Научная статья на тему 'ВАСИЙЛИК ВА ҲОМИЙЛИК ИНСТИТУТЛАРИ ЎЗБЕКИСТОН ВА ХОРИЖИЙ ДАВЛАТЛАРДА'

ВАСИЙЛИК ВА ҲОМИЙЛИК ИНСТИТУТЛАРИ ЎЗБЕКИСТОН ВА ХОРИЖИЙ ДАВЛАТЛАРДА Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
60
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ҳуқуқ нормалари / фуқаролик ҳуқуқи / оила ҳуқуқи / фуқаролик-ҳуқуқий институт / васийлик / ҳомийлик / васийлик ва ҳомийлик институтлари / Фуқаролик кодекси / Оила Кодекси. / Legal norms / civil law / family law / civil law institution / guardianship / guardianship / body of guardianship and guardianship / Civil Code / Family Code / guardianship

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Урманбаева, Ферузахон Саттаровна

Ушбу мақолада васийлик ва ҳомийлик тайинлашдаги нюанслар ҳақида Россия, Украина ва Қозоғистон Республикаларининг қонунчилигидан мисоллар келтирилган. Жумладан, Украина қонунчилиги асосида васийлик ва ҳомийлик институтини таҳлил қилар экан И.Яницкаянинг айрим эътиборга молик фикрларни келтирилган. Шунингдек васийлик ва ҳомийлик тайинлашда Ўзбекистон ва Қозоғистон қонунчилигидаги ўҳшашлик , Россия ва Украина қонунчилигидаги ўҳшашликлар қиёсий таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GUARDIANSHIP AUTHORITIES IN UZBEKISTAN AND FOREIGN COUNTRIES

This article provides examples from the legislation of the republics of Russia, Ukraine and Kazakhstan on the nuances in the appointment of guardianship and guardianship. In particular, when analyzing the institution of guardianship and guardianship on the basis of the legislation of Ukraine, some noteworthy provisions of I. Yanitskaya are presented. Similarities were also compared in the legislation of Uzbekistan and Kazakhstan, similarities in the legislation of Russia and Ukraine in matters of appointment of guardianship and guardianship.

Текст научной работы на тему «ВАСИЙЛИК ВА ҲОМИЙЛИК ИНСТИТУТЛАРИ ЎЗБЕКИСТОН ВА ХОРИЖИЙ ДАВЛАТЛАРДА»

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1/2), Jan., 2023

ВАСИЙЛИК ВА ХОМИЙЛИК ИНСТИТУТЛАРИ УЗБЕКИСТОН ВА

ХОРИЖИЙ ДАВЛАТЛАРДА

Урманбаева Ферузахон Саттаровна

ТДЮУ мустакил тадкикотчиси

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада васийлик ва уомийлик тайинлашдаги нюанслар уацида Россия, Украина ва Козогистон Республикаларининг цонунчилигидан мисоллар келтирилган. Жумладан, Украина цонунчилиги асосида васийлик ва уомийлик институтини таулил цилар экан И.Яницкаянинг айрим эътиборга молик фикрларни келтирилган. Шунингдек васийлик ва уомийлик тайинлашда Узбекистон ва Козогистон цонунчилигидаги уушашлик , Россия ва Украина цонунчилигидаги уушашликлар циёсий таулил цилинган.

Калит сузлар: Хуцуц нормалари, фуцаролик ууцуци, оила ууцуци, фуцаролик-ууцуций институт, васийлик, уомийлик, васийлик ва уомийлик институтлари, Фуцаролик кодекси, Оила Кодекси.

ОРГАНЫ ОПЕКИ И ПОПЕЧИТЕЛЬСТВА В УЗБЕКИСТАНЕ И

ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАНАХ

АННОТАЦИЯ

В данной статье приведены примеры из законодательства республик России, Украины и Казахстана о нюансах при назначении опеки и попечительства. В частности, при анализе института опеки и попечительства на основе законодательства Украины представлены некоторые заслуживающие внимания положения И.Яницкой. Также были сопоставлены сходства в законодательстве Узбекистана и Казахстана, сходства в законодательстве России и Украины в вопросах назначения опеки и попечительства.

Ключевые слова: Правовые нормы, гражданское право, семейное право, гражданско-правовой институт, опека, попечительство, органы опеки и попечительства, Гражданский кодекс, Семейный кодекс, опекунство, попечительство

GUARDIANSHIP AUTHORITIES IN UZBEKISTAN AND FOREIGN

COUNTRIES

ABSTRACT

This article provides examples from the legislation of the republics of Russia, Ukraine and Kazakhstan on the nuances in the appointment of guardianship and

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1/2), Jan., 2023

guardianship. In particular, when analyzing the institution of guardianship and guardianship on the basis of the legislation of Ukraine, some noteworthy provisions of I. Yanitskaya are presented. Similarities were also compared in the legislation of Uzbekistan and Kazakhstan, similarities in the legislation of Russia and Ukraine in matters of appointment of guardianship and guardianship.

Keywords: Legal norms, civil law, family law, civil law institution, guardianship, guardianship, body of guardianship and guardianship, Civil Code, Family Code, guardianship

Таъкидлаш лозимки, васийлик ва хомийлик институтини факат фукаролик-хукукий институт сифатида талкин этиш мумкин эмас. Чунки, ушбу институт нормаларининг катта кисми васийлик ва хомийликка мухтож шахсларни аниклаш, васийлик ва хомийликни белгилаш, васий ва хомий фаолияти устидан назорат килиш ташкил этади. Давлат бошкарув органларининг ушбу масалалар буйича вазифалари васийлик ва хомийлик фаолиятини ташкил этишга боглик булади. Ташкилий вазифаларни васийлик ва хомийлик органларининг фаолияти оркали таъминловчи маъмурий-хукукий тусдаги нормаларнинг мавжудлиги васийлик ва хомийлик институтининг тулигича фукаролик-хукукий институт булиш имконияти бермайди.

Васийлик ва хомийлик институтига оид коидалар мавжуд булган махаллий давлат хокимияти тугрисидаги конунчиликнинг алохида нормалари мазкур институтни махаллий давлат хокимияти хукукига хам "мансублигини" англатмайди, чунки бу нормаларнинг аксарияти васийлик ва хомийлик институтини тайинлаш билан боглик, холос. Шу боис махаллий давлат хокимияти тугрисидаги конунчилик нормалари факат васийлик ва хомийлик органларини ташкил этиш тартибини, махаллий давлат хокимиятининг турли органлари уртасида васийлик ва хомийлик органларининг ваколатларини такимлаш тартибини назарда тутади. Аксинча, ушбу нормалар васийлик ва хомийлик органининг васийликдаги ва хомийликдаги шахсларга нисбатан ваколатлари хажми масаласига таалукли булиши, васийлик ва хомийликни белгилаш ва бекор килиш тартибини, васий ва хомий фаолияти устидан назорат шаклларини белгилаши мумкин эмас. Махаллий давлат хокимияти органлари тугрисидаги конунчиликнинг васийлик ва хомийликни хукукий тартибга солишидаги аралашувини бундай чеклаш ушбу институтнинг вазифалари ва тартибга солиш предмети билан боглик.

Гап шундаки, васийлик ва хомийликни белгилаш, амалга ошириш ва бекор килиш билан богликликда юзага келадиган муносабатларнинг купчилиги

КИРИШ

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1/2), Jan., 2023

^hcmohhh maxcnap umTupoKH Ky3aranagH Ba ymöy MyHocaöaraapHH TapTHÖra conyBHH HopManapHHHr Ma3MyHH ce3Hnapnu gapa«:aga BacufinuKgaru Ba XOMHfinuKgaru maxcnapHHHr xyKyKufi xonarura TatMup Kypcaragu. XycycaH, Bacufi TOMOHugaH BacufinuKgaru maxcHHHr Mon-MynKHHH coram ôyfiuna BaKonaruHH aManra omupum TapTHÖu, myHHHrgeK BacufinuK Ba xoMHfinuK opraHHHHHr BacufinuKgaru maxc Mon-MynKHHH öyHgafi öeroHanamTupumra pyxcaT öepum TFpucugaru KOuga $aKar TaoMunufi Macana xucoônaHMafigu. Y ëKH 6y TaoMHHHHHr KaHgafi aManra omupunumugaH BacufinuKgaru maxcHHHr MynK xyKyKura puoa этнпнmн, yHHHr ymöy öeroHanamTupumgaH onaguraH gapoMagnapu Ba TymyMnapura öynraH xyKyKH Ba öom^a MynKufi xyKyKgapu y3apo öofhhk öynagu1.

Ma3Kyp xonar BacufinuK Ba xoMufinuKHH KOHyHHunuKHHHr OMMaBHfi HHcTmyraapu ^yMnacura Kupurum hmkohhathhh pag этagн, ÔHHOÔapuH BacufinuK gaBnar xokhmhath opraraapu ynyH эмaс, aKcuHna, Ma3Kyp opraHnap gaBnarga BacufinuKHH TamKun этнm ynyH Tatcuc этнпagн. ^O-^aBepca, 6up ^ucMOHHfi maxcHHHr cyöteKTHB ^yKaponuK xyKyKgapuHH öom^a ^ucMOHHfi maxcHHHr ^aonuaTH Bocuracuga Myxo$a3a Kunumra fiyHamupHnraH MyHocaöaraapHH MatMypufi-xyKyKufi TapTHÖra conum MyMKHH эмaс.

MYXOKAMA BA HATH^AÏÏAP

BacufinuK Ba xoMHfinuK uHCTUTyTUHH OMMaBHfi coxanapga ^ofinamTHpumHHHr MaKcagra MyBO^HK эмacпнrн AHa 6up MyxuM xonar 6unaH öofhhk. BacufinuK Ba xoMHfinuK ^aKarruHa Bacufi ëKH xoMufiHHHr HXTHëpufi po3unura MaB^yg öynraHga W3ara Kenagu. BomKa xonnapga, xycycaH, BacufinuK ëKH xpMHfinHKHHHr Ma^öypufi TapTHÖga TafiuHnaHumu BacufinuKKa MyxTO^ öynraH maxcnapra ^ofigagaH Kypa, 3apap KenTupumu MyMKHH. BacufinuK Ba xpMHfinHKHHHr afiHaH HxTHëpufi TapTHÖga By^ygra Kenumu Ma3Kyp xyKyKufi HHCTHTyHH Taôuara ôyfiuna $aKar MatMypufi-xyKyKufi uHCTHTyT cu^aruga эtтнpо$ этн6 öy^MacnuruHH Kypcaragu.

YKpauHa KOHyHHunuru acocuga BacufinuK Ba xoMHfinuK HHCTmyraHH Taxnun Kunap экaн H.^HH^aa afipuM эtтн6оpra mohhk ^HKpnapHH ÔHngupuô yTagu. YHHHr ^HKpuna, öyryHru KyHga xyKyKufi agaôuëTnapga Bacufi (xoMufi)HHHr xapaKaraapuHH BacufinuKgaru (xoMHfinuKgaru) maxc ^ofigacura Myafi^H xu3Maraap Kypcarum cu^aTuga öaxonam HyKTau Ha3apu KeHr Tap^anraHKH, 6y XonaT BacufinuK uHCTUTyTUHH ^y^aponuK-xyKyKufi coxara TaannyKguruHH aHmaragu. Xu3MaT KypcaTum öunaH öofhhk MyHOcaöaraap mapTHOMaBHfi Tyc Kacö

1 Mn^eBHH A.B. CucTeMa npaBa h CHCTeMa 3aK0H0gaTe^bCTBa: pa3BHTue HaynHHx npegcTaB^eHnfi h 3aK0H0TB0pHecTBa // npoö^eMH coBpeMeHHoro rpa^gaHcxoro npaBa. M., 2000. - C. 26, 27.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1/2), Jan., 2023

этиши муносабати билан васийлик (хомийлик) буйича хизматаларни курсатишни амалга ошириш асоси хам фукаролик-хукукий шартнома булиши лозим. Бундай шартномани ноанъанавий шартномалар турига киритиш мумкин ва у хак бараварига хам, текинга хам тузилиши мумкин. Купинча васий ва хомий кариндошлар орасидан тайинланганда уларнинг васийлик ёки хомийлик мажбуриятлари текинга амалга оширилади. Бу коида Украина Республикаси Васийлик ва хомийлик коидаларининг 4.12-банди талабларига хам мос келади2.

Бирок кайд этиш лозимки, васийликни тайинлаш купчилик мамлакатларда давлат органларининг карори билан амалга оширилади ва шартнома асосида васийлик ёки хомийлик тайинланишига йул куйилмайди. Масалан, Узбекистон ва ^озогистон конунчилигида васийликни тайинлаш суд ёки махаллий давлат хокимияти органлари томонидан амалга оширилиши белгиланган. Россия Федерация ва Украинада хам васийлик ва хомийлик шартномага кура тайинланганда хам суд ёки давлат хокимияти органи томонидан тасдикланиши хамда мазкур шартнома руйхатга олиниши лозим. Шу боис васийлик ва хомийликни фукаролик-хукукий институт сифатида талкин этиш масалага факат бир ёклама ёндашувга айланиб колади. Шу сабабли Украиналик мутахассис И.Яницкаянинг фикрлари бахслилигини таъкидлаган холда, васийлик ва хомийликнинг максади факат муайян бир хукук сохаси доираси ва кобигида хамда факат шу хукук сохасининг усул ва методларидан фойдаланиш жисмоний шахсларнинг муомала лаёкатини амалга оширишнинг етишмаган кисмини тулдириш эмас, балки хар томонлама, тулик ва комплекс холда суд томонидан муомалага лаёкатсиз деб топилган ёки муомала лаёкати чекланганлар хамда ота-она карамогидан махрум булган болаларни жойлаштириш, уларнинг хукукларини химоя килиш ва уларга ижтимоий гамхурликнинг барча чоралари курсатиш хисобланади. Бунда васийлик хукукнинг кайси сохаси ёки тармогининг усул ва методларидан фойдаланиш, у билан боглик муносабатлар конунчиликнинг кайси сохасига жойлаштирилганлиги алохида ёки мухим ахамият касб этмайди. Хукук сохалари ва тармоглари, институтлари ва субинститутларининг бугунги узаро якинлашуви ва глобаллашуви шароитида хукук сохаларининг харакатланиш доирасини чеклаш ёки улар элементларини узаро хукукий тартибга солишда фойдаланишни инкор этиш кутилган натижани бермаслиги мумкин. Шу сабабли васийлик ва хомийлик комплекс хукук институти ва алохида мустакил конунчилик институти, деган хулосага келиш максадга мувофикдир.

2Яницкая И. Правовая природа института опеки // Martie, 2014. - С. 243-244.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1/2), Jan., 2023

Хулоса килиб айтиш лозимки, васийлик ва хомийлик тугрисидаги нормаларининг миллий конунчилик тизимидаги уринни белгилашда, васийлик ва хомийликнинг конунчилик институти эканлигини кайд этиш лозим. Ушбу таъкид васийлик ва хомийликнинг ижтимоий гамхурлик шакли сифатидаги мохиятига оид гояларга тулик мос келади, шунингдек бундай гамхурлик умумдавлат ахамиятидаги вазифаларни бажариш хисобланади ва давлат хокимияти органларининг фаолияти билан таъминланиши хамда комплекс хукукий тартибга солиниши зарур. Шунга карамасдан васийлик ва хомийлик тугрсидаги нормалар тизимининг комлекслилик туси ушбу институтнинг ахамияти юкори эканлигини курсатади ва васийлик ва хомийликни конунчилик сохаси даражасида эътироф этилиши учун асос булади.

REFERENCES

1. Мицкевич А.В. Система права и система законодательства: развитие научных представлений и законотворчества // Проблемы современного гражданского права. М., 2000. - С. 26, 27.

2. Яницкая И. Правовая природа института опеки // Martie, 2014. - С. 243-244.Гражданское право: Учебник. Ч. III / Под ред. А.П. Сергеева, Ю.К. Толстого. М., 1998. С. 414.

3. Гражданское право: В 2 т. Т. I: Учебник / Отв. ред. Е.А. Суханов. 2-е изд., перераб. и доп. М., 1998. С. 144.

4. Гражданский кодекс Квебека. Серия: Современное зарубежное и международное частное право. М., 1999. С. 62-77.

5. Вагацума С., Ариидзуми Т. Гражданское право Японии (в двух книгах). Кн. 1. М., 1983.

6. Гражданское и торговое право капиталистических государств. Ч. II: Учебник / Под ред. Р.Л. Нарышкиной. М., 1984. С. 274.

7. Шершеневич Г.Ф. Учебник русского гражданского права (по изданию 1907 г.). М., 1995. - С. 456, 457.

8. Ершова Н.М. Проблемы гражданско-правового регулирования личных и имущественных отношений в сфере семьи: Дисс. ... докт. юрид. наук. М., 1979.

9. Скловский К.И. Представительство в гражданском праве и процессе (вопросы теории: сущность, содержание, структура): Дисс. ... канд. юрид. наук. Ростов-на-Дону, 1981. С. 65.

10. Сеитниязов К.П. Фукаролик хукукида вакиллик ва уни амалга ошириш муаммолари: Хукук магистри академик даражасини олиш учун ёзилган диссертация. -Тошкент :2014 .- Б. 31-32.

С. 97.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.