Научная статья на тему 'Ўқув машғулотларини таҳлил қилиш методикаси'

Ўқув машғулотларини таҳлил қилиш методикаси Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
12230
1088
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим-тарбия / назорат / таҳлил / ўқув машғулоти / раҳбарназоратчи / ўқитувчи / таълим олувчи / дидактика / тамойил / таълим мазмуни / методлари / воситалари ва шакллари. / еducation and training / monitoring / analysis / training / guidance / supervisors / teachers / student / didactics / principles / content / methods / means and forms

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Сарсенбаева Р. М.

Мақолада ўқув машғулотларини назорат ва таҳлил қилиш методикаси, хусусан, таҳлил қилиш учун тайёргарлик босқичлари, мақсади ва вазифалари, назорат шакллари ва турлари, мезонлари, расмийлаштириш йўллари каби масалалар тўғрисида сўз боради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

METHODS OF TRAINING LESSONS ANALYSIS

There is described in the article training lessons analysis. Specifically, attention paid to control and analysis techniques of the preparation stages, goals and objectives, control types and criteria of controlling.

Текст научной работы на тему «Ўқув машғулотларини таҳлил қилиш методикаси»

V_/

Сарсенбаева Р.М.,

Тошкент молия институти «Касбий таълим» кафедрасининг катта укитувчиси, педагогика фанлари номзоди

ДУВ МАШГУЛОТЛАРИНИ ТА^ЛИЛ КИЛИШ МЕТОДИКАСИ

САРСЕНБАЕВА Р.М. УКУВ МАШ¥УЛОТЛАРИНИ ТАЦЛИЛ К,ИЛИШ МЕТОДИКАСИ

Мак,олада укув машFулотларини назорат ва тах,лил к,илиш методикаси, хусусан, тах,лил к,илиш учун тайёргарлик боск,ичлари, мак,сади ва вазифалари, назорат шакллари ва турлари, мезонлари, расмийлаштириш йуллари каби масалалар туFрисида суз боради.

Таянч суз ва тушунчалар: таълим-тарбия, назорат, тах,лил, укув машFулоти, рах,бар-назоратчи, укитувчи, таълим олувчи, дидактика, тамойил, таълим мазмуни, методлари, восита-лари ва шакллари.

САРСЕНБАЕВА Р.М. МЕТОДИКА АНАЛИЗА УЧЕБНЫХ ЗАНЯТИЙ

В статье описывается методика контроля и анализа учебных занятий, в частности, отражены такие вопросы как этапы, цели и задачи подготовительных работ, формы и виды контроля, критерии и пути формализации.

Ключевые слова и понятия: образование и воспитание, мониторинг, анализ, учебное занятие, руководитель-контролёр, преподаватель, обучаемый, дидактика, принцип, содержание образования, методы, средства и формы.

SARSENBAYEVA R.M. METHODS OF TRAINING LESSONS ANALYSIS

There is described in the article training lessons analysis. Specifically, attention paid to control and analysis techniques of the preparation stages, goals and objectives, control types and criteria of controlling.

Keywords: еducation and training, monitoring, analysis, training, guidance, supervisors, teachers, student, didactics, principles, content, methods, means and forms.

Президентимиз Ислом Каримов узининг «Юксак маъна-вият - енгилмас куч» асарида таъкидлаганидек, «Барчамиз-га аёнки, инсон цалбига йул аввало таълим-тарбиядан бошланади»1. Шундай экан, таълим муассасаларидаги уцув маш*улотлари мазмунини тацлил цилиш бевосита таълим-тарбия жараёнини ту^ри ташкил этиш, таълим олувчилар-нинг узлаштириш даражаларини оширишдан иборатдир.

Маълумки, таълим-тарбия жараёнини на-зорат ва тахлил килиш педагогик жамоа иши-га рахбарлик килишнинг асосий шаклларидан биридир. Назорат ва тахлил килишнинг асосий максади камчиликларни топиш, ишнинг холатини тасдиклаш эмас, балки укитувчилар томонидан олиб бориладиган таълим-тарбия жараёнининг туFри режалаштирилаётгани, окилона ташкил этилаётгани оркали уларнинг укитиш методикасини яхшилаш, ишларидаги хато ва камчиликларни уз вактида бартараф этиш хамда уларга керакли методик тавсиялар беришдан иборатдир.

Назарий дарс ва амалий машFулотларни (келгусида «укув машFулотлари» деб юрити-лади) тахлил этиш дейилганда, педагог фаоли-ятини урганиш, унинг ижобий ва салбий то-монларини чукур билишга асосланиб, амалий-дидактик ёрдам бериш тушунилади.

Педагогик назоратнинг мохияти шундан иборатки, унда таълим муассасаси рахбарлари ёки мониторинг ва ички назорат булими хо-димлари (келгусида «рахбар-назоратчи» ёки «кузатувчи» деб юритилади) олдиндан режа-лаштирилган максад буйича укув машFулот-ларининг сифати ва фанлар буйича таълим олувчиларнинг узлаштириш даражаларини хар томонлама урганадилар. Таълим-тарбия жараёнини урганишда мутахассис булмаган укув муассаса рахбарлари айрим фанлар буйича таълим олувчиларнинг билим, куникма ва малакаларини текширишда тажрибали мутахассис укитувчилар билан биргаликда дарс-ни кузатишлари лозим. ТуFри ташкил этилган назорат иши укитувчиларнинг энг яхши таж-рибаларини аниклашга хамда уларнинг педагогик махоратини оммалаштиришга ёрдам бе-ради.

Укув фаолиятини назорат килиш доимий, режали булиши керак. Уни шундай ташкил

1 Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч.- Т.: «Маънавият», 2015. -130-б.

этиш керакки, у укитувчиларда укув машFулотлари жараёнида ижобий ташаббус, масъулият, таълим олувчиларга нисбатан ижобий муносабат хамда укув жараёнига булган жавобгарлик хиссини уЙFотсин.

Рахбар-назоратчи укув машFулотларини тахлил этишда олдиндан куйидаги тайёргар-лик боскичларини куриши зарур2:

1. Укув машFулотларига киришни режа-лаштириш.

2. Укув машFулотларига киришнинг максади ва вазифаларини аниклаш.

3. Укув машFулотларини назорат ва тахлил килишга тайёрланиш.

4. Укув машFулотларига кириш.

5. Укув машFулотлари тахлилини режа асо-сида олиб бориш.

6. Укув машFулотларини тахлил килиш учун бахолаш мезонларини олдиндан ишлаб чикиш.

7. Назорат натижаларидан самарали фой-даланиш.

Таълим муассасаси рахбарларининг укув машFулотларига киришларидан куйидаги максадлар назарда тутилади:

• укув машFулотлари мазмунининг укув дастурига мувофиклиги;

• урганилаётган материалнинг илмий ре-жаси ва унинг Fоявий йуналганлиги;

• укув машFулотларида дидактиканинг асосий тамойилларига риоя килинаётганлиги;

• укув машFулотлари тури укитишнинг ме-тоди, воситалари ва шаклларига мос равишда танланганлиги;

• укув машFулотларининг тарбиявий ах,а-мияти;

• укитувчининг шу фандан дарс бериши ва мазкур дарсни олиб боришига тайёргарлиги;

• укув машFулотларининг туFри ташкил килинганлиги ва бахоланиши.

2 Мирзаев И. Дарс тахлили. Укув кулланма. - Т.: «Укитувчи», 1985. -11-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 6

1-расм. Ук,ув машгулотлари тах,лили турлари1

УМУМПСИХОЛОГИК ТА^ЛИЛ

Укитувчи ва таълим олувчилар узаро бир-бирларини куллаб кувватлаши, идрок этиши, х,ис килиши ва узаро муносабатлари назарда тутилади

У^ув машFулоти тах,лилини шартли равиш-да 5 турга булиш мумкинлиги х,ак,ида фикр-мулох,азалар билдирилди (1-расм):

1. Илмий тах,лил.

2. Методик тах,лил.

3. Дидактик тах,лил.

4. Умумпедагогик тах,лил.

5. Умумпсихологик тах,лил.

Илмий та^лил - берилаётган билимлар-нинг илмий-назарий жих,ати, таълим олувчилар бажараётган мустакил таълимининг максадга мувофик йуналганлиги туFрилигини аниклаш. Бунда, асосан куйидагиларни эъти-борга олиш максадга мувофик:

- укитувчининг шу кунги дарсга илмий-методик жих,атдан тайёрланганлик х,олати;

1 Схема муаллиф томонидан тайёрланган.

- уз мутахассислигига оид фан буйича энг янги илмий-назарий ахборотлар, манбалар билан куролланганлиги;

- дарс жараёнидан илмий коида ва таъ-рифларнинг туFри баён этилиши х,амда илмий анъаналарнинг таълим олувчилар онгига сингдириб борилиши;

- дарслик материалларининг кушимча ада-биёт материаллари билан бойитилиши;

- таълим олувчи ва укитувчи бажараётган лаборатория, амалий х,амда мустакил таълим-ларининг илмий-назарий жих,атдан максадга мувофиклиги;

- таълим олувчилар укув фани мазмунини илмий жих,атдан туFри, киска ва тушунарли баён этишининг укитувчи томонидан назорат килиниши;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 6

- укитувчи ва таълим олувчиларнинг нутк маданияти;

- таълим олувчиларнинг укув машFулот-лари жараёнида фаол булишлари;

- мантикий ва уринли мисоллар уз вактида келтирилиши ва бошкалар.

Методик тахлил, бунда укитувчи укув ма-териалини таълим олувчилар диккатига кан-дай тарзда етказиши, дарс жараёнида куллаган таълим методларининг максадга мувофиклиги ва турли-туманлиги, таълимнинг тури ва унинг узига хос хусусиятларига караб тахлил кили-нади. Укитувчи укув материалини баён ки-лиши, тушунтириши жараёнида куллаган уки-тиш методлари, фойдаланилган воситалари ва шаклларининг шу мавзуга мослиги ёки мос эмаслиги методик тах,лил давомида аник-ланади.

Укитувчи укув машFулотлари жараёнида куллаган укитиш методларининг самарадор-лиги ранг-баранглиги, намунавийлиги, унинг утган ёки янги мавзу материалига боFланган-лиги х,амда унинг таълим олувчилар томони-дан кандай даражада узлаштирилганлиги би-лан белгиланади. Укитиш методларини тах,лил килишда дастлаб укитувчи укув машFулотлари жараёнида таълим олувчиларга уларни кандай методика асосида етказа олиш куникма ва ма-лакалари урганилади.

Сунгра укув машFулотини методик жих,ат-дан тах,лил этишда куйидаги мезонлардан фойдаланиш мумкин:

• дарс ёки машFулотларнинг технологик харитаси ишлаб чикилганлиги;

• укув максади ва натижаларининг туFри белгиланганлиги;

• дарс боскичига мос равишда таълим методларининг туFри танланганлиги ва кулла-нилганлиги;

• методларни амалга оширишда таълимнинг ташкилий шаклларидан унумли фойда-нилганлик даражаси;

• дарс жараёнида техника воситаларидан самарали фойдаланганлик х,олати;

• таълим методи, шакли ва воситаларининг узаро уЙFунлашувига эришилганлиги;

• таълим олувчиларнинг укув машFулотига булган кизикиши ва уларнинг фаоллиги;

• бах,олаш методларининг туFри танлан-ганлиги;

• бахолаш мезонларининг туFри ишлаб чикилганлиги кабилар.

Дидактик тахлил - укитувчи томонидан укув машFулотларини таълим тамойилларига амал килган х,олда (дарсга куйиладиган талаб-лар асосида) олиб борилиши назарда тутила-ди. Укув машFулотини дидактик жих,атдан тахлил этишда куйидаги мезонлардан фойдаланиш максадга мувофикдир:

• укув машFулотлари кириш, асосий ва якуний кисмлардан иборатлилиги;

• укув машFулотлари жараёнида таълим методлари самарали ва мажмуавий х,олда кулланилганлиги;

• таълим воситаларининг туFри танланганлиги ва улардан уринли фойдаланилганлиги;

• укув машFулотларида таълим олувчиларнинг фаоллигига эришилганлик даражаси;

• укув машFулотларига ажратилган вактдан унумли ва самарали фойдаланилганлиги;

• назарий билимларнинг амалда кулланил-ганлик даражаси кабилар.

Умумий педагогик тахлил, бунда укув машFулоти мазмунининг илмий, методик ва дидактик жих,атлари мажмуавийлиги назарда тутилади, яъни:

• укув хонасининг жих,озланганлик дара-жаси;

• укув хонасининг санитар-гигиеник х,о-лати;

• укув машFулотида укитувчи ва таълим олувчиларнинг максадга эришилганлик дара-жаси;

• укув машFулотининг илмийлилик жих,ати;

• укув машFулотининг илмий-методик жих,атдан таъминланганлиги;

• укув машFулоти жараёнида дидактик жих,атнинг талабга мослиги ва бошкалар.

Умумий психологик тахлил, бунда укув машFулоти жараёни натижасида куйидаги рух,ий х,олатлар оркали дарс самарадорлигига эришиш назарда тутилади:

• укитувчи ва таълим олувчилар узаро бир-бирларини тушуниши ва куллаб кувват-лаши;

2-расм. Ук,ув машгулотлари (дарс)ни та^лил к,илиш ва уни расмийлаштириш методикаси1

• уларнинг узаро бир-бирларини идрок этиши, х,ис килиши, рухий холати ва кечинма-ларини хурмат килиши;

• укитувчи ва таълим олувчилар укув машFулоти жараёнида ва укув машFулотидан ташкарида узаро бир-бирларига булган муно-сабатлари, кайфиятлари ва бошкалар.

Биз биламизки, кузатилган дарс ва маш-Fулотлар натижаси буйича фикр ва мулох,а-залар махсус «дарс тахлили» дафтарига ёзиб хужжатлаштирилади. У 2-расмда тасвирланган кетма-кетлик асосида расмийлаштирилиши максадга мувофик.

1. Укув машгулотини олиб борувчи укитувчи ва гурух хакида умумий маълумот:2

- шу кунги сана ва йил;

- укитувчининг исми-шарифи;

- охирга марта качон ва каерда, кандай муддатга малака ошириш курсидан утганлиги;

- унинг маълумоти, педагогик стажи ва ун-вони;

- дарс ёки машFулот олиб борган гурух,-лари;

1 Схема муаллиф томонидан тайёрланган.

2 Сарсенбаева Р.М. Талабалар мустакил таълимини ташкил этиш методикаси. - Т.: ТМИ, 2014. -36-38-б.

- укитувчи дарс ёки машFулот бераётган фани;

- дарс ёки машFулот мавзуси;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- укитувчининг дарсдаги таълимий-тарбия-вий максади;

- укув хоналарининг таълим муассасаси гигиенаси талабларига жавоб бериш холати ва бошкалар.

2. Укитувчининг дарсга тайёргарлик холати:

• укитувчининг кундалик дарс режаси ва баёни (унинг максадга мувофик ёки номуво-фик тузилганлиги);

• кургазмали куроллари ва таркатма мате-риаллари (слайд, диаграмма, расм, жадвал ка-билар);

• дарс ёки машFулотлар давомида кузатиш учун танлаган укув фильмлари ёки диафильм-лари (уларнинг максадга мувофиклиги ёки номувофиклиги);

• мазкур дарсга тайёргарлик даврида укитувчи томонидан фойдаланилган илмий-мето-дик ва умумий педагогик адабиётлар руйхати.

3. Укув машFулоти кузатувчисининг мак-сади.

Шу уринда дарс кузатувчиси уз олдига кайси максадни куйган булса, тахлил дафтари-нинг шу кисмига ёзиб куяди. Масалан, дарс

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 6

ёки машFулотларда укитувчининг таълим бе-ришини тарбиявий ишлар билан боFлаш йуллари ва бу борадаги методларни урганиши кабилар.

4. Укув машгулотининг боришига илмий-методик, дидактик, умумий педагогик ва умумий психологик (мажмуавий) тавсиф:

- укув машFулотининг тузилиши - унинг кисмлари режалаштирилиши, вактдан, гурух (аудитория) доскасидан ва укув кургазмали куроллардан фойдаланиш (мазкур дарс ёки машFулотнинг хона тизимида олиб борилган-лиги ёки олиб борилмаганлиги), укув хонаси-нинг санитар-гигиеник холати, гурухдаги таълим олувчиларнинг укув анжомлари билан канчалик куролланганлиги;

- укув машFулотининг мазмуни - ургани-лаётган мавзунинг вакти ва мазмуни жиха-тидан укув дастурига мослиги, укитувчи баён этаётган мавзунинг илмийлиги, тулалиги, унинг лаборатория, амалий ва мустакил таълим билан боFланиши, мавзунинг таълим олувчилар ёшига мослиги, Fоявий киммати, дарснинг тарбиявий ахамияти, укитувчи баё-нининг равонлиги;

- утган укув машFулоти мавзусининг сура-лиши, таълим олувчилар билимининг бахо-ланиши, янги мавзунинг утилган мавзуга боF-ланиши;

- укитувчининг укув машFулоти укитиш методлари, утилган мавзуни сураши, янги мавзуни баён килиши, мустахкамлаши ва якунлашида укитувчи куллаган методлар, уларнинг максадга мувофиклиги, дарс даво-мида фойдаланилган кургазмали куроллар, техника воситалари, дарсда таълим олувчиларнинг мустакил ишлаши;

- таълим олувчиларнинг дарс ёки машFу-лотга булган муносабати - дарсга уз вактида етиб келиши, диккат билан тинглаши, кузати-ши, кизикиши, фаоллиги, иштиёки, интизоми, мазкур фан асосларини билиши, мустакил фикрлаш кобилияти, амалий ёки лаборатория ишларини мустакил бажара олиши кабилар.

5. Укитувчининг укув машгулотига булган муносабати.

Уз вактида яхши тайёргарлик билан дарс ёки машFулотга етиб келиши, мазкур гурух таълим олувчиларининг психологиясини билиши, дарсда таълим олувчиларга нисбатан муомаласи, гурухни бошкара билиши, иш

услуби, дарс ёки машFулотда укитувчининг рахбарлиги, нутк маданияти, ташки киёфаси, таълим олувчилар уртасидаги обруси, дарсда техника воситаларидан фойдаланиши, мазкур гурухнинг рахбари билан алокаси ва хока-золар.

6. Укув машгулотининг ижобий ва салбий томонлари.

Бунда рахбар-назоратчи укув машFулотини назорат килиши жараёнида илмий, методик, дидактик, умумий педагогик хамда умумий психологик йуналишдаги тавсифлар орасидан дарс ёки машFулотнинг ютук ва камчиликла-рини танлаб олади. Сунгра улар укув маш-Fулоти тахлилининг шу кисмига илмий ва умумпедагогик тавсияларни дарсни кузатиш дафтарига ёзиб куяди.

7. Укув машгулоти хулосаси ва режасининг бажарилиши.

Укитувчининг уз олдига куйган таълим-тарбиявий максадига тулик эришиши ёки эри-ша олмаганлиги, таълим олувчилар билимининг сифати, дарсдаги таълимнинг давлат таълим стандарти, укув дастурига мослиги ва таълимнинг тарбияга боFланиши, укитувчининг илмий-методик жихатдан тайёргарлиги ёки ёрдамга мухтожлилиги, мазкур укитувчининг илFор педагогик тажрибаси ва уни оммалаш-тиришга лойик ёки лойик эмаслиги курса-тилади.

8. Укитувчининг иш фаолияти ва дарс са-марадорлиги.

Бу фаолиятни янада яхшилашга оид дарс кузатувчиси томонидан бериладиган таклиф-лар таълим-тарбия ишларини янада такомил-лаштиришга ёрдам бериши лозим. Маълумки, дарс тахлили факатгина методик ахамиятга эга булиб колмай, балки таълим муассасасида укув-тарбия ишларига рахбарлик ва назорат-нинг мухим шакли хамдир.

Рахбар-назоратчи «Дарс тахлили»ни утка-зишида куйидаги саволларга жавоб топиши керак булади.

Дарс тахлили (3-расм).

Дарс жи^ози: укув хонасининг санитария-гигиеник холати, ёритилганлиги, гурух анжом-ларининг ишга яроклилиги, дарс ёки машFу-лотларнинг уз вактида бошланиши, таълим олувчиларнинг ташки куринишлари ва машFу-лотлардаги давомати, укитиш методлари, укитувчи гурухни бошкара олиши, таълим

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 6

олувчилар диккатини жалб кила билиши, таъ-лим олувчилар интизоми кабилар.

Дарснинг бориши (4-расм).

Укитувчининг дарсга тайёрланиши:

укитувчининг таквим-мавзуий режаси ва дарс режасининг мавжудлиги, уларнинг туFри лойихалаштирилганлиги, дарсга оид тайёрла-ган таълим воситалари (таркатма материал-лар, слайдлар, плакатлар) ва бошкалар.

Укитувчининг дарсга тайёрланиши (5-расм).

Хар сафар укув машFулотидан сунг рахбар-назоратчи укитувчи билан сухбат утказади, машFулотнинг батафсил ва асосланган тах-лилини шархлайди, уз мулохазаларини билди-ради, маслахатлар ва курсатмалар беради, укитувчи билан биргаликда таълим-тарбиявий жараённи янада яхшилаш йулларини аник-лайди.

Укув машFулоти тахлили педагогик фаолият ва укитувчининг педагогик фаолиятининг ижобий ва салбий томонларини чукур урга-ниш ва текширишга асосланган методик ёр-дамдир. Бир укув машFулотини «яхши» ёки «ёмон» деб, педагогик тахлил ишидан хулоса чикариш мумкин эмас, албатта. Айникса, ёш укитувчиларнинг укув машFулотларига эхтиёт-корлик билан муносабатда булиши талаб эти-лади.

Натижада кузатилган укув машFулотлари буйича хулоса ва таклифлар аник булиши ке-рак. Ташкилий-маъмурий характердаги майда мулохазалар укитувчиларга оFзаки айтилгани маъкул. Рахбар-текширувчи назоратдан сунг укитувчилар билан сухбат утказади. Дастлаб назоратчи-рахбар укитувчининг укув маш-Fулоти юзасидан узининг фикр-мулохазаси, уз дарсига узи бахо бериши, шундан сунг, дарс-ни тахлил килувчи утказилган укув машFу-лотининг тахлилига утиши лозим.

Рахбар-назоратчи укитувчининг натижала-рини куриб чикиб, даставвал укув машFу-лотининг ижобий томонларини бахолашдан бошлаши, сунгра утказилган укув машFулотла-рининг хужжатлардаги камчиликлари, таълим олувчиларнинг узлаштиришларидаги ёки укитувчи томонидан йул куйилган хато ва камчи-ликларни тахлил килишга утиши максадга мувофикдир. Айни бир вактда, рахбар-назоратчи томонидан укитувчи уз камчилик-ларини кандай бартараф килиши мумкинлиги буйича амалий тавсиялар берилади.

Маълумки, таълим-тарбия жараёни юзасидан назорат утказилганда укитувчилар ва бошка ходимлар ишидаги ютук ва камчилик-ларни характерловчи куп микдордаги факт, маълумот, далиллар тупланади. Бу фактга асосланган материал жуда кимматли хисоб-ланади. Шунинг учун, педагогик жамоа хамкорликда назорат натижаларидан уз фао-лиятларида фойдаланишлари максадга муво-фик булади.

Педагогик кенгашнинг йиFилишларида ку-йидагиларга амал килиш талаб этилади:

• назорат маълумотлари асосида таълим-тарбиявий жараённинг холатини мухокама килиш (директор ёки унинг уринбосарлари сузга чикади);

• назарий ва амалий фанларни укитишда таълим самарадорлигига эришиш;

• таълим муассасасининг моддий-техника базасини кучайтириш;

• курсатилган камчиликларни бартараф килиш ва келгусида содир буладиганларнинг олдини олиш;

• илFор тажрибани оммалаштириш буйича аник тадбирларни белгилаш;

• фронтал (кундалик умумий) текшириш натижаларини укитувчилар таълим олувчи-ларни укитиш ва тарбиялашдаги энг яхши тажрибадан фойдаланишлари учун услубий йиFилишларда мухокама килиш;

• таълим олувчилар йул куядиган одатий хатоларни урганиш асосида педагогик муам-монинг бу мухим томони юзасидан тадкикот ишларини олиб бориш кабилар.

Шунингдек, укув муассасасидаги ички на-зорат билан бирга укув муассасаларини Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкама-сининг Давлат тест маркази кадрлар тайёрлаш сифатини назорат килиш, педагогик кадрлар ва таълим муассасаларини аттестация бош-кармаси назоратдан утказади.

Давлат тест маркази ходимлари мутахассис-кадрлар чикарувчи укув муассасаларини куйидаги масалалар буйича текширадилар:

- Давлат таълим стандарти, укув режа, фан дастурлари ва дарсликлар мазмунининг узаро уЙFунлиги;

- мутахассис-кадрларни тайёрлаш сифати давлат таълим стандарти талабларига муво-фиклиги;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 6

10 УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ / НЕПРЕРЫВНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч_/

3-расм. Дарс та^лили.

Дарс та^лили:

Укитувчининг ФИШ:___________________________________________

Кузатилаётган фан:____________________________________________

Мавзу номи:____________________________________________

Боскич:_______; Гурух:_______; Сана:________; Жуфтлик:_______

Таълим олувчилар умумий сони:_____

Шундан, дарсга катнашмаган: сабабли____, сабабсиз____

Дарсни кузатишдан максад:___________________________________

Ташкилий масалалар:

Дарсга тайёргарлик:___________________________________________

4-расм. Дарснинг бориши.

Дарснинг бориши:

Кириш:____________________________________________________

Асосий кисм: 1.____________2.____________3._____________

Якуний кисм______________________________________________

Хулоса ва тавсиялар______________________________________

5-расм. Укитувчининг дарсга тайёрланиши.

№ Укитувчи ФИШ Бахолаш мезонлари

Укув хонасининг дарсга тайёргарлиги Дарснинг илмий жихати Дарснинг дидактик жихати Дарснинг методик жихати Дарснинг технологик харитаси Так,вим режаси Техника воситаларидан фойдаланилганлиги Ук,ув адабиётлари холати Таълим олувчилар дафтари холати Бахолаш мезонларининг ишлаб чикилганлиги

Умумий балл____________Дарснинг бахоси

Бахолаш шкаласи:

31-35 балл «5» = «аъло» 25-30 балл «4» = «яхши» 20-24 балл «3» = «урта» 20 баллдан паст булгани коникарсиз Укитувчининг бахолаш мезонлари:

Ютути Камчилиги Таклиф ва мулохазалар

Кузатувчилар: Сана:

- таълим олyвчилаpни укитиш жаpаёнида укув ишлаpининг самаpали шакли, воситалаpи ва укитиш мeтодлаpидан хамда пeдагогик тажpибадан самаpали фойдаланиш холати;

- таълим олyвчилаp ва Укитyвчилаp Уpта-сидаги мeтодик ишлаpнинг ахволи;

- мyтахассис-кадpлаpнинг пeдагогик мала-каси (квалификацияси)ни такомиллаштиpиш холати;

- укув peжалаpи ва дастypлаpининг бажа-pилиш холати;

- укитишнинг мазмуни ва унинг ташкил Килиниш ахволи;

- Укyв-таpбиявий ишлаpнинг peжалашти-pилиши ва хисоботини кypсатyвчи мeъёpий хyжжатлаpдан фойдаланиши;

- тамомлаш малакаси (квалификация) имтихонлаpини утказиш сифати;

- укув мyассасалаpининг даpслик, укув Кyлланмалаpи ва Укyв-мeтодик хyжжатлаpи билан таъминланиши;

- укув муассасаси маънавий-маъpифий ишлаpининг холати;

- укув муассасаси таълим ташкилотлаpи-нинг укув ишлаpи буйича маълyмотлаpи ва

мyтахассис-кадpлаpнинг касбий тайёpгаpлик сифатини хаpактepловчи бошка pасмий маъ-лyмотлаpнинг холатини ypганадилаp.

Давлат тeст маpкази ходимлаpи тeкшиpиш жаpаёнида укув муассасаси ишлаpида амалий ёpдам бepади, тeкшиpиш матepиаллаpи асо-сида укув муассасаси таълим ташкилотлаpи-нинг мyтахассис-кадpлаp тайёpлаш сифатини янада ошиpиш ишлаpидаги фаолиятлаpини яхшилаш юзасидан таклифлаp ишлаб чикади ва уни бeлгиланган таpтибда жойлаpга мухокама учун топшиpади.

Хулоса сифатида шуни айтиш мумкинки, pахбаp-назоpатчи укитувчи укув машFyлотини назоpат ва тахлил килишни аввало, яхши му-носабат ва кайфият билан бошлаши, чунки ушбу кайфият укитувчи ва таълим олyвчилаp pyхиятига бeвосита таъсиp кypсатишини би-лиши кepак. Энг асосийси, pахбаp-назоpатчи укитувчининг пeдагогик фаолиятини бахолаш, тeкшиpиш, ypганишни эмас, балки унга амалий мeтодик ёpдам бepишни максад килиб, укув машFyлотлаpига киpишни ният килган булса, нyp устига аъло нyp бyлаp эди.

Адабиётлар:

1. Каpимов И.А. Юксак маънавият - eнгилмас куч. - T.: «Маънавият», 2008.

2. Миpзаeв И. Даpс тахлили. I Укув-услубий кулланма. - T.: «Укитувчи», 1985.

3. Саpсeнбаeва Р.М. Tалабалаp мустакил таълимини ташкил этиш мeтодикаси. I Укув-услубий кулланма. - T.: TM^ 2014.

4. Саpсeнбаeва Р.М. Даpслаpда кypгазмали ва таpкатмали матepиаллаpдан фойдаланиш тeхнологияси. II «Замонавий таълим», 2015, 2-сон. -36-45-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.