Научная статья на тему 'ЎҚУВЧИЛАРДА ОФИЦЕРЛИК КАСБИГА ҲАВАС ҲИСЛАРИНИ ЎЙҒОТИШ ОРҚАЛИ ВАТАНПАРВАРЛИК ТУЙҒУСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ'

ЎҚУВЧИЛАРДА ОФИЦЕРЛИК КАСБИГА ҲАВАС ҲИСЛАРИНИ ЎЙҒОТИШ ОРҚАЛИ ВАТАНПАРВАРЛИК ТУЙҒУСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
34
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ёшлар орасида / офицер / ватанпарварлик / мудофаа қобилияти / муҳофаза қилиш / фуқаролик / миллатлараро бағрикенглик / касбий компетентлик / ҳис-туйғуларни ривожлантириш / ҳарбий таълим / модернизациялаш. / among youth / officer / patriotism / defense ability / protection / citizenship / inter-ethnic tolerance / professional competence / emotional development / military education / modernization.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — M. Salimov

Ушбу мақолада мактабларда офицерлик касбига ҳавас хисларини ўйғотиш орқали ватанпарварлик туйғусини шакллантириш ва офицерлик касбий компетентлигини ривожлантириш масалалари ёритилган.Ёшларда ватанпарварлик туйғуларини, суверенитети, ҳудудий яхлитлигини муҳофаза қилиш, фуқаролик, миллатлараро ва конфессиялараро тинчлик ҳамда тотувликни мустаҳкамлаш, давлатнинг мудофаа қобилиятини ошириш масалалари очиб беришга ҳаракат қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — M. Salimov

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FORMING A SENSE OF PATRIOTISM IN STUDENTS THROUGH INSTRUCTION OF PASSION FOR OFFICER PROFESSION

This article covers the issues of forming a sense of patriotism and developing the professional competence of an officer by instilling enthusiasm for the officer's profession in schools. The issues of protecting the sovereignty and territorial integrity of young people, strengthening civil, inter-ethnic and inter-confessional peace and harmony, and increasing the state's defense capabilities are highlighted. attempted.

Текст научной работы на тему «ЎҚУВЧИЛАРДА ОФИЦЕРЛИК КАСБИГА ҲАВАС ҲИСЛАРИНИ ЎЙҒОТИШ ОРҚАЛИ ВАТАНПАРВАРЛИК ТУЙҒУСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

УЕУВЧИЛАРДА ОФИЦЕРЛИК КАСБИГА ^АВАС ^ИСЛАРИНИ УЙГОТИШ ОР^АЛИ ВАТАНПАРВАРЛИК ТУЙГУСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ Салимов Маъруф Эшдавлат ^ли

Мирзо Улугбек номидаги УзМУ, "Педагогика ва умумий психология" кафедрасининг

мустакил тадкикотчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.7272067

Аннотация. Ушбу макрлада мактабларда офицерлик касбига %авас хисларини уйготиш орцали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш ва офицерлик касбий компетентлигини ривожлантириш масалалари ёритилган.Ёшларда ватанпарварлик туйгуларини, суверенитети, %удудий яхлитлигини му%офаза цилиш, фуцаролик, миллатлараро ва конфессиялараро тинчлик %амда тотувликни муста%камлаш, давлатнинг мудофаа цобилиятини ошириш масалалари очиб беришга уаракат цилинган.

Калит сузлар: Ёшлар орасида, офицер, ватанпарварлик, мудофаа цобилияти, му%офаза цилиш, фуцаролик, миллатлараро багрикенглик, касбий компетентлик, %ис-туйгуларни ривожлантириш, %арбий таълим, модернизациялаш.

ФОРМИРОВАНИЕ ЧУВСТВА ПАТРИОТИЗМА У СТУДЕНТОВ ЧЕРЕЗ ПРИВИТИЕ УВЛЕЧЕНИЯ ОФИЦЕРСКОЙ ПРОФЕССИЕЙ

Аннотация. В данной статье рассматриваются вопросы формирования чувства патриотизма и развития профессиональной компетентности офицера путем привития в школах увлечения офицерской профессией.Вопросы защиты суверенитета и территориальной целостности молодежи, укрепления гражданского, межнационального и межконфессионального мира и согласия, повышения обороноспособности государства.

Ключевые слова: молодежь, офицер, патриотизм, обороноспособность, защита, гражданственность, межнациональная толерантность, профессиональная компетентность, эмоциональное развитие, военное образование, модернизация. FORMING A SENSE OF PATRIOTISM IN STUDENTS THROUGH INSTRUCTION OF

PASSION FOR OFFICER PROFESSION

Abstract. This article covers the issues offorming a sense of patriotism and developing the professional competence of an officer by instilling enthusiasm for the officer's profession in schools. The issues of protecting the sovereignty and territorial integrity of young people, strengthening civil, inter-ethnic and inter-confessional peace and harmony, and increasing the state's defense capabilities are highlighted. attempted.

Key words: among youth, officer, patriotism, defense ability, protection, citizenship, inter-ethnic tolerance, professional competence, emotional development, military education, modernization.

КИРИШ

Жахонда харбий таълим сохасига замонавий билим, илгор хорижий тажрибалар, ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этиш асосида булажак офицерларнинг касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгуларини шакллантириш ва ривожлантиришга бугунги кунда алохида эътибор каратилмокда.

Маколанинг кириш кисмида бугунги кунда бу касбга хдвас билан интилиш, халкаро микёсда харбийларнинг компетентлик даражасини ривожлантириш ва бахолаш стратегик ахамият касб этиб, харбий таълим тизимини модернизациялаш, ижтимоий

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ШТЕКМАТЮМЛЬ 8С1БОТ1Р1С ГОШ1ЧАЬ УОШЫБ 1 188иБ 7 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

мухит талабларига интеграциялаш, компетенцияларга асосланган давлат таълим стандартларини жорий этиш, мактабдаги харбий таълим муассасаларида таълим жараёни самарадорлигини оширишга хизмат килувчи илгор инновацион механизмларни ишлаб чикишни такозо этмокда.

Укувчиларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш ва ривожлантириш, уларда стратегик мобиллик, харбий ватанпарварлик, миллатлараро багрикенглик, толерантлик тафаккурини хамда ижодий фикрлашни ривожлантириш масалалари буйича куплпб ижодий ишлар олиб борилмокда. Мактабларда офицерларнинг касбий компетентлигини ривожлантириш оркали харбий таълим тизимини модернизациялаш, энг илгор инновацион ёндашувларга асосланган давлат таълим стандартларини жорий этиш, укув жараёнига замонавий педагогик технологияларни тадбик этиш ва ахборот-коммуникация технологияларнинг имкониятларидан кенг куламда фойдаланишни янги сифат даражасига кутаришни бугунги таълим талаб этмокда.

МЕТОД ВА МЕТОЛОГИЯСИ

Мамлакатимизда олиб борилаётган харбий ислохотлар туфайли ^уролли Кучларимиз учун юкори малакали мутахассисларни, юксак интеллектуал, маънавий-ахлокий салохиятга эга булган офицер кадрларни тайёрлашга алохида эътибор каратилмокда. «Айни вактда, айтиш жоизки, курилаётган чора-тадбирларга карамасдан, харбий кадрларни тайёрлаш тизими замон талабларига тулик жавоб бермайди. Мактабларда офицерлик касбига хдвас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш мухим ахамиятга эгадир.

Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегиясида хам « Мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш хамда самарадорлигини ошириш, Узбекистон Республикасининг конституциявий тузуми, суверенитети, худудий яхлитлигини мухофаза килиш, фукаролик, миллатлараро ва конфессиялараро тинчлик хамда тотувликни мустахкамлаш, давлатнинг мудофаа кобилиятини мустахкамлаш, Узбекистон Республикаси ^уролли Кучларининг жанговар кудрати ва салохиятини ошириш» каби мухим вазифалар белгиланган.[1,46.]

Х,арбий таълим жараёнини модернизация килишнинг истикболли мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш булажак офицерлар касбига кизиктишни ортириш ва уларга хос компетентлигини ривожлантиришнинг самарали механизмларини аниклаш ва амалиётга жорий этиш билан боглик. Шу нуктаи назардан, мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш булажак офицерларнинг назарий билим, куникма ва малакаларини ривожлантириш оркали касбий тайёргарлик даражасини ошириш, креатив тафаккур тарзини карор топтириш мазкур сохадаги замонавий тенденциялардан бири сифатида каралмокда. [6,21.] ТАДЦЩОТ НАТИЖАСИ

Маколанинг назарий манбалар тахлили шуни курсатдики, касбий компетентлик ва уни ривожлантириш муаммоси куплаб тадкикотчиларнинг илмий изланишларида турли йуналишларда урганилган. Жумладан, мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш муаммоларининг

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

методологик, психологик, дидактик ва услубий аспектлари В.И.Байденко, А.Г. Бермус, А.А.Бодалев, H.H. Боритко, A.A. Вербицкий, Р. Исянов, Н.В. Кузьмина, И.И.Легостаев, А.А.Муралев, Э. Гозиев, Н.М. Муслимов, О.М. Мусурманова, И.В.Петрова, А.М.Новикова, В.А. Сластенин, Ш.С. Шарипов, М.Б. Уразова, Б.Х.Ходжаев, А.Х. Махмудов ва бошка олимларнинг ишларида урганилган. Мазкур тадкикотларнинг аксарияти "билиш" концепциясини амалга оширишга асосланган булиб, уларда битирувчиларнинг когнитив фаоллик даражасини ривожлантиришга хизмат килувчи билим ва куникмаларнинг маълум бир жамланмаларини узлаштириш белгиланган.

Мазкур муаммо таърифларидан Н.М. Муслимов "компетенция-кобилият демакдир", бирок компетенция атамаси билим, куникма, майорат ва кобилиятни ифода этишга хам хизмат килади деб курсатган булса, А.Х. Махмудов «компетентлик - бу, бир-бири билан узаро боглик ва узаро таъсир курсатувчи интегратив билим, куникма ва малакаларнинг алохида кирраларини (когнитив компонент) хамда ижтимоий мухим жихатларини (кабул килинаётган карорга тайёрлик, лаёкатлилик ва масъулиятлилик) камраб олган шахснинг интегратив сифатидир (ижтимоий-психологик компонент)» дея изохлайди. [10,31.]

Мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш булажак мутахассисларни тайёрлашда ватанпарварлик компетенциявий ёндашувининг методологик, дидактик, технологик, методик ва лугавий жихатлари ёритилган булиб, куйидагиларни уз ичига олади:

- касбий салохиятни шакллантиришга назарий ва услубий ёндашувларни урганишда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш;

- мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш амалга ошириш доирасида укувчининг мустакил ишини ташкил этиш;

мутахассисларни тайёрлашда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш, касбий компетенцияларнинг дидактик асосларини ишлаб чикиш ва х.к.

Бирок мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантиришда касбий сифатларини такомиллаштиришнинг педагогик ва психологик механизмлари етарлича урганилмаган. Х,олбуки айни муаммо мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш асосий таркибий кисми хисобланади.

Юкорида тилга олинган тадкикотчиларнинг фикрларига таянган холда, мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини куйидаги хулосага келдик: "мактабда офицерлик - юксак харбий, касбий билимларни узида мужассамлаштирган, юкори даражада интеллектуал салохиятга эга, мукаммал жисмоний тайёргарликдан утган, гоявий жихатдан шаклланган, замонавий харбий техника ва куроллардан максадли фойдалана оладиган, уз халкига, Президентига мислсиз садокатли, Ватан шаъни ва кадр-кимматини доим химоя килувчи, кимга ва нима учун хизмат килаётганлигини тулик англаб етган профессионал шахсдир". [13,42.]

Мавзу буйича амалий жараёнларда кузга ташланадиган холатларда, ривожланган мамлакатлар (А^Ш, Россия, Германия, Хиндистон, Хитой, Франция ва бошкалар)нинг

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ушбу муаммо буйича тажрибаларини урганиш ва тахлил этиш натижасида компетентлик куп киррали интегратив шахс курсатгичи эканлигини аниклашга муваффак булдик. Бунда мутахассиснинг билим, куникма ва малакалари касбга доир сифатларини узида камраб олувчи офицерларнинг касбий компетентлигини такомиллаштириш модели ва мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантиришда кулланилиши лозим булган замонавий таълим

тенденциялари сифатида кайд этилганини куришимиз мумкин.

Мактабларда офицерлик касбига хдвас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш ва ривожлантириш даражасига сезиларли таъсир этувчи асосий омиллар (харбий-педагогик, технологик, диагностик ва касбга тааллукли) тизимли тахлил асосида аникланди. Х,арбий-педагогик (аналитик ва ижодий фикрлашни ривожлантириш даражаси, махсус харбий вазифалар ва тактик вазиятларни хал килишда тупланган тажриба, юкори даражадаги уз-узини тартибга солиш, уз-узини бошкариш ва касбий жавобгарлик); технологик (расмий, тезкор-тактик ва махсус вазифаларни режалаштира олиш тажрибаси; замонавий курол-аслахалардан самарали фойдаланиш ва ахборот-коммуникация технологиялари имкониятларидан фойдаланиш куникмалари); диагностик (жанговар ва якка тартибда бажариладиган вазифалар сифатини объектив ва ишончли бахолаш тизимидан фойдаланиш; тайёргарликнинг барча боскичларида касбий компетентликни такомиллаштиришнинг узлуксиз диагностикасини амалга ошириш; булажак офицерларнинг шахсий сифатларини ривожлантириш даражасини бахолашда тест усулларидан фойдаланиш ва бошкалар); мухим хизмат вазифаси (булажак офицерларда психологик ва ахлокий тарбиянинг юкори даражаси, маънавий-ахлокий, кучли ирода ва ватанпарварлик фазилатлари; мулокотчанлик, ижодкорликнинг зарур даражада ривожланганлиги ва бошкалар) шулар жумласидандир. Белгиланган асосий омилларнинг узаро богликлиги ва таъсирининг бахоланиши булажак офицерлар уртасида касбий билимларни такомиллаштириш учун зарур педагогик ва психологик шарт-шароитларни яратишни таъминлайди. [11,22.] МУ^ОКАМА

Шу нуктаи назардан, мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш ва ривожлантириш куйидаги зарур педагогик ва психологик шартларни вужудга келтиради. Булар: замонавий фанлар буйича махсус билим, куникма ва малакаларни эгаллашларида юкори даражадаги мотивацияни шакллантириш;

булажак офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш ва ривожлантиришнинг мустакил узлаштириш фаолиятини фаоллаштириш имконини берувчи усулларни куллаш;

харбий-касбий хизмат курсатишда мухим шахсий сифатларини фаол ривожлантириш усул ва воситаларидан тугри фойдаланиш;

ташкилий бошкарув вазифаларини, турли касбий топширикларни ва тезкор-тактик вазиятларни хал килиш тажрибасини эгаллашда амалий тайёргарликнинг устуворлиги;

замонавий усуллар ва дидактик воситалар, шунингдек, ахборот-коммуникатцион технологиялар ва симуляцион дастур воситаларининг имкониятларидан самарали фойдаланиш;

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

булажак офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш жараённи ижодий технологик жараён билан алмаштириш;

булажак офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантиришнинг барча боскичларида узлуксиз ташхис тадбирларини амалга ошириш мухим вазифалардан хисобланади. Биз бу жараёнида, ушбу вазифаларнинг амалиётда хал этилишига доир мавжуд ахволни ургандик ва тахлил килдик. Эмперик изланишлар шундан далолат бердики, офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш, хамда ишчи укув дастурлари булажак офицерларнинг касбий компетентлигини такомиллаштиришдаги мухим ахамият касб этади.

Маълумки, сунгги йилларда мамлакатимизда харбий таълим тизимини, харбий илм-фанни такомиллаштириш, замонавий талаблар ва жахон стандартларига мослаштириш масаласига алохида эътибор каратилмокда. Бу борада 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Х,аракатлар стратегиясининг "Хавфсизлик, миллатлараро тотувлик ва диний багрикенгликни таъминлаш, чукур уйланган, узаро манфаатли ва амалий рухдаги ташки сиёсат юритиш" деб номланган бешинчи йуналиши доирасида республиканинг конституциявий тузумини, суверенитетини, худудий яхлитлигини химоя килишга доир чора-тадбирларни руёбга чикаришда булажак офицерларнинг касбий-шахсий компетентлилиги мухим ахамият касб этади. Мазкур жихатлар, уз навбатида, мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантириш олдига интеллектуал жихатдан етук, стратегик ва тахлилий фикрлашга кодир, касбий компетентлилиги юкори даражада шаклланган офицерларни тайёрлашнинг самарали тизимини яратиш билан боглик устувор вазифаларни куяди. ХУЛОСА

Хулоса килиб шуни айтиш лозимки, мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантиришнинг узига хос тузилмаси аникланди. Мазкур тузилмада булажак мактабларда офицерлик касбига хавас хисларини уйготиш оркали ватанпарварлик туйгусини шакллантиришнинг мазмуни таянч касбий компетенциялар (ижтимоий-хукукий, маънавий-ахлокий), касбий-шахсий сифатлар (стратегик мобиллик, тезкор-тактик мослашувчанлик, харбий эмоционал баркарорлик, толерантлик, ватанпарварлик) элементлари, харбий-касбий компетенциялар, ватанпарварлик, креативлик даражасини узида акс эттирувчи сохага оид интеграл касбий куникмаларнинг узаро алокадорлигида такомиллашиб боришини ёритиб беради.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сон «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича "Х,аракатлар стратегияси тугрисида"ги Фармони // www.lex.uz.-Т.: Узбекистон,2017 й.Б-236.

2. Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида"ги ^онуни. - Тошкент: Шарк. 2020 йил 23-сентябрь. - 65 б.

3. Каримов И.А.Юксак маънавият-енгилмас куч. -Т.:Маънавият,2008 й. Б-168.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

4. Алимардонов З.Ш. Х,арбий хизматчиларнинг касбий компетентлигини шакллантиришда инноватцион технологияларнинг урни // Халк таълими. Тошкент, 2016.-№2. Б.-83-86.

5. Алимардонов З.Ш. Х,арбий хизматчиларнинг касбий компетентлигини тарбиялаш механизмларини илмий-педагогик такомиллаштириш. // Замонавий таълим. Тошкент, 2016.-№8. Б.-27-32.

6. Алимардонов З.Ш. Олий харбий таълим муассасалари харбий хизматчиларининг касбий компетентлигини такомиллаштиришнинг педагогик ахамияти // Педагогик махорат. -Бухора, 2018-№1. -Б. 49-53.

7. Алимардонов З.Ш. Укувчи-ёшларни Ватанга садокат рухида тарбиялаш // Касб-хунар таълими. Тошкент, 2015.-№6. Б.-22-23.

8. Алимардонов З.Ш. Ёшларда харбий ватанпарварлик туйгуси компетентлигини шакллантиришнинг замонавий усуллари // Ёшлар билан мулокот: муаммо ва ечимлар. Халкаро конференция материаллари.-Тошкент, 2018.-Б.68-70.

9. Абдулла Авлоний. "Туркий гулистон - ёхуд ахлок" (Нашрга тайёрловчи Л. Холиков). - Тошкент: Узбекистон, 1992. - 160 б.

10. Муслимов Н.М. "Касбий компетенция технологиялар" -Т.: Навруз. 2014 й.Б-231.

11. Кайковус. ^обуснома. - Тошкент: Укитувчи, 1992. Б- 85.

12. Мусурмонова О. Оила маънавияти - миллий гурур. - Тошкент: Укитувчи, 1999. -200 б.

13. Темур тузуклари (П. Ахмедов тахрири остида). - Тошкент: F. Гулом, Адабиёт ва санъат, 1996. - 344 б.

14. Худойкулов Х.Ж. Узбекнинг гурури - унинг одобида. Тошкент, Фан 2008. - 224 б.

15. Юсупов Э, Исмоилов X. Инсон баркамоллиги. - Тошкент: Узбекистон, 1990. - 35 б.

16. Юсуф Хос Х,ожиб. ^утадгу билиг. - Тошкент: Юлдузча, 1990 й. Б- 250 .

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.