Научная статья на тему 'ҚУРЪОНИ КАРИМДА” يَلِإ ” ОЛД КЎМАКЧИСИНИНГ ТУРЛИ МАЪНОЛАРДА ҚЎЛЛАНИШИ'

ҚУРЪОНИ КАРИМДА” يَلِإ ” ОЛД КЎМАКЧИСИНИНГ ТУРЛИ МАЪНОЛАРДА ҚЎЛЛАНИШИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

83
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚУРЪОНИ КАРИМДА” يَلِإ ” ОЛД КЎМАКЧИСИНИНГ ТУРЛИ МАЪНОЛАРДА ҚЎЛЛАНИШИ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-357-360

КУРЪОНИ КАРИМДА"<Р) " ОЛД КУМАКЧИСИНИНГ ТУРЛИ МАЪНОЛАРДА КУЛЛАНИШИ

Ивадулла Зиятович Ахроров

УзХИА "Узбек тили ва мумтоз шарк адабиёти"кафедраси

таянч докторанти

Араб тили грамматикасида "хуруфул маъоний" - маъноли харфлар деб аталадиган кумакчи ва кушимчалар 100 та булиб, улардан хар бирининг уз вазифаси бор. Улар урнига караб бир неча маъноларда кулланиши мумкин. Киска килиб айтганда, бундай маъноли харфларга араб тилида омиллар деб

юритилади

Куръони карим оятлари ва хадиси шарифларни таржима килишда омиллар албатта, маънога таъсир килади. Шу уринда XI асрда яшаб, ижод этган олим Абдулкохир Журжонийнинг "Миату аъмил" - "Юзта омил" асари ёрдамга келади. Мазкур маколада ана шу юз омилнинг факат биттаси билан танишиб «31 чикамиз: (илаа) - жар харфлари (узидан кейин келаётган исмни касралик килувчилар)дан омиллардан бири булиб, купинча -га, -гача, маъноларида ишлатилади. "Олд кумакчилар (хуруфул жар) узи богланиб келган аник ёки ноаник холатдаги суздан олдин келиб, уни караткич келишигида келишини

талаб килади" [1].

Куръони каримда "илаа" олд кумакчиси бир неча маъноларда келганлигини

куришимиз мумкин:

1. Алак сурасининг 8-оятида интихо, нихоялаш маъносида келган [2]:

Ф «1 ¿1

"(Эй, инсон!) Албатта, кайтиш Раббинг хузуригадир [3]". Ушбу ояти каримада Аллох таоло киёмат куни хамманинг борадиган охирги манзили, кайтишнинг нихояси Роббисининг хузури эканлигини таъкидламокда.Шу уринда илаа олд кумакчиси интихо, нихоялаш маъносида

келган.

2. Маконда чегарани нихоясига етганлигини билдириб келади:

"Басра (шахри)дан Куфа (шахри)гача бордим". Бу мисолда бориш чегарасининг охири Куфа шахри эканлигини "илаа" олд кумакчиси билдириб турибди.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-357-360

З.Замонда чегарани нихоясига етганлигини билдириб келади: Бунга куйидаги ояти карима мисол була олади:

( ^ AV Sjull SJj^J ( 0 сР J] ^Jlell Iji3l fJ

"Сунгра рузани кечасигача батамом килинг" [4]. Бакара сураси 187-оят. Ояти каримадаги "кечасигача" сузи кечаси руза тутилмаслигини, кечга бориб руза нихоясига етишини англатади. "кечасигача" лафзидаги "-гача" кушимчаси

замонни, пайтни нихояси эканини билдириб келган.

4.Биргалик маъносида келади:

IJJI cß f&lj. J] fiM 1 ^J yjLllj ^»¿Ь IJSJLLÜ VJ f4jlj. ^.ftil Ijtj ^

( Y ^lulll SJJ^ ( •Й'

Маъноси: (Вояга етган) етимларга мол-мулкларини (кайтариб) берингиз, пок нарсани нопок нарсага алмаштирмангиз! Уларнинг молларини уз молларингизга кушиб хам емангиз! Зеро, бу катта гунохдир [5]. Нисо сураси 2-оят.

Бу ояти каримадаги олд кумакчи "биргаликда" маъносида булиб, ушбу маъно оятда "кушиб хам" дейилмокда.

5. Гохо Л дан кейинги исм, узидан олдинги исмни тахтига киради, агар кейинги исм олдинги исмни жинсидан булса:

f£-U!J£ J IjAU.Ij gjil^All J] fSjAjij j—J 1 jluir.ll SMf^.4 J] fl^J |j| Ijj.t jjjl l^ji U

( 1 S^Ul SJJ^ ( ^^ jjii^Jl J] f^i-jij Маъноси: "Эй, иймон келтирганлар! Намозга турмокчи булсаларингиз, юзларингизни ва кулларингизни чиганоклари ила ювинглар. Бошларингизга масх тортинглар. Ва оёкларингизни тупиклари ила ювинглар [6]". Моида сураси 6 -оят.

Ушбу ояти кариманинг тафсири, айнан харфига берилган маънолар хилма-хиллиги борасида Юртимиз алломаларидан Шайх Мухаммад Содик Мухаммад Юсуф хазратлари шундай ёзадилар: "Тахоратнинг фарзлиги ва бу фарз амалнинг ичида туртта фарз борлиги ушбу оятдан олинган. Шу билан бирга, баъзи тоифалар ушбу оятни тушунишда ва ундан хукм чикаришда мусулмонлар жумхурига зид боришган. Бунга ояти каримани нотугри талкин килиш сабаб булган. Оятнинг матни "Бошларингизга масх тортинглар ва оёкларингизга хам!" -деганга ухшаш маънода келган. Бу тарзда тузилган жумлани шиъа мазхабидаги кишилар "ва оёкларингизга хам масх тортинглар" деган маънода тушунганлар хамда шу маънодан келиб чикиб, тахорат килганда, юзини ювади, кулини чиганоги билан ювади, бошига хамда оёгига масх тортади, деб хукм Academic Research, Uzbekistan 358 www.ares.uz

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-357-360

чикарганлар. Шундай киладилар хам. Куръони Карим маънолари бошка тилларга таржима килинганда хам шу хатога йул куйилган. Аслида, ундай эмас. Тахоратнинг тартибига мувофик булиши учун оёкни ювиш кераклиги охирида зикр килинган. Араб тилидан, Куръон тиловатидан хабардор хеч бир шахс бу маънодан бошка маънони тушунмайдиДолаверса, Куръони Каримни биринчи кабул килиб олган зот Пайгамбаримиз соллалоху алайхи васаллам унга оёкни ювиш маъносини берганлар ва узлари доимо тахоратда оёкларини ювганлар. Куръони Каримнинг нозил булишига хамаср булган саодатманд авлод - сахобаи киромлар авлоди бу оятни, оёкни ювишни англатади, деб тушунганлар. Улардан бирорталари хам оёкка масх тортмаганлар [7].

6. Гохо «31 дан кейинги исм, узидан олдинги исмни тахтига кирмайди, агар кейинги исм олдинги исмни жинсидан булмаса:

( ^ AV Sjull SJ^ ( 0 JJ33I «3J ^UI Ijisi

Маъноси: " Сунгра рузани кечасигача батамом килинг". Бакара сураси 187- оят. Ояти каримадаги "кечаси" сузи "руза"нинг жинсидан эмас. Иккаласи умуман, бошка-бошка нарса. Шу маънога кура кечаси руза тутилмайди.

Юкоридаги тахорат ва рузага доир ояти карималарда зикр килинган «31 харфига уламолар маъно беришлари борасида буюк факх, ватандошимиз Бурхонуддин Маргинонийнинг "Ал-хидоя" асарида шундай баён килинади: "Бизга кура, тирсак ва тупиклар, (тахоратда) ювишга киради. Зуфар рахматуллохи алайх акс фикрдадир. У киши: "Чегара чегараси белгили нарсанинг остига дохил булмайди, худди руза бобида"кеча"нинг руза (тутиш вакти)га кирмагани каби", деган.

Бизнинг далил шуки, (тахоратдаги) чегара узидан кейинги жойни ювишни сокит килиш учун келган, акс холда ювиш мажбурияти кулнинг хамма кисмини камраб олган булар эди. Руза бобида эса, чегара рузанинг хукмини кечгача давом эттириш учун урнатилган.Чунки "савм" (руза) сузи аслида бир муддат (таом, ичимлик ва жинсий алокадан) тийилиб туриш демакдир [8].

REFERNCES

1. Миркобил Хдсанов, Муборак Абзалова. Араб тили дарслари. - T.:Nihol, 2007. - 49-б.

2. 17 2000.^1421 Я?^ .5>Ш1 UjeVl ^^ .¿^j* ^

3. Шайх Абдулазиз Мансур. Куръони карим маъноларининг таржима ва тафсири. - T.:Sano-standart, 2021. - 597-б.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-357-360

4. fflaöx MyxaMMag Cogu; MyxaMMag rocy^.Ta^cupu X,nnon. HMAK, 2008. - 170-6.

5. fflafix A6gyna3H3 MaHcyp. KyP'kOHH KapuM MatHonapuHHHr Tap^HMa Ba Ta^cupu. -T.:"Sano-standart" 2021. -77-6.

6. fflafix MyxaMMag Cogu; MyxaMMag Mcy^.Ta^cupH Xu-non. HMAK, 2008. - 21-6.

7. fflafix MyxaMMag Cogu; MyxaMMag Mcy^.Ta^cupu ^unon. HMAK, 2008. - 22-6.

8. EypxoHyggHH MapruHOHHH. Xugoa mapx 6ugoaTun My6Tagu.Y36eKHa H30xnu-aKageMHK Tap^HMa. -T.:"Hilol-Nashr", 2020. - 44-6.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.