Научная статья на тему 'УГЛЕРОД СОЛИҒИНИ ЖОРИЙ ҚИЛИШДАГИ АСОСИЙ УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАР'

УГЛЕРОД СОЛИҒИНИ ЖОРИЙ ҚИЛИШДАГИ АСОСИЙ УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
59
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
УГЛЕРОД СОЛИғИ / ЛОЙИҲАЛАШ / СОЛИққА ТОРТИШ / ЭКОЛОГИЯ / ИССИқХОНА ГАЗЛАРИ

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Рахимов А.Қ.

Ушбу мақолада биз асосан солиқ тизимининг қандай қилиб экологик йўналтириш мумкинлигини ва бу жараёнда нималарга эътибор қаратиш зарурлигини кўриб чиқишга ҳаракат қиламиз. Хусусан, экологик солиқлардан энг кенг тарқаган углерод солиғини амалиётга татбиқ қилишдаги эътиборга молик хусусиятлари муҳокама қилинади. Бундан ташқари, углерод солиғи қандай ишлаши ва унинг иқтисодиёт бошқа жабҳаларига таъсири қандайлиги билан бир қаторда углерод солиғини лойиҳалашдаги муҳим омиллар мақолада ёритиб берилади. Айниқса, ҳозирги кунга келиб атроф-муҳит ўзгаришидан энг кўп зарар кўраётган ривожланаётган мамлакатларда солиқ тизимини қандай қилиб экологик йўналтириш мумкинлиги борасидаги фикрлар ҳам мақола сўнггида келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

KEY PRIORITIES IN INTRODUCING A CARBON TAX

In this article, we will mainly try to consider how the tax system can be environmentally oriented and what to pay attention to. In particular, the most common features of the implementation of the most common carbon tax among environmental taxes will be considered. In addition, the article highlights how a carbon tax works and how it affects other sectors of the economy, as well as important factors in the structure of a carbon tax. In particular, ideas are also presented at the end of the article on how to make the tax system more environmentally friendly in developing countries, which are currently suffering the most from environmental changes.

Текст научной работы на тему «УГЛЕРОД СОЛИҒИНИ ЖОРИЙ ҚИЛИШДАГИ АСОСИЙ УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАР»

Рахимов А.Ц.

Фискал институт мустацил тадцицотчи

УГЛЕРОД СОЛИГИНИ ЖОРИЙ ЦИЛИШДАГИ АСОСИЙ УСТУВОР ЙУНАЛИШЛАР

Аннотация: Ушбу мацолада биз асосан солиц тизимининг цандай цилиб экологик йуналтириш мумкинлигини ва бу жараёнда нималарга эътибор царатиш зарурлигини куриб чицишга уаракат циламиз. Хусусан, экологик солицлардан энг кенг тарцаган углерод солизини амалиётга татбиц цилишдаги эътиборга молик хусусиятлари мууокама цилинади. Бундан ташцари, углерод солиги цандай ишлаши ва унинг ицтисодиёт бошца жабуаларига таъсири цандайлиги билан бир цаторда углерод солизини лойщалашдаги мууим омиллар мацолада ёритиб берилади. Айницса, уозирги кунга келиб атроф-мууит узгаришидан энг куп зарар кураётган ривожланаётган мамлакатларда солиц тизимини цандай цилиб экологик йуналтириш мумкинлиги борасидаги фикрлар уам мацола сунггида келтирилган.

Калит сузлар: углерод солиги, лойщалаш, солицца тортиш, экология, иссицхона газлари.

Rakhimov A.Q. independent researcher Fiscal Institute

KEY PRIORITIES IN INTRODUCING A CARBON TAX

Annotation: In this article, we will mainly try to consider how the tax system can be environmentally oriented and what to pay attention to. In particular, the most common features of the implementation of the most common carbon tax among environmental taxes will be considered. In addition, the article highlights how a carbon tax works and how it affects other sectors of the economy, as well as important factors in the structure of a carbon tax. In particular, ideas are also presented at the end of the article on how to make the tax system more environmentally friendly in developing countries, which are currently suffering the most from environmental changes.

Keywords: carbon tax, design, taxation, ecology, greenhouse gases.

Кириш

Узбекистонда соликка тортишнинг экологик элементлари деярли мавжуд эмас. Республикамизда фойдали казилмалардан фойдаланганлик учун юкори фискалликка эга акцизларга купрок ахдмият берилгани х,олда атроф-мухдтни ифлослантиришни олдини олиш ёки табиатга етказилган

зарарни коплаш имконини берувчи фискал инструментлар яхши йулга куйилмаган. Охирги йилларда йириклашиб бораётган шахарлар ва саноатлашаётган худудларда экологиянинг жиддий бузилиши кузатилмокда. Бундай шароитда давлат тартибга солувчи восита сифатида экологик характердаги фискал механизмлардан, хусусан, углерод солотидан самарали фойдаланиши максадга мувофик.

Углерод солотини жорий этиш давлат учун мухим сиёсий карор булиб, унинг механизмини пухта ишлаб чикиш ва режалаштириш ушбу соликдан кузланган максадларига муваффакиятли эришишга ёрдам беради.

Халкаро амалиёт тахлили шуни курсатдики, баъзи мамлакатлар углерод солотини киска вакт ичида жорий килган булса, бошка бир гурух мамлакатлар солик механизмини ишлаб чикиш учун бир неча йиллар сарфлаган. Углерод солотини жорий килиш учун канча вакт зарурлиги кисман углерод солиFи турига хам боFлик. Масалан, ёкилFи казиб олиш ва ишлаб чикариш жараёнига кулланиладиган солик (upstream tax) механизмини хаётга татбик этиш учун анча кам вакт талаб килинса, улчаш, хисобот бериш ва текширишни талаб этадиган кайта ишлаш жараёнига солинадиган солик (downstream tax) механизмини ишлаб чикишга купрок вахт керак булади (Arlinghaus, 2015).

Технологик инкилоб натижасида атроф-мухитнинг ифлосланиши кисман бартараф этилган булсада, XIX аср охирлари ва ХХ аср бошларидаги саноат инкилоби давридан бошланган глобал экологик бузилиш тенденцияси хали-хануз юкори суръатларда давом этиб келмокда. Шунинг учун охирги ун йилликларда купгина ривожланган ва айрим ривожланаётган мамлакатлар хам атроф-мухит узгаришларига карши курашишнинг фискал воситаларидан фойдаланишни амалда синаб курмокдалар. Х,озирги кунга келиб бу борада дунёда энг куп таркалган усуллардан бири углерод солотини куллаш булиб, дунёнинг карийб 64 та мамлакатида мазкур соликни жорий килиш харакатлари аллакачон бошлаб юборилган.

Узбекистонда хам яшил иктисодиёт стратегиясини ишлаб чикиш асносида углерод солотини жорий килиш масаласи бугунги иктисодий ислохотларнинг марказий масалаларидан бир булиб колмокда. Шу муносабат билан мазкур макола оркали биз углерод солотини жорий килиш жараёнида нималарга купрок эътибор каратиш кераклиги хакида уз фикр мулохазаларимизни келтириб утишга карор килдик.

Назарий аспект:

Углерод солоти кандай ишлайди?

Аксарият мамлакатлар ва субмиллий юрисдикциялар одатда иссикхона газларини ажратадиган махсулотлар ва жараёнларга солик соладилар. Бу турдаги соликларнинг баъзилари кушилган киймат солиFи ёки фойда солоти каби барча товарлар ёки фаолият турларига татбик этиладиган умумий солик хисобланса, бошкалари ёкилFи истемолига акциз

солоти каби углеродни куп талаб киладиган махсулотларга кулланилади. Бундай соликлар, хусусан, юкори углерод таркибли махсулотлар ёки жараёнларга йуналтирилган булиб, унинг эмиссиясини камайтиришни кузлайди. Баъзи холларда бу солик механизмлари экологик максадларни хисобга олган холда ишлаб чикилиши мумкин булса-да, углерод солиFининг самарадорлиги бундан хам юкорирок булиб, бевосита иссикхона газлари чикиндиларининг нархини белгилай олади (Zhang ва Baranzini, 2004).

Усуллари хар хил булса-да, одатдаги углерод солоти махсулот ёки жараённинг иссикхона газлари чикиндилари (метрик тонна карбонат ангидрид эквивалента ^О2е билан улчанади) ва улар учун туланиши керак булган солик уртасида туFридан-туFри боFликлик яратади.

Углерод солиFини лойихалашда 5 та асосий йуналиш мавжуд булиб, улар 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвал

Углерод солотини лойщалашнинг асосий йуналишлари

Потенциал

Солик Солик кирувчи Даромадлардан Назорат ва

солинадиган ставкасини таъсирларни фойдаланишни мувофикликни

базани аниклаш аниклаш олдини олиш аниклаш таъминлаш

1.Соликнинг 1.Углерод

углерод солетидан

1.Солик сарфи ёки кутилаётган 1.Солик

1.Иктисодиётнинг ставкасини белгилашдаги асосий таксимотга салбий таъсир даромадни хисоблаш. 2.Даромадни маъмурчилиги учун зарур булган вазифа

кайси сохаларини килиш кайта ва

камраб олишни меъёрларни аниклаш. 2.Вак;т утиши билан солик ставкаси узгаришини белгилаш. хавфини таксимлаш, мажбуриятларни

аниклаш. бахолаш. даромад аниклаш.

2Дайси газларга 2.Хавфларни солиFини 2.Соликдан

солик солишни камайтириш пасайтириш, кочиш ва

аниклаш. буйича чора- харажатларни буйсунмаслик

тадбирлар купайтириш ёки учун тегишли

харажатлари хар учаласини жарималарни

ва бажариш ишлаб чикиш.

фойдаларини кераклигини

куриб чикиш. аниклаш.

Metcalf ва Weisbach (2009)

Амалий аспект:

Солик солинадиган базани аниклаш

Углерод солотининг объекти углерод таркибли ёкилFилар, субъекти эса фаолиятида углерод истеъмол килувчи (эмиссия килувчи) тармоклар ва муайян субъектлардир. Солик солинадиган базани аниклаш углерод солотини лойихалашда дастлабки ва энг мухим карорлардан бири

хисобланади. База кандай аникланиши чикиндиларни камайтириш даражасига, хосил булиши мумкин булган даромад микдорига ва солик солинадиган тармоклар ва гурухларга таъсир килади. Бу, шунингдек, углерод солиFини жорий килиш буйича кабул килиниши керак булган бошка мухим карорларга таъсир утказади. Хусусан, эмиссияни кискартириш ёки тушумни ошириш максадига эришиш учун керак буладиган солик ставкасидан тортиб, соликни жорий этиш учун зарур булган институционал келишувлар туригача бундай карорлар сирасига киради.

Солик солинадиган базани турли йуллар билан аниклаш мумкин булса-да, казиб олинадиган ёкилFиларни ишлаб чикариш, импорт килиш ва сотиш буйича бевосита эмиссия соликлари (ёкилFига асосланган) ишлаб чикариш ва оралик ишлаб чикариш деб аталадиган соликлар уртасида катта фарк булиши мумкин. Масалан, электр энергиясини ишлаб чикариш, саноат жараёнлари ва чикиндиларни йук килиш кабилар шулар жумласидандир. ЁнилFига солинадиган соликлар одатда энг содда хисобланади ва бугунги кунда улар углеродга соликнинг кенг таркалган туридир (2-жадвал). Бу турдаги углерод солоти купинча минимал кушимча бошкарувни талаб килади. Бундан ташкари, солик тулаш учун масъул булган юридик шахсни аниклаш одатда мавжуд акциз сол^и коидаларига мувофик амалга оширилади.

2-жадвал

Углерод солиFининг ёнилFи ва эмиссия турлари_

Ёнилгига солинадиган соликлар

Мамлакатлар Камраб олинган ёнилги турлари Асосий истиснолар

Буюк Британия Барча ^ишлок хужалиги, авиация ва сув транспорти

Дания Барча Халкаро сув транспорти

Франция Барча ^ишлок хужалиги, транспорт

Х,индистон Кумир -

Ирландия Барча ^ишлок хужалиги, халкаро сув транспорти

Япония Барча ^ишлок ва урмон хужалиги, авиация, темир йуллар ва сув транспорти

Мексика Кумир, нефт -

Норвегия Нефт, газ Халкаро сув транспорти, баликчилик ва кишлок хужаликлари

Португалия Барча Халкаро сув транспорти

Швеция Барча ^ишлок хужалиги (кисман), Халкаро сув транспорти

Швецария Барча Транспортлар

Бевосита эмиссия соликлари

Мамлакатлар ^амраб олинган эмиссиялар

Австралия Электр энергия, саноат, чикинди

Чили Катта козон ва трубиналар

Жанубий Африка ЁнилFилар, саноат жараёнлари, махсулотдан фойдаланиш

Солик ставкасини аниклаш

Солик ставкасини белгилаш - углерод солотини жорий килишда давлат дуч келадиган энг мухим карорлардан биридир. Бу иккита асосий элементни уз ичига олади. Биринчидан, сиёсатчилар углерод солотининг бошланFич ставкасини белгилаш учун асосий меъёрни танлашлари керак. Кейин улар келажакдаги нархлар учун траекторияни белгилаш ёки вакт утиши билан ставкани туFирлашнинг аник механизмини кабул килиш буйича карор кабул килишлари керак.

Углерод солотининг бошланFич ставкасини белгилашнинг туртта асосий ёндашуви мавжуд булиб, уларнинг хар бири хар хил сиёсий максадлар билан боFлик. Хукуматлар эмиссия микдорини камайтириш, даромадларнинг маълум даражасини ошириш ёки чикиндиларнинг ижтимоий харажатларини акс эттириш учун солик ставкасини белгилаши мумкин. Ушбу учта ёндашувнинг хар бирида, аник максадга эришишга ёрдам берадиган ставкани аниклаш учун моделлардан фойдаланиш мумкин. Бундан ташкари, мамлакатлар шунга ухшаш холатлар ёки асосий солик солинадиган товарлар учун ракобатлашаётган давлатларда солик ставкаларига мувофик бенчмаркларни ишлаб чикиши мумкин. Шу билан бир каторда, Эмиссия Савдо Тизимига эга булган мамлакатлар углерод солоти ставкасини Эмиссия Савдо Тизими бахоси билан боFлашга карор килишлари мумкин.

Вакт утиши билан ставка кандай ривожланишини аниклаш учун бир нечта ёндашувлар мавжуд. Маълум бир давр мобайнида мутахассислар, сиёсатчилар ва бошка манфаатдор томонлар ёрдамида нархлар харакатининг траекториясини аниклаш, ставкани туFирлаш формуласини яратиш шулар жумласидандир. Бу ёндашувлардан кайси бирини амалда куллаш мумкинлиги кисман давлатнинг конституциявий контекстига хам боFлик булади.

Бундан ташкари, углерод солотининг ставкасини аниклашда давлат уз манфаатларидан келиб чикан холда карор кабул килиши мумкин. Масалан, Ирландияда углерод солоти ставкаси 1 тонна углерод чикиндиси учун 28 долларни ташкил этади. Аммо, бу каби юкори углерод солиFи ставкаси ёрдамида Ирландия хукумати фойда солиFи ставкасини 15 фоизгача (Европа мамлакатлари орасидаги энг паст курсаткич) туширишга ва бунинг натижасида хорижий инвестициялар окимини жадаллаштиришга муваффак булди.

3-жадвал

Мамлакатлар буйича углерод чикиндисининг нархи_

Мамлакатлар 1 тонна углерод чикиндисининг нархи (А^Ш долларида)

Буюк Британия 22

Чили 5

Дания 31

Финландия 48-83

Франция 24

Исландия 10

Х,индистон 6

Ирландия 28

Япония 3

Мексика 1-4

Норвегия 4-69

Португалия 5

Жанубий Африка 8.5

Швеция 132

Швецария 87

Потенциал кирувчи таъсирларни олдини олиш

Углерод солоти баъзида уз дизайнининг бир кисми булмаган, масалан, углерод сарфини келтириб чикарадиган окибатларга олиб келиши мумкин. Бу хавфларнинг пайдо булиши бир канча омилларга боFлик ва куп холларда чекланган булади. Бирок, бу хавфлар сиёсатнинг мухим ташвишидир ва хеч булмаганда углерод солиFи лойихалаш жараёнига киритилиши керак.

Моделлар гарчи ноаникликка дуч келса хам ва факат умумий курсатма сифатида ишлатилиши керак булса хам, потенциал таркатиш таъсирини прогноз килишда фойдали булиши мумкин. Пост-эконометрик бахолар, шунингдек, амалда таъсирни бахолаш учун ишлатилиши мумкин. Бу эса кирувчи таъсирларни юмшатиш буйича вакти-вакти билан тузатишлар хакида маълумот беришга ёрдам беради. Мамлакатлар, шунингдек, айрим сохалар, компаниялар ёки ахоли махсус куллаб-кувватлаш чораларига мувофиклигини аниклаш учун бир катор мезонларни кабул килиши мумкин (Fischer ва Fox, 2012).

4-жадвал

Потенциал кирувчи таъсирларни олдини олиш усуллари

(мамлакатлар кесимида)

Потенциал кирувчи таъсирларни олдини олиш усуллари Мамлакатлар

Истиснолар Буюк Британия, Япония, Швецария

Пасайтирилган солик ставкалари Швеция, Франция

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Углерод солети буйича имтиёзлар Дания, Ирландия, Финландия

Ишлаб чикаришга асосланган чегирмалар Швеция

Субсидиялар Жанубий Африка, Ирландия, Швецария, Япония

Углерод солети булмаган соликлардан имтиёзлар Британия, Франция

Даромадлардан фойдаланишни аниклаш

Углерод соликлари катта даромад келтириши мумкин ва улардан кандай фойдаланиш умуман иктисодиётга, солик тизимининг самарадорлиги ва халк фаровонлигига катта таъсир курсатиши мумкин. Умуман олганда, хукуматлар углерод солоти буйича тушумлардан кандай фойдаланишни хал килиш учун куйидаги учта стратегиядан фойдаланишлари мумкин:

- даромадларнинг бетарафлиги;

- харажатларнинг купайиши (шу жумладан карзни камайтириш учун)

- ташкилотларга компенсация туловларини топшириш оркали даромадни йуналтириш.

Даромадларнинг бетарафлигига энг оддий шаклда даромадларни бевосита чегирмалар оркали уй хужаликлари ва корхоналарга кайтариш оркали эришиш мумкин. Иккинчиси хам хар бир солик туловчига ёки кам таъминланган уй хужаликлари ёхуд корхоналар каби аник гурухларга берилиши мумкин.

Даромадни бетарафликка, шунингдек, даромадни бошка соликларни, масалан, мехнат ёки корхона соликларини камайтириш оркали хам эришиш мумкин. Бу ёндашув, одатда, углерод солоти буйича тушумларни ишлатишнинг энг тежамли усули хисобланади. Лекин, баъзи шароитларда харажатларни купайтириш ёки давлат карзини камайтириш хам мухим иктисодий фойда келтириши мумкин.

Агар хукуматлар солик тушумларини харажатларни купайтириш учун ишлатишга карор килсалар, уларни умумий бюджетга йуналтиришлари ёки экологик дастурларни куллаб-кувватлаш ёхуд ижтимоий кумакни ошириш каби аник максадларга ажратишлари мумкин. Хатто умумий бюджетга киритилган маблаFлар хам охир-окибат солик билан боFлик аник максадларда ишлатилиши мумкин. Бошка юрисдикциялар бу маблаFларни камомадни камайтириш ёки давлат карзини тулаш учун ишлатиши мумкин.

Хукуматлар, шунингдек, солик туловчиларга углерод солиFи буйича мажбуриятларини (бир кисмини) тулаш урнига хисоб-китоб туловларидан воз кечишга имкон бериб, уз даромадларининг бир кисмидан воз кечишни танлаши мумкин (Marron ва Morris, 2016).

5-жадвал

Углерод солоти тушумларидан фойдаланиш йуллари

_(мамлакатлар кесимида)_

Мамлакатлар Углерод солигидан фойдаланиш йуллари

Австралия Кам таъминланган оилаларга ёрдам, шу жумладан, даромад солигини ислох килиш. Иш ва ракобатбардошлик туплами. Кумир электр энергияси учун компенсация. Кредитлардан фойдаланиш.

Буюк Британия Даромад ва мол-мулк солигини камайтириш ва имтиёзлар бериш.

Чили Умумий даромадни ошириш натижасида таълим ва согликни саклаш сохаларини ривожлантириш.

Дания Жисмоний шахлардан олинадиган даромад солиги, пенсия фонди ва ижтимоий солик ставкаларини пасайтириш. Энергия сарфи самарадорлиги ва атроф-мухит тозалигини таъминлаш.

Финландия Жисмоний шахлардан олинадиган даромад солиги, пенсия фонди ва ижтимоий солик ставкаларини пасайтириш.

Франция Жисмоний ва юридик шахлардан олинадиган даромад ва фойда солиги ставкаларини пасайтириш. Кам таъминланган оилаларга энергия таъминотини ошириш.

Исландия Умумий бюджет даромадларни ошириш.

Х,индистон Тоза энергия ва атроф-мухитни таъминлаш

Ирландия Умумий тушумларни ошириш, дефицитни камайтириш ва карзларни тулаш.

Япония Кам углерод ажратадиган технологияларни куллаб-кувватлаш.

Мексика Умумий бюджет даромадларини ошириш.

Норвегия Умумий бюджет даромадларини ошириш. Индивидуал даромад солиги ва корпоратив фойда солиги ставкаларини пасайтириш.

Португалия Кам таъминланган уй хужаликлари учун даромад солиги ставкасини пасайтириш. Умумий бюджет даромадларини ошириш.

Жанубий Африка ^айта ишланадиган энергия таъминотини

куллаб-кувватлаш. Жамоат транспортини куллаб-кувватлаш.

Швеция Умумий бюджет даромадларини ошириш. Индивидуал даромад солети ва корпоратив фойда солети ставкаларини пасайтириш.

Швецария Хаётий суFурта ва ижтимоий соликларни камайтириш. ^урилиш сохасида энергия сарфи самарадорлигини ошириш. Технологияларни куллаб-кувватлаш.

Назорат ва мувофикликни таъминлаш

Самарали солик маъмурчилиги самарали институтлар ва жараёнларни, шунингдек, солик мажбуриятлари бажарилишини талаб килади. Хар кандай мамлакатда даромадларни йотиш тузилмалари ва солик органлари мавжуд. Шунинг учун мамлакатлар иложи борича углерод солоти маъмурчилигини мавжуд тузилмалар ва муассасалар билан уЙFунлаштиришга харакат килиши лозим.

Ишлаб чикаришга солинадиган соликлар нуктаи назаридан, чикиндилар одатда ёкилFи сотиш буйича бахоланади. Холбуки, бевосита чикиндиларга йуналтирилган соликлар, одатда, янада мураккаб улчаш, хисобот бериш ва текшириш тизимларини талаб килади. Иложи булса, мамлакатлар иссикхона газлари чикиндиларини улчайдиган ёки энергия ва саноат ишлаб чикариш каби бошка тегишли омилларни бошкарадиган мавжуд тизимлардан фойдаланишга харакат килишлари талаб этилади.

Хулоса ва таклифлар

Охирги ун йилликларда атроф-мухит узгаришининг кескинлашуви ва экологик муаммоларнинг глобал тусга кириши хукуматлардан бу турдаги муаммоларга карши жиддийрок каршилик курсатишни талаб килмокда. Шу уринда купгина мамлакатларда солик тизимини экологик йуналтиришга каратилган чора -тадбирларнинг аллакачон бошлаб юборилганини айтиб утиш жоиз. Аммо, бу харакатларнинг хали камлик килаётганлигини атроф-мухит ифлосланиши жадал давом этаётганлигида куришимиз мумкин.

Бунинг асосий сабларидан бири, бу муаммога карши асосан ривожланган мамлакатларнинг курашаётганидир. Купгина ривожланаётган мамлакатлар улардаги иктисодий баркарорлик хали етарли даражада эмаслиги туфайли бу каби кескин карорларни кабул килишга шошилишмаяпти ва бу табиий холдир. Чунки, кушимча солик турларининг жорий этилиши умумий солик юкининг ортишига ва бунинг окибатида иктисодий усишнинг секинлашувига сабаб булиши мумкин.

Аммо, иктисодий усиш пойгасига киришиб кетиш натижасида атроф-мухитни уз холига кайтариб булмас даражада зарарлашимиз ва

Ke^a^aK aB^oggapHH xaeT ynyH xaB$.rn mapomga yMp Kenupumra MaxKyM

KH^HÖ KyÖHmHMH3 XaM MyMKHH.

Ma^o^aga KemupHnraH ycTyBop HyHannm^apra этн6op öepraH xogga aKcapHST pHBo^naHaeTraH MaM^aKaraap xaM UKTHCOAHH Ba CHÖCHH neKnoB^apHH neraaß yTraH xogga y3^apHHHHr cohhk; TH3HM^apHHH экo.roгнк HyHanTHpum^apH MyMKHH^uruHH xyroca KHmmuMro MyMKHH.

^onga^aHH^raH agaßueT^ap:

1. Arlinghaus, J. 2015. "Impacts of Carbon Prices on Indicators of Competitiveness: A Review of Empirical Findings." OECD, Environment Working Paper No. 87. http://www.oecd-ilibrary.org/docserver/ download/5js37p21 grzq.

2. Fischer, C. and A.K. Fox. 2012. "Climate Policy and Fiscal Constraints: Do Tax Interactions Outweigh Carbon Leakage?." Resources for the Future Discussion Paper 12-19. http://www.rff.org/files/sharepoint/WorkImages/ Download/RFF-DP- 12-19.pdf.

3. Marron, D. and A. Morris. 2016. "How Should Governments Use Revenue From Corrective Taxes?" Tax Policy Center, Urban Institute and Brookings Insitution. https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/07/ How-Should-Governments-Use-Revenue-from- Corrective-Taxes-Marron-Morris-1.pdf.

4. Metcalf, G. and D. Weisbach. 2009. "The Design of a Carbon Tax." Harvard Environmental Law Review 33: 499-556.

5. Zhang, Z. and A. Baranzini. 2004. "What Do We Know about Carbon Taxes? An Inquiry into Their Impacts on Competitiveness and Distribution of Income." Energy Policy 32: 507-518

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.