Научная статья на тему 'ЁШЛАР МАЬНАВИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ОИЛАНИНГ ЎРНИ'

ЁШЛАР МАЬНАВИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ОИЛАНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

143
47
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ѐшлар / маънавият / ѐшлар маънавияти / ўзгаришлар / баркамол авлод / таълим / оила / youth / spirituality / youth spirituality / change / harmoniously developed generation / education / family

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Зиннура Жўраева

Ушбу маколада Республикамизда олиб борилаѐтган ислоҳотларда ѐшларга эътибор ҳамда ѐшлар маънавиятидаги ўзгаришлар, ѐшлар маънавиятини ривожлантиришда оиланинг ўрни таҳлил этилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF THE FAMILY IN THE DEVELOPMENT OF YOUTH SPIRITUALITY

This article analyzes the attention paid to youth in the ongoing reforms in the Republic, as well as changes in youth spirituality, the role of the family in the development of youth spirituality

Текст научной работы на тему «ЁШЛАР МАЬНАВИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ОИЛАНИНГ ЎРНИ»

ЁШЛАР МАЬНАВИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ОИЛАНИНГ УРНИ

Зиннура Жураева

Чирчик давлат педагогика институти магистранти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Республикамизда олиб борилаётган ислохотларда ёшларга эътибор хамда ёшлар маънавиятидаги узгаришлар, ёшлар маънавиятини ривожлантиришда оиланинг урни тахлил этилади.

Калит сузлар: ёшлар, маънавият, ёшлар маънавияти, узгаришлар, баркамол авлод, таълим, оила.

THE ROLE OF THE FAMILY IN THE DEVELOPMENT OF YOUTH

SPIRITUALITY

ABSTRACT

This article analyzes the attention paid to youth in the ongoing reforms in the Republic, as well as changes in youth spirituality, the role of the family in the development of youth spirituality.

Keywords: youth, spirituality, youth spirituality, change, harmoniously developed generation, education, family.

КИРИШ

Маълумки, республикамизда Хдракатлар стратегияси доирасида олиб борилаётган ислохотларда ёшлар муаммоси, ёшлар манавиятини ривожлантириш, ёшларнинг интеллектуал салохиятини ошириш каби масалалар давлат сиёсати даражасига кутарилди. Айникса, мамлакатимизда ёшларни маьнавиятини ривожлантириш учун ташкилий-хукукий ва ижтимоий шарт шароитлар яратилаётганини таъкидлаш мумкин. Хусусан, "Ёшлар -келажагимиз" жамгармаси, Ёшлар клуби, Ёш тадбиркор, Темурбеклар мактаби, президент мактаблари, ижод мактаблари, Ёшлар кутубхонаси, Ёш китобхон курик танлови кабиларни ташкил этилиши хам ёшларнинг маънавиятини ривожлантиришга хизмат килмокда. Шунингдек, Узбекистон республикасида ёшлар маънавиятини юксалтириш ва уларнинг буш вактини мазмунли ташкил этиш буйича беш мухим ташаббусда илгари сурилгани, "Узбекистон ёшлари -

2025" кoнцeпцнacннн umnaö HHKunumu MaMnaKarnu pHBo^naHTHpHmHHHr ycTyBop Ba3H^acH cu^araga öenrunaHraH.

Ä^ABHET^AP TÄ^^H^H BA METO^O^OrHHCH

Emnap MatHaBuaTH Ba yHH puBo^narnupum, emnap MyaMMocu, ounaga öapKaMon aBnogHH Tapöuanam, emnapHH ounaBufi xaeTra Tafiepnam Kaöu Macananap Ha^aKar öyryHru KyHga öanKH onguHru gaBpnapga xaM эtтнöop öepunraHHHH TatKugnam no3HM.

A6y Hacp Oopoöufi, A6y PafixoH BepyHufi, Höh Chho, Xo^ Xo^uö,

^ccaBHH, HaKmöaHg, Hmom Byxopufi, XaKHM TepMH3ufi, BypxoHugguH an MaprunoHufi, Hu3OMyn MynK, Anumep HaBoufi, Eoöyp, MyHuc Xopa3Mufi, AxMag ^OHum, Begun, Bexöygufi, Aögynna ABnoHufi, ^ynnoH, Ornpar Kaöu annoManapuMH3 ÖapKaMon aBnog Ba emnap Tapöuacu, ouna, ounaBufi xaeT Ba emnap MatHaBHATHHH puBo^naHTupumra oug Kapamnapu MaB^yg.

ByryHru KyHga emnap MatHaBuaTH, emnapga Ma^KypaBufi uMMyHHTeTHu maKnnaHTupum, Munnufi MatHaBuaTra Taxgugnap, emnap MatHaBufi-axnoKufi Tapöuacu Macanacura oug 3.McynoB, ^.TyneHoB, B.^ochmob, C.OTaMypogoB,

A.OnungueB, ffl.naxpugguHoB, H.Ca^apoBa, M.KypoHoB, O.TomöoeB, Y.CaugoB,

B.YMapoB, P.CaMapoB, B.K^ynKopoB, H.MaMaHa3apoB, K^.3prameB, A.3raMÖepgueB Kaöu onuMnap unMufi TagKUKoTnapuga ynparam MyMKHH. ^yMnagaH, ^3prameB emnap MatHaBufi Tapöuacu MacananapuHH eprnuö öepraH öynca, A.3raMÖepgueB emnapga нннoвaцнoн oHr maKnnaHumuHHHr MatHaBufi ^uxarnapuHH unMufi -^anca^ufi TagKHK этгaн.

ffly öunaH öupra, M.XonMaToBa, X.fflafixoBa, H.Cau$Ha3apoB, O.Cau$Ha3apoBanap ounaHHHr umuMoufi HHCTHTyT cu^aragarH axaMuaTHHu, O.MycypMoHoBa, O.Ot^ohob, K.XaMpaeBnap ounaga öona TapöuacuHHHr TatnuM cu^aTHHH aHHKnamgaru ypHHHH, A.CaugoB, 3.BoöoMypogoB, A.MyHaBBapoBnap ouna at3onapu xyKyKnapuHHHr xuMoacu, ynapHHHr TeHrnuruHHHr Ka^onarn экaнnнгннн ohhö öepraH.

HATH^A^AP

HnMufi agaöueTnapga emnap MatHaBuaTura oug ^3prameBHHHr "EmnapHHHr MatHaBufi Tapöuacu" HoMnu puconacuga TatKugnaHumuna, "emnapra MatHaBuaT TapöuacuHH öepumHHHr öom MaKcagu ynapga MycTaKun Ta^aKKypHH maKnnaHTupumra KapaTunHmu"[5] KepaK.

M.^ypoHOB, A.^ogupoB, ffl.AKpaMoBa "Emnapga Ma^KypaBufi uMMyHuTeTHu maKmaffrapum" homhu MoHorpa^uacuga ernnapHH MatHaH SapKaMon этнS TapSuanam Ba ynapga Ma^KypaBufi HMMyHHTeTHH maKmaffrapum xaMga eT Foanap Tatcupura TymuS KpnumHHHr ongHHH onum KaSu MyaMMonap Taxnunu epuTuS SepunraH[6].

A.ASgycaMegoB, M.Xy^aeB, ^.McySoB, E.^anunoB, E. CywHoB, M.OMoHoBa, 3.A3HMoBa, r.AnuMoBa ToMoHugaH Hamp этнпгaн "MycTaxKaM ouna MatHaBuaTu" MoHorpa^uacuga MycTa^unnuK fiunnapuga MaMnaKaraMroga ounanapHuHr MatHaBufi, pyxufi SapKapopnuruHu MycTaxKaMnam, yHuHr umuMoufi ^yH^uanapuHu omupum, uMKoHuaTnapuHu KeHrafiTupum, afiHuKca ounaHuHr $ap3aHgnap TapSuanamgaru Hy$y3uHu KeHrafiTupum Sopacuga aManra omupunraH u^oSufi umnap epuraS SepunraH [3].

K.y. Ha^MuguHoBHaHuHr "Ouna TapSuacuga Munnufi Ba yMyMuHcoHufi axno^ufi MagaHuaTHuHr ypHu» homhu MoHorpa^uacuga ouna TapSuacuHuHr Hasapufi-MeTogonoruK acocnapu, ouna Ba ounaBufi TapSua xaKugaru Tapuxufi-^anca^ufi Kapamnap puBo^u, xosupru gaBpga ouna TapSuacuHu WKcanTupumHuHr ycTyBop fiyHanumnapu, ouna TapSuacuga Munnufi Ba yMyMuHcoHufi axno^ufi MagaHuaTHuHr yfiryHnuru Taxnun этнпгaн [7].

MYXOKAMA

MatnyMKu, MatHaBufi SapKaMon uhcoh WKcaK gapa^agaru MatHaBuaTra эгa - ^ugofiunuK, ®;acopaT, MapgnuK, y3 xan^uHu ceBum, BaraHHu Kagpnam, a^gognapugaH ^axpnaHum KaSu onu^aHoS ^asunaraapu SunaH a^panuS Typagu. ffly caSaSnu, uhcohhuot uHcoHnuru, SupuHnu HaBSaTga yHuHr MatHaBufi-axnoKufi ^uxargaH SapKoMonnuru, noKnuru SunaH SenrunaHagu. AnSarTa, MatHaBufi-axnoKufi SapKaMonnuKHuHr acocufi Kuppanapura WKopuga afimnraHnapgaH KenuS hukus, KyfiugarunapHu KupuTum MyMKuH: oTa-oHacu, $ap3aHgnapu, KapuHgomnapu, xynnac SyTyH ouna at3onapu, KyHu-KymHunapu, Maxanna-Kyfiu, KumnoKgomnapu Ba SyTyH MaMnaKar xa^K ^apoBoHnuru xaKuga Kafirypumgup.

Xym emnap MatHaBuaTuHu puBo^naffrapumga ounaHuHr axaMuaTu KaHgafi? AnSaTTa, ^aMuaraMroga ounaHu MycTaxKaMnam, emnapuMroHu xap ToMoHnaMa eTyK, cofhom Ba SapKaMon uHcoHnap kuhus TapSuanam, ounaHu ^aMuaTHuHr SomKa MyxuM umuMoufi Ty3unManapu KaSu ropTuMrogaru MatHaBufi y3rapumnap SunaH yfiFyH Tap3ga puBo^naHTupum, yHuHr Hy^y3uHu omupum Macanacura gaBnaT cuecaTuHuHr энг MyxuM fiyHanumu cu^aTuga gouMufi эtтнSop SepuS KenuHanTu. ^yHKu ouna - Kumunap xaeTuHu энг MyxuM kucmu, ^aMuaTHuHr

кичик хужайраси, ижтимои-маданий организмдир. Шунингдек, инсон тугилгандан бошлаб оила мухитида яшайди.

Оила мукаддаслиги, фарзанд тарбияси хакида "Курони Карим", "Хадис"ларда аждодларимизнинг маънавий мероси хисобланган "Крбуснома", "Шохнома", "Темурнома", "Бобурнома", "Гулистон" каби дурдона асарларимизда тарбиянинг инсон шаклланишидаги мухим омил эканлигига яна бир бор ишонч хосил килинади. Хаттоки марказлашган давлат асосчиси Амир Темур хам "мен фарзанд тарбиялашда давлат бошкаришдан кура чукуррок донишмандлик кераклигига ишонч хосил килдим" деятаъкидлайди. Абдулла Авлоний эса "Туркий Гулистон ёхуд ахлок" асарида "тарбия биз учун ё хаёт-ё мамот, ё нажот-ё халокат, ё саодат - ё фалокат масаласидир" [1] дегани бежизга эмас.

Ёшлар маънавиятини шакллантиришда оиланинг ахамияти каттадир. Чунки "оила - тарбия тизимидаги шундай бугинки, бутун жамиятнинг, миллатнинг бугунги ва келажак хаёти уни кандай ташкил этилишига, ундаги мавжуд ижтимоий-маънавий мухитга боглик" [3, 3]. Шу сабабли хам фарзанд тарбиялаш учун албатта ота-онанинг узлари тарбияли, юксак маънавият фазилатлари шаклланган булиши керак.

Маълумки, оила хар бир жамиятнинг асос-негизи булиб, ёшларда инсонпарварлик, мехнатсеварлик, ахлокийлик, ватанпарварлик ва юксак туйгулар, аввало оила мухитида сингади. Бу жараён боболар угити, ота ибрати, она мехри оркали амалга ошади. Шу сабабли немис педагоги Адолф Дистервег фикрлари уринли, яъни "бола калби тоза ёзув тахтасига ухшайди. Унга нима ёзилган булса, шу унинг такдирини яратади". Демак боланинг ёзув тахтасига кандай ёзувларни ёзиш бу ота-онанинг вазифаси хисобланади.

Ёшлар маънавиятини ривожлантиришда оиладаги маънавият алохида урин тутади. Чунки "оила маънавияти - оиланинг тулаконли, баркамол ривожланиши ва фаолият юритишини белгилаб берувчи, рухий, психологик хамда гоявий омилларнинг бирлиги, оила аъзолари ички дунёсининг уйгунлиги"дир [3, 5]. Дархакикат, оиладаги маънавий карашлар яхшилик ва эзгулик, олижаноблик ва мехр-окибат, ор-номус ва андиша каби тушунчаларга асосланади. Шу билан бирга, оилада шахс маънавияти, унинг ахлокий фазилатларига болаликдан асос солинади, кейин тарбия ва маърифат тизимида ривожланади.

Айтиш керакки, ёшларни маънавий-ахлокий жихатдан тарбиялаб вояга етказишнинг энг асосий бугини бу оиладир. Тугри шаклланган инсон жамиятга

Tyrpu Ba agonarnu MyHocaöaTga öynagu, y3 MunnaTHHUHr Munnufi KagpuaTnapuHH xaM эtзoзnaö y3nuruHH xen KanoH yHyTMafigu. Arap aKcu Öyncanu, yHga "arap eMoH xynK ogaTra Kupuö Konca, y mh^;o3 öy3unumHHH KenTupuö HHKapagu"[4, 8889]. ffly caöaönu hhcohhh "gaBnamaHg Öynumu, öaxTnu öynuö H33aT-xypMaT Tonumu, ^axoHrup öynumu, 3au$ öynuö xopnuKKa Tymumu, ^aKupnuK ^öMacuHH Kufiuö, öaxTcu3nuK mkhhh TopTHÖ, эtтнöopgaн Konumu, y3ranapra Toöe, Kyn Ba acup öynumu, öonanuKgaH y3 oTa-oHanapugaH onraH Tapöuanapura öornHK"gup"[2, 55].

Aögynna ABnoHufi xaM Kapamnapga "Tapöua hkkh öocKungaH - ouna Ba MaKTaö TapöuacugaH TamKun Tonagu. Ounaga Tyrpu fiynra KyfiunraH Tapöua MaKTaö ynyH Karra Magaggup Ba, aKcuHna, ounaga Terumnu Tapöua umnapu onuö öopunMaca, öy xon MaKTaÖHHHr TatnuM Tapöua umuHH ^yga KufiHHnamTHpuö Kyagu» [1, 12] gea TatKugnaHagu. ^apxaKUKar, oTa-oHanapHHHr y3apo gycroHa MyHocaöaTnapu, y3 $ap3aHgnapura ypHaK Öynumnapu, ynapHH y3 BaKTuga Ky3aruö, Ha3opaT Kunuö Öopumu, $ap3aHgnapuHHHr xarra-xapaKaraapHHH Tyrpu, agonarnu Öaxonafi onum, y3 BaKTuga ypuHnu TaHÖex Öepum, $ap3aHgnapu ynyH, ouna KyTyöxoHacuHH TamKun этнm, ounaBufi khtoö ^ypHannapHH yKum, TapöuaBufi axaMuaTra Mofiun KypcaryBnapHH Kypum Ba yHH ounaBufi MyxoKaMa Kunum, ouna at3onapu öunaH Öupra TeaTp Ba cneKTaKnnapra, Tapuxufi KagaM^onapra caexar ynyH Öopum ^ap3aHgnap Kanöuga эзгynнк ypyruHH KypTaK onumura ^aMuaT ynyH ^ofiga KenTupaguraH HHcoHnap öynuö eTumumura xaMga ynapHHHr MatHaBuaTHHu puBo^naHTupumra caöaö Öynagu.

Ounara xoc aHtaHanap, KagpuaTnap, yp$-ogarnap öonaHHHr Kenrycu xaeTuga HaMoeH Öynagu. XanKHMU3 Tatöupu ÖunaH afiTraHga, ,,Kym yacuga KypraHHHH KHnagu". ffly HyKTau Ha3apugaH afiTum MyMKHHKH, cornoM MyxuT, cornoM TypMym Tap3H öapKapop ÖynraH ounanapga Tapöua Tonuö, ycuö ynrafiraH $ap3aHgnap ^aMuaTra ^ofiga KenTupaguraH HHcoHnap öynuö eTumagu.

XY^OCA

YMyMaH onraHga, y3ÖeKnapga ounaBufi Tapöua aHtaHanapu y3ura xoc xycycuaTnapra эгa öynuö, энг aBBano, Tapöua BocuTacuga Öonanapra oTa-oHanapHHHr oTa-oHanuK, KoH-KapuHgomnuK xucnaTnapu, Munnufi MatHaBufi $a3Hnarnap cuHrgupunagu. ffly opKanu Öona y3 oTa-oHanapuHHHr $ap3aHgnapura ÖynraH Mexp-MyxaööaTHHH, ouna Ba ^aMuaT ongugaru Öypn MactynuaTHHH, Öona Tapöuacugaru Ta^puöanapuHH y3namTHpagu.

Ёшларимизнинг маънавий оламида бушлик вужудга келмаслиги учун уларнинг калби ва онгида соглом хаёт тарзи, миллий ва умуммиллий кадриятларга хурмат-эхтиром туйгусини болалик пайтидан бошлаб шакллантиришимиз зарур. Бугунги кунда инсон маънавиятига карши йуналтирилган, бир карашда арзимас булиб туюладиган кичкина хар кандай хабар хам ахборот оламидаги глобаллашув шиддатидан куч олиб, кузга куринмайдиган, лекин зарарини хеч нарса билан коплаб булмайдиган улкан зиён етказиши мумкин

REFERENCES

1. Авлоний А. Туркий гулистон ёхуд ахлок. - Тошкент: Укитувчи, 1992. -Б. 12.

2. Фитрат А., Оила ёки оила бошкариш тартиблари. - Тошкент: Маънавият, 2000; Ойина. - Тошкент: Академия, 2001. -Б. 55.

3. Абдусамедов А., Хужаев М., Юсубов Ж., Жалилов Б., Суюнов Б., Омонова М., Азимова З., Алимова Г. Мустахкам оила маънавияти. -Тошкент: "Савдо-стандарт", 2012. - 160 б.

4. Рахимов С. Абу Али ибн Сино таълим ва тарбия хакида. - Тошкент: Укитувчи, 1967. -Б. 88-89.

5. Эргашев К. Ёшларнинг маънавий тарбияси. - Тошкент: «Маънавият», 1998. -40 б.

6. Куронов М., ^одиров А., Акрамова Ш. Ёшларда мафкуравий иммунитетни шакллантириш. - Тошкент: "Маънавият", 2018. - 112 б.

7. Нажмидиновна К.У. Оила тарбиясида миллий ва умуминсоний ахлокий маданиятнинг урни. - Т.: «Адолат», 2016. - 224 б.

8. Г. Гаффарова, А. Абдуллаев. (2021). АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТДА МАЪНАВИЙ ХАЁТНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ. Academic research in educational sciences. Special Issue 2.

9. G. Makhmudova, G. G'affarova, G. Jalalova (2020). O'zbekistonda islohatlar jarayonini tahlil etish va amalga oshirishning konseptual-falsafiy metodologiyasi. 176 b.

10. G.G. Gaffarova, (2020). Strategy of activity and systematical approach. nternational Journal of Psyshosial Rehabilition. London, United Kingdom, 24, Issue-5, May. - 66456651.

11. Gafforova, G. G., Khaitmetov, R. K., & Madalimov, T. A. (2020). A STRATEGY OF ACTION AS A COMPLEX SYSTEM. International Scientific Journal Theoretical & Applied Science, 90(10), 448-452.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.