Научная статья на тему 'Некоторые анализы из истории семейных разводов'

Некоторые анализы из истории семейных разводов Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
119
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
условия брака / мотивы развода / виды разводов / причины разводов / последствия семейного развода. / terms of marriage / motives of divorce / types of divorce / causes of divorce / consequences of family divorce.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Л. Эрйигитова

Причина, по которой вопрос о семье считался актуальным во все времена, заключалась в том, что стабильность общества зависела от семеных отношений, среды в семье. Но семейные разводы существовали издревле и оказывали серьезное влияние на стабильность общества. Семейные разводы растут. Знание истории разводов важно сегодня, чтобы избежать ее. В данной статье мы попытались проанализировать некоторые аспекты истории семейных разводов.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Some analysis from the history of family divorce

The reason why the issue of family is considered relevant in all times is that the stability of society depends on family relations, on the environment in the family. But family divorces have existed since ancient times, which has had a serious impact on the stability of society. Family divorce is on the rise. Knowing the history of the divorсe is important in preventing it today. In this article, we have tried to analyze some aspects of the history of family divorce.

Текст научной работы на тему «Некоторые анализы из истории семейных разводов»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Some analysis from the history of family divorce

L. ERYIGITOVA1

Termez branch of the Tashkent State Technical University named after Islam Karimov

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received May 2021 Received in revised form 20 May 2021 Accepted 15 June 2021 Available online 15 July 2021

Keywords:

terms of marriage, motives of divorce, types of divorce, causes of divorce, consequences of family divorce.

The reason why the issue of family is considered relevant in all times is that the stability of society depends on family relations, on the environment in the family. But family divorces have existed since ancient times, which has had a serious impact on the stability of society. Family divorce is on the rise. Knowing the history of the divorce is important in preventing it today. In this article, we have tried to analyze some aspects of the history of family divorce.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Оилавий ажримлар тарихидан баъзи тахлиллар

Калит сузлар:

никоя, шартлари, ажрим мотивлари, ажрим турлари, ажрим сабаблари, оилавий ажрим о;ибатлари.

АННОТАЦИЯ

Оила масаласи хамма замонларда хам долзарб хисоб-ланган, сабаби жамият баркарорлиги оилавий муноса-батларга, оиладаги мухитга боглик; булиб келган. Аммо оилавий ажрашишлар кадимдано; мавжуд булиб, у жамият баркарорлигига жиддий таъсир курсатиб келган. Оилавий ажримлар ортиб бормокда.Ажримлар тарихини билиш бугунги кунда уни олдини олишда мухимдир. Мазкур ма;олада оилавий ажримларнинг тарихининг айрим жих,ат-ларини тахлил килишга уриниб курдик.

1 Independent researcher, senior lecturer, Termez branch of the Tashkent State Technical University named after Islam Karimov Termez branch, Termez, Uzbekistan.

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations Special Issue - 6 (2021) / ISSN 2181-1415

Некоторые анализы из истории семейных разводов

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова:

условия брака, мотивы развода, виды разводов, причины разводов, последствия семейного развода.

Причина, по которой вопрос о семье считался актуальным во все времена, заключалась в том, что стабильность общества зависела от семеных отношений, среды в семье. Но семейные разводы существовали издревле и оказывали серьезное влияние на стабильность общества. Семейные разводы растут. Знание истории разводов важно сегодня, чтобы избежать ее. В данной статье мы попытались проанализировать некоторые аспекты истории семейных разводов.

Мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг куламли ислох,отларнинг туб негизи ва мохияти оилага, унинг субъектлари тарбияси ва таъсирига бориб тацалади. Чунки давлатимизда, биринчидан, оила цадрият даражасига кутарилган тушунча, иккинчидан, давлат ва жамиятнинг асосий негизи, учинчидан ислохотлар самарасини руёбга чицарувчи омиллар аввало оилада вужудга келади ва шаклланади.

Юртимиз мустацилликка эришган дастлабки йиллардан бошлаб оила манфаатлари, она ва бола хуцуцларини таъминлаш мацсадида оилаларнинг турмуш тарзи, рухияти ва тарбиясига ижобий таъсир курсатиш, уларни хаётга хамда оилага, тугилиб усаётган юртига мухаббатини кучайтириш ва шу орцали хар томонлама комил ва баркамол авлод етиштиришга интилиш вазифасини амалга ошириш давлатимиз сиёсати даражасига кутарилган эди. Бугунги кунда хам ушбу соха стратегик мацсадлар ва тизимли хариталар орцали янада такомиллашиб бормоцда, энг асосийси муаммоларнинг туб илдизи очилмоцда, мохияти урганилмоцда. Мавзунинг долзарблиги шундаки, оилавий ажримларни келиб чициш сабабларини урганмай туриб, оилаларни мустахкамлигига эришиб булмайди. Бу борада олиб борилган тахлилларимиз оилавий ажримлар борасидаги фаолиятни такомил-лаштиришни тацазо этади.

Мазкур мацола умум цабул цилинган тарихий методлар-тарихийлик, циёсий-мантиций тахлил, кетма-кетлик, холислик тамойиллари асосида ёритилган булиб,унда оилавий ажримлар тарихига оид баъзи маълумотлар тахдил цилинди. Мазкур муаммо деярли урганилмаган ёеки урганилганлигида хам фацат психологик, этнографик холатдагина тадциц этилган. Шу сабабли ажримлар муаммосига ечимлар топишда халцаро тажрибага таяниш, айрим мамлакатлар мисолида оилавий ажримлар статикасини урганиш, бу борада фаолият олиб бораётган олимлар билан хамкорлик цилиш хам кутилган натижа беради [1].

Оилавий ажримларнинг келиб чициши ижобий холат эмас, балки ижтимоий сохада эоришган ютуцларимизга соя соладиган хамда жамият барцарорлигига ва усиб келаётган ёш авлод келажагига тахдид соладиган иллатдир. Оилавий ажримлар- жамият барцарорлигига тахдид солаётган хамда оцибатлари аянчли ижтимоий холатдир. Бу хацда гап борганда кишилик тарихий тарцциётининг энг цадимги даврлариданоц жиддий мухокама цилинадиган муаммо мавзуси сифатида цараб келинган. Шу сабабли хам мазкур муаммо жамиятшунос олимлар томонидан урганилмоцда. Хар цандай мамалакат равнаци шу юртнинг оилаларнинг мустах-камлигига боглиц булади. Узбек халци оила борасида алохида узига хос царашларга ва уз цадриятларига, уз тажриба мактабига эга булиб келган. Оилавий ажримлар цадимданоц оила ва жамият

Жaмият вa иннoвaциялap - Oбщecтвo и иннoвaции - Society and innovations Special Issue - 6 (2021) / ISSN 2181-1415

бap;apopлигигa caлбий тaъcиp этувчи иллaт cифaтидa ;apaлгaн. Бугун aHa шу мaънaвий ;aдpиятимиз крй axвoлдa? Бу бapчaни биpдeк ;изи;тиpaди [2].

Oилaвий aжpимлapдa никox мoтвлapи мyxим poль уйгайди. Бу бapчa xaл;лap xaёт тapзидa xaм миллий ;aдpият дapaжacигa чи;иб yлгypилaгн ypф-oдaтлapимиз oилa мycтaxкaмлигини тaъминлaшнинг acora бшлиб ^лган. Oилaвий aжpимлap тypличa тaл;ин этилгaн. Macaлaн ;aдимдa Xитoйдa oилaвий aжpимлap caбaбини aввaлo кeлиндaн излaшгaн ^димги Юнoниcтoндa эca, oилaвий aжpимлap aнчaйин eнгил кeчгaн. Бyндa aжpaшишини эp вa xoтин iybox^ap oлдидa aжpaшиши caбaбини aйтиб, никoxлapи бyзилгaнлигини билдиpгaн.Бyндaй aжpимлapдa xy;yx acocaн эp тoмoндa булиб, aгap aжpим тaшaббycи aёл кишидaн чикда aжpимгa эpишиш aнчa ;ийин кeчгaн. Кддимги Рим импepияcидa xaм иcтилo кдлинган xy^yA^ap вa бутун Итaлия ми;ёcидa oилaвий aжpимлap мacaлacигa жиддий эътибop ;apaтишгaн. Tapиxчи Taцитнинг ёзишичa, oилaвий aжpaлишлaпp импepия xaётининг бapк;apop-лиги вa ocoйиштaлигигa paxнa coлyвчи иллaт cифaтидa бaxoлaнгaн. Tapиxчи Taцит тoмoнидaн Рим импepaтopи Kлaвдий миcoлидa aжpимлap мoтиви xyлocaлaнгaн. Taцитнинг ёзишичa, Kлaвдий т^т мapтa yйлaниб aжpaшгaн булиб, узининг cymra никoxидaги xoтини Вaлepия Maccaлинa билaн булган никoxини xaм oмaдли дeб билмaгaн. Aммo мaвжyд тapтиблapдaн кeлиб чи;иб aёлининг кaмчиликлapигa куз юмишигa xaм тyFpи кeлгaн. Aжpaшиш учун жиддий caбaб ;илиб, Вaлepиянинг xиёнaтини acocлaб кeйин уни эттиpaди вa шу вaждaн ^йин янa никoxлaнaди. Илк peнeccиaнc дaвpи paccoми Ж. Aнтyaн xaттo бу xaK^a "Maccaлинaнинг улими" нoмли cypaтини ишлaгaн. Уш зaмoн ;oидaлapигa кypa aгap Xyкмдop aжpaшca, yлapнинг гоби; xoтини чepкoвгa жyнaтилиши шapт эди. Яш биp Xyкмдop Koнcтaнтин IV вa Mapия Aминицкaя 795 йилдa aжpaшишгaн. Aжpимдaн cym aёл чepкoвгa жyнaтилгaн.Mapияни импepaтopни зaxapлaшдa aйблaшгaн. Koнcтaнтин эca дaбдaбaли туй билaн Фeoдoтия иcмли aёлгa yйлaнгaн [3].

Aжpимлap бopacидa Aнглия ;иpoли ГeнpиxVШyз дaвpидa нoм K^ornaR Гeнpиx aжpимлap бopacидa чepкoв билaн зиддиятлapгa бopгaнлиги caбaб, мaшxyp Toмac Mopгa "Пapлaмeнт peфopмaцияcи" дeб нoмлaнгaн тpaктaтлapни ёздиpгaн. Maзкyp тpaктaтлapдa oилaвий aжpимлap мacaлaлapигa xaм aлoxидa тyxтaлиб утилган. Унинг иcлoxoтчилик билaн йyFpилгaн oилaвий aжpимлap бopacидaги к;apaшлapи Kлимeнт VII нинг жиддий тaнк;идлapигa yчpaгaн. Бyнгa caбaб ;иpoл иккинчи никoxидaги Aннa Бoлeйни билaн aжpими вa уни чepкoвгa кeтишдaн бoш тopтгaни учун эп^гони эди. Дeмaк Евpoпa дaвлaтлapидa oилaвий aжpимлap билaн бoFли; ;aдимдa мaвжyд булган ;oидaлap вa тaлaблapгa ypтa acpлap дaвpидa xaм Karra; aмaл кдлинган. Oилaвий aжpимлapгa к;apши xpиcтиaнлик дини pyxoнийлapи Karra; ;apши кypaш oлиб бopгaнлap. Aммo

Xyкмдopлapнинг yзлapи мaвжyд ;oидaлapни бузиб тypишгaн ёки уз иcлoxoтлapи билaн yзгapтиpишгa xapaкaт ;илгaнлap. Aжpимлap вa никoxлap бopacидa Рycдa

мapкaзлaшгaн дaвлaт тузган Ивaн IV (Гpoзный) мaшxyp булган. Унинг никoxидa булган xoтинлapининг yчтacи вaфoт этгaн. Typтинчи мapтa yйлaнишигa эca pyc пpoвacлaв чepкoви мoнeлик кдлган. Aммo xyкмдop тypтинчи мapтa Aннa Kaлтoвcкaягa yйлaнгaн вa aжpaшиб уни мoнacтpгa жуттган. Ивaн Гpoзный бeшинчи мapтa Aннa Гpигopьeвнa иcмли aёлгa чepкoвнинг pyxcaтиcиз yйлaнгaн вa у билaн xaм тeз opaдa aжpaшишгaн [4]. Aммo oлтинчи никoxидaги xoтини Вacилиca Maлeнтeвнa вaфoт этиб мoнacтpгa жyнaтилишдaн гакданиб крлган. Рoccия тapиxидa уз иcлoxoтлapи тyфaйли "буюк" шapaфигa эгa булган Пётp тa;диpидa xaм oилaвий aжpимлap булганлиги у xaK^a ёзилгaн тapиxий мaнбaлapдaн aён. Илк 6op Пётp 17 ёшидa Евдoкия Лoпyxинaгa yйлaнгaн.

niiSfipnrp

Uli lv"'" Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 6 (2021) / ISSN 2181-1415

Уларнинг хамкорликдаги оилавий хаётида уч нафар угиллари тугилган. Бирок факат кенжа угли Алексейгина яшаб колган.Кейинрок Пётр Марта Сквонская билан учрашди. Факат 9 йилдан кейингина у билан никохдан утади. Аввалги аёли монастрга жунатилган Евдокия эса тулов эвазига монастирдан озод булганлиги маълум. Ана шу важдан Пётр ва рус проваслав черкови уртасида келишмовчиликлар келиб чи;ади. Аммо Пётр ислохат-ларида оилавий ажримлар масаласида анча енгилликларга доир жихатлар булганлигини кейинчалик тарихчи Б.Н. Миронов аниклаган. Олимнинг тад;и;от-ларидан аникланишича, Пётр замонасида ва умуман XVIII - XIX асрларда Россияда оилавий ажримларнинг асосий сабаблари куйидагилар хисобланган:

1. Исбот ;илинмаган зино.

2. Цушхотинлилик.

3. Никохгача булган касалликнинг эр - хотин муносабатларига таъсири.

4. Турмуш уртогининг 5 йилгача дом - дараксиз кетиши.

5. Турмуш уртогининг огир жиноят содир этганлиги учун сургунда ёки камокда булишлиги.

6. Аёл кишининг фарзанд кура олмаслиги важидан монастирга жунатилиши [5].

Уша давр ;оидаларига кура бир марта ажрашган инсон ;айтадан турмуш куриши

таъ;и;ланган. Оилавий ажрим масалалари черковнинг назоратида булган. Шу сабаб хам хукмдорлар ва черков уртасида бу борада зиддиятлар булиб турган. Россияда 1897 йилда ахоли руйхати олинганда хар 1000 та эркакдан биттаси, аёллардан эса, иккитаси ажрашган хисобланган. Бу курсаткич 1917 йилга кадар узгармаган. Диний идоралар оилавий ажримларга ;арши катти; кураш олиб борган. Чунки ажримлар билан шуулланиш диний концисториянинг асосий вазифаларидан хисобланган. Ажрим даъволари шундай идораларда икки ой давомида куриб чи;илган. Утган аср бошларида проваслав черковининг ажримларга муносабати юмшай бошлаган. 1913 йилдан ажримларга янги талаб эьлон килинган. 1917 йилдаги давлат тунтаришидан кейин эса 1917 йил 1 майдаги куриб чи;ишдан кейин янги урнатилган Муваккат хукумат оилавий ажрим шартларига янгиликлар киритди янги даъвогарларнинг иккиси хам айбдор булсагина ажримга рухсат бериш тартиби жорий килинди.

Оилавий ажримларнинг кискача тарихига назар солиб шундай хулосага келамизки, ажримлар хамма замонларда ва хамма халкларда хам жамият ижтимоий хаётига инсонлар хаётига айникса ажрашган оилалар болалари хаётига жиддий салбий таъсир этувчи иллат сифатида караб келинган ва ажримлар олдини олиш буйича маьлум бир фаолият олиб борилган жамият баркарорлигининг мухим шарти сифатида оилавий ажримлар олдини олишга харакат килинган.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Ахмедова З. Мен ажрашмайман. - Тошкент, 2018 йил.

2. Гидденс Э. Социология Москва, 2005, тулдирилган учинчи нашри.

3. Оила энциклопедияси. Миллий энциклопедия нашри, - Тошкент, 2019.

4. Содикова Ш. Оила тарбияси. - Маьнавият нашри, 2019, Тошкент.

5. Клинтон Х.Р. Бир болани етти махалла тарбиялайди ёки болаларимизнинг бизга берган сабоклари хакида. - Тошкент, Маьнавият нашриёти, 1997.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.