CC BY
12УДК: 347.211
АКАДЕМИЯЛЫЦ ¥Т;ЫРЛЫ;ТЫЦ ЖЕРГ1Л1КТ1 ТУРИЗМНЩ ДАМУЫНА Ы;ПАЛЫ: САЯСИ ЖЭНЕ ;¥;Ы;ТЫ; АСПЕКТ1ЛЕР1
Бакыт Ом1рхан^лы Алтынбасов1
Куцыц жэне элеуметт1к гылымдар факультеттщ докторанты, Бристоль Университет1, ¥лыбритания, зац гылымдарыныц кандидаты, цауымдастырылган профессор, e-mail: [email protected]
Эйгер1м РакымFаликызы Баянбаева
Куцыц жэне элеуметтЫ гылымдар факулътеттщ докторанты, Бристоль Университет1, ¥лыбритания, зац гылымдарыныц магистр1, е-mail: [email protected]
Аннотация. Казацстанныц жогары бшм саласындагы улттыц даму стратегиясы неггзгнен жогары бглгмдг интернационализациялау жэне элемдгк бшм кецгстгггне шыгуга багытталган. Осы орайда студенттер мен оцытушылардыц академиялыц утцырлыгы мемлекет пен жогары оцу орындары тарапынан кещнен цолдау тауып отыр. Бул маца-лада академиялыц утцырлыцтыц жергтктг туризмге цаншалыцты ыцпалы бар екет ту-ралы талданды. Мемлекеттщ туризм жэне жогары б1л1м саласындагы нег1зг1 цужатта-ры мен цолданыстагы зацнамасына талдау жасалды. Сондай-ац, туризм жэне жогары бшм саласындагы халыцаралыц уйымдар мен Yкiмeттiк емес уйымдардыц есептерг, экс-перттердщ арнайы баяндамалары, галымдардыц зерттеу жумыстарыныц нэтижелер1 зерттеу жумысына нег1з болды. Зерттеу нэтижестде жергтктг туризмд1 дамытуга мемлекет тарапынан цолдау керсетшп, цуцыцтыц тургыдан мYмкiндiктeр жасалып отырганы керсeтiлдi. Казацстан Республикасыныц Yкiмeтi усынган басым багыттар бойынша арнайы экономикалыц аймацтарды бекту eлiмiздiц жекелеген ещрлертде академиялыц утцырлыцты кушейту арцылы жeргiлiктi туризмдi дамытуга мYмкiндiк деп е табылды. Елiмiздiц жекелеген ещрлертде халыцаралыц университеттт кампустарды Т цуру туризмнщ дамуында мацызды рел атцарады деген болжам жасалды. Нэтижест- к де, Казацстанныц ецiрлeрiндeгi туристы жэне тарихи ескерткштер, табиги цорыцтар н дамытылып, ещрлердщ экономикасы мен халыцтыц элеуметтж, бшм жэне мэдени И жагдайы дурысталады деген усыныстар жасалды. Бул тужырымдардыц нeгiзiндe Ка- Т зацстан Республикасыныц туризм жэне жогары бшм саласындагы нeгiзгi стратегиясы > мен зацнамасы дурыс цалыптасып жатцанын керсетт отыр. Алайда, зацнама мен мемлекеттщ саясатын ЖYзeгe асыруда атцарушы билт пен жогары оцу орындары тара-
ВЛИЯНИЕ АКАДЕМИЧЕСКОМ МОБИЛЬНОСТИ НА РАЗВИТИЕ МЕСТНОГО
Айгерим Ракимгалиевна Баянбаева
Докторант факультета права и социальных наук Бристольского университета, Великобритания, Магистр права, e-mail: [email protected]
Хат-хабарларга арналаган автор
>
пынан бeлсeндi эрекеттер талап етыетШн керсетт отыр. Сонымен цатар, бул жумы- >
стыц нэтижeлeрi осы тацырыптыц тецрегтде зерттеу жасайтын iздeнушiлeргe нeгiз
болады деген ой бар. Т
Ключевые слова: туризм, зацнама, академиялыц утцырлыц, университет кампустар, g
Казацстан. s
>
го О го О
ТУРИЗМА: ПОЛИТИЧЕСКИЕ И ПРАВОВЫЕ АСПЕКТЫ Н
е
о
"U
JZ
Бахыт Омирханович Алтынбасов >
Докторант факультета права и социальных наук Бристольского университета, Великобритания, кандидат юридических наук, доцент, e-mail: [email protected]
"U
1
CL
< z
CL
О в х
< СП
Аннотация. Национальная стратегия развития Казахстана в сфере высшего образования направлена на интернационализацию высшего образования и вхождение в мировое образовательное пространство. В связи с этим академическая мобильность студентов и преподавателей широко поддерживается государством и высшими учебными заведениями. В данной статье анализируется влияние академической мобильности на развитие местного туризма. Проведен анализ основных стратегических документов и действующего законодательства в сфере туризма и высшего образования. Также в основу научно-исследовательской работы легли отчеты международных организаций и неправительственных организаций в сфере туризма и высшего образования, специальные доклады экспертов, результаты научно-исследовательской работы ученых. В результате исследования было показано, что развитие местного туризма поддерживается государством и создаются правовые основы. Установлено, что утверждение специальных экономических зон по приоритетным направлениям, предложенным Правительством Республики Казахстан, является возможностью развития местного туризма за счет усиления академической мобильности в отдельных регионах страны. Показано, что создание международных университетских городков в некоторых регионах страны сыграет важную роль в развитии туризма. В результате были внесены предложения по развитию туристско-истори-ческих памятников, природных заповедников в регионах Казахстана, улучшению экономики регионов и социально-образовательного и культурного положения населения. На основании этих выводов показано, что основная стратегия и законодательство Республики Казахстан в сфере туризма и высшего образования формируются правильно. Однако, требуются активные действия со стороны исполнительной власти и высших учебных заведений в реализации законодательства и государственной политики. Кроме того, предполагается, что результаты этой работы послужат основой для исследователей, которые проводят исследования по этой теме.
ТYйiн свздер: туризм, законодательство, академическая мобильность, университетские городки, Казахстан.
IMPACT OF ACADEMIC MOBILITY ON THE DEVELOPMENT OF LOCAL TOURISM: POLITICAL AND LEGAL ASPECTS
Bakhyt Omirkhanovich Altynbassov
Doctoral student of the Faculty of Law and Social Sciences, University of Bristol, UK, PhD in Law, Associate Professor, е-mail: [email protected]
o Aigerim Rakymgalievna Bayanbayeva
dq Doctoral student in the Faculty of Law and Social Sciences, University of Bristol, UK, LL.M,
£ е-mail: [email protected]
b Abstract. The national development strategy of Kazakhstan in higher education is aimed at the internationalization of higher education and entry into the global educational space. In this regard, the academic mobility of students and academic staff is widely supported by the state and higher education institutions. This article analyses the impact of academic mobility on local tourism. The analysis of the main strategic documents and the current legislation in the field of tourism and higher education was carried out. Also, the basis of the research work was the reports fE of international organizations and non-governmental organizations in the field of tourism and ^ higher education, special reports of experts, and the results of the research work of scientists. ^ As a result of the study, it was shown that the development of local tourism is supported by the ^ state and legal opportunities are created. It has been established that the approval of special ^ economic zones in priority areas proposed by the government of the Republic of Kazakhstan is an m opportunity for the development of local tourism by strengthening academic mobility in certain
regions of the country. It was assumed that the creation of international campuses in some regions of the country would play an important role in the development of tourism. As a result, proposals were made to develop tourist and historical monuments, and nature reserves in the regions of Kazakhstan, and improve the economy of the regions and the socio-educational and cultural status of the population. Based on these findings, it is shown that the main strategy and legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of tourism and higher education are formed correctly. However, it shows that active actions are required on the part of the executive authorities and higher education institutions in the implementation of legislation and state policy. In addition, it is expected that the results of this work will serve as a basis for researchers who conduct research on this topic.
Keywords: tourism, legislation, academic mobility, university campuses, Kazakhstan.
DOI: 10.52026/2788-5291 2023 73 2 31
Юркпе
Туризм индустриясы жаhандануFа байла-нысты элемдш экономиканьщ ец жылдам да-мып келе жаткан секторларыныц бiрi болып табылады2 . ^азакстан дамушы мемлекет ретшде де Орталык Азия елдерi арасында туризм бойынша кешбасшы болып, элемдш децгейге шы^уды максат етш отыр. Yкiмет кейбiр облыстар мен калаларды басым тури-спк баFыт ретiнде аныктап, ендi халыкара-лык жэне улттык туристер санын арттыру-ды кездеп отыр3 . Бул макала Мемлекеттiк баFдарлама мен баска да кукыктык актiлердi талдау аркылы ^азакстанныц академиялык туризмдегi мемлекетпк саясатын аныктауFа талпыныс болып табылады. Жаца бизнес инвестициялары Yшiн туриспк индустрия-ныц тартымдылыFын арттыру Yшiн Yкiмет кандай кадамдар жасап жатканын аныктау кезделiп отыр. Басым инвестициялык жоба-ларFа инвестициялык преференциялар беру жэне елiмiздiц жекелеген аймактарында кы-зметтщ басым тYрлерiне арнайы экономика-лык аймак режимш енгiзу туризм саласына калай эсер етуi мYмкiн екенi карастырыла-ды. Сондай-ак, академиялык уткырлык пен халыкаралык университеттiк кампустар мен элемдш децгейдеп университеттердщ фи-лиалдарын ашудыц академиялык туризмд1 дамы^а эсерiн аныктау кезделедi. Деген-мен, халыкаралык уйымдардыц сарапшы-лары мен туризмдi зерттеушiлер атап ет-кендей, бул такырыпка бiрнеше зерттеулер жYргiзiлдi, олар эдебиеттерге шолу белiмiн-де белек талданады. Сондыктан да, со^ы жылдардаFы эдебиеттерге шолу жасалып, осы салада кабылдаетан халыкаралык ак-тшер мен улттык кужаттар талданады. Осы
талдау непзшде академиялык туризмдi да-мытудыц негiзгi мэселелерiн аныктап, жекелеген тужырымдар усынылады.
Гылыми материалдар мен эдктер
БYгiнгi тацда туризм саласыныц аукымы кецейiп, элемдiк децгейде мацызды табыс кезiне айналды [1]. Туризм индустриясы ко-накжайлылык, келш пен келiктi жалFа беру кызметтерi сиякты демалыс кызметтерiн камтитын кец сала болып табылады. Олар-дыц iшiнде бiлiм беру туризмi кептеген ел-дерде езiндiк артыкшылыктары бар жылдам дамып келе жаткан туризм секторларынын бiрi ретiнде саналады [2]. Жалпы алFанда, бiлiм беру туризмше ересектерге арналFан турлар, халыкаралык жэне отандык уни-верситеттер мен мектеп окушыларыныц саяхаттары, соныц шшде тiл мектептерi, мектеп экскурсиялары жэне ею жакты ал-масу баFдарламалары жатады [3]. Бiлiм беру туризмше Yш негiзгi ерекшелiк тэн: саяхат-тыц бiлiм беруге баFытталуы, оку стилшщ тэжiрибелiк болуы жэне оку баFдарламасы тецiрегiнде уйымдастырылуы [4]. Демек, мунда сапардыц бiлiм алумен байланысты болFаны анык керiнедi.
Зерттеу кужаттык талдау эдiсi аркылы жYргiзiлдi. ^азакстан Республикасыныц туризм саласын дамытудыц 2019 - 2025 жыл-дарFа арналFан мемлекеттiк баFдарламасына, «Бшм туралы» ЗацFа жэне «Арнайы эконо-микалык аймак туралы» ЗацFа «Эдiлет» нор-мативтiк кукыктык актiлерiнiц мемлекеттiк онлайн дереккоры аркылы кол жеткiзiлдi. ^осымша деректер мен жарияланымдар интернет кездерi мен халыкаралык уйымдар мен мемлекетпк органдардыц ресми сайт-
Н
X
ы А
о х о Д А
сг
В
СП А
>
го О го О
X
е о
"U
2 А
JZ
"и
2 WTTC. (2021). Travel & Tourism Economic Impact _ World Travel & Tourism Council (WTTC). In Travel & Tourism Econimc Impact. Available at: https://wttc.org/Portals/0/Documents/Reports/2021/Global%
3 Мемлекеттж багдарлама. (2019). Цазацстан Республикасыныц туризм саласын дамытудыц 2019 - 2025 жыл-дарга арналган мемлекеттж багдарламасы. https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900000360
CL
< z
CL
О в х
о
m О
in <
< СП
ь
-Q
с;
ш £
Ч О X
о <
СП
тарынан алынды. «Туризм» жэне «акаде-миялык туризм» аныктамаларын аныктауда деректердщ триангуляциясын камтамасыз ету Yшiн Б¥¥ сарапшыларыныц ресми ба-яндамалары жэне ^азакстанныц «Бшм ту-ралы» Зацы талданды. Жиналган мэлiмет-тер такырыптык талдау эдiсiмен талданды. Браун мен Кларктыц пiкiрiне сэйкес, такырыптык кодтау сенiмдiлiгi тэсшнде «зертте-ушшщ субъективтiлiгi кодтау сешмдшпне элеуеттi кауiп тeндiретiн «багалау» ретшде тужырымдалады» [5, б.39]. Зерттеуде бiр-жактылыкка жол бермеу Yшiн бiрнеше зерт-теушiлер Мемлекетпк багдарлама мен баска да кужаттарды талдауга катысты.
Гылыми нэтижелер жэне талкылау
Казацстанныц туризм саласындагы мем-лекеттт басымдыцтары
Эдебиеттерге шолу бeлiмiнде айтылган-дай, туризм индустриясы жумыс орындарын камтамасыз ететiн, экспортты арттыратын жэне 6y^ элем бойынша eркендеудi камтамасыз ететш элемдегi негiзгi салалардын бiрi болып табылады4 . ^ытай мен Ресей арасындагы Жiбек жолыныц бойында ор-наласкан Орталык Азия мемлекеп ретiнде ^азакстанныц eзiндiк туризм индустриясын дамытуга мYмкiндiктерi зор. Ежелден бер1 барлы; сауда керуендерi ^азакстан аумагы аркылы шыгыстан батыска жэне керiсiнше еткен. БYгiнгi тацда ^азакстанныц автомобиль жэне темiр жолдары аркылы милли-ондаган жолаушылар мен жYктер eтедi, бул кeлiк жэне туриспк индустрияныц шешуш1 рeлiн кeрсетедi. ^азакстан Yкiметi сауда жэне туризм секторын дамытуга eте мYДделi, сондыктан бiрнеше саяси багдарламаларды iске косты. Бул саланы дамытудыц негiзгi кужаты ^азакстан Республикасыныц туризм саласын дамытудыц 2019 - 2025 жылдарга арналган мемлекетпк багдарламасы болып табылады. Мемлекеттiк багдарламага сэйкес агротуризм, ацшылык жэне трофей ту-ризмi, экологиялык туризм, этнографиялык туризм, жастар туризмi, медициналык туризм жэне MICE туризмi туризмнщ негiзгi басым секторлары ретшде анъщталган5 .
Туризм саласындагы мемлекетпк сая-сатты егжей-тегжейлi тYсiну Yшiн дамудыц негiзгi багыттары мен кeрсеткiштерiн ^р-
сететiн Мемлекеттiк багдарламага талдау жасалды. Бул кужат улттык туриспк саясат-ты жэне Yкiмет пен министрлштердщ алга койылган мiндеттердi юке асыру бойынша функционалдык мiндеттерiн ^рсетедь Туризм саласы дамыган елдердщ тэжiрибесiне CYЙене отырып, ^азакстан Yкiметi бул са-лада жаца максаттар мен мiндеттер койып отыр. ^азакстан Yкiметi 2025 жылга карай ^азакстан Республикасыныц жалпы iшкi eнiмiндегi туризм секторыныц Yлесiн кемш-де 8%-га арттыруды кeздеп отыр (Мемлекетпк багдарлама, 2019 ж.). ^азiрri уакытта ^азакстандагы жалпы Ж1Э-ге жалпы Yлес халыкаралык уйымныц эдiстемесi бойынша 6% курайды. Осы максаттарга жету Yшiн одан эрi саяси шешiмдер кабылдан-ды. Yкiмет ^азакстанныц ец перспектива-лы туристiк он аймагын аныктады. Мыса-лы, Алакeл кeлi - жылына 2 500 000 турист элеуеп (агымдагы агыны - жылына 772 000 турист), ТYркiстан каласындагы тарихи-мэ-дени туризмдi дамыту - жылына 1 500 000 турист элеуеп (казiргi агын - 500 000) жэне т.б. (Мемлекетпк багдарлама, 2019 ж.). Бул багыттар туризмдi дамытудыц негiзгi багыт-тары болып саналады, олардыц эркайсы-сыныц eзiндiк ерекшелiгi, ерекше eнiмдерi жэне нарыкты дамыту элеуетi бар.
Сонымен катар, Yкiмет Акмола облы-сындагы «Бурабай» АЭА, ТYркiстан облы-сындагы АЭА сиякты елiмiздiц кейбiр eцiр-лерiнде кызметтщ басым тYрлерiн жYзеге асыру Yшiн арнайы экономикалык аймак (будан эрi - АЭА) режимш енгiздi. Зацга сэйкес АЭА ^азакстан Республикасы ау-магыныц накты белгшенген шекаралары бар, кызметтiц басым тYрлерiн жYзеге асыру кезiнде арнайы экономикалык аймактыц ерекше кукыктык режимi эрекет ететiн бeлiгi болып табылады6 . АЭА аумагында мынадай жещлд^ер мен преференциялар карастырылган: есептелген КТС мeлшерiн 100%-га азайту; жер салыгы ставкаларына 0 коэффициентiн колдану; салык базасы-ныц 0% ставкасы бойынша мYлiк салыгын есептеу; жеткiзушiлер Yшiн ^^С мeлшер-лемесi - 0%; жер учаскесш пайдаланганы Yшiн тeлем - АЭА жумыс iстеу кезещне 0 коэффициент; АЭА-га экелiнетiн шиюзат пен жабдыкты кедендiк баж салыгынан бо-
X
Ь
4 WTTC. (2021). Travel & Tourism Economic Impact _ World Travel & Tourism Council (WTTC). In Travel & Tourism Econimc Impact. Available at: https://wttc.org/Portals/0/Documents/Reports/2021/Global%
5 MemneKemmiK öcsdcpnauc. (2019). Kc3c^cmcH Pecnyönumcbmb^ mypu3M canccbm dcMbimydb^ 2019 - 2025 wbin-dapsa cpHcmcH memneKemmiK 6csdcpncMccu. https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900000360
6 «ÄpHcübi экoнoмикcnuц wme UHÖycmpumbiv; cüMc^cp mypcmu» Kc3c^cmcH PecnyönuKccbmb^ 2019 wbinsbi 3 сэуipдeгi № 242-VI KP 3c^i. Mbmc MeKeHwaüdc yonwemimdi: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P060001233_.
сату; жумыс ^шш тартудыц оцайлатылFан тэртiбi («Арнайы экономикалык жэне инду-стриялык аймактар туралы» Зац, 2019 ж.). Осылайша, бiз ^азакстанныц туристiк са-ласыныц дурыс дамуына мYмкiндiк беретш тиiстi саяси-нормативтiк актiлердiц бар екенш керiп отырмыз.
Академиялыц туризм
Алды^ы белiмде туризмнiц релi талкы-ланды, ендi бiз оны халыкаралык сарапшы-лар мен Fалымдардыц кезкарастарына непзделген академиялык туризммен байла-ныстыруFа тырысамыз. Б¥¥ ДТ¥ сарапшы-ларыныц пшршше, «турист» кез келген негiзгi максатта (iскерлiк, демалыс неме-се баска да жеке максатта) бiр жылдан аз уакытка езiнiц эдеттегi ортасынан тыс не-гiзгi баFытка тYнеудi камтитын саяхатка ба-ратын адамды бiлдiредi7 . Осы жерде «бшм алу жэне зерттеу» туристiк саяхаттыц «баска себептерi» болып саналатынын растады. Туризм статистикасы бойынша халыкаралык усыныстар арасында «келушi» санатында «кыска курстарFа катысатын жэне шетелде бiр жылдан аспайтын толык бiлiм алатын барлык студенттер» (ДТ¥, 2010, 17-бет) бар. Келесi бiр Fалым Эразмус грантыныц иегер-лерi туралы зерттеу жYргiздi, онда ол бул студенттердщ эдетте шетелде жоFары бiлiм дэрежеа, тiл курстары немесе компаниялар-да немесе Fылыми-зерттеу институттарында бiр дейiнгi алFашкы таFылымдамадан
ету Yшiн окитынын аныктады [6]. Ол мун-дай студенттердi халыкаралык академиялык туристер деп атайды жэне олардыц кабылда-ушы елдерге алатын экономикалык пайдасы кэдiмгi туристерге тец. Эйткенi студенттер туракты туристер сиякты баспананы жалFа алады, мэдени орындарFа, муражайларFа ба-рады, келiктi пайдаланады, киiм-кешек пен тамак сатып алады жэне т.б. Баска Fалымдар халыкаралык студенттердiц 93%-ы академиялык уткырлык аясында саяхаттаFанын растаFанын аныктады [7]. Сонымен катар, авторлар кабылдаушы елдi тацдаFан кезде студенттер оныц тарихи-мэдени мурасы, климаттык жэне ауа райы жаFдайлары, емiр CYPУ децгейi мен кауiпсiздiк жаFдайлары сиякты туриспк ерекшелiктерiн ескеретiнiн аныктады. Осылайша, эдебиеттерге шолу керсеткендей, шетелге баратын студенттер окуын саяхаттаумен жэне келген елдегг мэ-дени жэне тарихи орындарды танумен то-
7 UNWTO. (2017). UNWTO Convention on the Protectio
Providers (Vol. 10, Issue September). Available at: https://www.
лыктай бiрiктiредi.
Галициядагы (Испания) академиялык туризм бойынша тагы 6ip зерттеу, Родригес жэне т.б. галымдар академиялык туризмнщ экономикалык пайдасы дэсгYрлi туризмнен де жогары екенiн аныктады [2]. Олар муны академиялык гуризмнiн коршаган ортага зиянын гигiзбейгiндiгiмен жэне бшмд1 урпак eсiрудiн болашакта орасан зор ар-тыкшылыктарга ие болуымен, сонымен катар студенттер мен галымдар арасында халыкаралык серштеспк орнатуга кемек-тесепшмен тYсiндiредi. Олар кабылдаушы елге академиялык туризмнщ экономикалык эсерiн талдады. Галициядагы академиялык туризмнщ экономикалык манызы ен ал-дымен олардын болу узактыгымен аныктал-ды. Егер кэдiмгi туристтщ орташа болуы 8 кYн болса, ал академиялык турист 144 ^н болган. Бул студенттер карапайым туристерге караганда 18 есе кеп тун етюзед^ ал олардын орташа шыгыны эдеггегi туристерге караганда терт есе кеп болды [2]. Сонымен катар, академиялык туризмнщ пайдасы - туризмнщ маусымдык тYрi емес. Студенттер эдетте туракты туристерге жэне жылдын кез келген уакытына караганда узагырак келедi, ал кэдiмгi туризм непзшен жазгы маусымга арналган. Осы зерттеу нэтижесшде бул студенттердщ 90%-га жуыгы жакын мандагы Е елдi мекендер мен калаларга баратыны q аныкталды, ал студенггердiн 50%-дан аста- К мы оларга туыстары мен достары барганын И растады [2]. Бул студенттердщ сапарларга q косымша шыгындарын кeрсетедi жэне жана У туристердiн келуiне ыкпал етедь Сондыктан ^ да, олар академиялык туризм кэдiмгi ту- А ризмге караганда тиiмдiрек жэне туракты- о рак деген корытындыга келдi. Д
Бiлiм беру туризмiнiн кен таралганына Е карамастан, оны туризм мамандары мен мар- Ь кетинг мамандары тым жиi елемейдi [1]. Ту- В ристiк эдебиеттерге шолу жасау бшм беру И гуризмi бойынша зерттеу жумыстарынын р аз екендшн кeрсетедi. Бул академиялык ту- В ризм туралы ешнэрсе айтылмаган ^азакстан О саясатында айкын кeрiнедi. ^азакстан- и нын мемлекегтiк туризм багдарламасында ф жастар туризмi 18 жаска дейiнгi балалар мен р жастарды камтитын туризмнiн басым багыт- А тарынын бiрi ретiнде белгiленген. Статисти- и калык мэлiмегтерге сэйкес, 2018 жылдын к 1 кантарындагы жагдай бойынша олардын № саны 3 050 770 баланы курайды, онын 2,6 (
)
к>
of Tourists and on the Rights and Obligations of Tourism Service iwto.org/international-code-for-the-protection-of-tourists
CL
< z
CL
О в х
о
m О
сп <
< СП
ь
-Q
с;
ш tí Ч О X
о <
СП
пайызы туризм жэне елкетану саласымен камтылган, ал Еуропада бул керсеткiш 20 пайыз жэне одан да кеп, РесеИде - 14 пайыз, Беларусьте - 10,6%8 . Мундай темен камту-дьщ себебiн материалдык базаныц элсiздiгi мен Yкiметтщ каржыландыруыныц аздыгы, кадрлар мен туризм нысандарыныц жепспе-ушiлiгi керсетл. Мысалы, Атырау, Мацгы-стау, СолтYCтiк ^азакстан облыстары мен Алматы каласы сиякты ещрлердеп жастар туризмшщ материалдык-техникалык базасы шамамен 10-20 пайызды курайды. ^останай жэне ^ызылорда облыстарында жергшк-тi туристiк жэне тарихи баскару уйымдары мYлдем жок. Бул жагдайда академиялык туризм оку процесiмен байланысты жастар туризмiне жатады, ал пэш бастауыш немесе орта мектеп жасындагы балалар болып та-былады [8]. Алайда, ^азакстандагы туризм бойынша мемлекетпк багдарлама жастар туризмiн пайдаланумен шектелген, ал академиялык туризм мYлдем айтылмаган. 18 жаска толмаган балалардыц туристiк орын-дарга баруы, саяхаттауы, мэдени-тарихи муралармен танысуы жэне т.б. болатыны жанама тYPде гана айтылады. Бiздiн ойы-мызша, Мемлекеттiк багдарламада академиялык туризмдi елемеу академиялык туриз-мнщ Yлкен элеуетiн пайдалануга мYмкiндiк бермеИдi.
Жогарыда айтылгандай, туризм жэне академиялык туризм аныктамаларында тури-стер Yшiн жас шектеуi керсетiлмеген жэне туристiк сапар барлык жеке жэне кэсiби окытуларды камтиды [1], [2], [9]. Сонымен катар, Б¥¥ ДТ¥ есебiнде «бшм алу жэне зерттеу» туристiк саяхаттыц «баска себеп-терЬ> ретiнде жiктеледi9 . Осылайша, студент немесе академиялык кызметкер шетел-ге немесе баска жерлерге сапар шегедь Бiр жылдан аз уакытты академиялык туризм деп санауга болады. Мемлекеттiк багдарламаны талдау Yкiметтiн ^азакстандагы академиялык туризмдi дамытатын тиiстi саяси жэне нормативтiк актшер кабылдаганын керсе-тедi. Соган карамастан, экономиканыц осы секторын дамытудагы кейбiр киындыктар мен кедергiлер бар. Мысалы, Шаяхмето-ва жэне баскалар непзп кауiптi факторлар ретiнде инвестицияныц жоктыгын, нашар туристiк инфракурылымды жэне ^азакстан-ныц аумагыныц кец жэне тYрлi екенiн атап кеттi [10]. Олар мемлекетпк-жекеменшш
эрштеспктщ тиiмдi болуы мYмкiн деп есеп-теИдi. Сондыктан да, Yкiмет ^азакстанныц ец перспективалы туриспк он аймагын аныктады, арнайы экономикалык аймактар-ды белгiледi, инвестициялык преференци-ялар бердi, инвестициялык жобалар, са-лыктык преференциялар мен жещлдштер бекiттi. Сондыктан да, ^азакстанда жаца бизнес пен туризм инфракурылымын дамы-туга накты мYмкiндiк бар.
Баска зерттеушшер ^азакстанныц кеИбiр аймактарында халыкаралык университеттiк кампустарды куру аркылы академиялык ту-ризмдi дамытуга Yлкен мYмкiндiктер бар деп болжайды. Алтынбасов жэне т.б. галымдар-дыц пiкiрiнше ТYркiстан облысы орналаскан жерiне, халкыныц тыгыздыгына, климаты мен ауа райы жагдайына, бай тарихи жэне мэдени мурасына байланысты академиялык туризмдi дамыту Yшiн колайлы орын болып табылады [11], [12]. Туристiк багыттардын бул сипаттамаларын баска авторлар да туриспк тартымдылыктыц негiзгi элементтер1 репнде санайды [1], [2], Осылайша, аймакта жаца халыкаралык университеттiк кампустарды куру жэне шетелдш студенттер мен галымдарды тарту академиялык туризмнiн дамуына айтарлыктай эсер етуi мYмкiн. Бул мэселелердi талкылау келесi белiмде ег-жеИ-тегжеИлi карастырылады.
Халыцаралыц университеттт кампу-стар
Кептеген зерттеулер халыкаралык уни-верситетпк кампустарды жэне элемдiк дец-гейдеп университеттердiн филиалдарын куру кеИбiр елдердеп жогары бiлiм беру жYИесiне он эсер еткенш керсетедi [13], [14]. Интернационализация нэтижесшде кеИбiр елдер мен калалар аймактык бiлiм беру ха-бына айналды жэне мундай саясат халыкаралык студенттер мен галымдардыц келуш айтарлыктай женiлдеттi. Найттыц пшршше Бiрiккен Араб Эмiрлiктерi, Катар, Ботсвана, Малайзия, Сингапур жэне Гонконг сиякты алты бшм хабы бар [13]. Халыкаралык уни-верситеттiк кампустарды немесе элемдш университеттердiн филиалдарын куру ин-тернационалдандырудыц бiр керiнiсi болып табылады жэне бул ^азакстанныц онтYCтiк аймагына Орталык Азиядагы бiлiм беру ха-бына айналуга мYмкiндiк бередi. Мундай саяси шешiм мыцдаган халыкаралык сту-
X
Ь
8 MemneKemmiK ôasèapncma. (2019). ^c3c^cmcH Pecnyônumcbmb^ mypu3M ccnccbm dcMbimydb^ 2019 - 2025 wbin-dcpsc cpHcmcH MemneKemmiK ôcsdapncMccu. https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900000360
9 UNWTO. (2017). UNWTO Convention on the Protection of Tourists and on the Rights and Obligations of Tourism Service Providers (Vol. 10, Issue September). Available at: https://www.unwto.org/international-code-for-the-protection-of-tourists
денттер мен галымдардын аймакка келуiне жэне жергшкп туризмнiн дамуына Yлкен септiгiн тигiзедi деп ойлаймыз.
Халыкаралык университегтiк кампустар мен филиалдарды куру аркылы академи-ялык уткырлыкты каркынды дамыту мYм-кiндiгi бар:
Бiрiншiден, элемдегi агылшын тiлдi уни-верситегтердiн озык тэжiрибесi. Агылшын тiлi элемдiк жогары бшм мен зерттеулерде жогары мэртебеге ие екеш сeзсiз. Мысалы, казiргi уакытта А^Ш, ¥лыбритания, Канада жэне Австралия шетелдш студенгтердi тар-туда жетекшi елдер болып табылады. Бул елдердщ университегтерi QS WUR, TIMES сиякты беделдi жаhандык рейтингтерде алгашкы орындарга ие. Сонымен катар, Ни-дерландыда, Германияда, Испанияда жэне баска да еуропалык елдерде агылшын тш жетекшi университеттерде жиi окытылады [15]. ^ытай, Yндiстан жэне ОнтYCтiк Корея сиякты Азия елдершщ езшде агылшын тiлi жогары бiлiм мен зерттеулерде танымал бола бастады, ал олардын университеттер1 жаhандык рейтингтердегi ез позицияларын Yнемi жаксартып келедi [16]. Мысалы, ^ы-тайдын C9 лига университегтерi Цинхуа университетi мен Пекин университет QS WUR рейтингiнде 17^i жэне 18-шi орын-да тур (QS WUR, 2022)10 . Бул университет-терде агылшын тiлi оку мен зерттеу тiлiне айналды. Буган халыкаралык рейтингтердiн эсерi тiкелей эсер етед^ мысалы, халыкаралык журналдарда макалаларды агылшын тiлiнде жариялау талабы. Жетекшi халыкаралык университетпк кампустардын тэжiрибесi агылшын тiлiнде окыту элемнiн тYкпiр-тYкпiрiнен студенгтердi тартатынын керсетедь Сондыктан да, казак жэне орыс тiлдерiнде сабак беру аркылы шетелдш сту-денгтердi тарту киын.
Екшшщен, халыкаралык студенттер мен жас зерттеушшер кыска мерзiмдi академи-ялык уткырлык багдарламалары аясында халыкаралык университет кампустарына жш келедi. Муны Назарбаев Университетшщ мысалында керуге болады. Онда окыту мен зерттеу толыгымен агылшын тшнде жYредi. Сондыктан да, шетелдш студенттер мен жас зергтеушiлер Yшiн тiлдiк кедергi жок. Мун-дай орта халыкаралык катынастардын да-муына ете колайлы екенi сeзсiз. Сондай-ак, сонгы жылдары бiлiм берудi интернацио-налдандыруга байланысты ТМД елдерш-
10 QS World University Rankings, 2022 / Available university-rankings/2022. (n.d.).
де агылшын тшнде окыту кещнен тарады. ^азакстанда бiлiм беру саласындагы Мем-лекегтiк багдарламада жалпы бiлiм беретш мектептерде агылшын тiлiн окыту мшдет-темесi, сондай-ак Назарбаев зияткерлiк мек-тептерiнде агылшын тiлiнде окыту тэж1ри-бесi енгiзiлдi. ^азакстанда жэне ТМД-нын баска елдерiнде Хейлибери жэне Мирас сиякты кептеген халыкаралык жэне жекемен-шш элиталык мектептер бар. Оларда оку таза батыстык жYЙе бойынша агылшын тiлiнде жYргiзiлуде жэне онын тYлектерi Гарвард сиякты элемдш университеттерге кабыл-данып жатыр. Бул YPДiс агылшын тiлiнiн танымалдылыгын жылдам арттыруда. Осы-лайша, болашак халыкаралык кампустарда окитын студенттер саны мен академиялык уткырлык багдарламасы бойынша келетш студенттер саны жеткiлiктi болады.
Yшiншiден, профессор-окытушылар курамы мен галымдардын бiр жылга дешн-гi кезендегг академиялык уткырлыгы барган сайын кен таралып келедi. Академиялык уткырлык жогары оку орындарынын жаhан-дык жогары бшм беру аймагына интегра-циялануында манызды рел аткарып, сапалы жана енбек ресурстарын калыптастыруга ыкпал ететш манызды фактор болып отыр [2], [17]. Академиялык уткырлыкты арттыру Болон процесшщ манызды багыты болып та- го былады. Академиялык уткырлыктын жога- q ры болуы дамыган инфракурылымды бiл- К дiретiнi анык, бул ез кезегшде академиялык И туризмнщ eсуiне он эсер етедi. Шетелдш q окытушылар эдетте бiр жылга дешн кыска У мерзiмге келедь Ягни, оларды халыкаралык А академиялык туристер ретiнде карастыруга А болады. Сонымен катар, ^азакстаннын бiлiм о беру заннамасында белгiленген талаптарга Д сэйкес, докторанттардын екi гылыми жетек- Е шiсi болуы керек. «Бшм туралы» занга сэй- ь кес, бiр жетекшi шетелдiк профессор болуы В керек жэне кем дегенде бiр ай немесе бiр И семестр сабак беруге келуi керек. Бул талап р халыкаралык академиялык уткырлык саны- АВ нын артуына да ыкпал етедi. О
Тертшшщен, халыкаралык универси- и тет кампустарында оку тiлi агылшын тiлi ф болгандыктан, тYрлi гылыми конференци- р ялар, форумдар, саммиттер, жазгы мектеп- Ц тер Yшiн кептеген мYмкiндiктер бар. Бул и ^азакстанда MICE туризмш дамытуга мYм- к кшдш бередi. Тагы баска зергтеушiлердiн щ
пiкiрiнше, iскерлiк туризм iскерлiк максат- (
7
)
at: https://www. topuniversities.com/university-rankings/world- 3
CL
< z
CL
О в х
о
СП
О
СП <
< СП
ь
-О
с;
ш £
Ч О X
о <
СП
X
ь
тагы саяхаттарды бiлдiредi жэне оны MICE аббревиатурасымен сипаттауга болады: жи-налыстар, ынталандырулар, конвенциялар, кермелер [18]. Келес галымдар зерттеуд1 Еуропаныц бiрнеше елдершдеп халыкаралык конференцияларга катысушылармен жYргiздi жэне конференциялардыц тиiмдi факторларын туриспк енiм ретiнде аныкта-ды. Олар конференциялардыц тиiмдi болуы-ныц мацызды факторы косымша iс-шаралар багдарламасын уйымдастыру, атап айткан-да, каланыц керiктi жерлерiн аралау, мэдени жэне ойын-сауык орындарына бару, кэсiби байланыстар орнату жэне ез институтын алга жылжыту екенiн аныктады [19]. Де-мек, туристер ретiнде конференцияга каты-сушылар уйымдастырушылардан ездерiнiц жеке жэне кэаби кажеттiлiктерiн канагат-тандыруды кYтедi. Бiр жагынан, мундай iс-шаралар Мемлекеттiк багдарламада ба-сымдык ретiнде танылган MICE туризмiн дамытуга Yлкен септiгiн типзедь Екiншi жагынан, бул университет галымдарына ха-лыкаралык серiктестiк орнатуга мYмкiндiк бередi. Осыган байланысты зерттеушiлер хальщаральщ академиялык уткырлык окы-тушыларга бейресми езара эрекеттесуге, ынтымактастыкка, тiл тэжiрибесiне жэне интернационалдандыруга мYмкiндiк бе-ретшш аныктады [20]. Мысалы, университет окытушылары шетелдiк эрiптестерiмен бiрлескен гылыми жобаларды жиi жYргiзiп, макалалар жариялайды. Университет сон-дай-ак эртYрлi ю-шараларды еткiзу Yшiн ез гимараттарын мемлекетпк жэне жеке уй-ымдарга жалга беру аркылы каражат таба алады. Жаз мезгiлiнде кыска мерзiмдi агыл-шын тiлi курстары жакын мацдагы елдер мен калалардан студенттер мен туристерд1 тарта алады. Сондай-ак бул университет-тердiц кэсiпкерлiк элеуетiн дамытудыц жэне каржылык эртараптандырудыц тиiмдi жолы.
^азакстанныц оцтYCтiк аймактарында халыкаралык университетпк кампустарды куру мYмкiндiгi де зерттеушшер тарапынан талданды [11]. Олар университет кампуста-рына кершi елдерден жYЗдеген мыц студент-тердi тарта отырып, бiлiм беру мен зерттеу сапасын айтарлыктай арттыра алатынын болжады. Сондай-ак, олар ТYркiстан об-лысы бiрнеше себептерге байланысты ^а-закстанныц жэне элемнiц жетекшi универ-ситеттершщ жаца университеттiк кампустар мен филиалдарын орналастыруга тамаша
орын екенiн айтты. Бiрiншiден, Yкiмет ТYр-кiстан облысында арнайы экономикалык аймак режимш енгiздi, онда тиiстi фискалдык преференциялар мен салык жецiлдiктерi бар арнайы кукыктык режим жумыс iстейдi. Мысалы, Yкiмет инвесторларга салыксыз жер телiмдерiн бере алады жэне туриспк инфракурылымды камтамасыз етуге колдау керсете алады. Сонымен катар, ^азакстан-да мемлекетпк университеттердiц уйым-дык-кукыктык мэртебес езгерiп жатканын жэне ендi олар бизнес-компаниялар репнде еркiн жумыс ютей алатынын атап еткен жен [20]. Бул зацнамалык тYзету ^азакстанныц жетекшi жогары оку орындарына ТYркiстан облысында ез филиалдарын ашуга мум-кшдш бередi. Екiншiден, ТYркiстан облы-сы Эзбекстанмен (35,3 млн. халык) жэне ^ыргызстанмен (7 млн. адам) кершшес, халык тыгыздыгы жогары жалгыз аймак болып табылады [11]. Статистикага CYЙен-сек, ТYркiстан облысында кершiлес аудан-дардан 20 мыцга жуык студент бшм алган. Мысалы, тек Эуезов атындагы ОцтYCтiк ^азакстан мемлекеттiк университепнде 10 184 халыкаралык студент окиды, олардын 7 мыцнан астамы Эзбекстаннан келедi11 . ТYркiстан облысыныц жогары оку орында-ры казак жэне орыс тiлдерiнде бiлiм беретiн карапайым мемлекеттiк жэне жекеменшiк университеттер болып табылады. Демек, агылшын тшшде окытатын жаца универси-теттiк кампустарды куру кершшес елдерден келген халыкаралык студенттердi жогары-латуы мYмкiн. Yшiншiден, ТYркiстан ел-кесiнiц ауа-райы мен климаттык жагдайы ^азакстанныц баска аймактарына караганда жумсак. Сонымен катар, туристер Yшiн кептеген тарихи, сэулетпк жэне мэдени орындар бар. Мысалы, ТYркiстан каласы ^ожа Ахмет Ясауи кесенеа, Арыстан баб кесенесi сиякты ЮНЕСКО коргаган мэдени муралары бар ^азак хандыгыныц бурынгы астанасы. Сонымен катар, ТYркiстан облысында Аксу-Жабагылы мемлекеттiк табиги корыгы мен ^аратау мемлекеттiк табиги корыгы бар, олар кептеген керемет таулы аймактары, келдер^ езендерi, сирек жабайы жануарлары мен есiмдiктерi бар. Осыган байланысты, пандемия кезшде элеуеттi ка-уiпсiз туризм болып саналатын эко жэне геотуризм Yшiн тамаша мYмкiндiк бар. Демек, ТYркiстан елкесiнiц мундай сипаттары оныц туризмдi дамытуга Yлкен элеуеп бар екенiн
11 Brand Book (2020). Auezov South Kazakhstan State University / Available at: https://academy.auezov.edu.kz/wp-
content/uploads/2020/06. (n.d.).
кeрсетедi жэне оны туристер Yшiн тартым-ды орынга айналдырады.
Жалпы алганда, академиялык туризм мэселелерiн талдау кезiнде халыкаралык студенттердщ жалпы санын назардан тыс калдыруга болмайды, eйткенi ол осы сек-торга жанама эсер етуi мYмкiн. Жогарыда айтылгандай, бiр жылдан астам уакыт кел-ген халыкаралык студенттер академиялык уткырлыкка жатпайды, бiрак академиялык туристер сиякты мемлекетке табыс экеледi. Батыс элемiндегi жогары бшм сонын дэлелi. Мысалы, А^Ш-та 1 миллионнан астам ше-телдiк студент, ал ¥лыбританияда 500 мын шетелдш студент окиды. Жалпы, ¥лыбрита-нияда 162 университетте шамамен 2,5 миллион студент окиды екен, онын 2,0 миллионы отандык жэне 500 мыцга жуык шетелдiк студенттер. ¥лыбританияда 2,0 миллион отандык студенттер жылына £7,000-нан £11,000-га дейiн телейд^ ал халыкаралык студенттер Yш-тeрт есе кеп телейдь ¥лы-британияда халыкаралык студенттер Yшiн бакалавриат медициналык дэрежес Yшiн оку акысы £38,000 дешн (53,700 А^Ш доллары) немесе одан да кеп. Жогары бшмнен кешнп денгейде шетелдiк студенттердiн жылдык оку акысы шамамен 11 000 фунт стерлингтен (15 545 А^Ш доллары) баста-лып, 32 000 фунт стерлингке (45 200 АКШ доллары) дешн кeтерiлдi [21]. Демек, 500 000 шетелдш студенттен тускен кiрiс 2,0 миллион отандык студенттщ кiрiсiне тец. Олардыц iшiнде жYЗдеген мыц адам халыкаралык академиялык туристер деп санауга болатын тш жэне магистратура курстарында бiр жыл iшiнде окиды. Сондыктан да, Батыс елдерi жогары бiлiмге ерекше мэн берш, ше-телдiк студенттерге колайлы жагдай жасауга умтылуда.
^орытындылай келе, ^азакстаннын онтYCтiгiнде халыкаралык университет-тш кампустардыц ашылуы академиялык туризмдi арттыруга мYмкiндiк бередi деп болжауга болады. ^азакстан Yкiметiнiн преференциялар мен салык женiлдiктерiне
катысты eHri3reH саяси жэне кукыктык ша-ралар кешеш инвесторлардьщ катысуы YffliH колайлы жагдай болып табылады. ТYркiстан елкесшщ табиги, географиялык, халкы, климаты, ауа райы, тарихи-мэдени мурасы халыкаралык жэне отандык туристердi тарту-дыц непзп факторлары болып табылады. Сонымен катар, бул iскерлiк туризмге, эко жэне геотуризмге оц эсер етуi мYмкiн.
Корытынды
Мемлекеттiк багдарламаны талдау ^а-закстан Yкiметiнiц министрлiктер мен жергшкп аткарушы органдардыц алдына туризмдi дамыту бойынша ете аукымды максаттар мен мшдеттер койганын кeрсеттi. Yкiмет арнайы экономикалык аймактарды, дамудыц басым багыттарын, инвесторлар Ymiн барлык фискалдык ынталандырулары бар басым инвестициялык жобаларга префе-ренцияларды, мысалы, туристiк базаларды, конак Yйлердi, нысандарды салу Ymiн бос жер телiмдерiн, туристiк кызметтi дамытуга байланысты баска да кептеген жецшдш-тердi белгiледi. Алайда, Yкiметтiц багдар-ламасында балалар мен жастарга арналган туризмге баса назар аударылганымен, уни-верситеттiк туризм туралы айтылмаган. Бул академиялык туризмге улттык туристiк са-ясатты жасауга атсалыскан мамандар мен сарапшылар назардан тыс калдыратынын алга тарткан сарапшылар мен галымдар-дыц пiкiрiн растайды. Бiз академиялык ту-ризмдi жергiлiктi туризм мен экономикалык даму Ymrn орасан зор элеует бар туризмнiн басым секторы ретшде карастыруы керек деп есептеймiз. Осы орайда халыкаралык университеттш кампустарды куру мацызды рел аткара алады. Бул идеяны жYзеге асы-ру кeршi елдерден мыцдаган студенттер мен галымдарды тартуга кeмектеседi жэне тури-стш кызметтiн дамуына накты серпiн бола алады. Сонымен катар, ол MICE туризму экотуризм сиякты баска туризм секторлары-на оц эсер етуi мYмкiн.
Н
X
ы А
о х о Д А
сг
В
СП А
А
СП
О
СП
О
a^EBHETTEP
1. Schumann, F. R. 2018. Managing educational tourism in higher education. Journal of Global Tourism Research, 3(2). Available at: https://doi.org/10.37020/jgtn3.2_81 rnyKmernen KYni: 09.01.23
2. Rodriguez, X. A., Martinez-Roget, F., & Pawlowska, E. 2013. Academic tourism: A more sustainable tourism. Regional and Sectoral Economic Studies, 13(2). Available at: https://www.researchgate.net/pub-lication/261197140_Academic_tourism_A_more_sustainable_tourism rnyKmernen KYni: 09.01.23
3. Ritchie, B. W., Carr, N., & Cooper, C. 2003. Managing Educational Tourism. In Managing Educa-
ZL
e о
~U
2 А
JZ
tional Tourism. Available at: https://doi.Org/10.1016/j.tourman.2003.08.003 wyKmemen Kyni: 09.01.23
4. Pitman, T., Broomhall, S., Mcewan, J., & Majocha, E. 2010. Adult learning in educational tourism. Australian Journal of Adult Learning, 50(2). Available at: https://www.academia.edu/3253204 wyKmemen Kyni: 11.01.23
5. Braun, V., & Clarke, V. 2021. Can I use TA? Should I use TA? Should I not use TA? Comparing reflexive thematic analysis and other pattern-based qualitative analytic approaches. Counselling and Psychotherapy Research, 21(1). Available at: https://doi.org/10.1002/capr.12360 wyKmemen Kyni: 09.01.23
6. Cerdeira Bento, J. P. 2014. The determinants of international academic tourism demand in Europe. Tourism Economics, 20(3). Available at: https://doi.org/10.5367/te.2013.0293 wyKmemen Kyni: 09.01.23
7. Lesjak, M., Juvan, E., & Podovsovnik, E. 2020. Erasmus+ mobility: Empirical insights into Erasmus+ TouristsU behaviour. Academica Turistica, 13(1), 35-50. Available at: https://doi.org/10.26493/2335-4194.13.35-50 wyKmemen Kyni: 09.01.23
8. McGladdery, C. A., & Lubbe, B. A. 2017. Rethinking educational tourism: proposing a new model and future directions. In Tourism Review (Vol. 72, Issue 3). Available at: https://doi.org/10.1108/TR-03-2017-0055 wyKmemen Kyni: 09.01.23
9. Pinto, M. J. A., Moscardi, E. H., Gomes, E. L., & Nakatani, M. S. M. 2021. The touristudent: How international academic mobility can contribute to tourism. Journal of International Students, 11(1), 60-80. Available at: https://doi.org/10.32674/jis.v11i1.1670 wyKmemen Kyni: 09.01.23
10. Shayakhmetova, L., Maidyrova, A., & Moldazhanov, M. 2020. State regulation of the tourism industry for attracting international investment. Journal of Environmental Management and Tourism, 11(6). Available at: https://doi.org/10.14505/jemt.v11.6(46).19 wyKmemen Kyni: 10.01.23
11. Altynbassov, B., Myrzatayev, N., Barlykov, Y., Kozhabekov, S., Nazikova, Z., Narenova, A., & Bayan-bayeva, A. 2021. The establishment of international university campuses as a key factor in the development of local tourism in the Turkestan region in Kazakhstan: Economic and legal aspects. Journal of Environmental Management and Tourism, 12(6). Available at: https://doi.org/10.14505/jemt.v12.6(54).03 wyKmemen Kyni: 10.01.23
12. ALTYNBASSOV, Bakhyt et al. 2022. Academic Tourism as an Emerging Tourism Industry in Kazakhstan. Journal of Environmental Management and Tourism, [S.l.], v. 13, n. 6, p. 1646-1657, ISSN 2068-7729. Available at: <https://journals.aserspublishing.eu/jemt/article/view/7277>. wyKmemen Kyni: 16.01.23
m 13. Knight, J. 2018. International Higher Education Hubs. In Encyclopedia of International Higher er Education Systems and Institutions. Available at: https://doi.org/10.1007/978-94-017-9553-1_251-1 wyKmemen Kyni: 10.01.23
^ 14. Knight, J. 2021. Higher education internationalization: concepts, rationales and frameworks. Re-^ vista REDALINT, Volumen 1(Número 1.), 65-88. Available at: http://revele.uncoma.edu.ar/index.php/red-g alint/article/view/3090 wyKmemen Kyni: 10.01.23
s 15. Gill, S. K., & Kirkpatrick, A. 2012. English in Asian and European Higher Education. In The ^ Encyclopedia of Applied Linguistics. Available at: https://doi.org/10.1002/9781405198431.wbeal0383 g wyKmemen Kyni: 10.01.23
§ 16. Hu, G. 2019. English-medium instruction in higher education: Lessons from China. Journal of Asia s TEFL, 16(1). Available at: https://doi.org/10.18823/asiatefl.2019.16.LL1 wyKmemen Kyni: 11.01.23 o 17. Larsen, M. 2020. Transnational Academic Mobility: A Case Study of Fifteen Academics. Como parative and International Education, 49(1). Available at: https://doi.org/10.5206/cie-eci.v49i1.13433
< wyKmemen Kyni: 11.01.23
18. Dwyer, L., & Forsyth, P. 1997. Impacts and benefits of MICE tourism: a framework for analysis.
< Tourism Economics, 3(1). Available at: https://doi.org/10.1177/135481669700300102 wyKmemen Kyni: t 11.01.23
c: 19. Cieslikowski, K., & Brusokas, A. 2020. Selected attractiveness factors of academic conferences tí as a product on the international tourism market. Tourism(Poland), 30(1). Available at: https://doi. g org/10.18778/0867-5856.30.1.13 wyKmemen Kyni: 12.01.23
o 20. Greek, M., & Jonsmoen, K. M. 2021. Transnational academic mobility in universities: the impact on a departmental and an interpersonal level. Higher Education, 81(3). Available at: https://doi.org/10.1007/ ¡5 s10734-020-00558-7 wyKmemen Kyni: 12.01.23
P 21. Playdon, J. 2022. How Much Does it Cost to Study in the UK? Available at: https://www. topuniver-
k sities.com/student-info/student-finance wyKmemen Kyni: 12.01.23
x s
^ REFERENCES
x
b
m 1. Schumann, F. R. 2018. Managing educational tourism in higher education. Journal of Global Tourism Research, 3(2). Available at: https://doi.org/10.37020/jgtK3.2_81 accessed: 09.01.23
2. Rodriguez, X. A., Martinez-Roget, F., & Pawlowska, E. 2013. Academic tourism: A more sustainable tourism. Regional and Sectoral Economic Studies, 13(2). Available at: https://www.researchgate.net/pub-lication/261197140_Academic_tourism_A_more_sustainable_tourism accessed: 09.01.23
3. Ritchie, B. W., Carr, N., & Cooper, C. 2003. Managing Educational Tourism. In Managing Educational Tourism. Available at: https://doi.org/10.1016/j.tourman.2003.08.003 accessed: 09.01.23
4. Pitman, T., Broomhall, S., Mcewan, J., & Majocha, E. 2010. Adult learning in educational tourism. Australian Journal of Adult Learning, 50(2). Available at: https://www.academia.edu/3253204 accessed: 11.01.23
5. Braun, V., & Clarke, V. 2021. Can I use TA? Should I use TA? Should I not use TA? Comparing reflexive thematic analysis and other pattern-based qualitative analytic approaches. Counselling and Psychotherapy Research, 21(1). Available at: https://doi.org/10.1002/capr.12360 accessed: 09.01.23
6. Cerdeira Bento, J. P. 2014. The determinants of international academic tourism demand in Europe. Tourism Economics, 20(3). Available at: https://doi.org/10.5367/te.2013.0293 accessed: 09.01.23
7. Lesjak, M., Juvan, E., & Podovsovnik, E. 2020. Erasmus+ mobility: Empirical insights into Erasmus+ TouristsU behaviour. Academica Turistica, 13(1), 35-50. Available at: https://doi.org/10.26493/2335-4194.13.35-50 accessed: 09.01.23
8. McGladdery, C. A., & Lubbe, B. A. 2017. Rethinking educational tourism: proposing a new model and future directions. In Tourism Review (Vol. 72, Issue 3). Available at: https://doi.org/10.1108/TR-03-2017-0055 accessed: 09.01.23
9. Pinto, M. J. A., Moscardi, E. H., Gomes, E. L., & Nakatani, M. S. M. 2021. The touristudent: How international academic mobility can contribute to tourism. Journal of International Students, 11(1), 60-80. Available at: https://doi.org/10.32674/jis.v11i1.1670 accessed: 09.01.23
10. Shayakhmetova, L., Maidyrova, A., & Moldazhanov, M. 2020. State regulation of the tourism industry for attracting international investment. Journal of Environmental Management and Tourism, 11(6). Available at: https://doi.org/10.14505/jemt.v11.6(46).19 accessed: 10.01.23
11. Altynbassov, B., Myrzatayev, N., Barlykov, Y., Kozhabekov, S., Nazikova, Z., Narenova, A., & Bayan-bayeva, A. 2021. The establishment of international university campuses as a key factor in the development of local tourism in the turkestan region in Kazakhstan: Economic and legal aspects. Journal of EnvironmentalManagement and Tourism, 12(6). Available at: https://doi.org/10.14505/jemt.v12.6(54).03 accessed: 10.01.23
12. ALTYNBASSOV, Bakhyt et al. 2022. Academic Tourism as an Emerging Tourism Industry in Ka- ^ zakhstan. Journal of Environmental Management and Tourism, [S.l.], v. 13, n. 6, p. 1646-1657, ISSN2068- T 7729. Available at: <https://journals.aserspublishing.eu/jemt/article/view/7277>. accessed: 16.01.23 x
13. Knight, J. 2018. International Higher Education Hubs. In Encyclopedia of International Higher ^ Education Systems and Institutions. Available at: https://doi.org/10.1007/978-94-017-9553-1_251-1 ac- c cessed: 10.01.23 |
14. Knight, J. 2021. Higher education internationalization: concepts, rationales and frameworks. Re- ^ vista REDALINT, Volumen 1(Numero 1.), 65-88. Available at: http://revele.uncoma.edu.ar/index.php/red- 3 alint/article/view/3090 accessed: 10.01.23 K
15. Gill, S. K., & Kirkpatrick, A. 2012. English in Asian and European Higher Education. In The En- 3 cyclopedia of Applied Linguistics. Available at: https://doi.org/10.1002/9781405198431.wbeal0383 ac- a
cessed: 10.01.23
16. Hu, G. 2019. English-medium instruction in higher education: Lessons from China. Journal of Asia TEFL, 16(1). Available at: https://doi.org/10.18823/asiatefl.2019.16.LL1 accessed: 11.01.23
17. Larsen, M. 2020. Transnational Academic Mobility: A Case Study of Fifteen Academics. Comparative and International Education, 49(1). Available at: https://doi.org/10.5206/cie-eci.v49i1.13433 accessed: 11.01.23
18. Dwyer, L., & Forsyth, P. 1997. Impacts and benefits of MICE tourism: a framework for analysis. Tourism Economics, 3(1). Available at: https://doi.org/10.1177/135481669700300102 accessed: 11.01.23
19. Cieslikowski, K., & Brusokas, A. 2020. Selected attractiveness factors of academic conferences as a product on the international tourism market. Tourism(Poland), 30(1). Available at: https://doi. org/10.18778/0867-5856.30.1.13 accessed: 12.01.23
20. Greek, M., & Jonsmoen, K. M. 2021. Transnational academic mobility in universities: the impact on a departmental and an interpersonal level. Higher Education, 81(3). Available at: https://doi.org/10.1007/ s10734-020-00558-7 accessed: 12.01.23
21. Playdon, J. 2022. How Much Does it Cost to Study in the UK? Available at: https://www. topuniver-sities.com/student-info/student-finance accessed: 12.01.23
сг
ВВ
СП А
> СП
о
СП
О
X
е о
"U
2 А
JZ
"и
