Научная статья на тему 'Важность согласия на браковые мнения населения Ферганской Долины'

Важность согласия на браковые мнения населения Ферганской Долины Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
30
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
ислам / брак / шариат / опекун / вдова. / islam / marriage / sharia / guardian / widow.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — М. Каримова

В этой научной статье отмечается, что брак остается моральной ценностью, что, несмотря на различные политические, социально-экономические изменения в Ферганской долине, национальные и религиозные традиции, связанные с браком, продолжают играть важную роль в местной жизни, а также в добрачных обычаях и ритуалах. Согласно опросу, проведенному в долине, изменения были тесно связаны с социальной и экономической жизнью сообщества.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The importance of consent in the marriage views of the population of the Fergana Valley

This scientific article examines the viability of marriage as a moral value, the fact that despite various political, socio-economic changes in the Fergana Valley, national and religious traditions related to marriage continue to play an important role in local life and premarital customs and rituals. the changes were closely linked to the social and economic life of the community, according to a survey conducted in the valley.

Текст научной работы на тему «Важность согласия на браковые мнения населения Ферганской Долины»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

The importance of consent in the marriage views of the population of the Fergana valley

M.B. KARIMOVAi

Andijan Institute of agriculture and Agrotechnology

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received September 2021 Received in revised form 15 September 2021 Accepted 20 October 2021 Available online 15 November 2021

Keywords:

islam,

marriage,

sharia,

guardian,

widow.

This scientific article examines the viability of marriage as a moral value, the fact that despite various political, socioeconomic changes in the Fergana Valley, national and religious traditions related to marriage continue to play an important role in local life and premarital customs and rituals. the changes were closely linked to the social and economic life of the community, according to a survey conducted in the valley.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

DOI: https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss10/S-pp405-409 This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Фаргона водийси ахдлисининг никохга оид царашларида розиликнинг ахамияти

_ АННОТАЦИЯ_

Калит сузлар:

ислом дини, никох, шариат, валий, бева аёл.

Мазкур илмий ма;олада никох ахло;ий ;адрият сифатидаги уз яшовчанлигини са;лаб келаётгани, Фаргона водийсида юз берган турли сиёсий, ижтимоий-и;тисодий туб узгаришларга ;арамасдан, никох билан боглик; миллий ва диний анъаналарнинг махаллий ахоли хаётида мухим ахамиятини йу;отмай келаётганлиги хамда никохгача булган урф-одат ва маросимлардаги узгаришлар жамият-нинг ижтимоий ва и;тисодий хаёти билан чамбарчас богли;лиги водийда утказилган тад;и;от натижаларига кура ани;ланди.

1 Andijan Institute of agriculture and Agrotechnology , teacher of the department "Humanities". Andijan, Uzbekistan. E-mail: madina-botirjonovna@mail.ru

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations Special Issue - 10 (2021) / ISSN 2181-1415

Важность согласия на браковые мнения населения ферганской долины

АННОТАЦИЯ_

В этой научной статье отмечается, что брак остается моральной ценностью, что, несмотря на различные политические, социально-экономические изменения в Ферганской долине, национальные и религиозные традиции, связанные с браком, продолжают играть важную роль в местной жизни, а также в добрачных обычаях и ритуалах. Согласно опросу, проведенному в долине, изменения были тесно связаны с социальной и экономической жизнью сообщества.

Фаргона водийси нафацат ицлими ва табиати билан балки узининг этномиллий ва диний цадриятларига эга булган Узбекистоннинг узига хос тарихий этнографик минтацаларидан бири хисобланади. Шунингдек, Фаргона водийси ахолиси турмуш тарзида никох билан боглиц нихоятда ранг-баранг тушунчалар, урф-одат ва маросимлар мавжудки, улар орасида никохгача булган маросим ва одатлар мухим урин тутади. Жумладан, турмуш цуриш борасидаги урф-одат ва царашларга мувофиц, Фаргона водийсида жуфти халол танлаш, совчилик, циз томоннинг розилиги, ижтимоий ва ицтисодий мутаносиблик каби холатларга алохида эътибор царатилганлиги "Тенги чицса текин бер" нацлида уз ифодасини топган.

Хусусан, никохгача булган одатлардан бири цизнинг розилиги масаласи мухим ахамиятга эга булган. Ислом динида куринганга уйланиш ёки рупара келганга тегиб кетавериш маъцул курилмайди. Хддисда келтирилишича, сахоба-лардан Ал-Магират бинни Шаъба ривоят цилади: Мен бир совчиларимни юбордим. Пайгамбар (с.а.в) эшитиб: Сен уни курдингми? деганларида "Йуц" деб жавоб беради. Шунда: Уни кургин, орангизда мухаббат пайдо булади дея маслахат беради [1. Б. 25]. Шунингдек, бир-бирини куришлик шариатга мувофиц назорат остида булиши лозим. Бу хацда Пайгамбар Мухаммад (с.а.в) "Махрам булмаган бир киши ила бир аёл хеч ким йуц ерда холи булишса, уларнинг учинчиси шайтондир", деди. Шу билан биргаликда, уламолар: "Энг яхшиси, уйланмоцчи булган йигит цизни унга совчи юбормасдан илгари курсин. Агар ёцмаса, цизга озор етказмайди, совчи юбормайди. Цизни куриш учун унинг розилигини аниц билиши шарт эмас", деб цушимча циладилар [2. Б. 66].

Имом Бухорий ва имом Муслим Абу Хурайра розияллоху анхудан ривоят цилинган хадисда Набий соллаллоху алайхи васаллам "Беванинг узи билан маслахатлашмай туриб, уни бировга никох цилинмайди. Цизни эса розилиги олинмай туриб никох цилинмайди", деганлар. Шунда сахобалар" Эй Аллохнинг Расули, цизнинг розилиги цандай булади?" деб сурашган. Пайгамбар алайхи-вассалом "Сукут сацлаши", деб жавоб берганлар. Имом Ханафий мазхабида ушбу хадисга биноан биринчи марта турмуш цураётган угил ва циз учун валийсининг розилиги вожиб деган масала чицарилган. Яъни ханафий мазхабида инсон биринчи марта никох цилинаётганда ота-онанинг ёки валийнинг розилиги вожибдир. Валий

Ключевые слова:

ислам,

брак,

шариат,

опекун,

вдова.

Жaмият вa иннoвaциялap - Oбщecтвo и иннoвaции - Society and innovations Special Issue - 10 (2021) / ISSN 2181-1415

дeгaндa aввaлo oTa-orn, aгap yлap xaëT бyлмaca, yлapнинг ypнини бocaдигaн якинлap нaзapдa тyтилaди. Дeмaк, биpинчи MapTa ни^х кypaëтгaндa ;из бoлaни poзилиги oлинмacдaн ни^кдаб бyлмaгaнидeк, oтa-oнaнинг poзилигиcиз килинган никox xaM дypycт бyлмaйди. Ammo иккинчи MapTa никox ;ypaëтгaндa aëллapнинг иxтиëpи yзидa бyлaди. Шунинг учун бeвaнинг узи билaн мacлaxaтлaшмacдaн ни^х ;илинмaйди дeйилмo;дa. Циз бoлaнинг poзилиги - сукути дeгaн жyмлa иcлoмий oдoб нaмyнacидиp. Xaл;имиздa "Сукут - aлoмaти pизo" дeгaн мa;oл шyндaн кeлиб чик^н. Ammo бу oдoб бoкиpa ;излapгa oиддиp, чунки иcлoмий тapбия ;из ниxoятдa шapмy xaëли булгани учун тypмyшгa чи;ишга poзимaн дeб суз ëки ишopa билaн ифoдa ;илa oлмaйди.

Mycлимa ;излap oдoб-axлo;, xaë, эxтиpoм дoиpacидa тapбия тoпгaнлapи тyфaйли уз oтacи, я;инлapи билaн уз никoxи тyFpиcидa уялиб сукут ca;лaгaн бyлaди. Шунинг учун ;из бoлaнинг уялиб сукут ca;лaгaни poзилик бeлгиcи Xиcoблaнaди.

Шyнингдeк, X,aдиcлapдa нaфa;aт ;излapдaн poзилик бaлки aжpaшгaн ëxyд бeвa aëллapдaн xaM poзилик cypaш жoиз экaнлиги ^йд этилтн. Бу бopaдa Xaнca бинти X^om aл-Aнcopия poзияллoxy aнxyдaн pивoят ;илинaди: "У кишини жyвoн XOлидa oтacи cypaмaй эpгa бepди. Бу унта ë;мaй Рacyлyллox coллaллoxy aлaйxи вacaллaмнинг xyзypлapигa кeлди. Бac, y Зoт унинг никoxини paд этдилap". Дeмaк, жyвoн aëлни yзидaн cypaмaй ë^ мaжбyp ;илиб, биpoвнинг никoxигa бepиб бyлмaйди. Иcлoм дини бyндaй вa;тдa yшa aëлгa ^зига apз ;илиш ху;у;ини бepaди. Apз килинган чoFидa эca ^зи бу никoxни бузиш xa;идa хукм чи;apaди. Изн cypaмaй никoxлaнгaндa мaзкyp иш aëлнинг poзилигигa бoFли; булиб ;oлaди. У poзимaн, дeca никox никox бyлaди, бyлмaca, бyзилaди [3]. Бу иш иcлoмдa aëл-;излapнинг эpки, xa;-xy;y;лapини кypcaтaди. Эътибop KapaTCa^ эpкaклap тaлaбгop булиб, ;излapгa coвчи ;yйгaнликлapи учун xaM poзилик acocaн ;излapдaн oлинaди.

XX acp дaвoмидa никox ;ypишдa poзилик xaмдa y билaн бoFли; бeлги aлoмaтлapдa xaM мyaйян yзгapишлap pyй бepди. Taд;и;oтчи Б.Р.Typcyнoвнинг тaъкидлaшичa, XX acpнинг 30-йиллapидa aëллapнинг пapaнжи тaшлaшлapи, жaмият ишлapигa жaлб ;илинишлapи йигит-;излap ypтacидaги мyнocaбaтлapнинг янгичa йулга куйилишига caбaб булганлиги [4. Б. 126], чyнoнчи, никoxгaчa булган oдaтлapдaн биpи ;из бoлaнинг poзилиги мacaлacидa xaM биpмyнчa yзгapишлap юз бepгaнлигини ^йд этaди. Олиб бopилгaн дaлa тaд;и;oтлapи дaвoмидa ФapFOнa вoдийcидa XX acpнинг 70-йиллapидaн бoшлaб кeлин вa кyëв тaнлaшдa yлapнинг биp-биpлapи билaн эpкин yчpaшиб, тaнишишигa xaM pyxcaт бepилa бoшлaнгaн булиб, acpнинг oxиpлapигa кeлиб бу жapaëн ëшлap фoйдacигa yзгapa бoшлaди [5. С. 111]. Бу coвчилapгa (aгapдa кyëв вa унинг тoмoни мaъ;yл дeб тoпилca) жaвoб бepишдaн oлдин yлapни yчpaштиpиш aнъaнa тусига киpди [6].

Keйинги вa;тлapдa, aйpим oилaлapдa ;излapни yзлapидaн cypaб-cypaмaй эpгa бepиб юбopиш xoлaтлapи aфcycки yчpaмo;дa. Бу xoлaтни ФapFOнa вoдийcининг Кук^н шaxpидa утгазилган дaлa тaд;и;oтлapидa xaM кypиш мумкин. Axбopoтчилap билaн cyxбaт жapaëнидa "Kyëвликкa нoмзoд булган йигитга кизнинг poзилиги axaмиятлими?" дeб мypoжaaт килинди. Taдкикoт тaxлиллapигa ^pa, ;из бoлaнинг poзилигини oлишгa oтa-oнaлap yнчaлик axaмият бepмaëтгaнлиги, caбaбини cypaгaнимиздa биздaн xaM oтa-oнaлapимиз poзилик cypaмacдaн тypмyшгa бepишгaн, мaнa кaм булдикми, бyлap нимaни xaM билapди, биз xap тapaфлaмa

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations Special Issue - 10 (2021) / ISSN 2181-1415

суриштириб узига мосига берамизда, ота-она, я;ин ;ариндошлар уз боласига, я;инига х,еч ;ачон ёмонликни раво курмайди[7], каби жавоблар устувор ахамият касб этганлигига гувох булинди.

Никох ва оила масаласида катта билим ва хаётий тажрибага эга булган кекса оила аъзолари, ота-она ва бош;а я;инлари фарзандларига мазкур масалада тугри маслахат бериш ва йул курсатишга харакат ;иладилар. Фаргона водийсида оила кураётган ёш йигит-;изларнинг ота-онасини, я;ин ;ариндошларини норози ;илиб никохдан утишларини хеч ким маъкулламайди.

Андижон вилояти Було;боши туманида ахоли билан булган сухбатда эса "Циз розилик бермаган холатларда никох тухтатилган холатлар булганми? деган саволимизга аксарият купчилик ахборотчилар никох тухтилмаслигини, айрим холатларда никох тухтатилганлигини хам куриш мумкин. Жумладан, "Юксалиш" МФЙ раисининг оила-ижтимоий маънавий масалалар буйича уринбосари Мархабо Гопирова Нав;ирон махалласида я;инда ;изнинг норозилиги сабабли никох тухтатилганлиги, ушбу холатга амма-холалар томонидан ;изнинг розилигини олиш борасидаги хатти-харакатлар хам зое кетиб, куёв томонидан берилган сеп-сидиргалар ;айтарилганлиги [8] ха;идаги маълумоти фикримизни далиллайди. Цизларнинг норозилиги билан амалга оширилган никохлар ун йил утса-да ажралишлар билан тугаётганлиги хам махалла фаоллари томонидан таъкидланди [9]. Бу холатларнинг олдини олиш ма;садида махаллий хокимият томонидан амалга оширилаётган бир ;атор саъйи-харакатлар, тадбирлар мухим ахамият касб этмо;да.

Шунинг билан биргаликда Вазирлар Махкамасининг 2021йил18 июндаги "Фу;ароларнинг узини-узи бош;ариш органлари фаолиятини янада такомил-лаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги 380-сонли ;арор[10]ига кура, ёшларни оилавий хаётга тайёрлаш, замонавий намунали оилани шакллан-тириш, унинг маънавий-ахло;ий мухити ва анъанавий оилавий ;адриятларини мустахкамлаш буйича ма;садли чора-тадбирларни амалга ошириш каби вазифалар белгилаб ;уйилган.

Хулоса урнида ;айд этиш жоизки, ХХ аср давомида юз берган сиёсий, ижтимоий-и;тисодий узгаришлар ва ислохотлар натижасида Фаргона водийси ахолисининг турмуш тарзида никохга оид ;арашлар жумладан, цизларнинг умр йулдош танлаш борасидаги розилигига хар доим хам эътибор ;аратилмаганлиги, куп холларда ижтимоий мав;еи ва моддиятга богланганлиги билан изохлаш мумкин.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Фитрат А. Оила ёки оила бош;ариш тартиблари / Масъул мухаррир Д.А. Алимова. Тарж. ва изохлар муаллифи Ш. Вохидов 2-нашр. - Т., "Маънавият" нашриёти, 2000.

2. Динда саволим бор... / Мусаннифлар: Мухаммад Шариф Жуман, Ахмад Мухаммад. 3-китоб. - Т., "Мовароуннахр" нашриёти, 2005.

3. https://islom.uz. Изн сураш ва никохнинг арконлари - Islom.uz

4. Турсунов Б.Р. XX асрда Фаргона водийси ахолисида оила, оилавий маросимлар ва уларнинг узига хос хусусиятлари (Конибодом вохаси мисолида) 07.00.07 Этнология мутахассислиги: Тар. фан. ном... дисс. - Б. 126.

I SC 16 ПС 6 Жамият ва инновация лар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 10 (2021) / ISSN 2181-1415

5. Горшунова О.В. Узбекская женщина: Социальный статус, семья, религия (По материалом Ферганской долины). - М.: Институт этнологии и антропологии РАН, 2006.

6. Дала ёзувлари. 2009 йил. Фаргона вилояти. Бувайда тумани. Бувимозор ;ишлоги.

7. Дала ёзувлари. 2021 йил. Фаргона вилояти Цу;он шахри. Навбахор кучаси.

8. Дала ёзувлари. 2021 йил. Андижон вилояти Було;боши тумани. Найман ;ишлоги

9. Дала ёзувлари. 2021 йил.Андижон вилояти. Андижон шахри. Буюк Турон кучаси.

10. https://lex.uz.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.