Научная статья на тему 'ЎҚУВЧИЛАРДА МИЛЛИЙ ҒОЯ ТУЙҒУСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ДИДАКТИК ИМКОНИЯТЛАРИ'

ЎҚУВЧИЛАРДА МИЛЛИЙ ҒОЯ ТУЙҒУСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ДИДАКТИК ИМКОНИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

180
48
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ватанпарвар / салоҳият / маънавий тарбия / келажак бунёдкори / умуминсоний қадрият / инсонпарварлик / тараққийпарварлик / билимлилик ва онглилик / одиллик / истеъдод.

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Шохида Инатовна Шодиева

Ўзбекистон Республикасида олиб борилаётган туб ислоҳотлар мазмуни ёш авлодни маънавий етук, интеллектуал салоҳиятли, баркамол шахс қилиб тарбиялашга қаратилган. Бугунги кунда таълим йуналишидаги ислоҳотлар миллий мафкурамиз ғояларини ҳаётга тадбиқ етишга қаратилган бўлиб, ушбу мақолада ўқувчиларда миллий ғоя туйғусини шакллантиришнинг дидактик имкониятлари хусусида сўз юритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎҚУВЧИЛАРДА МИЛЛИЙ ҒОЯ ТУЙҒУСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ДИДАКТИК ИМКОНИЯТЛАРИ»

УЦУВЧИЛАРДА МИЛЛИЙ ГОЯ ТУЙГУСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ДИДАКТИК ИМКОНИЯТЛАРИ

Шохида Инатовна Шодиева

Жиззах давлат педагогика институти укитувчиси

АННОТАТЦИЯ

Узбекистон Республикасида олиб борилаётган туб ислохотлар мазмуни ёш авлодни маънавий етук, интеллектуал салохиятли, баркамол шахс килиб тарбиялашга каратилган. Бугунги кунда таълим йуналишидаги ислохотлар миллий мафкурамиз FOяларини хаётга тадбик етишга каратилган булиб, ушбу маколада укувчиларда миллий FOя туЙFусини шакллантиришнинг дидактик имкониятлари хусусида суз юритилади.

Калит сузлар: ватанпарвар, салохият, маънавий тарбия, келажак бунёдкори, умуминсоний кадрият, инсонпарварлик, тараккийпарварлик, билимлилик ва онглилик, одиллик, истеъдод.

КИРИШ

Мамлакатимизда сунгги йилларида ёшларни маънавий етук ва жисмонан соFлом, ватанпарвар ва фидойи этиб тарбиялаш, уларнинг хукук ва манфаатларини химоя килиш борасида кенг куламли ишлар амалга оширилмокда. Мазкур сохадаги фаолиятни тубдан такомиллаштириш ва янги юксак сифат боскичига кутариш максадида Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг "Ёшларга оид давлат сиёсати самарадорлигини ошириш ва Узбекистон ёшлар итгифоки фаолиятини куллаб -кувватлаш туFрисида"ги фармони кабул килинди. Унга мувофик, ёшларга оид давлат сиёсатини изчил ва самарали амалга ошириш, ёшларни хар томонлама куллаб-кувватлаш, хукук ва конуний манфаатларини химоя килиш тизимини тубдан ислох этиш максадида Узбекистон ёшлар иттифоки ташкил этилди. Узбекистон ёшлар иттифокига 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегияси доирасидаги ислохотларда ёшлар фаоллигини ошириш билан боFлик бир катор янги ва мухим вазифалар куйилди.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистон ёшлар иттифоки республикамизда ёшларга оид давлат

сиёсатининг амалга оширилишида давлат органлари, нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фукаролик жамиятининг бошка институтлари билан самарали хамкорликни таъминловчи, "Ёшлар - келажак бунёдкори" шиори остида профессионал фаолиятни амалга оширувчи тузилмага айланди. Мамлакатимизда жисмонан соFлом, маънан етук ва интеллектуал ривожланган, мустакил фикрлайдиган ёш авлодни шакллантириш буйича ягона тизимни яратиш борасида Узбекистон Республикаси Президенти томонидан 2017 йил 30 июнь куни Узбекистон ёшлар иттифоки ташкил этилди.

Уз навбатида, Ёшлар иттифокининг ташкил этилиши, мамлакатда ёшларга оид давлат сиёсатни янги боскичга олиб чикилишига, ёшлар хаёти, уларнинг келажаги учун янги сахифа очилишига собит кадам булди.

Узбекистон тажрибасида амалга оширилмаган, яъни 30 ёшга тулмаган ёш кадрларни вазир уринбосари, хоким, хоким уринбосари, хамда корхона ва ташкилот рахбари лавозимларига тайинлаш тизими жорий этилди. Узбекистон тарихида илк маротаба 30 июнь куни-"Ёшлар куни"деб эълон килинди. Киска давр мобайнида асосий эътибор Ёшлар итгифоки фаолиятига оид норматив хукукий хужжатларни ишлаб чикиш ва ушбу хужжатлар асосида республика микёсида ривожланган хорижий давлатлар орасида намунали ёшлар ташкилотини яратишга эътибор каратилди.

Агар ракамларга эътибор берадиган булсак, Узбекистон Республикаси Президентининг ташаббуси ва амалий кумаги асосида утган бир йил мобайнида Ёшлар иттифоки фаолиятига доир жами 26 та К,онун ва конуности хужжатлари кабул килинди.

Жумладан: Узбекистон Республикасининг 2 та К,онуни, Узбекистон Республикаси Президентининг 2 та Фармони, 4 та карори, 1 та фармойиши, Вазирлар Махкамасининг 14 та карори ва 3 та фармойиши имзоланди, Ёшлар масалалари билан боFлик 70 га якин норматив-хукукий хужжатга кушимча ва узгартиришлар киритилди.

K,оракалпоFистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шахар хамда шахар ва туманлар Кенгаши рахбарлигига куп йиллик тажрибага эга, салохиятли, билимли 33-35 ёш атрофида булган, энг аввало келажакда куркмасдан хокимлик лавозимига тавсия этиш мумкин булган номзодлар сайланди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 14 августдаги ПК, -3206-сон Карори асосида Давлат бошкаруви академияси кошида Ёшлар муаммоларини урганиш ва истикболли кадрларни тайёрлаш институтини

ташкил этилди.

Бугунги кунда Ёшлар иттифоки тизимларида фаолият юритаётган ёш кадрлар, 250 дан ортик вазирлик, идора ва ташкилотлардаги тегишли лавозимлар захирасига киритилди.

Мазкур ислохотлар амалда юксак маънавиятли ёшларимизнинг чинакам баркамол булиб вояга етишлари учун замин яратиб берди. Ёшлар канчалик маънавий баркамол булса, турли ёт иллатларга карши иммунитети хам шунча кучли булади. Шунингдек, давлатимиз рахбари ижтимоий, маънавий-маърифий сохалардаги ишларни янги тизим асосида йулга куйиш, хусусан ёшлар маънавиятини юксалтириш, уларнинг буш вакгини мазмунли ташкил этиш буйича 5 та мухим ташаббусни илгари сурган эди.

Биринчи ташаббус ёшларнинг мусика, рассомлик, адабиёт, театр ва санъатнинг бошка турларига кизикишларини оширишга, истеъдодини юзага чикаришга хизмат килади.

Иккинчи ташаббус ёшларни жисмоний чиниктириш, уларнинг спорт сохасида кобилиятини намоён килишлари учун зарур шароитлар яратишга йуналтирилган.

Учинчи ташаббус ахоли ва ёшлар уртасида компьютер технологиялари ва интернетдан самарали фойдаланишни ташкил этишга каратилган.

Туртинчи ташаббус ёшлар маънавиятини юксалтириш, улар уртасида китобхонликни кенг тарFиб килиш буйича тизимли ишларни ташкил этишга йуналтирилган.

Бешинчи ташаббус хотин-кизларни иш билан таъминлаш масалаларини назарда тутади.

Ана шу эзгу FOя асосида Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев жойлардаги маданият марказлари, мусика ва санъат мактабларининг моддий-техник базаси ва улардан фойдаланиш холатини урганиб, фаолиятини яхшилаш буйича топширикларни бериб келмокда.

Мамлакатда ёшларни хар томонлама билимли, салохиятли хамда фаровон хаёт кечириши йулида курсатилаётган ана шундай Fамхурликлар навкирон авлодни Ватанга мухаббат, истиклол FOяларига садокат, миллий ва умуминсоний кадриятларга хурмат рухида тарбиялашда юксак самаралар бермокда.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Маълумки, замонавий таълим тизими, унинг максад ва вазифалари

мамлакатимиз тараккиётига хизмат килувчи таълим-тарбия жараёни олдига куйилган муаммо ечимига мос келиши керак. Булар замонавий таълим тизимида миллат рухиятининг нозик жихатларига кириб бориши ва бошлаетич таълимда саводхонлик асосларини пухта эгаллаши, хисоблаш тафаккурини шакллантирилиши, мехнат куникмалари хамда шахс маънавияти элементларини укувчиларда таркиб топтириш ва шу кабилар оркали хал этилади.

Бу борада укувчилар маънавий тарбияси алохида ахамият касб этади. Шунингдек, укувчилар маънавий тарбиясида эса улардаги миллий FOя туигусини шакллантириш хам укувчилар маънавиятини юксалтиришда йуналтирувчи (илхомлантирувчи) дидактик омил булиб хисобланади. Шу сабабли хам мазкур тадкикотимизда кичик мактаб ёшидаги укувчиларда миллий FOя туЙFусини шакллантиришнинг дидактик имкониятларини илмий-методологик жихатдан асослаш масаласи каралади.

Ушбу йуналишдаги ишларни бошланFич таълимдан бошлаш ахамиятли ва истикболлидир. Чунки, бу оркали укувчилар жамият тараккиётининг маънавий асосларини эгаллаган, Ватаннинг истикболини уйлайдиган, Ватан равнаки, юрт тинчлиги ва халк фаровонлигига муносиб хисса куша олиш мумкинлигини онгли равишда хис кила оладилар. Бу табиийки бошлаетич таълимга катта маъсулият юклайди.

Хрзирда тадкикот ишимизга куйилган масалани хал килишга юртимизда кенг имкониятлар ва шарт-шароитлар мавжуд. Бунга хозирда давлатимиз томонидан баркамол авлод тарбиясига булган эътиборни асос килиб олиш мумкин, яъни маънавий етук, интеллектуал салохиятли, иймони бутун, эътикоди мустахкам булган баркамол авлодни шакллантириш хозирда давлат сиёсатига айланган ва буларда, яъни баркамол авлод тарбиясида, эса куйидаги асосий FOяларни олFа сурмокда.

Ватанпарварлик, эркинлик, инсонпарварлик, иймон-эътикодлилик, халоллик, ахлокий поклик, одиллик, биродарлик, билимлилик ва онглилик, тараккийпарварлик, хурфикрлилик, байналминалчилик ва шу кабилар. Бу каби FOялар укувчиларда миллий FOя туЙFусини шакллантиришда "маънавий озука" олиш ва мухим дидактик асос булиш вазифаларини таъминлашга кумаклашадилар.

Х,озирда укувчиларда миллий FOя туЙFусини шакллантириш ва уни мустахкамлашга купгина дидактик имкониятлар мавжуд. Ушбу сохада олиб

öopraH Tag^u^oTnapuMroga öyHgafi gugaKTuK uMKoHuATnapHu ^yfiugaru KeTMa-KeTnuK acocuga Tafiepnam Ma^cagra MyBO^HK экaнnнгннн KypcaTgu:

• ounaga $ap3aHgnapgaru MatHaBufi cu^aTnapHu TapöuAnam;

• MaKTaörana TatnuM Myaccacanapuga öonanap MatHaBufi cu^araapu эneмeнтnapннн TapKuö Tomupum;

• TatnuM-TapöuA ^apaeHnapugaru uHTep^aon - ^rou^apnu MamFynoTnap Ma3MyHura Munnufi foa TyfiFycura oug MarepuannapHu ннтeгpaцнAnam;

• TatnuM-TapöuA ^apaeHugaru gapc Ma3MyHuHu MatHaBuATra oug MatnyMoTnap öunaH öofiuram;

• y^yBHunapHu Munnufi foa TyfiFycuHu maKnnaHTupumra oug ^apaeHnapga MycTa^un ^uKpnamra ypraTum;

• y^yB agaöueTnapu Ma3MyHura ^yfiunraH MatHaBufi-axno^ufi TanaönapHu

KafiTagaH Kypuö Hu^um;

• y^yBHunapga Munnufi foa TyfiFycuHu maKnnaHTupumga goHumMaHgnap xuKMaTnapugaH ^ofiganaHum;

• y^yBHunap MatHaBuATuHu maKnnaHTupumga xan^ Ma^onnapugaH ^ofiganaHum;

• aHtaHaBufi TatnuM Ma3MyHura, Munnufi FoAra, oug öunuMnapHu ннтeгpaцнAnam Ba my Kaöunap.

^eMaK, kuhuk MaKTaö emugaru y^yBHunapga Munnufi foa TyfiFycuHu maKnnaHTupumra oug Kynnaö gugaKTuK uMKoHuATnapHu Tonca öynagu Ba ynapgaH y^yBHunap MatHaBuATuHu maKnnaHTupumga caMapanu ^ofiganaHunca, myöx,acro, u^oöufi negaroruK caMapanap ^ynra Kupuranagu.

XYtfOCA

Xynoca ypHuga myHu afiTuö yTum ^ou3km, kuhuk MaKTaö emugaru y^yBHunap Kanöura Ba oHrura Munnufi foahu cuHrgupum TatnuM Myaccacanapugaru $a^aT umuMoufi ryMaHuTap fiyHanumgaru ^aHnapHuHr Ba3u^acu öynuö ^onMacgaH, öanKu ypTa Maxcyc, Kacö xyHap TatnuMu y^yB pe^acugaH ypuH onraH öapHa y^yB ^aHnapuHuHr Basu^acu caHanagu.

Ey öopagaru MatHaBufi-Matpu^ufi umnap KeHr KynaMga onuö öopunuö, TatnuM - TapöuA ^apaeHuHuHr öapHa ^aöx,anapuga acocufi ypuHHu эгannamн no3uM. XycycaH, y^yBHunapga BaTaH TyfiFycuHu maKnnaHTupum OHa BaTaHra, yHuHr TaöuaTura Mexp-MyxaööaT yfiFoTum Ba öofinuKnapuHu acpaö aBafinam, TaöuaTgaru ycuMnuKnap Ba xafiBoHnapra HucöaTaH oHrnu Ba TyFpu MyHocaöaTHu TapKuö TonTupum, экonoгнк MagaHuATHu WKcanTupumHu Ma^cag ^unuö KyAgu.

Х,озирги вактда энг мухим, энг долзарб вазифамиз жамиятимиз аъзоларини, авваламбор, вояга етиб келаётган ёш авлодни камол топтириш, уларнинг калбида миллий FOя, миллий мафкура, уз Ватанига мехру - садокат туЙFусини уЙFOтиш, узлигини англаш, миллий ва умуминсоний кадриятлар рухида тарбиялашдан иборатдир. Шунга кура, хозирги кунда хар томонлама камол топган, узида юксак ахлокий фазилатларни мужассамлаштирган, миллий ва умуминсоний кадриятларга хурмат, мустакиллик принсиплари ва Она Ватанга садокат рухида тарбияланган, таълим ва касб-хунар дастурларини онгли танлаб, пухта узлаштирган, жамиятимиздаги ижтимоий-иктисодий узгаришларга, турмушга мослашган, соFлом турмуш тарзи ва мехнат куникмалари шаклланган, жамият, Узбекистон Республикасининг Конститутсияси, миллий ва умуминсоний кадриятлар, демократия тамойилларига асосланади, халкимизнинг асрлар давомида шаклланган юксак маънавияти, анъана ва удумлари, улуF бобокалонларимизнинг улмас меросидан озикланади.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Узбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. Узбекистон Республикаси Президенти лавозимига киришиш тантанали маросимига баFишланган Олий Мажлис палаталарининг кушма мажлисидаги нутки / Ш.М.Мирзиёев. -Т.: Узбекистон, 2016,70-б.

2. Мирзиёев Ш.М. Танкидий тахлил, катъий тартиб- интизом ва шахсий жавобгарлик хар бир рахбар фаолиятининг кундалик коидаси булиши керак. -Т.: Узбекистон, 2017,104- б.

3. Узбекистон Республикасининг "Таълим туFрисида"ги конуни //Олий таълим. Меъёрий-хукукий ва услубий хужжатлар туплами. - Т.: Истиклол, 2004, З-8-б.

4. Узбекистон Республикасининг "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури" туFрисидаги конуни // Олий таълим меъёрий хукукий ва услубий хужжатлар туплами. - Т.: Истиклол, 2004, 9-23-6.

5. Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси туFрисида"ги фармони // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами. - Т., 2017, 39-6.

6. Усманов Н.У. Булажак бошлаетич синф укитувчиларини миллий FOя тарFиботига тайёрлаш технологияси. - Т.: «Фан ва технология, 2012.- 112- б.

7. Усманов С. Бошлаетич синфларда маънавий - маърифий ишларни ташкил этишнинг педагогик асослари. Т. 2004. - 24- б.

8. Форманов У. Н. Таълим мазмунини интеллектуаллаштириш Укув-

методик кулланма. - Т.: «Фан ва технология,- 2010 84- б.

9. Туракулова И.Х. Баркамол авлод тарбиясининг маънавий- иммунологик асослари «Таълим тизимида ижтимоий - гуманитар фанлар. - Т.: 2010. 3-4.-Б. 12-14.б

10. Туракулова И.Х. Оилада болаларнинг маънавий дунёкарашини тарбиялаш // «Таълим тизимида ижтимоийлашув . 2013. - 175 -б

11. Туракулова Н. Х., Туракулова И. Х. Кичик мактаб ёшидаги укувчиларнинг маънавий тарбияси асослари. Илмий-услубий кулланма. - Т.: Фан ва технология, 2013. - 300- б.

12. Abdunazarov, A. (2020). Имконияти чекланган болаларнинг ижтимоий мослашувини урганишнинг инновацион усуллари.Архив Научных Публикаций JSPI.

13. Eryigitov, D., & Abdunazarov, A. (2020). The Importance Of The Process Of Integration Of Psychological And Pedagogical Knowledge Of Future Physical Culture Teachers. Архив Научных Публикаций JSPI.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.