Научная статья на тему 'ВЕРХОВНЫЙ СОВЕТ СУДЕЙ В ОБЕСПЕЧЕНИИ НЕЗАВИСИМОСТИ СУДЕБНОЙ ВЛАСТИ ПРИ СОБЛЮДЕНИИ КОНСТИТУЦИОННЫХПРИНЦИПОВ'

ВЕРХОВНЫЙ СОВЕТ СУДЕЙ В ОБЕСПЕЧЕНИИ НЕЗАВИСИМОСТИ СУДЕБНОЙ ВЛАСТИ ПРИ СОБЛЮДЕНИИ КОНСТИТУЦИОННЫХПРИНЦИПОВ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
34
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
выбор судей / назначение на должность / открытость / гласность / альтернативность выбора / мнение общественности / высший судейский совет. / сhoice of judges / appointment of post / publicity / alternative choise / public opinion and supreme council ofjudges.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Давлетов Уткирбек

в статье освещены важные моменты закона “О высшем судейском советеРеспублики Узбекистан”, изложены правовые основы независимой судебной власти, укрепления их роли в обеспечении открытости и гласности.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SUPREME COUNCIL OF JUDGES IN ENSURING THE CONSTITUTIONALITY OF THE JUDICIARY'S INDEPENDENCE

article reveals the real independence of judicial authority,securing of openness and publicity of its activity and also the legal basis of increasing the effeciency and prestige of judges activity. Also elucidated important aspects of the law “About supreme council of judges of the Republic of Uzbekistan”.

Текст научной работы на тему «ВЕРХОВНЫЙ СОВЕТ СУДЕЙ В ОБЕСПЕЧЕНИИ НЕЗАВИСИМОСТИ СУДЕБНОЙ ВЛАСТИ ПРИ СОБЛЮДЕНИИ КОНСТИТУЦИОННЫХПРИНЦИПОВ»

Yuridikfanlaraxborotnomasi-Вестник юридических наук-Review of Law Sciences 1 (2018) 35-38

SUPREME COUNCIL OF JUDGES IN ENSURING THE CONSTITUTIONALITY OF THE JUDICIARY'S INDEPENDENCE

U.DAVLETOV

Tashkent state University of law, Tashkent, 100047, Uzbekistan

ВЕРХОВНЫЙ СОВЕТ СУДЕЙ В ОБЕСПЕЧЕНИИ НЕЗАВИСИМОСТИ СУДЕБНОЙ ВЛАСТИ ПРИ СОБЛЮДЕНИИ КОНСТИТУЦИОННЫХПРИНЦИПОВ

У.ДАВЛЕТОВ

Ташкентский государственный юридический университет, Ташкент, 100047, Узбекистан

СУД ХОКИМИЯТИ МУСТАЦИЛЛИГИНИНГ КОНСТИТУЦИЯВИЙ ПРИНЦИПИГА РИОЯ ЭТИЛИШИНИ ТАЪМИНЛАШДА - СУДЬЯЛАР

ОЛИЙ КЕНГАШИ

У.ДАВЛЕТОВ"

Тошкент давлат юридик университети, Тошкент, 100047, Узбекистон

Аннотация: ушбу мацолада суд уокимиятининг чинакам мустациллигини, очиц ва ошкоралигини таъминлаш, судлар фаолияти самарадорлиги ва нуфузини оширишнинг ууцуций асослари уамда "Узбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши тугрисида"ги Цонуннинг мууим жщатлари атрофлича ёритилган.

Таянч сузлар: судьяларни танлаш, лавозимига тайинлаш, суд фаолиятида очицлик, ошкоралик, муцобил танлов, жамоатчилик фикри, Судьялар олий кенгаши.

Аннотация: в статье освещены важные моменты закона "О высшем судейском советеРеспублики Узбекистан", изложены правовые основы независимой судебной власти, укрепления их роли в обеспечении открытости и гласности.

Ключевые слова: выбор судей, назначение на должность, открытость, гласность, альтернативность выбора, мнение общественности,высший судейский совет.

Annotation: article reveals the real independence ofjudicial authority,securing of openness and publicity of its activity and also the legal basis of increasing the effeciency and prestige ofjudges activity. Also elucidated important aspects of the law "About supreme council of judges of the Republic of Uzbekistan".

Key words: ^oice of judges, appointment of post, publicity,alternative choise, public opinion and supreme council ofjudges.

Мамлакатимизда суд тизимини тубдан ислох ^илиш борасида Узбекистон Республикасининг Президента Ш.Мирзиёев Конституциямиз ^абул ^илинганлигининг 25 йиллигига багишланган тантанали маросимдаги маърузасида алохида тухталиб, ягона суд амалиётини таъминлаш учун Узбекистон Республикаси Олий суди ва Олий хужалик суди бирлаштирилганлигини, судьяларни танлаш ва лавозимларга тайинлашда но^онуний

аралашувларнинг олдини олиш, очик, ошкора ва мукобил танлов тизимини яратиш максадида судьялар олий кенгаши таъсис этилганлигини, судья лавозимига муддатсиз тайинлаш амалиёти жорий килиниб, шу асосда судьяларнинг фукаролар ^укукларини х,имоя килиш буйича мустакиллигининг кафолатлари кучайтирилишини ва ана шу ислох,отларнинг мантилий давоми сифатида маъмурий судлар фаолияти йулга куйилиб, эндиликда фукароларимизнинг ^ак-^укуклари давлат идоралари томонидан бузилса, улар х,ар бир туман ва шахдрда тузилган маъмурий судларга мурожаат килишлари мумкинлигини х,амда судларнинг халк олдидаги масъулиятини ошириш максадида янги тайинланаётган судьялар тегишли ^удуд жамоатчилиги, махдлла фаоллари мух,окамасидан утказилиб, фукароларнинг ижобий фикри мавжуд булган такдирдагина улар лавозимга тайинланиши, шунингдек суднинг тарбиявий ролини кучайтириш, унинг фаолиятида очиклик ва ошкораликни таъминлаш, суд ^укмларини кабул килишда жамоатчилик фикрини инобатга олишга жиддий эътибор каратди.

Судьялик лавозимларига номзодларни танлаш ва тайинлаш тартибини янада такомиллаштириш зарурияти, судьяларни танлаш ва лавозимларига тавсия этиш буйича Олий малака комиссияси аник ^укукий макомга эга эмаслиги, уз фаолиятини жамоатчилик асосида амалга ошириши ва чекланган ваколатларга эгалиги кабилар Судьялар олий кенгашини ташкил этишни такозо килди [1].

Замонавий талабларга жавоб берадиган, х,алк билан мулокотни амалга ошириб, фукароларнинг конуний ^укук ва манфаатларини х,имоя киладиган янги суд ходимлари корпусини шакллантириш максадида давлатимизда бу сох,ада мутлако янги тизим шакллантирилиб, Узбекистан Республикаси Судьялар олий кенгаши тузилди ва бу Кенгаш конституциявий макомга эга, мустакил, х,еч кайси давлат органи таркибида ёки ^узурида эмас х,амда вазифа ва ваколатлари, х,атто номи ^ам аввалги Комиссиядан фарк килади.

Комиссия одатда мустакил орган булмай, кумаклашувчи ахдмият касб этиб, у ёки бу орган, муассаса ^узурида, таркибида фаолият юритадиган, яхлит тугалланган вазифалардан кура муайян, тор доирадаги вазифаларнигина бажариш учун ташкил этиладиган, фаолият юритиши доимий булмай коида тарикасида даврийлик, жамоатчилик асосида йулга куйилган, купинча текширув, урганиш функциялари билан чекланадиган тузилмалар тушунилади. Бундай тузилмалар фаолиятини одатда узи режалаштирмай уни ташкил этган тузилмаларнинг махсус вазифалари ва топширикларини бажаришга ихтисослашади.

Кенгаш эса уз номидан келиб чикиб, узида демократизм ва коллегиаллик, бамаслахдт иш тутиш, вакилликка асосланиши ва аъзоларнинг тула ^укуклилиги ва фикрларни эркин билдириши, одатда мустакил булиши х,амда узи куриб чикаётган масалада коида тарикасида х,ал килувчи карор чикариши кабилар билан ургуланади.

Шу уринда 2017 йил 7 апрелда кабул килинган "Узбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши тугрисида'ги Крнун куйидагилар билан ахдмиятлидир [2]:

Биринчидан, х,арбий судларнинг, вилоятлар ва Тошкент шах,ар судларининг судьяларини, туманлараро, туман, шах,ар судларининг раислари ва судьяларини Узбекистон Республикаси Президенти билан келишилган х,олда Кенгашнинг узи лавозимига тайинлаши, конунда назарда тутилган х,олларда эса уларни Президент билан келишилган х,олда лавозимидан озод килиши -унинг обру ва нуфузини кутаришда фавкулодда мух,им ахдмият касб этади. Жах,он тарихида орган ваколатини уз ташаббуси билан бошка органга утказиш тажрибаси камдан-кам учрайди. Албатта, х,арбий судларнинг, вилоятлар ва Тошкент шах,ар судларининг судьяларини, туманлараро, туман, шах,ар судларининг раислари ва судьяларини тайинлаш - бу жуда катта масъулият, бу мазкур суд судьялари томонидан йул куйилиши мумкин булган х,ар кандай э^тимолий камчиликлар учун х,ам маънавий масъулият дегани х,амдир. Шу маънода Судьялар олий кенгаши олдида бу нафакат ваколат, балки жуда катта масъулият х,амдир.

Иккинчидан, Конунда Кенгаш раиси, раис уринбосари, унинг аъзолари ва котибидан -жами йигирма бир нафар кишидан иборат таркибда судьялар, ^укукни мух,офаза килувчи органлар, фукаролик жамияти институтлари вакиллари ва ^укук сохдсидаги юкори малакали мутахассислар орасидан шакллантирилиши белгилаб куйилди. Кенгашнинг ун бир нафар аъзоси Кенгаш раисининг такдимига биноан Узбекистон Республикаси Президенти томонидан судьялар орасидан тасдикланади. Кенгашнинг ушбу аъзоларидан бир нафари Крракалпогистон Республикаси судларининг судьялари орасидан тасдикланади. Кенгашнинг раиси, котиби ва судьялар орасидан тасдикланган ун бир нафар аъзоси уз фаолиятини доимий асосда амалга оширади, Кенгашнинг колган саккиз нафар аъзоси, шу жумладан Кенгаш раисининг уринбосари уз фаолиятини жамоатчилик асосида амалга оширади.

Урганилган халкаро стандартларда, масалан, Венеция комиссияси тавсияларида хам судьяларни тайинлайдиган орган ижро этувчи ва конун чикарувчи хокимиятдан мустакил булиши лозимлиги кузда тутилган. Шу максадда мазкур тавсияларда мустакил Судьялар кенгаши тузилиши, мазкур кенгашнинг хеч булмаганда ярми сайланган судьялардан иборат булиши, шунингдек корпоративчиликдан кочиш ва мувозанатни саклаб туриш максадида судьялар кенгашининг бошка аъзолари парламент томонидан сайланиши, улар адвокатлар, хукукшунос олимлар, фукаролик жамиятининг вакилларидан иборат булиши илгари сурилган [3].

Учинчидан, Кенгашнинг асосий вазифаларидан бири бу судьялик лавозимларига номзодларни танлов асосида кабул килиш, энг малакали ва масъулиятли мутахассислар орасидан судьяларни тайинлаш, судьяларни касбий тайёрлашни, уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш, судьяларнинг фаолияти самарадорлигини бахолаш, оммавий ахборот воситалари билан узаро хамкорлик олиб бориш, ахоли билан мулокотни йулга куйиш, судьяларни интизомий жавобгарликка тортиш тугрисидаги, шунингдек уларни жиноий ва маъмурий жавобгарликка тортиш учун хулоса бериш хакидаги масалани куриб чикиш кабилар белгиланган.

Туртинчидан, Кенгаш фаолиятида тадкикот ишларига алохида эътибор каратилган булиб, Олий суд хузуридаги Суд конунчилигини демократлаштириш ва либераллаштириш хамда суд тизими мустакиллигини таъминлаш буйича тадкикот маркази Судьялар олий кенгаши хузуридаги Одил судлов муаммоларини урганиш буйича тадкикот марказига айлантирилганида хам куришимиз мумкин. Албатта, мазкур Марказ Кенгашнинг суд-хукук сохасидаги конун хужжатларини янада такомиллаштириш, суд хокимиятининг чинакам мустакиллигини ва ягона суд амалиётини таъминлаш, одил судловга эришиш даражасини ва уни амалга ошириш сифатини яхшилаш буйича таклифлар тайёрлаш вазифасини амалга оширишда узининг тадкикотлари билан кумаклашади.

Бешинчидан, Конунда Кенгашнинг судьяларни давлат мукофотлари билан такдирлаш тугрисида Президентга такдимномалар киритиш, судьяларни интизомий жавобгарликка тортиш масаласини куриб чикиш ва материалларни судьяларнинг тегишли малака хайъатларига юбориш (аввал судьяларга нисбатан интизомий таъсир чораларини куллаш хакида тегишли судлар раисларига такдимномалар киритарди), судьяларни жиноий ёки маъмурий жавобгарликка тортиш масалалари юзасидан хулоса бериш, судьяларнинг малака хайъатлари фаолиятига умумий рахбарликни амалга ошириш, жисмоний ва юридик шахсларнинг судьялар томонидан одоб-ахлок коидаларини бузиш масалаларига доир мурожаатларини куриб чикиш, судьяларнинг фаолиятини урганиш ва бахолаш мезонларини тасдиклаш, судьяларни касбий тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этишга доир дастурни тасдиклаш (аввал таълим олиш ва стажировкадан утиш дастурлари тегишли равишда Узбекистон Республикаси Олий суди, Олий хужалик суди ва Адлия вазирлиги томонидан тасдикланиши белгиланган эди), Узбекистон Республикаси Олий суди хузуридаги Судлар фаолиятини таъминлаш департаменти директорининг уз фаолияти тугрисидаги ахборотини хар йили эшитиш каби ваколатлари мустахкамланди.

Юкоридагилардан ташкари Конунда Кенгаш аъзоларининг хукук ва мажбуриятлари аник белгилаб куйилди (аввалги Низомда Комиссия аъзоларининг хукук ва мажбуриятлари келтириб утилмаган эди), масалаларни куриб чикишда коллегиалликни, демократизмни кучайтириш максадида Кенгаш мажлиси уз аъзоларининг камида учдан икки кисми иштирок этган такдирда ваколатли хисобланади - деб белгиланди (аввалги Комиссияда мажлис унинг аъзоларининг купчилиги иштирок этган такдирда ваколатли деб хисобланар эди). Кенгаш аъзосини рад этиш ва унинг узини узи рад этишига оид коидалар киритилди, судьялар корпусини шакллантириш чогида судьялик лавозимларига номзодлар хукукларининг тенглиги эътироф этилди, аввалгидан фаркли уларок одил судловни амалга оширишга тускинлик киладиган касалликларга ёки жисмоний нуксонларга эга булганлар хам захирага киритилиши мумкин эмаслиги кайд этилди.

Конунда судьялик лавозимига номзод захирадан чикарилишининг амалдаги мавжуд асосларидан ташкари (амалда факат укиш ва стажировка натижалари коникарсиз бахоланганда, шаъни ва кадр-кимматига дог туширувчи хатти-харакатлар содир этганда) захирадан чикариш тугрисида узи ариза берганда, судьялик лавозимларига номзодлар тайёрланадиган махсус курсларга кабул килиш танловидан утмаганда, Узбекистон Республикаси фукаролигини йукотганда, унда одил судловни амалга оширишга тускинлик киладиган касалликлар ёки жисмоний нуксонлар пайдо булганда, белгиланган тартибда муомалага лаёкатсиз ёки муомала лаёкати чекланган деб топилганда, вафот этганда ёки суд карори билан вафот этган деб эълон килинганда, жиноят содир этганда, унинг судьялик лавозимига номуносиблиги хакида хулоса чикарилганда каби асослари киритилди. Бундан ташкари, судьялик лавозимига номзод агар у уч

Yuridikfanlaraxborotnomasi-Вестник юридических наук-Review of Law Sciences 1 (2018) 35-38

йилдан ортик муддат давомида судьялик лавозимига курсатилмаган булса дам захирадан чикарилиши кайд этилди.

Мазкур мудим дужжатнинг яна бир катор мудим жидатлари сифатида унда биринчи марта тайинланадиган судьяларни танлашнинг асосий мезонлари алодида, судьяларни янги ваколат муддатига ва бошка судьялик лавозимларига танлашнинг асосий мезонлари алодида кайд этилгани, судьялик лавозимига номзоднинг тиббий текширувдан утказилиши конунан белгиланаётганлиги, бунда одил судловни амалга оширишга тускинлик киладиган касалликларнинг ва жисмоний нуксонларнинг руйхати Кенгашнинг ва Узбекистон Республикаси Согликни саклаш вазирлигининг кушма карори билан тасдикланиши, судьялар малакасини ошириш тадбирларига нисбатан талаблар урнатилиб, унга кура малака ошириш судьялар фаолиятини урганиш ва бадолаш натижаларига кура, одил судловни амалга оширишда аникланган тизимли камчиликлар дисобга олинган долда ташкил этилиши кабиларни келтириб утиш мумкин.

Мамлакатимизда юртбошимиз радбарлигида амалга оширилаётган ислодотлар, кабул килинаётган янги конунлар халкимизнинг тинч турмуш фаровонлигини таъминлашга, дукук ва эркинликларининг ишончли димоя килинишига, суд докимиятининг чинакам мустакиллигини таъминлашга, судлар фаолияти самарадорлиги салодияти ва нуфузини, одил судловга эришиш даражасини оширишга хизмат килади.

Мазкур конституциявий нормалар дамда конун фукаролар дукук ва эркинликларининг ишончли суд димоясини, суд докимиятининг чинакам мустакиллигини таъминлашга, судлар фаолияти самарадорлиги ва нуфузини оширишга, одил судловга эришиш даражасини оширишга хизмат килади.

Юкоридагилардан келиб чикиб, куйидаги бир катор хулосаларга келдик:

Биринчидан, суд тергови фаолиятини танкидий рудда кайта куриб чикиш таклиф этилади.

Иккинчидан, дарбий судлар уз фаолиятларида дукукни мудофаза килувчи органлар дамда оммавий ахборот воситалари билан узаро дамкорликдаги фаолиятини амалда кучайтириш фукароларнинг вактлари ва маблагларини иктисод килишга, суд карорлари устидан бериладиган шикоятларнинг камайишига замин яратади.

Учинчидан, бир томон фукаро булган дарбий суд ишларида судьялар уз фаолиятини фукаролик кийимларида олиб боришини максадга мувофик деб дисоблаймиз.

Туртинчидан, суд процессини ёритишнинг дукукий асосларини белгиловчи конун дужжатларидаги айрим зиддиятларни бартараф килиш максадида Узбекистон Республикасининг Конституциявий суди таъсир фаолиятини кучайтириш таклиф килинади.

Бир суз билан айтганда, республикамизда дарбий судларнинг ташкилий тузилмаси суд докимияти мустакиллигига зид дисобланиб, 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича дозирги вактда амалга оширилаётган Хдракатлар стратегиясида фукароларнинг дукуклари ва эркинликларини ишончли димоя килиш кафолатларини кенгайтириш, фукароларнинг одил судловга эришиш даражасини, суд иш юритуви сифати ва самарадорлигини ошириш, судьялик лавозимларига номзодларни танлаш ва тайинлаш тизимини такомиллаштириш суд-дукук содасида олиб борилаётган ислодотларнинг мудим йуналишлари сифатида мустадкамлаб куйилган[4]. Бу уз навбатида, мамлакатимизда суд докимиятининг мустакиллигини таъминлаш борасида яратилган мустадкам дукукий база судьяларнинг одил судловни амалга ошириш буйича фаолиятига бирор-бир аралашувни истисно этишга кумаклашади.

References:

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 dekabr kunidagi "O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilingan kunning 25 yilligi munosabati bilan bo'lib o'tgan tantanali marosimdagi nutqi // Xalq so'zi. - 2017. - 8 dekabr. - №247.

2. O'zbekiston Respublikasining "Sudyalar oliy kengashi to'g'risida"gi O'RQ-427-sonli Qonuni // O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami. - 2017. - 10 aprel. - №14. - 214-modda.

3. M.M.Mamasiddiqov. Harakatlar strategiyasi: qonun ustuvorligini ta'minlash hamda sud-huquq islohotlarini takomillashtirishdagi tub burilish // "Qonun ustuvorligini ta'minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilishning ustuvor yo'nalishlari" nomli maqolalar to'plami. - T.: YUMOM, 2017. - B.7.

4. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi "O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida"gi PF-4947-sonli Farmoni // O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami. - 2017. - 13 fevral. - №6.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.