Научная статья на тему 'ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИ ҲАРАКАТЛАР СТРАТЕГИЯСИДА МУҲИМ ЙЎНАЛИШ СИФАТИДА'

ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИ ҲАРАКАТЛАР СТРАТЕГИЯСИДА МУҲИМ ЙЎНАЛИШ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

515
72
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ҳаракатлар стратегияси / ѐшлар / маънавият / жамият / давлат / таълим / 5 та муҳим ташаббус / Action strategy / youth / spirituality / society / state / education / 5 important initiatives

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Гулчеҳра Ғаффарова, Дилфуза Эргашева

Ушбу мақолада Ҳаракатлар стратегияси доирасида амалга оширилаѐтган ислоҳотларда ѐшлар масаласи, мамлакатимизда ѐшларга яратилаѐтган имкониятлар, уларни ижтимоий фаоллигини ошириш масалалари ҳамда ѐшлар маънавиятини ривожлантиришда 5 та муҳим ташаббусни аҳамияти ѐритиб берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SPIRITUALITY OF YOUTH AS AN IMPORTANT DIRECTION IN STRATEGY OF ACTIVITY

This article highlights the issues of youth in the reforms implemented under the Action Strategy, the opportunities created for young people in our country, the issues of increasing their social activity and the importance of 5 important initiatives in the development of youth spirituality

Текст научной работы на тему «ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИ ҲАРАКАТЛАР СТРАТЕГИЯСИДА МУҲИМ ЙЎНАЛИШ СИФАТИДА»

ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИ - ХДРАКАТЛАР СТРАТЕГИЯСИДА МУ^ИМ

ЙУНАЛИШ СИФАТИДА

Гулче^ра Гаффарова

Чирчик давлат педагогика институти профессор в.б. gafforovagulchehra3 @gmail .com

Дилфуза Эргашева

Чирчик давлат педагогика институти магистранти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Хдракатлар стратегияси доирасида амалга оширилаётган ислохотларда ёшлар масаласи, мамлакатимизда ёшларга яратилаётган имкониятлар, уларни ижтимоий фаоллигини ошириш масалалари хамда ёшлар маънавиятини ривожлантиришда 5 та мухим ташаббусни ахамияти ёритиб берилган.

Калит сузлар: Хдракатлар стратегияси, ёшлар, маънавият, жамият, давлат, таълим, 5 та мухим ташаббус.

SPIRITUALITY OF YOUTH - AS AN IMPORTANT DIRECTION IN

STRATEGY OF ACTIVITY

ABSTRACT

This article highlights the issues of youth in the reforms implemented under the Action Strategy, the opportunities created for young people in our country, the issues of increasing their social activity and the importance of 5 important initiatives in the development of youth spirituality.

Keywords: Action strategy, youth, spirituality, society, state, education, 5 important initiatives.

КИРИШ

Маълумки, мамлакатимизда ёшларнинг пухта билим олиши, касб-хунар эгаллаши, миллий анъана ва кадриятларимизга хурмат рухида камол топиши йулида эътибор ва гамхурлик курсатиш давлатимиз сиёсатининг устувор йуналишларидан бири хисобланади. Дархакикат, бугунги глобаллашув ва тез суръатлар билан узгариб бораётган мураккаб ва шиддатли даврда

мамлакатимиз ёшлари маънавиятини юксалтириш хамда турли тахдидлардан асраш, уларнинг халкаро майдонда содир булаётган жараёнларнинг туб мохиятини англаб етиши, ушбу вокеликлар юзасидан холис ва мустакил фикрга эга булиши, ёшларга эътиборни кучайтириш, уларни маданият, санъат жисмоний тарбия ва спортга кенг жалб этиш, уларга ахборот технологияларидан фойдаланиш куникмаларини сингдириш, ёшлар уртасида китобхонликни таргиб килиш, хотин-кизлар бандлигини ошириш каби масалалар долзарб ахамият касб этмокда. Жумладан, Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг Хдракатлар стратегияси" тугрисидаги ПФ-4947 сонли фармони хамда 2019 йил 19 март куни Президентнинг 5 та мухим ташаббуснинг кабул килиниши.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Ёшлар маънавияти масаласи нафакат бугунги кунда балки олдинги даврларда хам мухим ва ахамиятли муаммолар тарзида эътибор берилган. Айникса, ёшлар маънавиятини шакллантириш муаммоси турли даражадаги жамият ва фалсафа, психология, социология каби фанларнинг ихтисослашуви билан боглик булган гуманитар билимларнинг бирлашмасидан иборат.

Ёшлар маънавиятини шакллантириш билан боглик муаммолар муаллифлар томонидан дунёкарашнинг турли позициялари, маданий ва тарихий анъаналари ва мактаблари, услубий ва концептуал асосларидан куриб чикилган. Хусусан, рус файласуфлари Д.М. Азаматова, Р.Г. Апресян, A. И. Арнолдов, Е. А. Баллер, О. А. Беленкова, Б.С. Галимова, Д. Ж. Валеева, А.А. Валков, У. С. Вилданова, Г. Н. Волков, В. Е. Давидович, Ю. А. Жданов, М. Т. Иовчук, В. В. Куравлев, Н.С. Злобин, Л. Н. Коган, Г. Г. Квасов, И.К.Кучмаева, Е. С. Маркарян, В. М. Межуев, Е. А. Орлова, С. М. Поздяева, Ф.Б. Содиков, Ф.А.Хазиев ва бошкаларнинг асарлари киритиш мумкин.

Глобаллашув шароитида маънавият масалалари, ёшлар маънавияти, маънавий кадриятлар ва маънавий янгиланишнинг хусусиятлари мустакилликнинг дастлабки йилларида Т.Махмудов, Ж.Туленов, С.Шермухамедов, А.Жалалов, Э.Юсупов каби атокли олимлар томонидан урганилган булса, хозирги маънавий янгиланишнинг турли жихатлари Б.Алиев, С.Отамуродов, С.Бердикулов, Д.Норкулов, А.Умаров, Ш.Мадаева, С.Мамашокиров, Ж.С.Раматов, МДаххарова, Г.Туленова, С.Рахимов ва бошкалар томонидан тадкик этилмокда.

Маколани тайёрлашда тарихийлик, танкидийлик, тизимли методлардан фойдаланилди.

НАТИЖАЛАР

Ёшлар маънавиятини шакллантириш, ахлокий такдирни белгилаш ва умумбашарий инсоний кадриятларни дунёга жорий этиш муаммоси куплаб авлод тадкикотчилари томонидан ишлаб чикилган абадий масалалардан биридир. Маънавият мавзусини камраб олган илмий адабиётлар жуда куп, турли хил таърифлар, талкинлар ва тадкикот йуналишларини уз ичига олади. Ушбу муаммони урганишга ёндашувларнинг хилма-хиллиги, асосан, маънавиятнинг умумлаштирилган назариясининг йуклиги билан боглик.

Жамиятнинг махсус гурухи сифатида ёшларга илмий ёндашиш, ёшларнинг турмуш тарзи ва маданиятининг узига хос хусусиятларини хисобга олган холда, гуманитар фанлар буйича куплаб махаллий олимларнинг асарларида уз аксини топган.

Узбекистон биринчи Президенти И.Каримовнинг "Юксак маънавият -енгилмас куч" асарида маънавият, ёшлар тарбияси, миллий узликни англаш, миллий маънавият масалаларига эътибор берилган булса, хозирги президентимиз Ш.Мирзиёевнинг "Миллий тикланишдан - миллий юксалиш сари" асарида ёшларни маънавий етук инсон этиб тарбиялаш, чинакам маърифат ва юксак маданият эгаси булиш узлуксиз хаётиш эхтиёжга айланиши, ёшлар билими, савиясини ошириш учун илм-маърифат, юксак маънавият кераклиги илгари сурилган.

МДуронов, АДодиров, Ш.Акрамовалар томонидан "Ёшларда мафкуравий иммунитетни шакллантириш" монографиясида ёшларни этиб тарбиялаш, уларда мафкуравий иммунитетни шакллантириш ва ёт гоялар таъсирига тушиб колишининг олдини олиш каби масалалар тахлил этилган[11].

Ф.Юлдашева илмий тадкикотларида глобаллашув шароитида маънавий янгиланишнинг узига хос хусусиятлари очиб берилган [12].

Г.Гаффарова ахборотлашган жамиятда маънавиятдаги узгаришлар, янгиланаётган Узбекистонда инсон капиталини ривожлантиришда маънавиятнинг урнини [7-10] ёритиб берган.

МУХ,ОКАМА

Ёшлар маънавиятини шакллантириш муаммоси хар доим ушбу мураккаб ижтимоий-маданий жараённинг турли кирраларини урганаётган тадкикотчилар

манфаатлари сохасида булиб келган. Ушбу тадкикотлар турли хил тарихий даврларда амалга оширилган ва амалга оширилмокда.

Хозирги вактда мамлакатимизни узгартириш бир катор мавжуд ёндашувларни кайта куриб чикишни ва янги мураккаб ижтимоий-фалсафий изланишларни талаб килади. Замонавий амалиёт жадал узгариб бораётган жамиятнинг хакикатларини хисобга олган холда ёшлар маънавияти ва уни шакллантириш хамда ривожлантириш муаммоларини назарий тахлил килишни талаб килади. Чунки узок муддатли ижтимоий-иктисодий узгаришлар шароитида маънавиятнинг асосий элементлари узгаришларга учрайди.

Хуш мамлакатимизда охирги йилларда, айникса Харакатлар стратегияси доирасида амалга оширилган ислохотларда ёшлар, ёшлар маънавияти масалаларига кай даражада эътибор каратилди?

Маълумки, 2017 йил республикамизда "2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегияси" кабул килинди [1]. Ушбу стратегия республика тараккиётнинг янги боскичини бошлаб берди. Шу билан бирга унда мамлакатимиз фукароларининг келгуси беш йиллик хаётини белгилаб берувчи хужжат хам булди.

Харакатлар стратегиясида ёшларга оид давлат сиёсатини такомиллаштириш, ёшларни муносиб таълим олиши, ёшлар фаоллигини ошириш, ёшларни тадбиркорликка жалб этиш, ёшлар бандлигини таъминлаш, мустакил фикрлайдиган ёшларни тарбиялаш, ёшларни ижтимоий химоя килиш, ёш оилалар учун муносиб уй-жой ва ижтимоий-маиший шароитлар яратиш каби вазифаларни хал этиш мухим йуналиши хисобланади.

Узбекистон Республикаси Президентининг "Ёшларимизнинг мустакил фикрлайдиган, юксак интеллектуал ва маънавий салохиятга эга булиб, дунё микёсида уз тенгдошларига хеч кайси сохада буш келмайдиган инсонлар булиб камол топиши, бахтли булиши учун давлатимиз ва жамиятимизнинг бор куч ва имкониятларини сафарбар этамиз"[1] деган фикрлари хам мамлакатимизда ёшлар масаласига эътибор давлат сиёсатининг энг мухим йуналишларидан бири эканлигини исботидир.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 30 июнь куни ёшлар билан булиб утган тарихий учрашуви мамлакатда ёшлар сиёсати самарадорлигини ошириш билан боглик янги даврни бошлаб берди. Энг мухим жихат сифатида, давлатимиз рахбари ташаббуси билан Узбекистон

ёшларини буюк максадлар сари бирлаштирадиган ва сафарбар этадиган оммавий харакат - Узбекистон Республикаси ёшлар иттифоки ташкил этилди.

Ёшларга оид давлат сиёсатини изчил ва самарали амалга ошириш, ёшларни хар томонлама куллаб-кувватлаш, хукук ва конуний манфаатларини химоя килиш тизимини тубдан ислох этиш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг "Ёшларга оид давлат сиёсати самарадорлигини ошириш ва Узбекистон ёшлар иттифоки фаолиятини куллаб-кувватлаш тугрисида"ги [2] Фармони кабул килинди. Таъкидлаш жоизки, жорий йилнинг утган даврида мамлакатда ёшларга доир давлат сиёсати самарадорлигини оширишга доир унлаб конун хужжатлари кабул килиниб,уларда биринчи навбатда, ёшлар тарбиясини мустахкамлаш ва уларни куллаб-кувватлашга алохида эътибор каратилди.

Энг аввало, барча даражадаги давлат хокимияти органларида, махаллаларда ёшлар масалалари буйича хизматлар ташкил этилди, 30 июнь мамлакатда "Ёшлар куни" деб белгиланди.

Айтиш керакки, давлатимиз рахбари томонидан ёшлар маънавиятини юксалтириш ва уларни маданият, санъат, жисмоний тарбия ва спортга кенг жалб этиш, уларда ахборот технологияларидан тугри фойдаланиш куникмасини шакллантириш, китобхонликни таргиб килиш, хотин-кизлар бандлигини таъминлаш масалалари буйича илгари сурилган 5 мухим ташаббусни амалга ошириш юзасидан карорлари мухим ахамиятга эга. Жумладан, 2019 йил 19 март куни Республика Президентининг ёшларга эътиборни кучайтириш, уларни маданият, санъат жисмоний тарбия ва спортга кенг жалб этиш, уларга ахборот технологияларидан фойдаланиш куникмаларини сингдириш, ёшлар уртасида китобхонликни таргиб килиш, хотин-кизлар бандлигини ошириш масалаларига багишланган видеоселлектор йигилишида илгари сурган 5 та мухим ташаббусининг ижроси юзасидан Чирчик шахар халк таълими тизимида бир катор ишлар амалга оширилди. Хусусан, ёшлар маънавиятини ривожлантириш улар уртасида китобхонликни кенг таргиб килиш максадида китобхонлик викториналари, китобхонлик кечалари, китоблар ярмаркалари ташкил этилиб ушбу утказилган тадбирлардан кузланган максад ёшларни интеллектуал билимларини янада бойитиш, уларни утмиш тарихимиз, аждодларимизнинг бой маданий меъросини ургатиш оркали маънавиятини янада юксалтириш булиб, 5 та мухим ташаббус доирасида Республика микёсида утказилган "Энг яхши китобхон" курик танловида Чирчик шахар укувчи ёшлари Президент совгаси "спарк" машинаси билан такдирландилар[3].

Узбекистон Республикаси Президентининг мамлакат тарихида илк бор утказилган Ёшлар форумида "уз тажрибамдан келиб чикиб, сизларга айтадиган маслахатим шу - Илмни кадрланг, илмга интилинг! Бир сония вактингиз хам бекор кетмасин! Ёшлик - умрнинг энг бебахо даври. Илм ва билим - утда ёнмайдиган, сувда чукмайдиган, хеч ким сиздан тортиб ололмайдиган бойлик эканини асло унутманг!" [6] дея таъкидлаши ёшларга кутаринки рух ва шижоат багишлади.

Шунингдек, давлат рахбари томонидан кейинги йилдан (2021-2022 йй.) олий таълим муассасаларига кириш имтихонларида энг юкори балл туплаган 200 нафар ёшлар учун Президент гранти жорий этилиши хам ёшлар масаласини давлат сиёсати даражасига кутарилганидан далолат беради. Айтиш лозимки, агар мавжуд Президент стипендияси факат бир укув йили учун мулжалланган булса, Президент гранти талаба укишни битиргунига кадар, яъни турт йил давомида тулаб борилади. Шу билан бирга, келгуси укув йилидан бошлаб, республикамиздаги хорижий олий укув юртларининг бакалавриат боскичи талабалари учун хам Президент ва давлат стипендиялари жорий этилиши Янгиланаётган Узбекистонда олиб борилаётган ислохотларнинг мухим йуналиши хисобланади. Бундай ислохотлар натижасида хорижий давлат олий таълим масканларида таълим олаётган ёшлар хам узимизнинг фарзандларимиз эканлиги, улар хам эртага юртимиз тараккиёти учун хизмат килишини назарда тутади. Шундай экан, уларга бугун гамхурлик килиш, истеъдодини рагбатлантириш адолатдан булиши хакида алохида таъкидлади.

Илм йулини танлаган иктидорли ёшларимизни куллаб-кувватлаш максадида, кейинги йилдан бошлаб магистратура ва докторантура боскичлари учун Президент стипендияси квотасини икки баробарга оширилиши [4], бундай имконият ва имтиёзларга, аввало, янги Ренессанс пойдеворининг чинакам бунёдкорлари сазовор булиши хам юртбошимиз томонидан ёшларга яратилаётган кенг куламли ислохотлардан бири саналади. Шу сабабли жамиятимиз аъзоларининг билими, савиясини ошириш учун "илм-маърифат, юксак маънавият керак" [5, 11].

Юртбошимиз томонидан яна бир долзарб масала уртага куйилганди. Яъни, юртимизда бир неча фарзанди олийгохларда тахсил олаётган ота-оналарнинг аксарияти, укиш харажатларини коплашда кийналишини инобатга олиб икки ва ундан ортик фарзанди олий укув юртида шартнома асосида укиётган оилаларга имтиёзли таълим кредити бериш тартиби ишлаб чикилди.

Бунда кредитни укиш даври тугаб, ёшларимиз ишга жойлашгандан сунг кайтариши назарда тутилган.

Шуни таъкидлаш керакки, мамлакатимиз ахолисининг 30 фоизини 14-ёшдан 30 ёшгача булган йигит-кизлар ташкил этади. Уларнинг таълим олиши, касб-хунар эгаллаши учун кенг имкониятлар яратилган. Ёшларга яратилаётган бундай имкониятлар ёшлар маънавиятини ривожлантиришда, мамлакатимиз иктисодиётини, таълим сифатини, оширишда узига хос ахамият касб этади. Дархакикат, Хдракатлар стратегияси доирада олиб борилаётган ислохотларнинг барчаси ёшларнинг маънавий камолотини оширишда ва уларнинг малакали кадрлар булиб етишишларида мухим ахамият касб этади. Маънавий сохада маънавий кадриятларимизни илм-фан ва тараккиёт ютуклари билан бойитиб бориш, узлигимизни чукуррок англаш, миллий гоя ва истиклол мафкураси тамойилларини халкимизнинг калби ва онгига сингдириш, мукаддас динимиз ва тарихимизни сохталаштириш, улардан сиёсий максадларда фойдаланишларига йул куймаслик бу борадаги асосий вазифаларимиздан бири булди.

Давлатимиз томонидан ёшларга оид сиёсатнинг яна бир мухим жихати шундаки бугунки кунда нафакат мамлакатимиз ёшлари балки чет мамлакатларга ишлаш учун кетган ёшларни хам ватанга кайтариш уларга кенг имкониятлар яратиш каби инсонпарварлик харакатлари олиб борилмокда.

ХУЛОСА

Умуман олганда, ёшлар маънавиятининг шаклланиш жараёни узаро зиддиятли ва чексиздир. Ёшлар маънавиятини шакллантиришга таъсир килувчи карама-каршиликлар объектив ва субъективдир. Шу билан бирга, биз ушбу карама-каршиликларнинг барча ёш боскичларида изоморфик эканлигини таъкидлаймиз ва агар улар хал етилса, у холда шахснинг маънавий асосларини мустахкамлайди, агар улар хал етилмаса, демак, маънавий ривожланиш боши берк кучага кириши мумкин. Давлатимиз рахбари томонидан илгари сурилган харакатлар стратегияси хамда 5 та мухим ташаббусда ёшлар маънавиятини юксалтириш, бу борада амалга оширилаётган чора-тадбирларнинг самарадорлигини ошириш, ёшларнинг интеллектуал салохияти, онгу тафаккури ва дунёкарашини юксалтириш, мафкуравий иммунитетини мустахкамлаш, ватанпарварлик, халкка мухаббат ва садокат туйгуси билан яшайдиган баркамол авлодни тарбиялаш каби масалалар мухим уринни эгаллайди.

REFERENCES

1. Y36eKHCTOH Pecny6nuKacu npe3ugeHTHHHHr OapMoHH. Y36eKHCTOH PecnyönHKacHHH aHaga puBo^naHTupum 6yÖHHa X,apaKaraap CTpareruacu Tyrpucuga / Y36eKHCTOH Pecny6nuKacu Agnua Basupnuru. - TomKeHT: "Agonar", 2018. - 112 6.

2. Y36eKHCTOH Pecny6nHKacHHHHr "Emnapra oug gaBnar cuecara Typpucuga" ru KoHyH. TomKeHT 2016 hhh 14 ceHTa6p

3. Y36eKHCTOH Pecny6nuKacu npe3ugeHTHHHHr 2019 hhh 19 MapT KyHugaru Matpy3acu TomKeHT 2019 h.

4. Mup3ueeB ffl. Y36eKHcroH Pecny6nuKacu npe3ugeHTHHHHr OHHH Ma^nucra Mypo^aarnoMacu. -T.: "Y36eKHCTOH", 2020.

5. Mup3ueeB ffl.M. Munnufi THKnaHHmgaH - Munnufi WKcanum capu. 4 ^nng. -TomKeHT: «Y36eKHCTOH», 2020. - 453 6.

6. Y36eKucTOH Pecny6nuKacu npe3HgeHTHHHHr emnap ^opyMuga cy3naraH Matpy3acu TomKeHT 2020 h.

7. Gafforova, G. G., Khaitmetov, R. K., & Madalimov, T. A. (2020). A STRATEGY OF ACTION AS A COMPLEX SYSTEM. International Scientific Journal Theoretical & Applied Science, 90(10), 448-452.

8. r. Fa$$apoBa, A. A6gynnaeB. (2021). AXEOPOTTAfflTAH ^AMH^T^A MALHABHH XAETHHHT Y3HTA XOC XYCYCKOTTAPH. Academic research in educational sciences. Special Issue 2.

9. G. Makhmudova, G. G'affarova, G. Jalalova (2020). O'zbekistonda islohatlar jarayonini tahlil etish va amalga oshirishning konseptual-falsafiy metodologiyasi. 176 b.

10. G.G. Gaffarova, (2020). Strategy of activity and systematical approach. nternational Journal of Psyshosial Rehabilition. London, United Kingdom, 24, Issue-5, May. - 66456651.

11. KypoHoB M., KogupoB A., AKpaMoBa ffl. Emnapga Ma^KypaBufi HMMyHHTeTHH maKMamupum. - TomKeHT: «MatHaBuaT», 2018. -112 6.

12. rongameBa O.X. Y36eKucTOHga rao6annamyB mapouTuga MatHaBun aHrunaHumHHHr y3ura xoc xycycuaTnapu: ^ucc. aBTope^. ^anc.^.g. - TomKeHT, 2019. -72 6.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.