Научная статья на тему 'УЦУВЧИ-ЁШЛАРНИ ВОЛЕЙБОЛ СПОРТ ТУРИГА ТАНЛАБ ОЛИШНИНГ МЕТОДИК ХУСУСИЯТЛАРИ'

УЦУВЧИ-ЁШЛАРНИ ВОЛЕЙБОЛ СПОРТ ТУРИГА ТАНЛАБ ОЛИШНИНГ МЕТОДИК ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

298
58
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жисмоний тарбия / укувчи / саралаш / усул / вакт / синф / ёш / спорт / волейбол / ривожланиш / танлаш / машFулот / натижа / сифат / Physical education / pupil / selection / time / class / age / sport / volleyball / development / choose / the result of training

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Журабек Мацсадбаевич Шукурллаев

Мазкур маколада жисмоний тарбия дарслари ва синфдан ташкари машFулотларда умумтаълим мактаблари укувчилари орасидан истеъдодли ёшларни волейбол спорт турига танлаб олиш юзасидан курсатма ва таклифлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

METHODOLOGICAL CHARACTERISTICS OF SELECTION OF STUDENTS FOR VOLLEYBALL SPORTS

In this article, the suggestions to select the talented students to volleyball game among the secondary school children are presented.

Текст научной работы на тему «УЦУВЧИ-ЁШЛАРНИ ВОЛЕЙБОЛ СПОРТ ТУРИГА ТАНЛАБ ОЛИШНИНГ МЕТОДИК ХУСУСИЯТЛАРИ»

УЦУВЧИ-ЁШЛАРНИ ВОЛЕЙБОЛ СПОРТ ТУРИГА ТАНЛАБ ОЛИШНИНГ МЕТОДИК ХУСУСИЯТЛАРИ

Журабек Мак;садбаевич Шукурллаев

Тошкент вилояти ЧДПИ, "Жисмоний маданият" кафедраси укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Мазкур м а кол ада жисмоний тарбия дарслари ва синфдан ташкари машгулотларда умумтаълим мактаблари укувчилари орасидан истеъдодли ёшларни волейбол спорт турига танлаб олиш юзасидан курсатма ва таклифлар келтирилган.

Таянч сузлар: жисмоний тарбия, укувчи, саралаш, усул, вакт, синф, ёш, спорт, волейбол, ривожланиш, танлаш, машгулот, натижа, сифат.

METHODOLOGICAL CHARACTERISTICS OF SELECTION OF STUDENTS FOR VOLLEYBALL SPORTS

Jo'rabek Maqsadbaevich Shukurllaev

CSPI, teacher of the Department "Physical Culture"

ABSTRACT

In this article, the suggestions to select the talented students to volleyball game among the secondary school children are presented.

Keywords: Physical education, pupil, selection, time, class, age, sport, volleyball, development, choose, the result of training.

КИРИШ

Ёш спортчиларни спортнинг уйин турларига танлаш ва мулжаллашда маълумки мактабларда жисмоний тарбия дарслари асос булиб хизмат килади ва янги самарали услублардан фойдаланишни таказо этади. Айникса, волейбол спорт тури хозирги кунда йилдан-йилга ракобатнинг жадал кескинлашуви

г— Kß 1 Ч-* г—

оилан мухим уринга эга. Ьу уиинлар паидо оулишидан то хозирги кунгача такомиллашиб хал кар о мусобакалар давлат рейтингини белгилаб бериш даражасида эътироф этилади. Волейбол спорт тури буйича утказиб келинаётган миллий чемпионатлар ва ута нуфузли хал кар о мусобакапарда юксак натижага эришиш учун жисмоний потенциал захирасини кучайтириш ва кенгайтириш, энг асосийси спортчиларни саралаб олишда мухим урин тутади.

Бу омил жисмоний тарбия машгулотларида мактаб укувчиларни волейбол спорт мусобакасига танлаб олишда мухим манба хисобланади.

АДАБИЁТЛАР ТАХ,ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бутун жахон мамлакатларида нафакат волейбол, шунингдек спорт турларига хам саралаб олиш амалиётида мактаб укувчилари ушбу жараённинг асосини ташкил килади ва бошлангич тайёргарлик даврида усмирларнинг жисмоний тайёргарлик даражасини ошириш механизмларидан фойдаланиб ёш укувчилар ичидан иктидорли спортчиларни саралаб олиш ва волейбол спорт турини ургатишнинг самарали усулларини татбик килиш энг мухим вазифадан хисобланади. Ривожпанган давлатлар орасида шундай клублар борки, усмирларни хатто 4-5 ёшидан бошлаб машгулотга кобилияти борлигини ва генетик прогноз оркали саралаб олиш жараёнлари амалга оширилади. Шунингдек, бу жараёнга комплекс тарзда замонавий ёндашиш зарурати юзага келмокда.

Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги "Жисмоний тарбия ва спортни янада ривожпантириш чора тадбирлари тугрисида" ги ПК,-3031 сон карорида белгиланган вазифаларни муайян даражада бажариш шунингдек, Республикамизда спорт уйинлари (волейбол, футбол, баскетбол, гандбол) спорт турлари тизимида спортчиларни саралаш энг долзарб муаммолардан бири сифатида каралади. Шу жумладан болаларнинг хар томонлама интеллектуал ривожланишида ёш авлодни шакллантириш, жамият ривожига мое баркамол шахени вояга етказишга барча имкониятлар яратилмокда. Айн икса, умумтаълим мактаблари укувчилари орасидан истеъдодли ёшларни саралаб олиш максадида спорт тугараклари ва секция машгулотларини ташкил этиш, спортга ихтисослаштирилган ( волейбол, футбол, гандбол, баскетбол ва хаказо) спорт мактабларига, таълим муассасалари ва спорт клубларига иктидорли ёш авлодни тизимли равишда танлаб олиш чора тадбирлари кисман даражада ишлаб чикилган. Шу боисдан умумтаълим мактаблари орасидан истеъдодли ёшларни саралаб олиш БУСМ захирасини шакллантириш максадида мактабларда спорт тугараклари ва секция машгулотларини ташкил этиш, спортга ихтисослаштирилган спорт мактабларига, таълим муассасалари ва спорт клубларига иктидорли спортчиларни кабул килиш жараёнларининг шаффофлигини ва холислигини таъминлаш юзасидан доимий равишда таъсирчан чоралар куриш хамда чораклар якунлари буйича танкидий тахлилий мухокамадан утказиш вазифалари ечилиш тизими амалда бажарилиши лозим.

НАТИЖАЛАР

Жисмоний тарбия жараёнида укувчиларни саралашнинг педагогик жихатдан ташкил этилиши ва йуналтирилиши долзарб ижтимоий-педагогик муаммо хисобланади. Масалан:

- жисмоний тарбия машгулоти жараёнида укувчиларни саралаб олиш методларининг тугри шакллантирилмаганлиги;

- мактаб укувчиларининг волейбол спорт машгулотларида болаларнинг базавий саралаб олинишига дойр назарий ва амалий ишлар жараёнининг амалга оширилмаганлиги;

- укувчиларни алохида волейбол спорт тури буйича машгулотларга кобилиятли болаларни саралаб олишнинг такомиллаштирилмаганлиги;

- мактаб укувчилари ичидан волейбол спорт тури буйича саралашнинг турли боскичларида ёш хусусиятларига мое харакатли уйинлар тизими ишлаб чикилмаганлиги;

- волейбол спорт турида саралаш мезонлари ва уни ташкил этиш мониторингининг тизимлаштирилмаганлиги шулар жумласидандир.

Ёш волейболчилар жамоасини шакллантиришнинг дастлабки боскичида уйинли харакатлар, мехнат ва айни пайтда укувчиларнинг машгулотга мойиллиги юкори булади. Уларнинг хар бирини мукаммаллик, харакат уйгунлиги, спортнинг у ёки бу турининг негизи деб хпеоблаймиз. Бирок жисмоний тарбия ва спорт мусобакаларда курсаткичларни, спорт махоратининг натижасини тулалигича намаён кила олиши учун укувчиларни жисмоний тарбия дареларида ва машгулотлар жараёнида психологик ва педагогик тарбиялашда жисмоний тарбиянинг метод ва воситаларидан тугри фойдаланиш асосида ташкил этиш максадга мувофикдир. Шунингдек, мактаб жисмоний тарбия машгулотлари жараёнида укувчиларни волейбол спорт турига танлаб олишда куйидаги мезонларга эътибор бериш мухим масалалар сирасига киради:

- жисмоний тарбия машгулоти жараёнида укувчиларни саралаб олиш методларини тугри шакллантиришда мактабларда жисмоний тарбия дарелари ва даредан тапщари машгулотлар укувчиларни спорт турларига саралаб олишнинг асосий негизи хисобланади. Чунки хар бир укувчи уз кобилиятларини ушбу жараёнларда намоён этади. Замонавий ёш волейболчиларни танлаб олишда тезкор, харакатчан, техник сезгига ва биргаликда харакатлар бажаришда юксак ривожпанган кобилиятга эга булган шунингдек, машгулот жараёнида дастлабки харакатни тугри бохолаш мухим ахамиятга эга. Спорт турини танлашда наслий ва мухит омилларини хисобга олиш хамда харакатланиш, харакатларга ургатишнинг конуниятларини хисобга олиш зарур;

- мактаб укувчиларининг волейбол спорт машгулотларида базавий саралаб олинишига дойр назарий ва амалий ишлар жараёни механизми нуктаи назардан карайдиган булсак, ёш волейболчиларни кейинги боскичма-боскич танлаш ва тайёрлаш булажак жараёнга тайёргарлик каби мухим маъсулиятли вазифа хисобга олинишини курсатади. Куп йиллик боскичма-боскич режа асосида тайёрлаш давомида ёш спортчилар индивидуал лаёкатларини ривожпантириш, хаётий мухим кобилиятларини куп йиллик тайёргарликнинг кейинги даврларини танлашда мухим омил хисобланган организмнинг резерв имкониятларини максимал намоён этиш учун шароит яратиш лозим;

мактаб укувчиларини алохида волейбол спорт тури буйича машгулотларга кобилиятли болаларни саралаб олиш ва тайёрлашнинг узаро богликлиги шугулланувчиларни боскичма-боскич танлашни ва уларнинг жисмоний сифатларини ривожлантириш, танланган спорт турида техник ва тактик махоратини эгаллаш ва такомиллаштиришни кузда тутади. Вазифалар буйича ёш волейболчиларни тайёрлаш бошлангич даври мазмуни мухим ахамиятга эга. Дастлабки тайёрлов даврида тайёрлаш жараёни болаларнинг жисмоний ривожпанишларига, таянч харакатланиш аппарата мустахкамланишига, жисмоний сифатлари тарбияланишига (тезлиги, кординацион кобилиятлари, чакконлиги ва бошкалар), шу жумладан, волейбол уйинида техника асосларини эгаллашда зарур булган махсус жисмоний сифатларни ва кобилиятларини тарбиялашга ёрдам берувчи воситалардан фойдаланишдан иборат булади;

- мактаб укувчилари ичидан волейбол спорт тури буйича саралашнинг турли боскичларида ёш хусусиятларига мое харакатли уйинлардан фойдаланишда волейболга якин булган ёрдамчи уйинлардан масалан: "К,овун узатиш", "Лапта", "Туп доирада", "Тупни тутиб ол", "Нишонга тушир", "Паккплдок", "Уртада туп" ва хакозо харакатли уйинлардан фойдаланиш максадга муофикдир. Ёш волейболчиларни танлаш ва мапщ бажаришлари учун танлаб олинган ва фойдаланилган харакатли уйинлари факатгина укитиш мусобакалашиш методи асосида кулланиладиган техник-тактик йуналганлик уйин машклари билан биргаликда фойдаланилганда юксак самарага эришилади. Бундай уйинларни танлашда асосан фойдаланиладиган меъёрий машкларнинг диагностик ва прогностик мохияти уларнинг мазмуни бу ёш волейболчилардаги генетик мавжуд булган кобилиятларни аниклаш жараёнида хам кул келади. Ёш волейболчиларни тайёрлашда волейбол хусусиятларини хисобга олиб, танлаб олинган харакатли уйинлардан фойдаланилганда шугулланувчиларнинг жисмоний тайёргарликлари анча яхшиланишига олиб келади;

- мактаб укувчилари орасидан волейбол спорт турида саралаш мезонлари ва уни ташкил этиш мониторинги тажриба-синов ва математик статистик тахлиллашда асосан ёш волейболчиларнинг буйи баландлиги, сакровчанлиги, харакатчанлиги, тиришкоклиги, интизомлилиги, жисмоний, техник хамда тактик тайёргарликлари даражасини, координацион кобилияти, аклий, психологик, интеллектуал сифатлари, тезкор фикрлаши, ижодкорлиги, вазиятни олдиндан кура билиш, мустахкам диккатлилик кобилиятларини ифодаловчи курсаткичларни улчаш оркали амалга оширилади. Бундай ёндашишнинг тугрилилигини амалда бажаришда хар бир йилдан сунг ёш волейболчиларни тайёрлашда камчиликларни тугрилаб бориш, тузатишлар киритиш машклар компонентлари хажмини тугри таксимлаш, урганилаётган техник услублар ва тактик харакатлар тупламини кенгайтириш масаласи хал этилиши лозимдир. Мана шундай мазмунда куп йиллик кузатишлар ва тажрибалар асосида хар томонлама урганиш ва аниклаш оркали натижали волейболчилар юзага келиш сифатлари янгиланиб боради.

ХУЛОСА

Хул оса килиб шуни айтиш мумкинки, ёш авлоднинг яъни шахенинг ижобий ва ижодий сифатларини хосил килиш ва тарбиялашга булган талаблар ушбу курсатилган самарали усулларни куллаш билан эришилади. Шуни таъкидлаб утиш жоизки, умумий урта таълим мактаб укувчилари орасидан волейбол спорт турига танлаб олишда ва тарбиялашда жисмоний тарбия дарелари хамда синфдан тапщари машгулотларда юкорида келтирилган мезонлари асос булиб хизмат килади.

REFERENCES

1. Abdulaxatov, A. R., & Xudoyberganov, J. S. (2020). Scientific and pedagogical ways to instill in students the national and universal values through "kurash". Asian Journal of Multidimensional Research (A.JMR), 9( 1), 44-47.

2. Abdulaxatov, A. R., & Sultonov, A. I. (2020). Bo'lajak jismoniy tarbiya o'qituvchilarida kasbiy-madaniy munosabatlarni shakllantirish (kurash misolida).

Maktab va hayot, 3(151), 20-21.

3. Abdulaxatov, A. R., & Sultonov, A. I. (2020). Bo'lajak jismoniy tarbiya o'qituvchilarida kasbiy-madaniy munosabatlarni shakllantirish (kurash misolida). Maktab va hayot, (2), 20-21.

4. Achilov, T., & Zufarov, T. (2019). Improvement Of Combined Actions Of Greco-Roman Style Wrestlers Taking Into Account The Specifics Of Competitive Activity.

International Journal of Advanced Science and Technology, 29(12), 1913-1917.

5. Choriyev, I. (2019). Efficiency Of The Model Of Formation And Development Of Readiness For Pedagogical Design In The Conditions Of Information And Communication Technologies. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 7(12), 624-629.

6. Karaev, V. S. (2020). Competence And Competent: Different Approaches And Interpretations. International Journal for Innovative Engineering and Management Research, 9(9), 202-206.

7. Mamatkulov, R. S., Khudoyberganov, J. S., Yusupbaeva, A. S., & Umaralieva, D. U. (2020). Features of formation of readiness of future teachers for innovative activity by means of information technologies. International Journal for Advanced Research in Science & Technology, 70(06), 1-3.

8. Mamatqulov, R. S., & Davlatova, G. H. (2019). Gimnastika maktabgacha ta'lim tizimida. Mysajuimt j 3jiukcu3 6ujiumjieudupuy, (1).

9. Mamatqulov, R. S., & Davlatova, G. H. (2020). Maktabgacha ta'lim tarbiyalanuvchilarini tarbiyalashda shaxmat o'yinining ahamiyati. MysajuiuM

j 3jiukcu3 6ujiumjieudupuy, (2), 4-9.

10. Matniyazova, H. K., Nabiyev, S. M., Abzalov, M. F., Kholiqova, M. A., & Yuldashev, O. H. (2019). Some Physiological Indicators of Domestic and Foreign Soybean Varieties under Different Water Regimes. International Journal of Science and Research, 8(9), 389-392.

11. Musurmanov, P., & Shermatov, M. (2020). Innovative Approaches To Developmant Of The Professional Competence Of Future Teachers. A

Multidisciplinary Peer Reviewed Journal, 7(1), 557-560.

12. Rasulova, N. S. (2020). The process of forming political parties (historical analysis). Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR), 9(1), 5-11.

13. Shermatov, M. (2020). Bo'lajak jismoniy tarbiya o'qituvchilarini tayyorlashda innovatsion yondashuvlar. Xalq ta'limi, 7(3), 78-83.

14. Shukrullayev, J. M. (2019). 7-14 yoshli maktab o'quvchilarini voleybol sport turiga tanlab olishning metodik xususiyatlari. MysajuiuM, 2(1), 153-156.

15. Soatboy, O., Javlonbek, X., Shirinbekovich, K. V., & RoZmamatovich, A. A.

(2019). Technique of improving the technical and tactical skills of national wrestlers. Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR), 8( 12), 58-61.

16. Solizhonovich, M. R., Turdievich, Z. A., Bahromovich, J. A., & Erkinovna, K. M.

(2020). Features and application of the cluster method of its organizations in lessons in secondary school and higher pedagogical institutions. International Journal on Integrated Education, 5(3), 90-94.

17. Xabibullayev, С. X. (2020). Жисмоний имконияти чекланган укувчилар организмининг функционал холатини бахолаш услубияти. Мугаллим , 7(4), 148153.

18. Xudayberganov, J. S., Xabibullaev, S. X., & Madyarova, M. M. (2020). Method of development of physical qualities of the high school class wrestlers on kurash. International Journal on Integrated Education, 5(3), 169-173.

19. Zufarov, T. U. (2020). Suzish sport turining ahamiyati va davolovchi ta'siri. Maktab va hayot, 2(150), 20-21.

20. Zufarov, T. U., & Asatov, A. A. (2020). Umumta'lim maktablarida milliy harakatli o'yinlarning ijtimoiy-pedagogik asoslari. "Boshlang'ich ta'limga innovatsion va kompetensiyaviy yondashuvning dolzarb masalalari", 43-47.

21. Adizov, B. R., Abdulahatov, A. R., Hudoyberganov, J. S., Yusupbaeva, A. S., & Mirahmedov, F. T. (2020). The Practical State of Teaching Physical Education in Higher Education Institutions. TEST Engineering and Management, 83, 628-631.

22. Абдулахатов, A. P., & Очилов, Э. О. (2020). Олий таълим муассасалари талабаларига курашнинг тарбиявий ахамиятини ургатиш йуллари. Мугаллим хэм узликсиз билимлендириу, 1(1), 148-151.

23. Абдулахатов, А. Р. (2020). Олий таълимида кураш спортини укитишнинг амалиётдаги холатини ургатиш хусусида. Малака ouiupuui тизимида спорт буйича мутахассислариииг касбий компетеитлиги мехаиизмиии такомиллаштириш: муаммолар ва ечимлар, 195-197.

24. Абдулахатов, А. Р., Худойберганов, Ж. С., & Курбонова, М. Э. (2020). Образовательный кластер - как ресурс инновационного развития региона. Мугаллим уэм узликсиз билимлендириу, 7(1), 84-89.

25. Атабеков, Ф. У., & Азаматова, Д. Ш. (2020). Важностьсотрудничества школы и семьи в начальной школе. European research: innovation in science, education and technology, 89-92.

26. Шукурллаев Ж.М. 7-14 ёшли мактаб укувчилари ичидан волейбол спорт турига саралаш методикасини такомиллаштириш. Магистрлик диссертацияси. Тош. ТДПУ. 2020 йил. 56-59 б.

27. Жисмоний тарбия ва спорт журнали. 2018 йил.

28. Курбонова М.А. Бошлангич тайёргарлик даврида ёш волейболчиларни танлаш ва машгулот жараёнида халк харакатли уйинларидан фойдаланиш. Тошкент-2006.

29. Павлов Ш.К, Абдурахмонов Ф.А. Подготовка гандболистов. Тошкент Уз ГИФК, 2006.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.