Научная статья на тему 'Важность использования протравителей семян сладкого перца при фузариозе'

Важность использования протравителей семян сладкого перца при фузариозе Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
71
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
SWEET PEPPER / FUSARIUM SOLANI. CROP QUALITY / TOPSIN-M FUNGICIDE / DISINFECTION / FUNDAZOL PREPARATION / ШИРИН қАЛАМПИР / FUSARIUM SOLANI. ҳОСИЛНИНГ СИФАТИ / ТОПСИН- М ФУНГИЦИДИ / ДЕЗИНФЕКЦИЯ / ФУНДАЗОЛ ПРЕПАРАТИ / СЛАДКИЙ ПЕРЕЦ / FUSARIUM SOLANI. КАЧЕСТВО УРОЖАЯ / ФУНГИЦИД ТОПСИН-М / ПРЕПАРАТ ФУНДАЗОЛ

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Қодирова Д.Д., Нуралиев Х.Х.

В этой статье исследуется важность протравителей семян в профилактике фузариозного увядания сладкого перца, а данные, полученные в ходе исследования, имеют теоретическое и практическое значение для защиты сладкого перца от фузариозного увядания.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE IMPORTANCE OF SWEET PEPPER PRODUCTS FOR FUSARIOIS DISEASE

This article explores the importance of seed dressing in the prevention of fusarium wilt in bell peppers, and the findings from the study have theoretical and practical implications for protecting bell peppers against fusarium wilt.

Текст научной работы на тему «Важность использования протравителей семян сладкого перца при фузариозе»

ВАЖНОСТЬ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ПРОТРАВИТЕЛЕЙ СЕМЯН СЛАДКОГО ПЕРЦА

ПРИ ФУЗАРИОЗЕ

Кодирова Д.Д.

Нуралиев Х.Х.

Андижанский институт сельского хозяйства и агротехнологии

В этой статье исследуется важность протравителей семян в профилактике фузариозного увядания сладкого перца, а данные, полученные в ходе исследования, имеют теоретическое и практическое значение для защиты сладкого перца от фузариозного увядания.

Ключевые слова: сладкий перец, Fusarium solani. качество урожая, фунгицид Топсин-М, дезинфекция, препарат Фундазол.

ШИРИН КАЛАМПИРНИНГ ФУЗАРИОЗ КАСАЛЛИГИГА УРУF ДОРИЛАГИЧ ПРЕПАРАТЛАРНИНГ АХДМИЯТИ

Ушбу мацолада ширин цалампирнинг фузариоз касаллигини олдини олишда уруг дорилагич препаратларнинг ахамияти урганилган булиб, тадцицотлар давомида олинган маълумотлар ширин цалампирни фузариоз касалликларидан х,имоя цилишда назарий ва амалий ахамиятга эгадир.

Калит сузлар : ширин цалампир, Fusarium solani. х,осилнинг сифати, Топсин-М фунгициди, дезинфекция, Фундазол препарати.

THE IMPORTANCE OF SWEET PEPPER PRODUCTS FOR FUSARIOIS DISEASE

This article explores the importance of seed dressing in the prevention of fusarium wilt in bell peppers, and the findings from the study have theoretical and practical implications for protecting bell peppers against fusarium wilt.

Keywords: sweet pepper, Fusarium solani. crop quality, Topsin-M fungicide, disinfection, Fundazol preparation,

DOI: 10.24411/2181-0761/2020-10107

Сабзавот экинларишу жумладан ширин цалампир мах,сулотлари инсонлар томонидан энг куп истеъмол цилинадиган озица турига киради. Уларнинг таркибида оцсил, цанд моддаси, ёг, минерал тузлар, органик кислоталар ва куп мицдорда х,ар хил витаминлар булганлиги учун улар инсон организмидаги ошцозон-ичак, юрак,цон томири, семириш, х,ар хил яра ва яллигланиш х,амда бошца купгина касалликларнинг олдини олишга ёрдам беради. Шунинг учун Узбекистон сабзавотчилари олдида турган асосий вазифалардан бири республикамиз ах,олисини ширин цалампир мах,сулотларига булган талабини йил давомида цондиришдир.

Сабзавот экинларидан мул, сифатли ва экологик жих,атдан тоза х,осил олишга тусцинлик циладиган омиллардан бири уларда х,ар хил гурух,га кирувчипатоген микроорганизмлар х,амда ноцулай ташци мух,ит таъсирида вужудга келадиган турли хил касалликлардир.

Хозирги кунгача ширин цалампирда учрайдиган касалликлар ва уларни цузгатувчи замбуруг турлари, уларнинг ривожланиши, тарцалиш цонуниятлари

х,амда улар билан кураш чораларининг илмий асосларини ижобий х,ал цилиш ишлари режали асосда амалга оширилмаган.

Шу муносабат тадцицотлар давомида ширин цалампирнинг фузариоз касаллиги, ривожланиши, ахамияти, зарари ва уларга царши самарали кураш чоралари урганилди.

Ширин цалампирнинг фузариоз сулиш касаллигини - Fusarium solani (Mart.) Appel, et Wollenw. замбуруглари цузгатади.

Дастлаб усимликнинг барглари пастки ярусдан бошлаб сулий бошлайди ва аста-секин курийди. Кейинчалик поялар ва меваларнинг (мева тутгичларидан бошлаб тургор х,олати йуцолиши) цурий бошлагани кузга ташланади. Зарарланган туцима цорайиб цолади ва одатда ингичка цизил айлана ботик; дог шаклига киради. Агарда нобуд булган усимлик уз жойида цолдирилса, намли шароитда унинг юзасида оц ёки пушти рангдаги диффуз спораташувчилар намоён булади.

Касалланиш оцибатида, зарарланган уруг, уругбарглар ва ёш них,оллар бутунлай чириб кетади. Фузариоз сулиш цалампирнинг барглари, купинча бир томондан саргайиши ва усимликлар сулгин булиб цолишидан бошланади. Соглом барглар цурийди, бирок; тушмасдан, новдаларда осилиб цолади. Новдалар х,ам усимликнинг бир томонида сулиши мумкин, кейинчалик бутун усимлик нобуд булади. Зарарланган усимликлар сулишдан олдин заифлашади ва буйи жуда паст булиб цолдаи. Усимлик сулишининг сабаби - утказувчи туцималар замбуруг мицелийси билан тулиб вилт усимликнинг пастки цисмидан юцори ярусларга тарцалиши х,амда усимлик замбуруг чицарган токсинлари билан зарарланишидир. Поя ция кесилса, утказувчи туцималар цунгир тус олгани - кучли догланиш кузатилади.

Фузариоз касаллиги натижасида фацат х,осилдорлик эмас, балки х,осилнинг сифати х,ам кескин ёмонлашиб, касал усимликлардаги меваларнинг нисбатан майда булиши ва товарлик хусусиятларининг пасайиши кузатилган.

Фузариоз сулиш касаллигига царши фунгицидаларни ишлатиш усуллар х,ар хил булиб энг куп цулланиладиганлари - кучатларни кучириб экишдан олдин ёки эккандан сунг фунгицидларни тупроцца солиш (жумладан, фунгицид эритмасини кучатлар тагига цуйиш), уругни экишдан олдин дорилаш, фунгицидларни экинга усув даврида х,ар хил пуркагичлар ёрдамида пуркаш ва дориларни сувга цушиб, экинларни сугориш х,исобланади.

Ширин цалампирнинг фузариоз сулиш касаллигига царши уругга фунгицидлар билан ишлов бериш бу касаллик тарцалмаган тупроцларда самара берса, инфекция тарцалган тупроцларда самараси пасайиб кетади.

Фунгицидлар билан ишлов берилган уругларнинг тупроцдаги ва уруг юзасидаги замбуруглардан х,имоя цилиш, соглом усимлик кучатларини олиш мацсадида фузариоз билан куп касалланадиган усимликлардан:ширин цалампируругига цуллаш мицдори ва усулини яратиш мацсадида лаборатория шароитида тажрибалар утказилди.

Уруг дорилагичларни фузариоз касаллигига таъсирини урганиш мацсадида ширин цалампирнинг уругларидан 50 донадан олиб уларни алохдда уруг дорилагичлар билан дориланди х,амда дориланмаган назорат вариантлари махсус идишларга экилиб уларнинг таъсири урганилди (1-жадвал).

1-жадвалда келтирилган маълумотлардан куриниб турибдики, назорат вариантидаширин цалампируругларининг унувчанлиги 80,5 % ни ташкил этган булса, фунгицидлар билан ишлов берилган уругларда унинг мицдорига боглиц равишда унувчанлик хусусияти Топсин-М фунгицидида 85,5% дан 96,7 % гача х,амда Фундазол фунгицидида бу курсаткич 91,5% дан 97,9% гачани ташкил цилган.

Ширин цалампир уругининг бир килограммига 1-2 гр мицдорда фунгицидни цуллаш, унинг тулиц дезинфекция булишига имконият бермайди. Бу мицдорларда уругларнинг унувчанлиги 89-95 % ни ташкил цилади, холос. Уругдан унган кучатларни кейинги муддатларда кузатиш натижасида аста-секин усимликларни саргайиб сулиши ва натижада усимликни бутунлай нобуд булишига олиб келади. Уруг дорилагичларни белгиланган сарф меъёрларда цуллаш тавсия этилади. Шундагина уруглардан унган кучатлар соглом ва касаллик белгиларига эга булмайди. Фунгицидларни мицдорини белгиланган нормадан купроц ошириладиган булса уругдаги барча инфекциялар тулиц тозалансада, лекин уругларнинг унувчанлигига салбий таъсир цила бошлайди.

Ширин цалампир уруFининг унувчанлик хусусиятига фунгицидлар

микдоринингтаъсири

_1-жадвал

Фунгицидлар Ишловберилган уруглар микдори, дона Фунгицидлармицдори (г/кг)

1 2 3 4 5

у ругингунувчанлиги, фоиз

Топсин - М, 70% н.кук. 50 85,5 90,2 96,7 91,1 90,4

Фундазол 50% н.кук. 50 92,2 97,8 97,9 91,5 93,5

Назорат (ишловберилмагануруглар) 50 80,5 80,5 80,5 80,5 80,5

Уругларнинг униш тезлиги бу фунгицидлар таъсирда назоратга нисбатан пастлиги билан характерланади. Бу жараён фунгицидлар мицдорини ортиши усимликдаги физиологик жараёнларга таъсир цилишини курсатади.

Шунингдек, уругларни уруг дорилагичлар билан ишлов бериш вацти х,ам мух,им ах,амият касб этади. Кейинги тажрибамизда замбуруглар билан зарарланган уругларни 3 г/кг мицдордаги Монстерин фунгициди билан ишлов берилиб 5, 10, 24 соатдан кейин сусло-агарли озуца солинган Петри идишчаларига микологик тахшис учун ва унинг юзасида мавжуд замбуругларнинг турларини аницлаш мацсадида термостатдаги 27° С х,ароратга ундириш учун цуйилди.

Келтирилган маълумотлардан куриниб турибдики, х,ар цандай уругни тупроцца экишдан олдин камида 24 соат давомида фунгицид билан ишлов беришни тацозо цилади. Утказилган тажрибаларнинг курсатишича, 5 соат ва 10 соат муддат ичида ишлов берилган уругларда замбуруглар цолганлиги х,амда 24 соат фунгицид билан дорилангандан сунг экилган уругларда замбуруглар кузатилмаганлиги цайд этилган (2-жадвал).

Ширин цалампирнинг фузариоз касаллигига царши курашни уруглик материалларни экишга тайёрлашдан олдин бошлаш мацсадга мувофиц х,исобланади. Препаратларни экишдан олдин цуллаш нафацат фузариоз сулиш балки илдиз чириш ва бошца касалликлардан х,ам химоя цилиш имконини беради.

Хулосалар:

1. Ширин цалампирининг купгина чидамсиз навларида фузариоз касаллигининг биринчи белгилари усимлик гунчалаш бошлашида пайдо булади ва 10-20 кун ичида усимликни бутуглай нобуд цилиши аницланган.

2. Фузариоз касаллигини цузгатувч замбуруг иссицсевар организм булиб у тупроц х,арорати 21-33°C, оптимум 28°C, булганида кучли зарарлар экан х,амда ортицча азотли угит бериш касалликни янада кучайтирар экан.

2-жадвал

Ширин к;алапируруFларига фунгицидлар билан ишлов бериш муддатларининг таъсири

Ишловберишмуддатлари Fjavanicum F.solani F.oxysporum F.moniliforme F.gibbosum

5 соатмуддатдаишловберилгануруглар + + - + -

10 соатмуддатдаишловберилгануруглар + + - - -

24 соатмуддатдаишловберилгануруглар - - - - -

Назорат (зарарланган, ишловберилмагануруг) + + + + +

3. Тупроц патогенларнинг асосий цисми тупроцнинг усти 20 см цатламида жойлашиши ва айни шу цатлам жуда пухта зарарсизлантирилиши талаб цилинар экан.

8. Фунгицидлардан 0,2% ли Топсин - М ва Фундазол препаратлари фузариоз касаллигини тулиц даволашни кафолатламасада, уларни ривожланишига етарлича тусцинлик цилар экан.

Адабиётлар:

1. Saliyeva, R. Z., Parpiyeva, M. Q., & Abdullayeva, G. D. (2019). BIOLOGY OF GRAPHOLITA MOLESTE AND METHODS FOR ITS DETERMINATION. In АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ (pp. 9-13).

2. Kizi, A. G. D. (2020, July). BIOECOLOGY AND MEASURES TO COMBAT CHERRY MUCUS. In Archive of Conferences (Vol. 2, No. 2, pp. 80-82).

3. Сиддикова Н. К., Мирзаитова М. К., Абдуллаева Г. Д. К. КОРНЕВЫЕ ГНИЛИ ХВОЙНЫХ И МЕРЫ БОРЬБЫ С НИМИ //Вестник науки и образования. - 2019. - №. 24-3 (78).

4. Сиддикова Н. К., Нуралиев Х. Х., Абдуллаева Г. Д. ЭФФЕКТИВНЫЕ МЕРЫ БОРЬБЫ С ЛЕСНЫМИ БОЛЕЗНЯМИ //Life Sciences and Agriculture. - 2020. - №. 2-2.

5. Сиддикова Н. К., Мирзаитова М. К., Абдуллаева Г. Д. К. КОРНЕВЫЕ ГНИЛИ ХВОЙНЫХ И МЕРЫ БОРЬБЫ С НИМИ //Вестник науки и образования. - 2019. - №. 24-3 (78).

6. Абдуллаева Г. Д. К., Мирзаитова М. К., Сиддикова Н. К. ВРЕДИТЕЛИ ШИПОВНИКА //Вестник науки и образования. - 2019. - №. 24-3 (78).

7. Мирзаитова М. К., Сиддикова Н. К., Абдуллаева Г. Д. К. МОНИЛИОЗ НА КОСТОЧКОВЫХ ПЛОДОВЫХ КУЛЬТУРАХ //Вестник науки и образования. - 2019. - №. 24-3 (78).

8. Мирзаитова М. К., Абдуллаева Г. Д. К., Дехканова Д. К. БИОЭКОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ЖИВУЩИХ В СОЕ ВРЕДИТЕЛЕЙ //Наука, техника и образование. - 2019. - №. 11 (64).

9. Сиддикова Н. К., Мирзаитова М. К., Абдуллаева Г. Д. Грибные болезни хвойных //Вестник науки. -2019. - Т. 1. - №. 12. - С. 257-259.

10. Рахмонова М. К. и др. МЕТОД ПРИМЕНЕНИЯ ТРИХОГРАММЫ ПРОТИВ ЯБЛОННОЙ ПЛОДОЖОРКИ //Zbior artykulow naukowych recenzowanych. - С. 160.

11. Исашова У. А. Повреждение разных видов растений вредителем минирующей мухой (LIRIOMYZASATIVA BLANCH) DAMAGE OF DIFFERENT TYPES PLANT FROM PERCENT OF MINIMUM FLOWER (LIRIOMYZA SATIVA BLANCH) //Актуальные проблемы современной науки. - 2018. - №. 4. - С. 212-214.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.