CC BY
149
www.kaznmu.kz
ЗАМАНАУИ ДЕН.ГЕЙДЕП ФАРМАЦЕВТИКАЛЬЩ ГЫЛЫМ, ТЭЖ1РИБЕ ЖЭНЕ Б1Л1МД1
ИНТЕГРАЦИЯЛАУ
ИНТЕГРАЦИЯ ФАРМАЦЕВТИЧЕСКОЙ НАУКИ, ОБРАЗОВАНИЯ И ПРАКТИКИ НА
СОВРЕМЕННОМ ЭТАПЕ
УДК 378.147
Ж.Ж. АБДРАХМАНОВА, З.С. ХАЛМЕТОВ, А.А. МАУЛЕНОВА, Е.Р. ТЛЕУБЕКОВ, Г.П. ЕСЖАНОВ
ОцтустЫ Цазацстан мемлекеттк фармацевтикалыц академиясы, Медициналык биофизика, информатика жэне математика кафедрасы
ВИРТУАЛДЫ ЭКСПЕРИМЕНТТЕР АРЦЫЛЫ ОЦЫТУДЫН ТИ1МД1Л1Г1Н АРТТЫРУДЬЩ МАНЫЗДЫЛЫГЫ
Бул мацалада инновациялыц оцыту технологиясы ягни физика пэнш оцытуда виртуалды эксперименттер дайындап оку yдерiсiнде пайдаланудыц мацыздылыгы царастырылады. ^азiргi кезецде оцыту урдШнде физикалыц эксперименттердi арнайы багдарламалармен оцыту негiзгiмэселе болып табылады. ТYШндi свздер: физикалыц эксперимент, виртуалды зертхана, оку эксперименттер1 арнайы багдарлама, физикалыц кубылыстар.
Медициналы; жогары оку орындарында медбиофизика жэне физика пэндерш о;ытуда инновациялы; о;ыту технологиясын ;олдану -студенттердщ бшмдерш на;тылауда жэне ба;ылау, багалау сондай-а; бiлiм нэтижелерiн ецдеу Yшiн аса мацызды роль ат;арады.
Студенттщ жеке тулгалы; жэне интелектуальды дамуы Yшiн, о;ытушыдан а;паратты; ;узырлы;ты ягни жаца а;паратты; технологияларды бiлiм беру Yдерiсiнде пайдалана бiлудi, уйымдастырушылы; ;абшеттшкп, студенттердi ;огамныц
TYбегейлi езгерiстерiне лайы; бейiмделуiн, олардыц зерттеушiлiк дагдыларын дамыту багыттары талап етiледi [1].
Медициналык оку орындарында дурыс уйымдастырылган кез-келген саба; студенттердщ гылыми танымдылыгын арттыруга, теориялы; бiлiмдерiн медициналык жэне фармациялы; тэжiрибемен байланыстыра бiлуге багытталуы тшс [2]. Осы ма;сатта физикалы; ;убылыстар мен зацдыльщтарга негiзделiп жасалынган медициналы; о;у ;уралдарыныц ;урылысын, жумыс ютеу принциптерiн, физикалы; эксперименттердi компютерде арнайы багдарламалар ар;ылы дайындалган электронды; о;улы; нус;асымен о;ыту ;олга алынуда.
Осы непздерге CYЙене отырып ОцтYстiк ^аза;стан Мемлекеттiк Фармация Академиясыныц фармация мамандыгы студенттерi Yшiн медбиофизика пэнiн о;ытуда виртуальды эксперименттер дайындалып о;у Yдерiсiне енгiзiлдi.
Электронды о;улы; «Медициналы; биофизика» жэне «Физика» курсын о;итын медициналы; жогары о;у орындары емдеу, фармация жэне фармацевтика ендiрiсшщ технологиясы маманды;тарыныц студенттерiне арналган. Багдарламалы;
;амтамасыздандыру нарыгы кезецшде KYнделiктi о;ыту YДерiсiне жаца багдарламальщ-эдютемелж ецдеулер енгiзiлуде. Сонды;тан да студенттерге «Медициналы; биофизика» жэне «Физика» пэндерш о;ытуда электронды о;улы; дайындаудыц ;ажеттшп туындады. Электронды о;улы;
дайындаудагы негiзгi ма;сат - аз орын ала отырып, та;ырып бойынша ете Yлкен мэлiмет беретiн о;у ;уралын ;урастыру болды.
«Виртуалды зертхана» электронды о;улыгы пэндi ездiгiнше о;ып Yйренуге арналган ;осымша материал болып табылады. Бул о;улы;ты кез-келген компьютерге орны;тырып, электронды TYPДе жэне баспадан шыгарып жазба TYрiнде де ;олдануга болады. Эр-бiр виртуалды зертханалы; жумыс бiркелкiлiк болмас Yшiн эр TYрлi безендiрiлген бiрнеше белiмдерден турады.
Электронды о;улы;та гипермэтiндi ;олдану ар;ылы материалды тез мецгеруге жэне iздеу уа;ытын ;ыс;артуга болады. Багдарламаны кез-келген компьютерге орнатуга болатынды;тан, электронды о;улы;ты физика зертханасындагы сондай-а; жеке компьютерге жэне ноутбуктарга ;оюга болады. Нэтижесiнде студенттерге саба;;а дайындалуда, пэндi о;ып Yйренуде жогары децгейде жагдайлар жасалады. Зертханалы; жумысты орындау барысында ;ателжтер жiбермеу Yшiн кейбiр зертханалы; жумыстарга видеофильмдер TYсiрiлген. Электронды о^лы;^ енгiзiлген эр-бiр виртуалды зертханалы; жумыстыц ;урылымы бес непзп белiмнен турады. Та;ырып бойынша ;ыс;аша теория, виртуалды зертханалы; жумысты орындауга ;ажетт ;урал-жабды;тарга сипаттама, виртуалды зертханалы; жумыстыц орындалуы жэне есептеу кезенд немесе видео-саба;, бiлiм децгейiн ба;ылау жэне 100-балды; ЖYЙемен багалау Yшiн тест тапсырмалары. Сондай-а; о;улы; авторлары жайлы мэлiмет.
Медицина жэне фармация саласында ;олданылатын ;уралдармен (Рефрактометр, поляриметр, КФК-3, спектрофотометр т.б.) жасалатын зертханалы; жумыстар электронды; о;улы;;а енгiзiлiп, зертханалар виртуалды нус;ада ;ойылды. Мысалы «Рефрактометр кемегiмен ерiтiндiлердiц концентрациясын аны;тау» та;ырыбындагы зертханалы; жумыстыц виртуалды нус;асы темендегi негiзгi белiмдерден турады
www.kaznmu.kz
Ё ¿П СИ\
Кажегп курал-жабдыктар
влшеу жумыстарына кржетт! куры-жатшП ~-у
I ИРФ-4Я Ь2М рефрактометр. ^¡Ш
3. }еряте.1етш ермЫЫ.1ер. Гиышш.
Сурет 1 - «Виртуалды зертхана» электронды окулык;
Бiрiншi бeлiмдi тацдаган кезде студент зертханалы; жумыс та;ырыбы бойынша осы физикалы; кубылыстыц, зацдылы;тыц теориялы;
мэлiметтерiмен танысады.
Келесi бeлiмде зертханалы; жумыстын, орындалу ретi мен орындауга кажетп курал - жабды;тар берiлген. Виртуалды зертхана бeлiмiнде студенттер жумысты интерактивт турде орындап, алынган eлшемдердi кестеге енпзш есептеу нэтижесiн ала
алады. Сондай-а; кестедегi мэндер бойынша физикалы; шамалардын, тэуелдiлiк графигi алынады. Мецгершген бiлiмдi ба;ылау бeлiмiнде орындалган зертханалы; жумыс бойынша тест сура;тары ар;ылы студенттердщ алган бiлiмдерi тексерiледi жэне багаланады.
Бул эдiстi ;олдануда о;ытушы студенттердщ eзiндiк жумысына багыт берш оны ба;ылаушы ягни технологиялы; аппаратты бас;арушы болып табылады.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1 Бузауба;ова К.Ж. Физика саба;тарындагы о;ытудын, инновациялы; технологиялары: О;у-эдютемелж ;урал. -Алматы: Жазушы, 2005.
2 Момынбаев Б. Жаца а;паратты; технологиялар непзшде бiлiм сапасын жогарылату // Бшм-Образование. -2009. - № 4. - 3 б.
3 Керiмбаев Н.Н. Компьютердi пайдаланып физикадан зертханалы; практикалы; жумыстар ЖYргiзу. - Алматы, 2002.
Ж.Ж. АБДРАХМАНОВА, З.С. ХАЛМЕТОВ, А.А. МАУЛЕНОВА, Е.Р. ТЛЕУБЕКОВ, Г.П. ЕСЖАНОВ.
Южно-Казахстанская государственная фармацевтическая академия Кафедра биофизики, информатики и математики
ВЫСОКАЯ ЗНАЧИМОСТЬ ВИРТУАЛЬНЫХ ЭКСПЕРИМЕНТОВ ДЛЯ ЭФФЕКТИВНОГО ОБУЧЕНИЯ
Резюме: В данной статье рассматриваются инновационные обучающие технологии, как методы применение виртуальных экспериментов в учебном процессе по дисциплине физика. Применение специальных программ в процессе обучения разного рода физических экспериментов, при отсутствии оборудования или специальной литературы является актуальным на данный момент.
Ключевые слова: физический эксперимент, виртуальная лаборатория, учебный эксперимент, специальная программа, физические явления.
www.kaznmu.kz
J.J. ABDRAKHMANOVA, Z.S. KHALMETOV, A.A. MAULENOVA, E.R. TLEUBEKOVA, G.P. ESZHANOV
Southern Kazakhstan state pharmaceutical Department of Biophysics academy, information scientists and mathematics
HIGH SIGNIFICATION OF VIRTUAL EXPERIMENTS FOR EFFECTIVE TRAINING
Resume: The innovative educational technologies are reflected in this article as virtual experiment methods in the educational process in Physics. Using of special programs in the educational process of different physical experiments in the absence of equipment and special literature is actual nowadays.
Keywords: physical experiment, virtual laboratory, educational experiment, special program, physical phenomenon.
УДК 547.822.3-078:615.015.35
Г.Б. АЙТЖАНОВА, А.Е. ИЗАТОВА, Г.Т. КАНТУРЕЕВА, Ц.0. ЕСЕТОВА
С.Ж. Асфендияров атындагы Цазац улттыцмедицинауниверситетi
ЖАНАДАН СИНТЕЗДЕЛГЕН ПИПЕРИДИН ТУЫНДЫЛАРЫНЫН ЖЕДЕЛ УЫТТЫЛЫГЫН ЗЕРТТЕУ
Бул жумыста пиперидин туындыларыныц жаца косылыстарыныц (ЖЖЗ-83, ЖЖЗ-84, ЖЖЗ-85) жедел уыттылыгы зерттелдi жэне эталондыц препараттармен салыстырганда олардыцуыттылыгы темен болтаны аныцталды.
ТYйiндi свздер: пиперидин, ерттдь ЖЖЗ,уыттылыц.
Дэршк заттармен улану жедел кемек кeрœтудi талап ететш, кец тараган клиникалык жагдай. Фармакологиялык заттармен улану кебше препараттардыц потенциалды кауштшгшен, дэршк заттарды дозалау тэр^бшщ бузылуынан, дэршк затты дурыс сактамаудан, сакталу мерзiмшiц етш кетушен, сонымен катар суицидтж максатта колданудан дамиды. K^азiргi кезде этил спир^мен, уйы;тат;ыш заттармен, психотропты заттармен, наркотикалык анальгетиктермен, фосфоорганикалык инсектицидтермен жедел улану жш кездеседi [1]. Жалпы кабылданган ереже бойынша жаца дэршк затты алудыц негiзгi кезецдершщ бiрiне клиникага дейiнгi зерттеу жатады. Клиникага дейiнгi зерттеу барысында сыналатын ;осылыстын
фармакологиялык белсендшгш жэне уыттылыгын аньщтау ете мацызды. Болашакта алынатын дэрiлiк заттардыц каушаздтн камтамасыз етудщ негiзгi багыттарыныц бiрi жаца косылыстардыц жедел жэне созылмалы уыттылыгын аныктау [2]. Бiрнеше жылдан берi КР ¥ГА Химиялы; Гылыми Институтыныц дэрiлiк заттар химиялы; лабораториясымен бiрлесiп пиперидин
туындыларын багыттап синтездеу жэне олардыц шшен жергiлiктi жансыздандыргыш жэне аритмияга карсы белсендiлiгi бар косылыстарды iздеу жумыстары белсендi журпзшуде. БYгiнгi тацда, химиялык косылыстардыц шшен спазмолитикалык, мембранатурактандыргыш, орталыкка жэне шетке нейротропты эсер кeрсететiн пиперидин туындылары Yлкен кызыгушылык тугызуда. Жогарыда айтылгандай, жаца дэрiлiк затты синтездеу сыналатын косылыстардыц жедел уыттылыгын аныктаудан басталады. Осыган байланысты, бул жумыстыц мацсаты пиперидин туындыларыныц жацадан синтезделген
косылыстарыныц жедел уыттылыгын зерттеу болып табылады.
Материалдар мен эдiстер
Зерттеу барысында пиперидин туындыларыныц 3 жаца косылыстары (ЖЖЗ-83, ЖЖЗ-84, ЖЖЗ-85) зерттелдь
Косылыстардыц жедел уыттылыгын зерттеуге салмагы 19-23 гр. болатын ак тышкандардыц екi жынысы да алынды. Косылыстар тэжiрибе алдында дистилденген суда дайындалган 1 жэне 2% ерiтiндi TYрiнде, 500 ден 1000 мг/кг дешнп аралыктагы мелшерде енгiзiлдi. Эрбiр мелшер 6 ак тышканга жасалды. Максималды кeтеретiн мелшер (МКМ), 25 % ел^ретш мелшер (LD25), орташа ел^ретш мелшер -50% (LD50), 75% ел^ретш мелшер (LD75), 100% ел^ретш мелшер (LD100) аныкталды. Косылыс енпзшген соц жануарлар 2 тэулiк бойы бакылауга алынды жэне тэжiрибе жасалмаган жануарлармен салыстырылды, осы мерзiмнен кешн елген жануарлар есепке алынбады.
Зерттелген косылыстардыц уыттылыгы лидокаин мен этмозиннщ уыттылыгымен салыстырылды. Косылыстардыц LD50 кeрсеткiшi Литчфилд жэне Уилкоксон эдiсi бойынша есептелдi [3].
Нэтижелер жэне оны талцылау
ЖYргiзiлген зерттеу нэтижелерi керсеткендей, косылыстыц улы мeлшерi енгiзiлгенде уланудыц кeрiнiстерi бiр типт болды жэне мелшер жогарылаган сайын улану кeрiнiстерiнiц жылдам Yдеуi байкалды. Улануга тэн кeрiнiстерге жануарлардыц айкын жалпы тежелуi жатты, атап айтканда, жануарлардыц козгалысыныц тежелуi, рефлекстi козгыштыгыныц тeмендеуi, ентiгу, козгалу координациясыныц бузылуы. Мeлшерiнiц жогарылауынан алдымен булшык еттердщ тартылуы (жыбырлауы), содан соц клоникалык жэне клонико-тоникалык тырысулар дамыды, шамамен 3 сагат еткен соц тыныстыц бiрiншiлiк тежелуiнен жануарлар еле бастады.
Кестеде № 1 керсетшгендей, лидокаинмен этмозинге караганда, барлык зерттелген косылыстардыц уыттылыгы анагурлым темен болды. Зерттелген
