Научная статья на тему 'ТУРЛИ УСУЛ ВА ЧУҚУРЛИКДА ИШЛОВ БЕРИБ, БЕГОНА ЎТЛАРГА ҚАРШИ ГЕРБИЦИДЛАР ҚЎЛЛАБ, КУРАШИШНИНГ ЭКИНЛАРНИНГ КЎЧАТ ҚАЛИНЛИГИГА ТАЪСИРИ'

ТУРЛИ УСУЛ ВА ЧУҚУРЛИКДА ИШЛОВ БЕРИБ, БЕГОНА ЎТЛАРГА ҚАРШИ ГЕРБИЦИДЛАР ҚЎЛЛАБ, КУРАШИШНИНГ ЭКИНЛАРНИНГ КЎЧАТ ҚАЛИНЛИГИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Физика»

CC BY
2
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Бегона ўтларга қарши кураш / ерга ишлов бериш / гербицидлар / такрорий экинлар ясмиқ ва ловия / комбинацион агрегатлар / кўчат қалинлиги.

Аннотация научной статьи по физике, автор научной работы — Саидов Акмалжон Муталибжонович

Мақолада, кузги буғдойнинг ҳосилини йиғиштириб олингандан сўнг, ерга ресурстежамкор технологиялар асосида ишлов беришни комбинацион агрегат ёрдамида 30-35 см баландликка ўзгарувчан пушта олиш билан бирга майдонда мавжуд бегона ўтларни устини қўмиб, сўнг экинларнинг шоналаш-гуллаш даврида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,6-0,8 л/га меъёрларда қўлланилганда экинларнинг кўчат қалинлиги анъанавий усулда ишлов бериш технологияси қўлланилганга (назорат) нисбатан 7,5-9,6 минг дона/га гача, шу ишлов бериш фонида бегона ўтларга қарши экиш билан Стомп 33% гербициди ҳамда амал даври давомида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,6-0,8 л/га меъёрларда қўлланилганга нисбатан эса 1,1-3,1 минг дона/га гача юқори бўлиши аниқланди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по физике , автор научной работы — Саидов Акмалжон Муталибжонович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТУРЛИ УСУЛ ВА ЧУҚУРЛИКДА ИШЛОВ БЕРИБ, БЕГОНА ЎТЛАРГА ҚАРШИ ГЕРБИЦИДЛАР ҚЎЛЛАБ, КУРАШИШНИНГ ЭКИНЛАРНИНГ КЎЧАТ ҚАЛИНЛИГИГА ТАЪСИРИ»

ТУРЛИ УСУЛ ВА ЧУЦУРЛИКДА ИШЛОВ БЕРИБ, БЕГОНА УТЛАРГА ^АРШИ

ГЕРБИЦИДЛАР ЦУЛЛАБ, КУРАШИШНИНГ ЭКИНЛАРНИНГ КУЧАТ

ЦАЛИНЛИГИГА ТАЪСИРИ Саидов Акмалжон Муталибжонович

Мустакил тадкикотчи. Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институти

https://doi.org/10.5281/zenodo.10948432

Анотация. Мацолада, кузги бугдойнинг %осилини йигиштириб олингандан сунг, ерга ресурстежамкор технологиялар асосида ишлов беришни комбинацион агрегат ёрдамида 30-35 см баландликка узгарувчан пушта олиш билан бирга майдонда мавжуд бегона утларни устини цумиб, сунг экинларнинг шоналаш-гуллаш даврида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,6-0,8 л/га меъёрларда цулланилганда экинларнинг кучат цалинлиги анъанавий усулда ишлов бериш технологияси цулланилганга (назорат) нисбатан 7,5-9,6 минг дона/га гача, шу ишлов бериш фонида бегона утларга царши экиш билан Стомп 33% гербициди %амда амал даври давомида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,6-0,8 л/га меъёрларда цулланилганга нисбатан эса 1,1-3,1 минг дона/га гача юцори булиши аницланди.

Калит сузлар: Бегона утларга царши кураш, ерга ишлов бериш, гербицидлар, такрорий экинлар ясмиц ва ловия, комбинацион агрегатлар, кучат цалинлиги.

Тадкикотнинг долзарблиги. Х,озирги кунда, мамлакатимизда асосан иккита экин гуза ва бошокли дон экилиши уз-узидан анъанавий экинлар тизимини ва етиштириш технологияларини узгаришига сабаб булди. Бу технологияларни урганиш натижасида, тупрокка ишлов беришда ишлов сонини оптимал сифатида камайтириш хисобига тупрокни мухофаза килиш ва сарф этиладиган маблагларни иктисод килиш буйича хозирги кунгача ресурстежамкор технологиялар буйича етарли даражада ишлар олиб борилмаган ва кенг кулланилаётган экинлар тизимида ишлов беришнинг тупрокни мухофаза килувчи технологияси ишлаб чикиш долзаб масалалардан бири хисобланади.

Шуларни хисобга олган холда, тажрибалар Андижон вилоятининг оч тусли буз тупроклар шароитида гуза, кузги бугдой ва такрорий экин сифатида ясмик, ерёнгок, кунгабокар хамда ловия (фасоль) экинларини парваришлашда ерга ишлов беришни анъанавий, минимал хамда комбинацион агрегатлар ёрдамида ресурстежамкор технологиялар асосида ишлов бериш ва шу билан бирга утмишдош экинларнинг поя, илдиз-ангиз колдикларидан унумли фойдаланиш хдмда хосил булган пушталар остига суюк аммиакни 100 к/га хисобида куллаш натижасида экинлар усиши, ривожланиши ва тупрокдаги агрофизик жараёнларни узгариши урганилган.

Д.Мавлянов, М.Хасановнинг [4; С. 24-26] Тошкент вилоятининг типик буз туроклари шароитида олиб борган илмий изланишларида, кузги бугдой уримидан сунг майдон сугорилиб, ёзда 28-30 см да хайдов утказилган ва такрорий экин экиб, кузда 28-30 см чукурликда шудгорланганда тупрокнинг агрономик жихатдан кимматли фракциялар микдори, гуза амал даври бошида хайдов 0-30 см катламда 65,50-64,27 %, хайдов ости 3050 см катламда эса 60,05-57,60 % га тенг булиб, ёзда сугормай, 28-30 см хайдов утказилганга нисбатан гуза амал даври бошида катламларга мос холда 5,1-3,25 %, 5,75-2,01 % гача юкори булиши таъкидлашган.

Олиб борилган 2020 йилдаги тадкикотларимизда майдон 20-22 см чукурликда хайдаш, бороналаш, молалаш, пушта олиш тадбилари утказилиб, сунг такрорий экин сифатида ясмик экилиб, бегона утларга карши гербицид кулланилмаган 1-вариантда

(назорат) усимликнинг амал даври охирига келиб экинларнинг кучат калинлиги экин турларига мос равишда 237,7 минг дона/га ни, шу майдонда такрорий экин сифатида ловия экини парваришланган (2-вар.) майдонда бу курсаткичлар мос равишда 206,0 минг дона/га ни ташкил этди. Ерга анъанавий усулда, яъни 20-22 см чукурликда хайдаш, бороналаш, молалаш, пушта олиш тадбилари утказилиб, сунг такрорий экин сифатида ясмик экилиб, уругларни экиш билан бирга бегона утларга карши Стомп 33% гербицидини 1,0 л/га меъёрда хамда амал даври давомида Зелекс супер 104% эм.к гербицидини 1,5 л/га меъёрда кулланилган 3-вариантда кучат калинлиги 250,2 минг дона/га ни, такрорий экин сифатида ловия экини парваришланган 4-вариантда эса бу курсаткич 216,4 минг дона/га га тенг булиб, назорат 1-2 вариантларга нисбатан бегона утларга карши экиш билан хамда амал даври давомида гербицидлар куллаш натижасида экинларнинг кучат калинлиги 12,4-10,4 минг дона/га гача юкори булиши аникланди. Ерга анъанавий усулда, яъни 20-22 см чукурликда хайдаш, бороналаш, молалаш, пушта олиш тадбилари утказилиб, сунг такрорий экин сифатида ясмик хамда ловия экинлари экилиб, уругларни экиш билан бирга бегона утларга карши Стомп 33% гербицидини 1,0 л/га меъёрда хамда амал даври давомида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,6 л/га меъёрда кулланилган 5-6 вариантларда усимликнинг кучат калинлиги экин турига мос равишда 250,7-216,8 минг доан/га га тенг булиб, назорат 1-2 вариантга нисбатан бегона утларга карши гербицид куллаш натижасида 12,9-10,8 минг дона/га гача, шу ишлов бериш фонида экинларнинг амал даврида бегона утларга карши Зелекс супер 104% эм.к. гербицидини 1,5 л/га микдорда кулланилган 3-4 вариантларга нисбатан 0,5-0,4 минг дона/га гача юкори булиши аникланди. Такрорий экинларни парваришда ерни 20-22 см чукурликда хайдов утказилиб, экинлар уругларини экиш билан бирга бегона утларга карши Стомп 33% гербицидини 1,0 л/га меъёрда хамда шохланиш-гуллаш даврида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,8 л/га меъёрда кулланилган 7-8 вариантларда усимликларнинг амал даври охирига келиб, экинларни кучат калинлиги 251,2-217,2 минг дона/га ни ташкил этиб, назорат 1-2 вариантларга нисбатан 13,4-11,3 минг дона/га гача, шохланиш-гуллаш даврида Зелекс супер 104% эм.к гербицидини 1,5 л/га меъёрда кулланилган 3-4 вариантларга нисбатан 1,0 минг дона/га гача юкори булиши кузатилди. Такрорий экинларни парваришлашда 20-22 см чукурликда хайдов утказилиб, сунг уруглар экилиб, бегона утларга карши экиш билан гербицид кулланилмасдан, факат шохланиш-гуллаш даврида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,6 л/га меъёрда кулланилган 9-10 вариантларда усимликнинг амал даври охирига келиб экинларнинг кучат калинлиги 243,7-211,1 минг дона/га ни, шохланиш-гуллаш даврида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,8 л/га меъёрда кулланилган 11-12 вариантларда эса 245,6-212,8 минг дона/га ни ташкил этиб, бу эса назорат 1 -2 вариантга нисбатан бегона утларга карши усимликнинг шохланиш-гуллаш даврида янги турдаги гербицид куллаш натижасида кучат калинлигини 5,1-7,8 минг дона/га гача ортиб бориши аникланди. Тадкикотларимизда ерни экишдан олдин комбинацион агрегат ёрдамида ишлов бериб, бир йула 30-35 см баландликка узгарувчан пушта хосил килиб, майдондаги мавжуд бегона утларни бир кисмини кумиш йули билан, уруглар экиш билан бирга эса Стомп 33% гербицидини 1,0 л/га меъёрда хамда амал даври давомида Зелекс супер 104% эм.к гербицидини 1,5 л/га меъёрда кулланилган 13-14 вариантларда кучат калинлиги 253,9-219,6 минг дона/га ни ташкил этиб, бу эса анъанавий усулда ишлов бериш технологияси кулланилган 1-2 вариантларга (назорат) нисбатан 16,213,7 минг дона/га гача, анъанавий усулда ишлов бериб, бегона утларга карши экиш билан Стомп 33% гербициди хамда амал даври давомида Зелекс супер 104% эм.к. гербициди

кулланилган 3-4-вариантларга нисбатан эса 3,8-3,2 минг дона/га гача юкори булиши аникланди.

Такрорий экинларни экишдан олдин ерга комбинацион агрегат ёрдамида ишлов бериб, бир йула узгарувчан пушта хосил килиб, майдондаги мавжуд бегона утларни бир кисмини кумиш йули билан, колган бегона утларга карши уруглар экиш билан бирга эса Стомп 33% гербицидини 1,0 л/га меъёрда хамда экинларнинг шоналаш-гуллаш даврида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,6-0,8 л/га меъёрларда кулланилган 15-16 хдмда 17-18 вариантларда усимликнинг кучат калинлиги 254,4-220,1; 254,9-220,5 минг дона/га ни ташкил этиб, бу эса анъанавий усулда ишлов бериш технологияси кулланилган 1-2 вариантга (назорат) нисбатан 16,7-14,1; 17,2-14,5 минг дона/га гача, шу ишлов бериш фонида бегона утларга карши экиш билан Стомп 33% гербициди хамда амал даври давомида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,6 л/га меъёрда кулланилган 5-6 вариантларга нисбатан эса 3,8-3,3 минг дона/га гача, комбинацион агрегат ёрдамида ишлов бериб, экиш билан бирга эса Стомп 33% гербицидини 1,0 л/га меъёрда хамда амал даври давомида Зелекс супер 104% эм.к гербицидини 1,5 л/га меъёрда кулланилган 13-14 вариантларга нисбатан 0,5-1,0 минг дона/га гача юкори булиши кузатилди. Тадкикотларимизда кузги бугдойнинг хосилини йигиштириб олингандан сунг, ерга ресурстежамкор технологиялар асосида ишлов беришни комбинацион агрегат ёрдамида 30-35 см баландликда узгарувчан пушта олиш билан бирга майдонда мавжуд бегона утларни устини кумиш технологияси кулланилиб, экиш билан гербицид кулланилмасдан, факат экинларнинг шоналаш-гуллаш даврида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,6-0,8 л/га меъёрларда кулланилган 19-20 хамда 21-22 вариантларда экинларнинг кучат калинлиги 246,8-213,4; 247,3-213,9 минг дона/га ни ташкил этиб, бу эса анъанавий усулда ишлов бериш технологияси кулланилган 1 -2 вариантларга (назорат) нисбатан 7,5-9,6 минг дона/га гача, шу ишлов бериш фонида бегона утларга карши экиш билан Стомп 33% гербициди хамда амал даври давомида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,6-0,8 л/га меъёрларда кулланилган 9-10; 11-12 вариантларга нисбатан эса 1,1-3,1 минг дона/га гача ортиб боришига эришилди.

270,0

260,0

Ясмик Ловия Ясмик Ловия Ясмик Ловия Ясмик Ловия Ясмик Ловия Ясмик Ловия Ясмик Ловия Ясмик Ловия Ясмик Ловия Ясмик Ловия Ясмик Ловия 1-вариант 2-вариант 3-вариант 4-вариант 5-вариант 6-вариант 7-вариант 8-вариант 9-вариант 10-вариант 11-вариант 12-вариант 13-вариант 14-вариант 15-вариант 16-вариант 17-вариант 18-вариант 19-вариант 20-вариант 21-вариант 22-вариант

2020 йил 2021 йил 2022 йил Уртача

1-расм. Турли усул ва чукурликда ишлов бериб, бегона утларга карши гербицидлар куллаб, курашишнинг экинлар кучат калинлигини узгариши (2020-2022 йй. Амал даври ох,ири)

Хулоса бугдойнинг хосилини йигиштириб олингандан сунг, ерга ресурстежамкор технологиялар асосида ишлов беришни комбинацион агрегат ёрдамида 30-35 см баландликка узгарувчан пушта олиш билан бирга майдонда мавжуд бегона утларни устини кумиб, сунг экинларнинг шоналаш-гуллаш даврида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,60,8 л/га меъёрларда кулланилганда экинларнинг кучат калинлиги анъанавий усулда ишлов бериш технологияси кулланилганга (назорат) нисбатан 7,5-9,6 минг дона/га гача, шу ишлов бериш фонида бегона утларга карши экиш билан Стомп 33% гербициди хамда амал даври давомида Клеотодум 24% эм.к гербицидини 0,6-0,8 л/га меъёрларда кулланилганга нисбатан эса 1,1-3,1 минг дона/га гача юкори булиши аникланди.

REFERENCES

1. Ахромейко А. - Структура почвы. Москва. 1930. С. 160-165.

2. Киселев А.Н. - Структура почвы и условия ее образования. //Почвоведение, журнал. 1955. № 10. С. 11-22.

3. Слесарева Л.Н., Рыжов С.Н. - Роль структуры и сложения в повышении производительной способности орашаемых сероземов. К. Узбекистон ФАН нашриёти. 1984. С. 160.

4. Мавлянов Д., Хасанов М. Изминение состава фракции почвенных агрегатов при разных сроках и методах летней основной обработки почвы.// «Advances in Science and Tehnology» XXIV Международная научно-практическая интернет конференция.31 октября 2019. Москва С. 24-26

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.