболшылардыц техникалык дайындыFын бак;ылаyFа тeмендегiдей норматив белгшенген:
1 кесте - баскетболшылардыц техникалык дайындыFын бакылау нормативтерi
Бакылау нормативтерi 0те Жа ^анаFа
жаксы ксы т.
А В С
26 2G 15 балл
балл балл
1. Допты орында 30 секунд (орындау саны) шшде кабылдау жэне беру 26 2G 16
2. ^озFалыста допты кабылдау жэне беру (орындау саны) 2G 16 1G
3. Допты тацдаFан тэсшмен дэлдшке айып добын 8 6 4
лактыру (тиiп кiрy саны)
4. Допты тацдаFан тэсiлмен сырык бойынша эр 8 6 4
тYрлi Yш упайлык аймактан лактырулары ( кiрy саны)
Осы бакылау нормативтерi негiзiнде 6í3 e3 зерттеyiмiзде баскетболшылардыц шы^ыршыкда доп лактыру эдiсi дайындыFыныц кeрсеткiштерiн алдык;.
2 кесте - баскетболшылардыц шыгыршыкка доп лактыру нэтижес
Бакылау нормативтерi Зерттеуге дешн Зерттеуден кешн
Допты тацдаFан тэсiлмен дэлдiкке айып алацынан лактыру (бiр ойыншыныц мысалы, кiрy саны) 1G/6 1G/8
Допты эр тYрлi Yш упайлык аймактан лактырулары (6 аймактан лакрFан бiр ойыншы кeрсеткiшi, кiрy саны) 6/2 6/4
2 кестеде баскетболшылардыц лактыру эдiстерiнiц зерттеуге дейiнгi жэне зерттеуден кейiнгi кeрсеткiштерi берiлген.
Бершген нормативтi орындау Yшiн шы^ыршыкка доп салуды жетiлдiрyде лактырудыц техникасы мен тактикасын жаксы мецгеру кажет. Егер басынан шы^ыршыкпен жаттыкса YЙренyшiлер допты шыгыршыкка салуды Fана ойлап, оны жасау тэсiлдерiне, ережелерiне кeцiл бeлмейдi. Шъ^ыршыкпен жаттыFy басталFанда дурыс ^здеуге кeцiл бeлiнедi.
Yйренушiлер техниканы мецгергенде, дурыс кездей алганда олардыц кецшн допты дэл салуга аудару керек. Олардан кешн кимылдай жYрiп жакыннан салу Yйретiледi. Ол кезде тоса сала шыгыршьщка карай кез тастауга кецш белiнедi. Темендегi жаттыгулар:
1) Саптан жYгiрiп шыгып, допты шыгыршыкка салгандай елестетiп шыгыршыктыц Yстiне сеюру.
2) Yйретушi допты устап колын созып турады. Ойыншы жYгiрiп келш допты шыгыршыкка салады.
3) Дэл алдагыдай, тек Yйретушi допты берш жаткан кезде тастай салады. Орташа жэне кашыктыктан лактыруды басында бiр нYктеден бастау керек.
Зерттеулер ^азак спорт туризм академиясынныц базасында жYргiзiлдi. Зерттеулерге осы академияныц баскетболмен шугылданушы 12 студентi катысты. Оныц шшде он екiсi де эксперементтiк топ болды. Зерттеулер екi кезецмен жYргiзiлдi.
Бiрiншi кезецде зерттелiп отырган мэселе бойынша Fылыми-эдiстемелiк жэне арнайы эдебиет зерделендi жэне талданды. Талдаудыц непзшде жас баскетболшылардыц жарыс ойындарындаFы Yш упайлык аймактан лактыру даярлыFын жэне козFалу белсендiлiгiн сипаттайтын керсеткiштер жинаFы аныкталды.
Екiншi кезецде педагогикалык констатациялаушы эксперимент жYргiзiлiп, оныц барысында педагогикалык бакылау, 12 жас баскетболшылардыц Yш упайлык аймактан лактыру даярлыFына тестшеу жYргiзiлдi. Констатациялаушы эксперименттiц нэтижелерiнiц непзшде спортшылардыц техникасы мен шыFыршыкка допты лактыру эдiстерi даярлыFыныц курылымы мен Yш упайлык аймактан лактырудыц тшмдшп аныкталды.
Зертеулер Академия залында жолдастык кездесулер еткiзу аркылы жYргiзiлдi. Барлы^ы терт командамен жолдастык кездесу етюзшп, сол кездесу барысында орындалFан Yш упайлык лактырулардыц сэттi орындалу саны есепке алынып олардыц командаFа тшмдшп аныкталды (3 кесте). Зерттеуге дешн жэне зерттеуден кейiн дэл осы командалармен кездесу етюзшдь
3 кесте - баскетболшылардыц уш упайлык аймактан лактыру керсетк1штер1
Кездескен командалар Зеpттеyге дейiн Зеpттеyден кешн
Жалпы упай Оныц шшдеп уш упай саны Жалпы упай Оныц шшдеп уш упай саны
^аз¥МУ 48 3/9 упай 56 7/21 упай
^ызПУ 36 4/12 упай 44 6/18 упай
^аз¥АУ 54 6/18 упай 62 11/33 упай
^аз¥ТУ 29 2/6 упай 38 5/15 упай
Кестеден Kepin отырFандарыцыздай зерттеyге дейiнгi кездесyлерде уш упайлык аймактан лактыpyлаpдыц нэтижелi оpындалy саны тeмен болFандыктан жалпы yпай саны да аз болып тур. Ал бiздiц жаттыктыpyлаpдан кейiнгi eткiзiлген кездесyлеpде уш yпайлык аймактан лактыpyлаpдыц нэтижелi оpындалFан саныныц аpтyына байланысты жалпы упай саны да 15-20 % пайь^а артканын байкаyFа болады.
Корытынды.
Стyдент -баскетболшылаpFа допты шыFыpшыкка лактыpy тэсiлдеpiн окыту еpекшелiктеpi дэлелдендi. Шыгыршыкка лактыpyды беpiлiстiц барлык тэсiлдеpiмен оpындаyFа болады. Ец кeп таpаFан тда екi колмен кеyде тусынан лактыpy, екi колмен жоFаpыдан лактыpy, бip иыктыц тусынан лактыpy, бip колмен жоFаpыдан лактыpy.
ШыFыpшыкка допты лактыpyды жетiлдipyге тeмендегiдей жумыстарды жаткызамыз:
а) Дене кол аяк бyлшыкеттеpiнiц куштшгш дамытy;
э) Баскетбол техникасы мен тактикасын жетiлдiру; в) Допты иелену жэне карсы эрекет жасау.
Эрине, шыгыршьщка доп салуды жетiлдiру эдiстемесi мунымен шектелмейдi. Yйретушi Yйренушшщ жеке физиология-психологиялык ерекшелiктерiн ескере отырып, нэтижеге жетудщ барлык алгышарттарын жасайды.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. Кефер Н.Э., Соломеев С.А. Зауренбеков Б.З. Специальная подготовка юных баскетболистов // Теория и методика физической культуры.-2015.-№2.-С. 91-102.
2. Зауренбеков Б.З.а, Иргебаев М.И., ЖYнiсбек Д.Н., Ахметкарим М., Абеков Р.Б. Жылдык дайындык циклшде баскетболшы студенттердщ дене даярлыгы динамикасын зерттеу// Теория и методика физической культуры.-2015.-№2.-С. 91-102.
3. Анискина С.Н. Методика обучения технике игры в баскетбол/ С.Н. Анискина. -М., 2003.
4. Zauranbekov B., Kudashova L., Kefer N., Andreyshkin I., Kudashov E./Ctudy of the dynamics physical gualities of students of basketball in the annual macrocycle//International Scientific Congress Applied Sports Sciences. - Sjfia. Bulgaria. - 2017. - С. 136-141.
