Научная статья на тему 'ТУЯЛАР ВА ДУРАГАЙЛАРИНИНГ ЖУН МАҲСУЛДОРЛИГИ ҲАМДА СИФАТ КЎРСАТКИЧЛАРИГА ТАъСИРИ'

ТУЯЛАР ВА ДУРАГАЙЛАРИНИНГ ЖУН МАҲСУЛДОРЛИГИ ҲАМДА СИФАТ КЎРСАТКИЧЛАРИГА ТАъСИРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
протеин / каротин / бўрдоқилаш / рацион / тивит

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Turganbaev Ro‘Zimboy Urazbaevich, Yerimbetova Jadira Bazarbaevna, Zunnunova Kamola Valijon Qizi

Мазкур мақолада Қорақалпоғистон Республикаси ҳудудида урчитилаётган эчкиларни озиқлантириш мъёрлари ва бўрдоқилаш бўйича батафсил маълумотлар келтирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТУЯЛАР ВА ДУРАГАЙЛАРИНИНГ ЖУН МАҲСУЛДОРЛИГИ ҲАМДА СИФАТ КЎРСАТКИЧЛАРИГА ТАъСИРИ»

УДК: 636.01.036.

ТУЯЛАР ВА ДУРАГАЙЛАРИНИНГ ЖУН МА^СУЛДОРЛИГИ ^АМДА СИФАТ КУРСАТКИЧЛАРИГА

ТАъСИРИ

1Турганбаев Рузимбой Уразбаевич, 2Еримбетова Жадира Базарбаевна, 3Зуннунова

Камола Валижон кизи

1профессор, Самарканд давлат ветеринария медесинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети Нукус филиали, 2ассистент, ТошДАУ, 3ТошДАУ талабаси. https://doi.org/10.5281/zenodo.11476333

Аннотация. Мазкур мацолада Корацалпогистон Республикаси %удудида урчитилаётган эчкиларни озицлантириш мъёрлари ва бурдоцилаш буйича батафсил маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: протеин, каротин, бурдоцилаш, рацион, тивит.

Аннотация. В данной статье представлена подробная информация о нормах кормления и откорма коз, выращиваемых на территории Республики Каракалпакстан.

Ключевые слова: белок, каротин, откорм, рацион, питание.

Annotation. This article provides detailed information on the feeding and fattening standards for goats raised in the Republic of Karakalpakstan.

Keywords: protein, carotene, fattening, diet, nutrition.

Эчки гуштини ишлаб чикариш ва унинг сифатини оширишнинг энг мухим захираси катта ёшли совлик ва такаларни (тиши буйича яроксиз), ахта такалар хамда эчкилар терисининг сифати буйича бозор талабларига жавоб бермайдиган эчки такачаларни яйловда яйратиб бокиш, аралаш (яйратиб бокиш+бурдокилаш) ва тургун бурдокилаш хисобланади.

Яйловлар инкирози, унда эчкилар сигимининг ошиши, сурункали кургокчилик, озука етишмаслиги ва х.к. эчкилар махсулдорлигини ошириш, тормокни жадал ривожлантириш имкониятларини чеклайди. Шу сабабли эчкиларнинг биологик потенциалидан рационал фойдаланиб, ракобатбардош махсулотлар ишлаб чикариш технологияларини ишлаб чикиш ва жорий килиш, эчкичилик хужаликларининг иктисодий баркарорлигини таъминлаш мухим ахамият касб этади.

Чорвачиликни ривожлантиришнинг хозирги замон боскичида факатгина урчитилаётган зотларнинг юкори даражадаги махсулдорлиги ва сифати тармокни ривожлантиришни ва унинг жахон бозорида ракобатбардошлигини таъминлай олади. Маълумки республикамиз худудининг ярмидан купрогини (50,1 %) чул ва ярим чуллар ташкил килаётган ва бутун жахонда кузатилаётганидек бизнинг мамлакатимиз худудида хам чулланиш даражаси ошиб бораётган бир пайтда озик-окат хавфсизлигини таъминлаш тобора долзарб ахамият касб этади. Шу сабабли чул худудларидан гушт ишлаб чикаришни купайтириш максадида эчкиларнинг биологик салохиятидан рационал фойдаланиш, яйлов чорвачилиги хусусан эчкичилик тармоги олдидаги мухим вазифалардан бири хисобланади.

Ахолини сифатли гушт ва гушт махсулотлари билан таъминлаш ва жахон бозорига чикиш мамлакатимиз эчкичилигининг стратегик дастурлари жумласига киради.

Эчкичиликда аънанавий технологиялар буйича тери, тивит сифати бозор талабларига жавоб бермайдиган эчкилар келаси йилгача хужаликда сакланиб, сунгра гушт учун суйилади. Аммо бу давр мобайнида (1 йил ва ундан купрок вакт) бу эчкиларни бокиш,

саклаш, озиклантириш, ветеринария хизмати курсатиш ва бошка шу каби амалга ошириладиган ишларга маблаг сарфланади, натижада мах,сулот таннархи ошиб, рентабеллик даражасининг пасайиб кетишига олиб келади.

Шунингдек, яйловда эчкилар сигимининг юкори булиши натижасида яйловлар айланмасининг бузилишига, унинг дегредацияланишига олиб келади. Бунинг окибатида эчкиларни яйловда урчитишда маълум даражада муаммолар юзага келади.

Адабиётлар тах,лилига кура, бутун жах,онда кейинги йилларда катта ёшли хдйвонлар гуштига нисбатан ёш моллар гуштига талаб жуда катта ва унинг харид нархи х,ам юкори.

Гуштнинг сифати мускул, ёг ва суяк тукималарининг узаро нисбати билан аникланади. Нимта массаси ва ундаги ёг микдори уртасида якин корреляцион богликлик мавжуд булиб, нимта канча огир булса ундаги ёг микдори х,ам шунча куп булади. Шу сабабли Англия, Австралия, Янги Зеландия мамлакатларида огир массали нимта гушт бозорда арзон туради ва унга истеъмол талаби жуда паст.

Х,озирги даврда эчкичилик яхши ривожланган мамлакатларда эчки гушти ишлаб чикариш асосан 6-8 ойлик улокларни гуштга суйиш х,исобига амалга оширилмокда. Улоклар гушти Испания, Янги Зелландия, А^Ш, Австралия, Англия, Болгария, Руминия, Россия ва бошка чорвачилик ривожланган мамлакатларда купрок етиштирилмокда.

Эчкиларнинг биологик салох,иятидан фойдаланиб, гушт мах,сулдорлигини ошириш буйича тажрибалар "Келтеминарли чорвадор Асадбек БКА" фермер хужалигидаги серпушт типдаги ёш улоклар устида утказилди.Тажриба ва назорат гурух,идаги улоклар бир хил яйлов шароитида парваришланган, тирик вазни ва ранги буйича аналог булган улоклар танланди.Ёш улокларни яйратиб бурдокилаш учун 50 % кепак, 15 % бугдой ярмаси ва 35 % арпа дони аралашмасидан таркиб топган омух,та емдан иборат озука рецепти тузилди (1-жадвал).

1-жадвал. Концентратли озука аралашмалари таркиби

Курсаткичлар Арпа Бугдой ярмаси Кепак Жами 1 кг таркиби да

Микдори,кг 35,0 15,0 50,0 100,0 1,0

Озука бирлиги 0,40 0,18 0,37 95,0 0,95

Алмашинувчи энергия, МДж 3,92 1,86 4,77 1055 10,55

Курук модда, г 297,5 127,5 425 85000 850

Хом протеин, г 39,5 10,44 76,5 12650 126,5

Хазмланувчи протеин, г 29,7 8,85 56 9450 94,5

Хом ёг, г 7,7 3,67 17 2837 28,37

Хом клетчатка, г 17,1 8,76 40 6580 65,80

Азотсиз экстактив модда, г 223,3 120,4 265 60840 608,4

ш.ж. крахмал, г 169,7 77,2 - 24690 246,9

канд, г 0,7 3,0 23,5 23870 238,7

Калций, г 0,7 0,40 1,0 210 2,1

Фосфор, г 1,36 1,0 4,8 716 7,16

Магний, г 0,35 0,15 2,15 265 2,65

Калий 1,75 0,51 5,45 771 7,71

Натрий 0,28 0,01 0,45 74 0,74

Хлор 0,45 0,18 0,5 113 1,13

Олтингугурт, г 0,84 0,06 0,95 185 1,85

Темир, г 17,5 6,0 85 10850 108,8

1 431

Мис, г 1,47 0,99 5,65 2134 21,34

Рух, г 12,28 3,45 40,5 5623 56,23

Маргенец, г 4,72 6,96 58,5 7018 70,18

Кобальт, г 0,09 0,01 0,05 15 0,15

Иод, г 0,08 0,009 0,87 95,8 0,96

Каротин, мг 0,17 0,15 1,3 162 1,62

Бонитировка даврида гушт ишлаб чикариш учун ажратилган, алохида сирга билан белгиланган эркак улоклар 2,5 ойлик ёшидан бошлаб, чошгох пайти эчкилар сугорилгандан кейин аввал оналари билан биргаликда алохида курага ажратилиб, концентрат озукалар билан кушимча озиклантирилди. Улоклар худди шу тартибда оналари билан 10 кун давомида озиклантирилгандан кейин омухта ем ейишга урганиб, узлари оналаридан олдинрок ажралиши ва концентрат озукалар билан мустакил равишда озикланишига эришилди.

Хулоса. Чул худудларидан гушт ишлаб чикаришни купайтириш, эчкиларнинг биологик салохиятидан рационал фойдаланиш, яйлов чорвачилиги хусусан эчкичилик тармогини ривожлантиришда ёш улокларни эрта етилтириш ва оналаридан эрта ажралишини таъминлашда куйидагилар тавсия этилади.

Улокларни 2,5 ойлик ёшидан бошлаб оналари билан 10 кун давомида озиклантирилгандан кейин омухта ем ейишга ургатиш учун, яъни 10 кунгача оналари билан бирга 250-300 грамм, бир бош улокга 100 г хисобида, 10 кундан 20 кунгача улоклар оналаридан ажратилиб, 200 грамм, 20 кундан 30 кунгача 250 грамм, 31 кундан бошлаб бурдокилашнинг охиригача 300 грамм микдорида концентрат озукалар аралашмаси билан кушимча озиклантириш юкори самара беради.

Ушбу тавсиялар асосида кушимча озиклантирилган улокчаларни тенгкурлари каби оналари билан биргаликда яйловда саклаш имкони яратилади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. С.Ю.Юсупов, А.У.Торешова, Козоводство: состояние и перспективы развития Зооветеринария журнали. 2016 й. №8. Б-30-33.

2. А.У.Торешова, Состояние козоводства в Каракалпакстана Зооветеринария журнали. 2017 й. №6. Б-41-42.

3. А.У.Торешова, С.Р.Базаров Эффективная технология выращивания козлят Зооветеринария журнали. 2017 й. №9. Б-37-38.

4. А.У.Торешова, С.Р.Базаров Мясная продуктивность молодняка местных коз в условиях Каракалпакстана Узбекистон Республикаси Фанлар Академияси ^оракалпогистон булимининг АХБОРОТНОМАСИ 2018-й.№2.Б-88-90. Нукус.

5. А.У.Торешова, Продуктивные особенности коз в северном регионе Каракалпакстана. LAPLAMBERDAcademicPublishingRU. 2019 г. С-80.

6. А.У.Торешова Meat productivity of young local goats in the conditions of karakalpakstan. ACADEMIKA An International Multidisciplinary Research Journal. Vol. 5, Issue 5, May 2021, ISSN: 2249- 7137 Impact Factor: SJIF = 7.13 P/N 817-821

7. А.У.Торешова Испаниядан келтирилган Мурсиана-гранадина эчки зотининг ^арокалпогистон шароитида био-махсулдорлик хусусиятлари. International Engineering Journal For Research & Development/ Vol. 6, Issue 4, 2021, Impact Factor: SJIF = 7.169 P/N.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.