Научная статья на тему 'Влияние грибов trixoderma на всхожесть Семен сладкого перца'

Влияние грибов trixoderma на всхожесть Семен сладкого перца Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
103
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КАЧЕСТВО СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ КУЛЬТУР / ОВОЩНЫЕ КУЛЬТУРЫ / БИОЛОГИЧЕСКИЕ АГЕНТЫ БАКТЕРИЙ / ВИРУСЫ / ГРИБЫ TRICHODERMA / ШТАММЫ ГРИБОВ / ФУЗАРИОЗНОЕ УВЯДАНИЕ / КОРНЕВАЯ ГНИЛЬ / ФИТОПАТОГЕННЫЕ МИКРООРГАНИЗМЫ В ПОЧВЕ / ВИДЫ ГРИБОВ / ҳОСИЛНИНГ СИФАТИ / САБЗАВОТ ЭКИНЛАРИ / БИОЛОГИК ВОСИТА БАКТЕРИЯ / ВИРУСЛАР / TRICHODERMA ЗАМБУРУғЛАРИ / ЗАМБУРУғЛАРНИНГ ШТАММЛАРИ / ФУЗАРИОЗ / ИЛДИЗ ЧИРИШ / ТУПРОқДАГИ ФИТОПАТОГЕН МИКРООРГАНИЗМЛАР / ЗАМБУРУғ ТУРЛАРИ / QUALITY OF AGRICULTURAL CROPS / VEGETABLES / BIOLOGICAL AGENTS OF BACTERIA / VIRUSES / TRICHODERMA FUNGI / STRAINS OF FUNGI / FUSARIUM WILT / ROOT ROT / PHYTOPATHOGENIC MICROORGANISMS IN THE SOIL / TYPES OF FUNGI

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Кодырова Д. Д., Нуралиев X. X.

В данной статье исследуется влияние гриба Trichoderma на прорастание семян сладкого перца, а в ходе исследований изучались подбор субстратов из отходов сельскохозяйственных культур, методы и критерии их применения. Результаты полученных исследований могут быть использованы для увеличения всхожести семян за счет защиты семян овощных культур от патогенных грибов в почве.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INFLUENCE OF TRIXODERMA FUNGUS ON THE LIKENESS OF SWEET PEPPER SEEDS

This article examines the effect of the Trichoderma fungus on the germination of sweet pepper seeds, and in the course of the research, the selection of substrates from agricultural waste, methods and criteria for their application were studied. The results of the studies obtained can be used to increase seed germination by protecting vegetable seeds from pathogenic fungi in the soil.

Текст научной работы на тему «Влияние грибов trixoderma на всхожесть Семен сладкого перца»

ВЛИЯНИЕ ГРИБОВ TRIXODERMA НА ВСХОЖЕСТЬ СЕМЕН СЛАДКОГО ПЕРЦА

Кодырова Д. Д.

Нуралиев X. X.

Ташкентский государственный аграрный университет

В данной статье исследуется влияние гриба Trichoderma на прорастание семян сладкого перца, а в ходе исследований изучались подбор субстратов из отходов сельскохозяйственных культур, методы и критерии их применения. Результаты полученных исследований могут быть использованы для увеличения всхожести семян за счет защиты семян овощных культур от патогенных грибов в почве.

Ключевые слова: качество сельскохозяйственных культур, овощные культуры, биологические агенты бактерий, вирусы, грибы Trichoderma, штаммы грибов, фузариозное увядание, корневая гниль, фитопатогенные микроорганизмы в почве, виды грибов

ШИРИН КАЛАМПИРНИ УРУГИНИ унувчанлигига триходерма

ЗАМБУРУГИНИ ТАЪСИРИ

Ушбу маколада ширин калампир уругининг унувчанлигига Trichoderma замбуругининг таъсири урганилган булиб, тадцицотлар давомида кишлок хужалиги усимлиги чициндиларидан субстрат танлаш, уларни куллаш усуллари ва меёрлари урганилган. Олинган тадкицот натижаларидан сабзавот экинлари уругларини тупрокдаги патоген замбуруглардан химоя килиб, уруг унувчанлигини оширишда куллаш мумкин.

Калит сузлар: х,осилнинг сифати, сабзавот экинлари, биологик восита бактерия, вируслар, Trichoderma замбуруглари, замбуругларнинг штаммлари, фузариоз, илдиз чириш, тупрокдаги фитопатоген микроорганизмлар, замбуруг турлари

INFLUENCE OF TRIXODERMA FUNGUS ON THE LIKENESS OF SWEET PEPPER SEEDS

This article examines the effect of the Trichoderma fungus on the germination of sweet pepper seeds, and in the course of the research, the selection of substrates from agricultural waste, methods and criteria for their application were studied. The results of the studies obtained can be used to increase seed germination by protecting vegetable seeds from pathogenic fungi in the soil.

Key words: quality of agricultural crops, vegetables, biological agents of bacteria, viruses, Trichoderma fungi, strains of fungi, fusarium wilt, root rot, phytopathogenic microorganisms in the soil, types of fungi

DOI: 10.24411/2181-0761/2020-10097

Экин далаларида етиштирилаётган сабзавот экинларидан мул, сифатли ва экологик жих,атдан тоза х,осил олишга тускинлик киладиган омиллардан бири уларда х,ар хил гурух,га кирган микроорганизмлар (замбуруг, бактерия, вируслар) х,амда нокулай ташки мух,ит таъсирида вужудга келадиган турли хил касалликлардир.

Хозирги кунгача ширин калампирда учрайдиган касалликлар ва уларни кузгатувчи замбуруг турлари, уларнинг ривожланиши, таркалиш конуниятлари х,амда улар

билан кураш чораларининг илмий асосларини ижобий х,ал килиш тулик амалга оширилмаган.

Бизга маълумки сабзавот экинлари етиштиришда уруг тупрокка кадалгандан бошлаб, тупрок таркибидаги патоген микроорганизмларнинг салбий таъсири натижасида касалланиб уруг унувчанлигининг пасайиш холлари кузатилмокда. Шу муносабат билан биз тад;и;отлар давомида ширин калампирнинг уругининг унувчанлигига Trichoderma замбуругларнинг штаммларининг таъсири урганилди. Ширин калампирни фузариоз, илдиз чириш ва бош;а касалликларига ;арши биологик восита триходерма замбуруги кулланилади.

Узбекистонда бу борада самарали илмий-тад;и;от ишларини олиб борган олимлардан А.Х.Хакимов (1989, 1891), Х.Т.Тиллаев ва бош;аларни ишларини мисол ;илиб олишимиз мумкин.

Илмий ишларни тах,лил килиш давомида шу нарса маълум булдики, тупрокдаги фитопатоген микроорганизмларга ;арши Trichoderma туркумига мансуб замбуруг турлари ва штаммларини куллаш бир неча йуналишда олиб борилган.

Тажрибалар учун олинган Trichoderma замбуругларнинг штаммлари галла донлари ёки уларнинг ;олди;ларида устирилиб тупрокка солинган (30-50 г / м2) сунгра кучат ёки уруг экилган.

Иккинчи йуналишда донга устирилган Trichoderma замбуруги штаммлари кучат экиладиган уяга солиш йули билан кулланилган (5-10 г / х,ар бир уяга).

Учинчи йуналишда эса помидор кучатлари экишдан олдин Trichoderma замбуруги устирилган ози;а мух,итига 1-2 соат ботириб куйилган (2-3 мл / х,ар бир кучатга).

Шу билан бирга помидор уруги сиртидаги касаллик кузгатувчиларининг инфекция манбаларини йукотиш учун уругга экишдан олдин Trichoderma замбуругининг кукуни аралаштирилади (5-10 г / кг) ва экилади.

Абадий манбаларни тах,лил килиш давомида шу нарса маълум булдики, экологик мух,итга салбий таъсир килмайдиган биологик восита Trichoderma замбуругини сабзавот экинларини касалликларига ;арши кандай усулда ишлатилишидан катъий назар самарали натижалар берган.

Тажрибаларда амалга оширишда триходерма замбуругларини устириш учун галла донлари, яъни бугдой, арпа ва сулидан фойдаланилган. Маълумки галла донлари инсонлар учун асосий ов;ат мах,сулотлари булиши билан бирга чорва х,айвонлари учун х,ам кимматли ози;а х,исобланади. Шунинг учун кишлок хужалик экинларини касалликларига ;арши триходерма замбуругларини куп микдорда купайтириш учун арзон ва самарали субстратни излаб топиш буйича тадкикотлар утказилган.

1-жадвал

Триходерма замбуруFини кишлок хужалик мах;сулотларининг чикиндиларида

устириш натижалари

№ Тажриба вариантлари 1 г препаратдаги споралар сони,дона х,исобида

1 Маккажухорини майдаланган сутаси 3 000 000

2 Шоли донининг пустида 5 000 000

3 Fуза чигитининг шелухасида 9 000 000

4 Бугдой сомонида 5 000 000

Биз тажрибаларда фойдаланиш учун триходерма замбуругини лаборатория шароитида купайтирдик. Тош ДАУ Кишлок; хужалиги фитопатологияси кафедраси лабораториясида триходерма замбуругини 3 литр х,ажмдаги шиша идишларда устиртирилди. Бунинг учун турли хил кишлок; хужалиги экинлари ;олди;ларидан фойдаланилди. Триходерма замбуругини устириш учун кишлок хужалик

мах,сулотларини ;айта ишлаш натижасида х,осил булган чи;индилардан, субстрат сифатида маккажухори сутаси, шоли донининг пусти, бугдой сомони, гуза чигитининг шелухаси ишлатилди.

2-жадвал

Fy3a чигити шелухасида устирилган триходерма замбуруFининг ширин к;алампир

уруFини унувчанлигига таъсири

№ Тажриба вариантлари Тажриба учун олинган уруг сони, дона Униб чи;;ан уруглар сони, дона Униб чи;;ан уруглар сони, % Шу жумладан назоратга нисбатан самарадорлиги %

1 2 Тупро;;а чигит шелухасида устирилган триходерма замбуруги солинган 400 235 58,8 23,7

3 Тупро;;а триходерма замбуруги устирилмаган чигит шелухаси солинган 400 197 49,2 3,7

4 Тупро;;а х,ар ;андай компонент кушилмаган (назорат). 400 190 47,5

Бу иш якунида шу нарса маълум булганки, триходерма замбуруги устирилган чигит шелухасининг 1 гр да замбуруг спорасининг сони 9 млн донага тенг булди (1-жадвал). Бир мунча камро;, яъни 5 млн дона шоли донининг пусти ва бугдой сомонида устирилган вариантларда ани;ланди. Энг кам замбуруг спораларини х,осил булиши маккажухорини майдаланган сутасида кузатилди (3 млн дона).

Тажрибалар гуза чигитининг шелухасида устирилган триходерма замбуруги билан давом эттирилди. Чунки бутажриба вариантида триходерма замбуруги энг куп спора х,осил ;илиши ;айд этилган.

Бунинг учун тажрибалар лаборатория шароитида гул тувакларида амалга оширилди. Туваклардаги тупро;;а ширин ;алампир уруги экишдан олдин триходерма замбуруги устирилган чигит шелухаси солинди.

Кейинги тад;и;отларимиз хар хил субстратда устирилган триходерма замбуругининг уруг унувчанлигига таъсири урганилди (2-жадвал). 2-жадвалдаги маълумотлардан куриниб турибдики, тупро;;а триходерма замбуруги устирилган чигит шелухаси солинган тажриба варианти энг яхши натижа берган, бунда ширин ;алампир уругининг унувчанлиги 58,8 % ни ташкил ;илиб, назоратга нисбатан 23,7 % купро; уруг униб чи;;ан. Триходерма замбуруги устирилмаган шелуха солинган вариантда эса уругнинг унувчанлиги 49,2 % ни ташкил ;илган ва назоратга нисбатан фа;атгина 3,7 % гина уруг купро; униб чи;;анлиги кузатилган.

3-жадвал

Чигит шелухасида устирилган триходерма замбуруFини бир гектарга солинадиган

меъёрини аниклаш

№ Тажриба 1 га солинадиган Уругларнинг Назоратга

вариантлари биопрепаратнинг унувчанлиги, % нисбатан

микдори, кг хисобида. уругнинг

хисобида. унувчанлиги, %

хисобида.

1. Назорат - 62,5 -

2. I- вариант 30 66,1 3,6

3. II- вариант 50 70,0 7,5

4. III- вариант 70 84,2 21,7

5. IV-вариант 100 86,4 23,9

Чигит шелухасида устирилган триходерма замбуругининг бир гектарга солинадиган микдорини аниклаш максадида лаборатория шароитида тажрибалар давом эттирилди. Тажрибалар давомида чигит шелухасида устирилган триходерма замбуругини ширин калампир экиладиган бир гектарга солинадиган нормаси х,исоблаб топилди (3-жадвал). Жадвалдаги маълумотларга асосан энг яхши натижа гектарига 100 кг солинган тажриба вариантларида кузатилган. Бунда, назоратга нисбатан уругнинг унувчандиг 23,9% га куп булиши кайд этилди.

Хулосалар:

1.Триходерма замбуругини етиштириш учун олиб борилган тажрибалардасубстрат сифатида энг кулай Гуза шулхаси булиб хисобланади. Бундаустирилган чигит шелухасининг 1 гр да замбуруг спорасининг сони 9 млн донага тенг булди

2.Тупро;ка триходерма замбуруги устирилган чигит шелухаси солинган тажриба варианти самара ю;ори булиб, бунда ширин калампир уругининг унувчанлиги 58,8 % ни ташкил килиб, назоратга нисбатан 23,7 % купро; уруг униб чи;иши кайд этилди.

3.Тажрибалар давомида чигит шелухасида устирилган триходерма замбуругини ширин калампир экиладиган майдонга ишлатиш нормаси гектарига 100 кг ишлатиш самарали булиб, назоратга нисбатан уругнинг унувчандиг 23,9% га куп булиши кузатилди.

Адабиётлар:

l.Saliyeva, R. Z., Parpiyeva, M. Q., & Abdullayeva, G. D. (2019). BIOLOGY OF GRAPHOLITA MOLESTE AND METHODS FOR ITS DETERMINATION. In АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ (pp. 9-13).

2.Kizi, A. G. D. (2020, July). BIOECOLOGY AND MEASURES TO COMBAT CHERRY MUCUS. In Archive of Conferences (Vol. 2, No. 2, pp. 80-82).

3.Сиддикова Н. К., Мирзаитова М. К., Абдуллаева Г. Д. К. КОРНЕВЫЕ ГНИЛИ ХВОЙНЫХ И МЕРЫ БОРЬБЫ С НИМИ //Вестник науки и образования. - 2019. - №. 24-3 (78).

4.Сиддикова Н. К., Нуралиев Х. Х., Абдуллаева Г. Д. ЭФФЕКТИВНЫЕ МЕРЫ БОРЬБЫ С ЛЕСНЫМИ БОЛЕЗНЯМИ //Life Sciences and Agriculture. - 2020. - №. 2-2.

5.Сиддикова Н. К., Мирзаитова М. К., Абдуллаева Г. Д. К. КОРНЕВЫЕ ГНИЛИ ХВОЙНЫХ И МЕРЫ БОРЬБЫ С НИМИ //Вестник науки и образования. - 2019. - №. 24-3 (78).

6.Абдуллаева Г. Д. К., Мирзаитова М. К., Сиддикова Н. К. ВРЕДИТЕЛИ ШИПОВНИКА //Вестник науки и образования. - 2019. - №. 24-3 (78).

7.Мирзаитова М. К., Сиддикова Н. К., Абдуллаева Г. Д. К. МОНИЛИОЗ НА КОСТОЧКОВЫХ ПЛОДОВЫХ КУЛЬТУРАХ //Вестник науки и образования. - 2019. - №. 24-3 (78).

8.Мирзаитова М. К., Абдуллаева Г. Д. К., Дехканова Д. К. БИОЭКОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ЖИВУЩИХ В СОЕ ВРЕДИТЕЛЕЙ //Наука, техника и образование. - 2019. - №. 11 (64).

9.Сиддикова Н. К., Мирзаитова М. К., Абдуллаева Г. Д. Грибные болезни хвойных //Вестник науки. - 2019. - Т. 1. - №. 12. - С. 257-259.

10.Рахмонова М. К. и др. МЕТОД ПРИМЕНЕНИЯ ТРИХОГРАММЫ ПРОТИВ ЯБЛОННОЙ ПЛОДОЖОРКИ //Zbior artykulow naukowych recenzowanych. - С. 160.

11.Исашова У. А. Повреждение разных видов растений вредителем минирующей мухой (LIRIOMYZASATIVA BLANCH) DAMAGE OF DIFFERENT TYPES PLANT FROM PERCENT OF MINIMUM FLOWER (LIRIOMYZA SATIVA BLANCH) //Актуальные проблемы современной науки. - 2018. - №. 4. - С. 212-214.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.