Научная статья на тему 'УМУМТАЪЛИМ, БОЛАЛАР ВА ЎСМИРЛАР СПОРТ МАКТАБЛАРИДА БАСКЕТБОЛ СПОРТ ТУРИНИ ОММАВИЙЛАШТИРИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШ'

УМУМТАЪЛИМ, БОЛАЛАР ВА ЎСМИРЛАР СПОРТ МАКТАБЛАРИДА БАСКЕТБОЛ СПОРТ ТУРИНИ ОММАВИЙЛАШТИРИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
136
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «УМУМТАЪЛИМ, БОЛАЛАР ВА ЎСМИРЛАР СПОРТ МАКТАБЛАРИДА БАСКЕТБОЛ СПОРТ ТУРИНИ ОММАВИЙЛАШТИРИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШ»

Массовая физическая культура и спорт

Ушбу курсаткичлардан маълум булдики, жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларининг дарс-машгу-лот жараёнида замонавий "сase-study" технологияси кулланилиши уларнинг фаолиятига ижобий таъсир килиб, тафаккур тарзининг фаоллашуви кузатилди. Яъни, гурухнинг барча аъзолари муаммо юзасидан фикрлаш, тахлил килиш хамда мустакил ёндашувини билдириш курсаткичлари 32 % ни ва гурух талабала-рининг умумий узлаштириш курсаткичи уртача 4.23 % ни ташкил килди.

Хулоса. Жисмоний тарбия ва спорт мутахассис-ларини хар кандай вазият ва шароитда (Пандемия) тайёрлаш жараёнида таълим методларининг тугри танланиши хамда кулланилиши максадга мувофик-дир. Зеро, жисмоний тарбия ва спорт мутахассис-ларини реал холат ва муаммоли вазиятларни хал

УУК (УДК, UDC): 796.077.5.323

килищда рационал ёндашувга ургатиш хозирги замон талаби хисобланади. Бунинг учун устоз-мураббийлар жахон таълим стандартларига мос булган ва булажак мутахассисларни тайёрлашнинг креатив методи булган "case-study'^ дарс-машгулот жараёнида кенг фойдаланиш асосий вазифа булиб колади.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч.-Т.:Маънавият, 2008, 69-бет.

2. "2019-2023 йиллар даврида Узбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва оммавий спортни ривожлантириш концепциясини тасдиклаш т^рисида"ги ^арори. https://lex.uz/docs/4200883.

3. Александрович Ш.В. Активные методы обучения в вузе // СТЭЖ. 2011. №14. 136-134.

4. Узбекистон Республикасининг 2015 йил 4 сентябрдаги "Жисмоний тарбия ва спорт т^рисида" ги (янги тахрири) конуни. - Б.29.

5. Саломов Р.С. Жисмоний тарбия назарияси ва услубияти.// Дарслик.Т: ITA-PRESS, 2015. 73-бет.

Укитувчи

Ш.М. НУРМАТОВА1

'Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети

Чирчик шадри, Узбекистон

Муаллиф билан ботаниш учун:

shaxnoza_nurmatova87@mail.ru

УМУМТАЪЛИМ, БОЛАЛАР ВА УСМИРЛАР СПОРТ МАКТАБЛАРИДА БАСКЕТБОЛ СПОРТ ТУРИНИ ОММАВИЙЛАШТИРИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШ

Аннотация

Annotation

В статье изучены вопросы популяризации баскетбола и на основе мнений тренеров и родителей выявлены проблемы популяризации баскетбола. Также, раскрыты вопросы укрепления здоровья молодежи посредством популяризации баскетбола.

Ключевые слова: баскетбол, интерес, способности, талант, созерцание, движение, физические качества.

Маколада баскетбол спорт турини оммавийлаштириш масалалари урганилган булиб, мураб-бийлар ва ота-оналарнинг фикрлари асосида баскетбол спорт турини оммалаштиришдаги муаммо-лар аникланган. Хусусан, баскетбол спорт турини оммалаштириш оркали ёшлар саломатлигини му-ста^камлаш масалалари ^ам очиб берилган.

Калит сузлар: баскетбол, цизициш, цобилият, истеъдод, тафаккур, уаракат, жисмоний сифатлар.

The article examines the issues of popularization of basketball. Also, based on the opinions of coaches and parents, problems in the promotion of basketball are studied and identified. In particular, the issues of youth health promotion through the promotion of basketball are discussed.

Key words: basketball, interest, ability, talent, contemplation, action physical qualities.

Кириш. Инсон саломатлигини саклашда дунё дамжамияти томонидан жисмоний тарбия ва спорт-га булган эътибор кундан-кунга ортиб бормокда. Жисмоний тарбия инсоният ижтимоий даётининг барча жабдаларига кириб бориши унинг ижтимоий институт сифатидаги ролини дамда таъсирини оширмокда. Мазкур жараёнда жисмоний тарбия ва спортга булган муносабатларимизни тугри шакллан-тириш, саломатликнинг бирламчи манбаи сифатида ёндошиш жисмоний тарбия ва спортни янада омма-лашишига олиб келади.

Жисмоний тарбия ва спортга саломатликни таъминловчи асосий воситалардан бири сифатида ёндошиш уз ортидан жисмоний тарбия ва спорт тизимини ривожлантириш билан бирга содада ма-лакали кадрларни тайёрлаш жараёнларини янада

ривожлантиришга булган эдтиёжни юзага келтиради [1]. Бу эса бугунги замон талабаларига жавоб берув-чи мутахассисларни тайёрлаш мезонларини янада мукаммаллаштириш учун асос булиб хизмат килади. Шу жидатдан ёшларни жисмоний тарбия ва спортга булган кизикишини ошириш оркали уларни жисмо-ний тарбияга жалб килиш дамда улар орасидан кучли булажак спортчиларни саралаб олиш ишларини ти-зимли ташкил килиш зарур булиб бораётганлигини курсатади.

Спортда саралаш технологияси: спортда сара-лаш талабларини билиш ва номзодлар доирасини чегараловчи курсаткичларнинг узига хос меъёрлари, саралашнинг максад ва вазифалари билан танишиш; илмий асосланган ва методологик жидатдан тас-дикланган саралаш мезонлари, уларнинг сифат ва

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

75

Массовая физическая культура и спорт

микдории хусусиятлари; меъёрлаштирилган ва си-новдан утган тахлилий тартиби, шу жумладан суров натижалари ва якуниИ хулосалар беришга асосланади [6]. Яъни, маълум бир спорт турини оммалаштириш учун ундаги мумаммоларни "суровнома" оркали урганиш сохадаги муаммолар ва ютукларни аниклаш имкониятини беради.

Мамлакатимизда жисмониИ тарбия ва спорт соха-сида малакали мутахассислар тайёрлаш жараёнини янада такомиллаштириш зарур экан, хар бир спорт туридаги муаммоларни аниклаш ва урганиш асосида сохага доир чора-тадбирларни ишлаб чикиш заруриИ омил хисобланади. Хусусан, баскетбол спорт турида мураббийларнинг сохадаги муаммолар буйича фикр-ларини урганиш баскетбол спорт турини ривожлан-тиришда мухим ахамият касб этади.

Бугунги кунда бир канча мутахассис олимлар то-монидан (Роуз Ли, В.И. Андреев, А.В. Лаптев, М.Ю. Скворцова ва бошкалар) баскетбол спорт турини ривожлантириш ва оммавиИлаштириш устида илмиИ изланишлар олиб борилмокда.

Юртимизда хам баскетбол спорт турини омма-лаштириш Иулида илмиИ-тадкикот ишларини ташкил килиш муаммоларни чукур урганиш имкониятини бериш билан бирга ривожлантириш буИича чора-тад-бирларни ишлаб чикиш мухим ахамият касб этади.

Тадкикот максади. Болалар ва усмирлар спорт мактабида баскетбол буИича мураббиИлар хамда укувчиларининг ота-оналари уртасида ижтимоиИ суровнома утказиш ва олинган натижаларни педа-гогик тахлил этиш.

Тадкикотни ташкиллаштириш. Шу максадда Самарканд вилояти, Жомбой туманида жойлашган Болалар ва усмирлар спорт мактабининг (БУСМ) баскетбол буйича мураббийлари хамда укувчиларининг ота-оналари уртаси-да ижтимоий суровнома ташкил килинди. Суровномада 21 нафар мураббийлар хамда 10 нафар спортчи-укувчи-ларнинг ота-оналари иштирок этишди.

Мазкур тадкикотнинг максади баскетбол спорт туридаги махаллий муаммоларни аниклаш хамда баскетбол спорт турини янада ривожлантириш йул-ларини курсатиб бериш хисобланади.

Тадкикот натижаси ва унинг мухокамаси. Тадкикотнинг биринчи боскичида Самарканд вило-яти, Жомбой туманида жойлашган БУСМларнинг баскетбол билан шугулланувчи 10 нафар укувчилар-нинг ота-оналари иштирок этишди.

1-жадвал

Баскетбол билан шугулланувчи 10 нафар у^увчиларнинг ота-оналаридан утказилган суровнома натижалари

О CN О CN

ГО

га ■с о о.

Суровнома саволлари Ха Иук

Сизни фарзандингиз учун баскетбол спорт тури мос деб уйлайсизми? 7 3

Фарзандингизни баскетбол билан шугулланишига карши эмасмисиз? 10

Сиз яшаётган манзилда баскетбол спорт туридан тугарак очилишини хохдайсизми? 10

Узбекистонда бугунги кунда жадал ривожланаётган спорт турлари като-рига баскетболни хам кушасизми? 6 4

Спорт билан шугулланишда болангизни кизикиши мухимми? 8 2

Баскетбол спорт тури фарзандингиз кадди-коматини тугри ривожланиши-га таъсир курсатади деб уйлайсизми? 7 3

Фарзандингизни спорт тугаракларига бориши учун молиявий таъминлай оласизми? 8 2

Спорт билан шугулланиши учун фарзандигизга кулай шароит яратиб берганмисиз? 5 5

Фарзандингиз узи кизиккан спорт тури билан шугулланишига карши-мисиз? 2 8

Сиз яшаётган худудда спорт мажмуаларида ота-оналар учун машгулот жараёнини кузатиш учун шароит мавжуцми? 6 4

Фарзандингиздан мураббий фаолияти кандай эканлигини билиб турасизми? 8 2

Фарзандингизни спорт билан шугулланиши унинг аклий фаолиятига салбий таъсир курсатиши мумкинми? 1 9

Спорт мажмуаларида шугулланувчилар учун гигиеник шароит мавжудми? 6 4

Фарзандингизни шугуллантираётган мураббийни, малакали мураббий деб хисоблайсизми? 6 4

Яшаш худудингиздаги спорт тугараклари мунтазам фаолият курсатмокдами? 3 7

Мазкур суровномада куйидаги саволларга берил-ган жавоблар мухим хисобланиб, баскетбол спорт турини ривожлантиришда сезиларли таъсирга эга.

"Сизни фарзандингиз учун баскетбол спорт тури мос деб уйлайсизми?" саволига 7 нафар ота-онанинг "Х,а" деб жавоб бериши ота-оналарнинг фарзанди учун баскетбол спорт турининг фойдали эканлигини англаб, фарзандини шу спорт турига берганлигини курсатади.

"Сиз яшаётган худудда баскетбол спорт туридан тугарак очилишини хохлайсизми?" саволига 10 нафар ота-онанинг "Х,а" деб жавоб бериши ота-оналар учун баскетбол спорт тури фарзанд камолотида мухим деб хисоблашидан далолат беради.

"Спорт билан шугулланишида болангизни ки-зикиши мухимми?" саволига 8 нафар ота-онанинг "Х,а" деб жавоб бериши ота-оналар учун фарзанди-нинг кизикиши мухим эканлигини курсатган.

"Фарзандингиздан мураббий фаолияти кандай эканлигини билиб турасизми?" саволига 8 нафар ота-онанинг "Х,а" деб хамда "Фарзандигизни шугул-лантираётган мураббий, малакали мураббий деб хи-соблайсизми?" саволига 4 нафар ота-онанинг "Иук" деб жавоб бериши мураббий фаолияти ва машгу-лотларини ташкил килиш малакаси ота-оналар учун мухим эканлигидан далолат бериб, уз фарзандини малакали мураббий тарбиялашини хохлаши хамда бугунги мураббийларнинг тайёргарлиги етарли да-ражада эмаслигини курсатади.

Тадкикикотнинг иккинчи боскичида Самарканд вилояти, Жомбой туманида жойлашган БУСМлар-нинг баскетбол буйича мураббийлардан 21 нафари иштирок этишди.

2-жадвал

Баскетбол буйича 21 нафар мураббийлардан утказилган суровнома натижалари

Суровнома саволлари Ха Иук

Баскетбол спорт тури буйича машгулот утиш учун шароит мавжудми? 16 5

Машгулот жараёнида шугулланувчиларни кизиктира оласизми? 21

Сизнинг туманингизда баскетбол мураббийлари етарли малакага эга деб уйлайсизми? 9 12

Машгулотларни инновацион технологиялардан фойдаланиб утиш учун шароитлар етарли даражадами? 3 18

Инновоцион технологиялардан фойдаланилса машгулот самарадорлиги максимал даражада ошади деб уйлайсизми? 21

Машгулот утиш учун шугулланувчилар иштироки сизни кониктира-дими? 16 5

Утаётган машгулотингиз шугулланувчилар учун етарли даражада деб уйлайсизми? 18 3

Болаларни саралаб олишда уларни кобилияти сиз учун ахамиятлими? 21

К^ишлокларда баскетбол майдонларини жорий килиш баскетбол спорт турини ривожланишига сабаб була оладими? 20 1

"Сизнинг туманингизда баскетбол мураббийлари етарли малакага эга деб уйлайсизми?" саволига 12 нафар мураббийнинг "Иук" деб хамда "Машгулот-ларни инновацион технологиялардан фойдаланиб утиш учун шароитлар етарли даражадами?" саволига 18 нафар мураббийнинг "Иук" деб жавоб бериши малакали мураббийлар хамда шароитлар масаласи баскетбол спорт турини ривожлантиришдаги асосий муаммолардан бири эканлигини курсатади.

76 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz №7-2020

Жисмоний тарбия муаммолари

Проблемы физической культуры

"^ишлокларда баскетбол майдонларини жорий килиш баскетбол спорт турини ривожланишига сабаб була оладими?" саволига 20 нафар мураббийнинг "Х,а" деб жавоб бериши молиявий маблагларни уз вактида ажратиш хамда кишлок худудларида баскетбол майдонларини куриш баскетбол спорт турини ривожланишига ижобий таъсир килувчи омиллар эканлиги аён булади.

Молиявий рагбатлантириш хамда спорт майдон-ларининг мавжудлиги малакали спортчиларни тайёр-лашда мухим булиб, колган барча омилларнинг негизи булиб хизмат килади. Бу борада яхши жисмоний холат-да булиш; бор кучини бериб уйнаш; акл билан уйнаш; мураббий курсатмаларидан четга чикмаслик каби сифатларни шакллантиришда мухим хисобланади [7].

Хулоса. Умуман олганда, юкоридаги фикрлар хамда тадкикот натижалари асосида куйидаги хуло-саларни илгари суриш мумкин:

Биринчидан, жисмоний тарбия ва спорт сохаси мутахассисларини тайёрлаш жараёнларини урга-ниш, тадкик килиш сохада малакали мутахассислар тайёрлаш жараёнларини янада такомиллаштириш имкониятини беради;

Иккинчидан, жисмоний тарбия ва спорт сохаси-да мехнат килиб келаётган мутахассисларнинг хар томонлама билимларининг шаклланиши, ёшларни жисмоний тарбия ва спортга булган кизикишини оширишда хамда улар орасидан малакали спортчи-ларни саралаб олишида мухим хисобланади. Хусусан, биргина баскетбол спорт тури буйича мураббий-

УУК (УДК, UDC): 796.082.83

ларнинг уз сохасидаги муаммоларни кура билиши баскетбол спорт турини янада ривожланишида мухим ахамият касб этади;

Учинчидан, мамлакатимизда баскетбол спорт турини янада оммалаштириш учун ушбу спорт турининг ёшлар саломатлигидаги ахамияти хакида ота-оналарда тулик маълумотлар берувчи кулланмалар тайёрлаш, инновацион усуллар асосида машгулотларни ташкил килиш учун барча шароитларни яратиш хамда малакали мураббийларни тайёрлашда баскетбол спорт турини янада оммалаштириш буйича билим ва малакаларга эга булишига ахамият бериш лозим.

Баскетбол спорт турининг ёшлар орасида омма-лашиши уларни саломатлигини мустахкамлаш билан бирга улар орасидан булажак иктидорли спортчилар-ни саралаб олиш имкониятини янада оширади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш тугри-сида"ги ПК,-3031-сонли карори.

2. Ахматов М.С. Массовый спорт - основа государственного управления производства и накопления ресурса здаровья неселения// Фан-спортга, 2017. - №4. 45-46 стр.

3. Гончарова О.В. Ёш спортчиларнинг жисмоний кобилиятларини ривожлантириш: Укув кулланма. - Т.: ITA-PRESS, 2005. - 176 б.

4. Матвеев Л.П. Теория и методика физической культуры. - Л.: Омега, 2004. - 159 с.

5. Salamov R.S. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati.//Darslik.T: ITA-PRESS, 2015. 45 b.

6. Тимакова Т.С. Факторы спортивного отбора или Кто становиться олимпийским чемпионом: монография. - М.: Спорт, 2018. - 288 с.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

7. Роуз Ли. Баскетбол чемпионов: основы. - М.: Человек, 2014. - 272 с.

Преподаватель Д.А. АЛИМОВА1

'Узбекский государственный университет физической культуры и спорта, город Чирчик, Узбекистан

СОВРЕМЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ ПОДГОТОВКИ ЖЕНЩИН-БОКСЁРОВ

Муаллиф билан богланиш учун:

dilorom@mail.ru

Аннотация

Annotation

В данной статье рассмотрены вопросы спортивной подготовки женщин-боксеров. Приведены данные анализа исследований различных сторон подготовленности (физической, технико-тактической, функциональной, психологической). Изучены особенности соревновательной деятельности женщин-боксёров. Определены актуальные проблемы, требующие теоретического и практического обоснования рационального построения учебно-тренировочного процесса женщин-боксёров.

Ключевые слова: тренировка, женщины-боксёры, годичный цикл, этапы, средства и методы, учебно-тренировочный процесс.

Маколада боксчи-аёлларнинг спорт тайёргарлиги масалалари караб чикилган. Уларни дар томонлама (жисмоний, техник-тактик, функционал, психологик) тайёргарлигининг турли томонлари тадкикотнинг тадлилий маълумотлари келтирилган. Боксчи-аёлларнинг мусобака фаолияти хусусиятлари урганилган. Боксчи-аёлларнинг укув-тренировка жараё-ни рационал тузилишини назарий ва амалий асослашни талаб киладиган долзарб муаммо-лари аникланган.

Калит сузлар: боксчи-аёллар, йиллик цикл, босцичлар, тайёргарлик воситалари ва усуллари.

This article discusses the issues of sports training of women boxers. The data of the analysis of studies of various aspects of fitness (physical, technical and tactical, functional, psychological) are presented. The features of competitive activity of female boxers are studied. Actual problems that require theoretical and practical justification of the rational construction of the training process of women boxers are identified.

Key words: training, women boxers, annual cycle, stages, means and methods of training

Актуальность исследования. Современный женский бокс в Узбекистане в настоящее время получил стремительное развитие и является одним из популярных видов спортивных единоборств. Жен-

щины-боксеры демонстрируют высокие спортивные достижения на соревнованиях самого высокого ранга. Достижение хороших результатов спортсменок на ринге, обусловило включение бокса в программу

№7-2020 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

77

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.