CC BY
138
УДК 4А Г. И. МАХМУДОВА
ББК 81,2
УНСУР^ОИ ШАР^И ВА^^И ТАСМИЯ ДАР ФАР^АНГ^ОИ ТАФСИРИИ ФОРСЙ-ТО^ИКИИ КАРНИ XVII
Вожа^ои калиди: фархангнигорй, этимология, «Бурхони котеъ», икттибос, таърихи пайдоиши калима
Забони форсй вобаста ба шароити таърихй ва вазъияти чугрофй хама вакт бо забонхои зиёд бархурд мекард. Ба он калимахои зиёд ворид шуда, аз чихати фонетикй такмил меёфтанд, тагйири маъно менамуданд, мафхуми нав пайдо мекарданд ва ин мафхумхо кисман ё интихобан кабул мешуданд. Маълум аст, ки калима, гохе ки аз зинахои мазкур мегузарад, маънои аслии худро гум мекунад ва онро танхо мутахассиси сохаи решашиносй метавонад муайян намояд. Иштибохи бузург мешавад агар бигуем, илми решашиносй танхо дар асри XIX диккати олимонро чалб намудааст. Лозим ба зикр аст, ки хануз дар асрхои миёна вазифаи решашиносиро фархангнигорон ичро намуда, дар тафсири калима шархи решавии калимаро медоданд ва ин нуктаро бо ибораи «вачхи тасмия» ишора мекарданд.
Дар кишвари Х,индустон фанни лугатнависии форсй пешрафти тадричии хешро, ки аз дер боз огоз намуда буд, дар карни XVI ва XVII идома дод, то он ки форсишиносон, порсигуёни Х,инд ва эрониёни хинднишин, ба тадрич ба суйи забони гуфтории порсигуён дар шеър ва наср мутамоил шуданд ва кушиданд, ки душворихои ин забон, махсусан мушкилоти осори шоирон ва теъдоде аз калимахои арабй, туркй ва баъзе аз луготу таркибот ва истиороту, киноётро, ки дар забони адабй ба кор мерафтааст, бо луготи форсиву пахлавй биомезанд.
Барои сахл шудани кор бештар ба фарханги «Бурхони котеъ» мурочиат шудааст. Инчунин ин фарханг яке аз чомеътарин фарханги замони гузашта ба шумор меравад. Муаллифи он калимахои гайрифорсии дар назму насри форсй маъмул бударо чамъоварй карда, мачмуаи лугатхои китобро ба беш аз бист хазор расонидаааст.
Махз шароити зикршуда сабаб шуд, ки барои оммафахм шудани осори шоирону нависандагон дар фархангхои тафсирй калимахои иктибосшуда шарху эзох дода шаванд ва инчунин аз реша ё баромади калимахо маълумот дода шавад, ки мисолхои он дар фарханги «Бурхони котеъ» фаровон дида мешавад.
Оид ба калимахои иктибосй дар «Лугати терминхои забоншиносй» чунин оварда шудааст: «Калимахои иктибосй - калимахое, ки аз дигар забонхо гирифта шудаанд. Калимахои дигар забонхо дар асоси муносибатхои савдо, сиёсат, маданият аз забони дигар халкхо дар асоси эхтиёчоти табиии забон кабул карда мешаванд»(11, 99).
Аз назари кушода додани таърихи калима иктибосро хамчун яке аз шарххои вачхи тасмия хисоб мекунем, ки муаллифи фарханги «Бурхони котеъ» ингуна калимахоро бо иборахои «ба лугати ...», «дар тахти лугати ... навишта шудааст», «ба забони илмии ахли ...», «гуянд ин лугати ...», «ба забони ...», «гуянд ин лафзи ...» ифода намудааст.
Масалан: «Осур - ба маънии киштзор ва галлазор бошад: ва ба забони илмии ахли ^инд одамхорро гуянд»(7, 53). «Абияхмиё - ба забони юнони навъе аз ташаннуч бошад, ки монеи хиссу харакат гардад»(7, 70). «Одош - бар вазни подош: ду шахс, ки як ном дошта бошанд, хар як мар дигареро одош бошад. Ва гуянд ин лафзи туркист, лекин дар форсй мустаъмал аст»(7, 45).
Шархи этимологии лексикаи фархангхои кадима диккати олимонро бештар чалб мекард. Масалан, Алиасгари Х,икмат ба тахкики кисмати лексикаи «Бурхони котеъ» машгул шуда, вожахои аз забону лахчахои гуногун овардаи муаллифро чунин гурухбандй намудааст:
1) Арабй: а) умумиарабй; б) лахчахои арабй (яманй, димишкй, андалусй, сурёнй, магрибй, лахчаи ахли Мадина, багдодй, мосулй, лахчаи Води-ал-куро, мисрй, уммонй) 2) Барбарй 3) Х,абашй 4) Набатй 5) Аврупоии бостон 6) Сурёнй (лахчаи оромй) 7) Туркй 8) Х,индй (санскрит, хиндй, даканй) 9) Юнонй 10) Румй 11) Арманй 12) Занду Позанд (пахлавй, зардуштй, хузворишхои оромй) 13) Забонхо ва лахчахои эронй (калимахои авастой, форсии бостон, пахлавй, дарй, хоразмй, сугдй (самаркандй), лахчаи Мовароуннахр ва Фаргона, марвй, хуросонй, систонй, кирмонй, шерозй, шабонкорай, лурй, исфахонй, ирокй, казвинй, хузистонй, озарй (лугати Озарбойчон), гелонй, дайламй, мозандаронй, гургонй) (6, 43).
Мухаммадхусайн ибни Халафи Табрезй хангоми тафсири этимологии калимахо усулхои гуногуни шархро пеш гирифтааст, ки онхоро метавон ба таври хулоса шарху тавзех дод.
Фарханги номбурда аз чумлаи сарчашмахое хисоб мешавад, ки дар он рохи мураккаби аз як забон ба забони дигар гузаштани калимахо ба таври бисëр дакик тахлил шуда, сабабхои ба тагйирот дучор гардидани онхо нишон дода шудааст. Муаллифи лугат ин ë он калимаи дар забони дигар истифодашавандаро тахлил намуда, баъд асли решаи онро медихад. Аз тахлили ин гуна калимахо дар забонхо чунин хулоса кардан мумкин аст, ки фарханги «Бурхони котеъ» вачхи тасмияи вохидхои лугавиро бо роххои зерин нишон додааст:
1. Муаллифи фарханги номбурда хангоми шарху эъзохи як катор калима аз шакли эронии кадим ибтидо гирифтани онхоро кайд менамояд, ба монанди Занду Позанд (пахлавй, зардуштй-авастой, оромй) ба кор рафтани ин гуна унсурхои лугавиро ишора менамояд:
Ахостй - бар вазни нахостй: ба маънии гайрииродй бошад, чи хостй ба маънии иродй-ст ба забони Асто ва Дасотир (7, 74).
Татро - бар вазни сахро; ба лугати Занду Позанд тобистонро гуянд, ки дар мукобили зимистон аст (7, 83).
Афдисто - бар вазни мачлисхо: ба маънии афтадисто, ки ситоиши ачаб ва нектарин ситоиш: ва хамди Худои азза ва чал бошад бо забони пахлавй (7, 103).
Мисолхои овардашуда баëнгари он хастанд, ки муаллифи китоби «Бурхони котеъ» кушиш ба харч дода, тибки хисоботи В.А.Капранов, такрибан 400 калима аз забонхои авастой ва пахлавй оварда, то андозае кушиш намудааст, ки вачхи тасмияи онхоро нишон дихад. Лозим ба кайд аст, ки на хамаи ин калимахо дар забони форсй-точикии муосир роич аст. Факат як кисме аз онхо аз тарики ашъори шоирони садаи X-XI ба забони адабии хаттии забони форсй ворид шудааст. ^исми дигари калимахо аз порсхои зардуштй аз тарафи фархангнигор Х,усайни Инчу ба «Фарханги Ч,ахонгирй» дохил ва аз он ба «Бурхони котеъ» гузаронида мешавад (6, 44).
2. Маълум аст, ки забони зиндаи омма ба забони адабии хаттй таъсир мерасонад. Вожахои гуишй ба забони адабй метавонад бо ду рох ворид гарданд: 1. Аз тарики забони омдана; 2. Ба туфайли осори адибон. Далелхое вучуд доранд, ки адиб бо максади ба хонанда мафхум гардонидани матлабаш пайваста кушиш ба харч медод, ки калимахои фахмову соддаро мавриди истифода карор дихад. Чунин унсурхои гуишй минбаъд ба фархангхои асримиëнагй рох ëфта, аз чониби фархангнигорон хоси лахчахои мухталиф будани онхо таъкид шудааст, ки ингуна мисолхо дар фарханги «Бурхони котеъ»-и Мухаммадхусайни Бурхон низ дида мешавад. Бо хамаи таъкид ë ишора ба мансубияти ин ë он шева будани вожа, ë дар лахчаи ин ë он махал бо маънои дигар корбаст шудани онхо муаллифи фарханг ба таърихи калима, пайдоиши он ë вачхи тасмияи он рушанй меандозад. Ба хамин як ишораи худ, дар холати вокеан хам дуруст будани ин иттилоот, муаллифони фарханг ба мо - имруздан хизмати арзандае дар бораи таърихи унсурхои лугавии забонамон ба чо меоранд.
Асвор - бар вазни рахвор: ба маънии сувор бошад, ки дар мукобили пдада аст; ва ба забони Гелон чамъе бошанд аз лашкариëн... (7, 96)
Сагорир - бар вазни бавосир, дастанбуйро гуянд; ва ба лугати ахли Шом шаммом хонанд ... (7,307).
Чургот - бар вазни Букрот, ба лyгaти Самарканд мостро гуянд...(7, 319).
Шархи вожахои лахчавй дар фарханги мазкур нисбатан кам дида мешавад ва аглаб ин вожахо хангоми шарху тавзехи калимахои моддаи лугавй оварда шуданд. Муаллиф хангоми шархи калима якчанд муодили онро аз хар гуна забону лахча меорад, махсусан аз забони арабй, туркй, юнонй ва лахчаи шерозй, казвинй ва гайра:
Искалинус - номи хакимест юнонй; ва номи давое хам хаст, ки онро ба шерозй зaнгидорy гуянд (7, 95).
Ускурдиюн - ба лугати руми ва баъзе гуянд ба юнонй давоест, ки онро ба шерозй сир мегуянд (7, 95).
Чокуч - бар вазни попуш, путк ва чакуши мисгарон ва охангарон бошад, ва ба араби митрок гуянд (7, 335).
Баробарон - ... гтехест давой, ки онро ба юнонй саториюн хонанд (7, 161).
3. Дар мавриди иктибос лугатшиноси варзида В.А.Капранов дар «Таджикско-персидская лексикография в Индии XIV-XIX вв.» кайд менамояд, ки «Фархангнависони асрхои гузашта ба пайомади пайдоиши калима ахамияти хоса зохир менамуданд, аммо бисëрй аз калимахое, ки дар давраи пеш ë дар давраи пахлавй ба забони форсй ворид гардидаанд, хамчун калимаи худй кабул шуда, хеч гуна шархе дода нашудаанд» (6, 44).
Бодингон - бар вазн ва маънии бодинчон аст; ва онро ба арабй хадак гуянд. (7,142)
Аолан шaкли acлии ин вoжa «vätinganah» аст, ки aз кадим дap шaкли бoдинчoн дap зaбoни мo мycтaъмaл Ba oн як «нaбoти зидди бoди мeъдa» acт. Аз нaзapи peшaшинocй бoшaд, ин вoжa дap caнcкpит vätinganah acт Ba чун э^ди гaзи (бoди) мeъдa нaмeкapд, бaд-ин нoм xoндa шуд. Луга™ мaзбyp бa cypaти bâdingân даp зaбoни фopcй бa вoм гиpифтa шуд (1, 93).
Бa нaзapи банда дap зaмoни гузашта зaбoни фopcй накши зaбoни миëнapaвpo мeбoзид. nac аз ин маълум мeшaвaд, ки acли калимаи «бoдинчoн» caro^^m буда, дap натичаи экcпeдитcияхoи ба Оcиëи Миëнaвy ^ав^з тaшкилкapдaи oлимoнy caйëхoни pyc ин калима дap шакли «баклажан» ба зaбoни pycй мeгyзapaд. Дap лaхчaхoи Шимoли ^^ик^тен имpyз ба шакли «бoкилaчoн» ба ^p мepaвaд.
Маълум мeшaвaд, ки на хамаи шapхoи этимoлoгй дap «Бypхoни кoтeъ» дypycтaнд. Дap мaвpиди дигap B.А.Kaпpaнoв мeгyяд, ки «..^ap китoби мaзкyp шapх oид ба ик,тибocшaвии кaлимaхo аз зaбoни мугулй, чинй, тибeтй ва мaлaйзй-индoнeзй аолан вучуд нaдopaд. Факат дap бaъзe мaвpидхo шapхи «тypкии Мyгyлиcтoн» дида мeшaвaд. Сабаби ин гуна иштибoхoт дap oн acт, ки фapхaнгнигopoн ханшми шapхy тaфcиpи калима дyшвopй мeкaшидaнд ва кaлимaхoи мyгyлиpo аз тypкй фapк нaкapдa o^opo oмexтa мeкapдaнд. Эхтимoл муаллиф кaлимaхoи мaлaйзй-индoнeзиpo 6o caбaби зиëд будани o^o ба гypyхи зaбoнхoи хиндй дoxил намуда бoшaд. Бoбaти шapхи зaбoнхoи хиндй низ нopaвшaнй ба нaзap pacидa, аз o^o факат зaбoни caнcкpит, хиндй ва даканй вучуд дopaнд» (6, 45). Чи xeлe ки Шaхpиëpи Накавй дap ма^лаи худ «Тaъcиp ва нуфузи фopcй дap зaбoни мapoхaтй» мeгyяд: <^ap coли 1318 мeлoдй пoдшoхи Дeхлй Алoyддин Хилчй ба чануби Х,инд хамла мeoвapaд ва киcмe аз ycтoни Мaхopaштpa чузви caлтaнaти мycyлмoнoни фopcизaбoн Kapop мeгиpaд ва аз ха^н мaвкeъ тaмocи мapoхaтизaбoнoн 6o фopcизaбoнoн oгoз гapдид. Дap натичаи тaъcиpи зиëди мycyлмoнoн aкcapи кaлимoти фopcй ба зaбoни мaхopaтй иктибoc мeшaвaд» (9, 97). X,e4 вакт тaъcиpи ду зaбoн яктapaфa нaмeшaвaд ва дap aкcapи хoлaт oн мyтaкoбилa acт. Дypycт acт, ки тaъcиpи зaбoни фopcй ба зaбoни мaхopaтй xeлe зиëд буд, вaлe кaлимoти зaбoни мapoхaтй хам ба зaбoни фopcй дoxил мeшaвaд. Фapхaнги «Бypхoни кoтeъ», ки махз дap дaвpaи caлтaнaти нaвбaтиe, ки дap capзaмини Мaхopaштpa Xyкмpoнй мeкapд ва дap ин зaмoн тeъдoди зиëдe аз дoнишмaндoн ва opифoни эpoнй бapoи мycoфиpaт ба Дакан даъват мeшyдaнд, тадвин шуда бoшaд хам, aммo муаллиф аз мавчудияти ^™6OCO™ зaбoни мapoхaтй хeч ишopae нaoвapдaacт.
4. Дap бaъзe хoлaтхo муаллифи фapхaнг oид ба acли калима ва аз кaдoм зaбoн иктибoc шудани oн шубха дopaд, мaълyмoти нoпyppa дoштaнaшpo кайд мeкyнaд:
а) мaвpидхoe дyчop мeoянд, ки муаллифи фapхaнг тaмoмaн аз пaйдoиши калима бoxaбap нecт ва oнpo 6o ибopaи «маълум нecт, ки ба лугати кyчocт», ишopa мeнaмoяд. Мacaлaн:
Мое - ба маънии мoх acт, ки ба apaбй кaмap мeгyянд, лeкин маълум нест, ки ба лугати кучост (7, 76).
б) мaвpиди дигape, ки дap фapхaнги «Бypхoни кoтeъ» дида мeшaвaд, шак дoштaни муаллиф ба фи^и худ ë дacтpac набудани таодики аники этимoлoгияи калима буда, дap ин вакт муаллиф нoилoч ду гунаи capчaшмaи иктибocи кaлимapo мeopaд ва oнpo 6o ибopaхoи зepин «лугати ин зaбoн acт ë лугати oн зaбoн маълум тест», «ба лугати cypëнй oн аст ва бaъзe гуянд юнoниcт» ишopa мeнaмoяд. Мacaлaн:
Армино - бap вазни мaхcимo; ба лугати сурёнй нaвшoдyp бoшaд; ва oн 4roeCT мoнaнди намак ва бeштap cифeдгapoн ба кop бapaнд; ва баъзе гуянд юнонист (7, 83).
Исфироч - ба лугати андалус мopчyбapo гуянд ва бapги oн мoнaнди бapги poзиëнa acт, ва баъзе гуянд лугати ахли магриб аст (7, 93).
Сил - бap вазни фил, нaвъe аз хapшaф аст, ки rarnap бoшaд ва oнpo ба фopcй бeдгиë xoнaнд ... Гуянд арабист ва баъзе гуянд сурёнист (7, 3G7).
Аз гyфтaхoи бoлo мeтaвoн xyлoca кapд, ки якe аз yнcypхoи вачхи тacмия иктибoc ба шyмop мepaвaд, ки oн дap фapхaнги «Бypхoни кoтeъ» фapoвoн дида мeшaвaд. Тaхлилхoи бoлo нишoн мeдихaнд, ки фapхaнги «Бypхoни кoтeъ» вачхи тacмияи вoхидхoи лyгaвиpo 6o poххoи зepин нишoн дoдaacт:
• Kaм вoжaхoe дyчop мeoянд, ки аз зaбoнхoи кадим ë дaвpaи миëнa тo дaвpaи мo pacидa бoшaнд, чун o^o ë аз иcтeъмoл бapoмaдaнд ва ба гypyхи вoжaхoи apxaиcтй дoxил шуданд ва ë 6o мypypи зaмoн дap зepи тaъcиpи зaбoнхoи дигap ин вoжaхo шаклан тaгйиp ëфтaaнд. Чун зaбoнхoи oн дaвpaхo тaъpиxиaнд, кyшишхoи аввалин дapaчa бapoи нишoн дoдaни тaъpиxи вoжa дap фapхaнгхoи acpи миëнa айни мyддaocт ва хap гуна ишopaхoe, ки аз аоли вoжa ва тaъpиxи oн oгaхй мeдихaд, вачхи тacмия acт.
» Бo хамаи таъкид ë ишopa ба мaнcyбияти ин ë oн шeвa будани вoжa, ë дap лахчаи ин ë oн махал кopбacт шудани o^o муаллифи фapхaнг ба тaъpиxи калима, пaйдoиши oн ë вачхи тacмияи oн
рушани меандозад. Ин кумаки гаронбахо барои решашиносон, мебошад ва дар кори муайян намудани лахчаи ин ё он забон дар давраи гузашта ахамияти вежа дорад.
• Бо назардошти маълумоти кофй надоштани фархангнигорон оид ба решашиносй, дар мавриди пайдоиши вожахо ё сарфи назар намудани онхо аз таърихи вожахое, ки аслашон форсй нест, сабаби зикр нагардидани онхо мешавад.
• Дар баъзе холат муаллифи фархангхо ба асли вожа шубха дошта, бинобар барои инхирос аз галат ва рох надодани он якчанд забонро номбар намудаанд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Айто, Ч,он. Фарханги решашиносии англисй/Ч,. Айто Тарчумаи Хдмиди Кошониён.-Техрон: Интишороти Муйин, 1384. - 1330 с.
2. Алиева, Ф. Вожахои муфаррас дар «Гиёс-ул-лугот»-и Мухаммад Гиёсуддини Ромпурй/ Ф. Алиева//Номаи донишгох. Силсилаи илмхои гуманитарй.- 2014.- № 1. - С. 22-27
3. Деххудо, Алиакбар. Лугати Деххудо/Д.Алиакбар - Техрон: Сирус, 1351. - С. 199-217 - ч. 40.
4. Забони адабии хозираи точик. Лексикология, фонетика ва морфология/Китоби дарсй барои факултетхои филологияи мактабхои олй. ^исми 1-Душанбе: Ирфон, 1973. -450 с.
5. Искандарова М. Калимахои аслии точикй ва хамвожахои эрониву славянй дар «Фархангномаи решашиносии забони русй»- и М. Фасмер: автореферати номзади илмхои филологй: 10.02.22 /М. Искандарова. - Хучанд, 2011. - 150 с.
6. Капранов, В.А. Таджикско-персидская лексикография в индии XVI - XIX вв. /В.А.Капранов. -Душанбе: Дониш, 1987.- 224с.
7. Мухаммадхусайни, Бурхон. Бурхони котеъ. Тахияи матн бо пешгуфтор, мулхакот, тавзехот ва фехристи А.Нуров. Ч,илди 1. -Душанбе: Адиб, 1993. 416с.; Ч,илди 2. -Душанбе: Адиб, 2004. -424с.; Ч,илди 3.-Душанбе: Адиб, 2014.-398с.
8. Мухаммадхусайни, ибни Халафи Табрезй (Бурхон). Бурхони котеъ. Ба эхтимоми Мухаммад Муйин/М.Х. Табрезй. Ч,илди 1.- Техрон: Амири Кабир, 1362.-550с.; Ч,илди 2.-Душанбе: Амири Кабир, 1362.-1216с.; Ч,илди 3.-Душанбе:Амири Кабир, 1362.-1923с.; Ч,илди 4.-Душанбе: Амири Кабир, 1362.-2469с.; Ч,илди 5.-Душанбе: Амири Кабир, 1362. - 287 с.
9. Накавй, Шахриёр. Таъсир ва нуфузи форсй дар забони марохатй/Ш.Накавй.- Исфахон: Мачаллаи «Вахид» ,1352.- №112.- С. 94-105.
10.Насрини ^осим Тахта Чуб. «Кашф-ул-лугот ва-л-истилохот» аз чумлаи китобхои нодири лугат/Паёми донишгохи миллии Точикистон. № 4\2(163), 2015. С. 64-66.
11.Хусейнов, Х. Лугати терминхои забоншиносй/ Х.Х,усейнов, К.Шукурова -Душанбе: Маориф, 1983.-255с.
REFERENCES:
1. Ayto. John. Dictionary of word origins./Hamidi Kashanian's Translation /J. Ayto.-Tehron: Muin Publication, 1384. - 1330p.
2. Alieva F. Persian dialect in " Giyas-ul-lugot" Muhammad Giyasuddin Rompuri/F. Аlieva/ Sceintific Notes Series of Hunanities Scienc. Part 1, 2014 year.- P. 22-27.
3. Dehkhudo ,Aliakbar. Dictionary Dehkhudo /D.Aliakbar.- Tehran: Sirus publication, 1351. C: 199217 - Volume 40.
4. Modern Tajik Literary Language. Lecsicology, phounetic and morphology/ Teaching book for philological faculty. Part 1- Dushanbe: Irfon, 1973. - 450 p.
5. Iscandarova, M. Origen Tajik Words and Iranian Slavyansk word mates in "Etymological Dictionary of Russian Language"- M. Fasmer: abstract of dissertation of Candidate of philological science: 10.02.22/ Madinakhon Iscandarova - Khujand, 2011.- 150 р.
6. Kapranov, V.A. Tajik- Persian Lexicographic in India XVI - XIX c./ V.A.Kapranov. -Dushanbe: Donish, 1987.- 222p.
7. Muhammadhusayn, ibni Khalafi Tabrezi. Burhoni Qote'(irrefutable argument) In 5 volumes. Efforts of Muhammad Muin. /Muhammadhusayni Burhon. vol. 1- Tehron: Amiri Kabir, 1362.-550p.; vol. 2 -Tehron: Amiri Kabir, 1362.-1216p.; vol. 3 - Tehron: Amiri Kabir, 1362. -1923p.; vol. 4 - Tehron: Amiri Kabir, 1362.-2469p.; vol. 5 -Tehron: Amiri Kabir, 1362. -287p.
8. Muhammadhuseyn, Burhon. Burhoni Qote'. Text preparation with introduction, vicinities, commentaries and catalog of A. Nurov. Vol. 1- Dushanbe: Adib, 1993.-416p.; vol. 2 - Dushanbe: Adib, 2004. -424p.; vol. 3 - Dushanbe: Adib, 2014.-398p.
9. Naqavi, Shahriyor. Influence and development of Persian in Marohaty' s Language//Sh.Naqavi.-Isfahan: "Vahid" journal, 1352.-P: 94-105
10.Nasrini Qosim Takhta Chub. "Dictionary Discovery and Terminology" such as Unique Dictionary/
Scintific Notes.National Tajikistan University. ISSN 2074 - 1847.- Dushanbe: Sino, 2015. C: 64-66
11.Huseynov H., Shukurova K. Dictionary of Linguistic Terminology -Dushanbe: Maorif, 1983.-255p.
Этимологические элементы толкования в персидских толковых словарях XVII вв.
Ключевые слова: лексикография, этимология, «Бурхони котеъ», заимствованные слова, история возникновения слова.
Статья посвящена анализу этимологических едениц и комментариев в средневековых таджикско-персидских словарях (на примере «<Бурхони цотеъ»), Рассмотрены заимствованные слова в качестве этимологической единицы и показаны пути и методы их поисков и анализов. В ходе анализа автор словаря «<Бурхони котеъ» использовал все свои навыки для точного этимологического анализа слов. В словаре представлены следующие этимологические комментарии: указана история возникновения исконно персидского слова; комментированы диалекты, используемые в той или иной местности; этимология некоторых слов не указана автором, хотя рассматриваемое слово не является исконно персидским; в случае неопределённости этимологии слова автор указывает два или несколько языков.
The consepts of etymological description in Persian thesaurus dictionaries of XVII century
Keywords: Lexicography, Etymology, "Burhoni Qote' ", historical entrances of the vocabulary, borrowed words.
The following article is dedicated analyzes of etymological comments andwritings in Medieval Tajik-Persian dictionaries (on the example of "The Dictionary of Burhoni Qote'). In the article the borrowed words are considered as etymological units and showed some methods of its searching and analyzing. The author of Burhoni Qote' paida lot of attention to find exactly etymologically words analyses. In the dictionary are showed the following etymological comments: pointed the origin and historical existence of Persian words; commented the dialects of few inhabitants; etymology of some words aren't mentioned by author though consideration word haven't Persian existence. On the case of indefinite etymology of the words author pointed two or more languages.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Махмудова Гулсара Ибро^имовна, омузгори кафедраи забон ва адабиёти форсии, факултети забонхои шарк;и Донишгохи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Р.Рафуров (Цумхурии Тоцикистон, ш.Хуцанд), E-mail: G.Mahmudova84@mail.ru
Сведения об авторе:
Махмудова Гулсара Иброхимовна, преподователь кафедры персидского языка и литературы факультета восточных языков Худжандского государственного университета имени академика Б.Г.Гафурова (Республика Таджикистан, г.Худжанд), E-mail: G.Mahmudova84@mail.ru
Information about the author:
Mahmudova Gulsara Ibrahimovna, lecturer of the chair Persian languages and Literature, Khujand State university named after academician B.G.Gafurov (Republic of Tajikistan, Khujand), E-mail: G.Mahmudova84@mail.ru
